"Jaren om nooit
te vergeten...
HUURLEGERS IN DE RENAISSANCE
YOGA VOOR IEDEREEN EN
SPECIAAL VOOR VROUWEN
Vaar-ervaring en
het IJsselmeer
Rose Kennedy:
Boeken over metselen
bergsport en curiosa
in stad en landschap
HET LIJDEN
BAR SLECHT
NERTAALD
"KUS VOOR
JE STERFT"
Edgar Wallace nog
altijd weergaloos
Shaw niet in één adem
ÏATERDAG 23 NOVEMBER 1974
De Italiaanse Renaissance be
tekent in de were'dgeschledenis
een bizar samengaan van de
meeste edele daden de meest ont
hechte mensen, opofferings
gezindheid met anderzijds de gru
welijkste voorbeelden van - urk-
achtigheid, gedragingen waar ver
raad, moord en bandeloosheid de
meest op de voorgrond tredende
aspecten van zijn.
De voortbrengselen van deze voor
de Europese cultuur misschien
wel meest belangrijke periode ver
rassen iedere keer opnieuw. De
nu slapende stadjes in de glooien
de heuvels van Toscane stellen ook
nu nog de bezoeker voor de keus:
blijven en Je wentelen in een soort
nostalgische hunkering naar
harmonie, Je vergapen aan de
zelfverzekerdheid van een palaz-
zo in de namiddagzon, of Je er
geren aan het lawaaierige Fiat
ten-dom dat zich claxonerend een
weg zoekt naar de volgende caf-
fè capucino. De Italiaanse twee
slachtigheid van nu (een bordje
„éénrichtingsverkeer" gespij
kerd op een franciscanerkerk uit
de 15de eeuw) ls de tweeslachtig
heid van toen. Italië was opge
deeld in een aantal staatjes, die
elk voor zich te klein waren om
de permanente druk van buiten
(Frankrijk, Spanje, de keizer) te
weerstaan. In de onderlinge kib
belarijen speelden de „Condottle-
ri", de generaals van de huurle
gers, een vooraanstaande rol, zij
namen de „condotta" aan om voor
hun wisselende opdrachtgevers te
vechten.
Over die condottieri gaat het
boek „De Huurlingen" van Geof
frey Trease. In het algemeen
wordt het optreden van deze be
roepslegers rampzalig gevonden;
ook in die tijd, waarin de on
middellijke bloederigheid van op
treden gemeengoed was, ligt het
spoor van geweld, vergiftiging en
ontucht van de condottieri toch
boven 't gemiddelde. Ook zelfs,
wanneer men geheel in re-
naissance-traditie onder deze
mensen voorbeelden van onver
sneden zielegrootheid aan treft,
een man als Federigo da Monte-
feltro bijvoorbeeld, die Plato las
in zijn vrije tijd.
Het rijk geïllustreerde boek van
Trease is een belangwekkende
kroniek van menselijk handelen.
De individualisering van de mens,
het niet-inwisselbare, dat zijn ka
raktertrekken voor die tijd, het
geldt evenzeer voor de kunste
naar als voor de afzonderlijke
condottiere.
Tijdgenoot Nicoló Macchiavel-
li, de praktische denker over de
staat en zijn heerser, was zeer
tegen huurlegers en condottieri
gekant. In „De Vorst" draagt hij
voorbeeld na voorbeeld aan om
aan te tonen dat een staat zich
met huurlingen (trouwens ook
met hulplegers van „bevriende"
landen) alleen maar ellende op
de hals haalt. Trease doet er in
de levensgeschiedenis van de vech
tersbazen nog een schepje boven
op. Vechten en vechten was twee.
Men wilde wel aan Florence ver
dienen, maar er liever niet voor
sterven. De intrige nam als wa
pen dus al te vaak de plaats in
van ruiterij of lansknecht. Er zijn
dus voorbeelden, Trease noemt er
ook een paar, waarbij legers ei
genlijk alleen maar dagenlang
wat tegen elkaar aanduwden zon
der dat er wat gebeurde; met
de gemiddelde voetbalwed
strijd van nu gaat meer agres
siviteit gepaard. Trease ontkracht
overigens ook wel de stelling van
Macciavelli dat legers van de
eigen burgerij het antwoord zijn:
ook daar was de mond vaak gro
ter dan de hellebaard.
Met de uitbouw van kanonnen
en hand -schietwapens wordt de
oorlog te duur. Het draagt bij
aan het ontstaan van grotere
staatsrechtelijke eenheden (met
absolute vorsten) die beter in
staat zijn te investeren in het
krijgsbedrijf van de kleintjes.
Hiermee verlaat de condottiere
het slagveld. Niet helemaal na
tuurlijk, want in zekere zin zijn
lieden als Westerling, of die Belg
met zijn legertje in Katanga, late
vruchten van dezelfde boom.
In elk geval kunnen vooral cy
nici onder de lezers hun hart
ophalen aan het relaas van Trea-
H.M.
„De Huurlingen, Avontuur en
Hartstocht van de condottiere",
door Geoffrey Trease, uitgave:
Unieboek b.v., Bussum f 45,-).
"Jaren om nooit te vergeten" door Rose Kennedy. Uitgeverij: Forum Boekerij.
Jaren om nooit te vergetenis de titel van 't onlangs door Rose
Kennedy gepubliceerde verhaal van haar leven. Als moeder
van twee vermoorde Kennedy's is zij in haar leven bejubeld,
verguisd, geëerd en genadeloos gekritiseerd. Zij zou de stu
wende kracht zijn geweest, die John en later Robert Kennedy
min of meer op de presidentsstoel wilde zetten en ook achter de
tamelijk sucesvolle politieke loopbaan van Edward Kennedy
zou hebben gezeten.
Wat er ook van waar moge zijn, mengesteld door en over de Kenne-
zelf ontkent zij dit ten zeerste in dy's.
haar „waarheidsgetrouwe kroniek", De nu 83-Jarige moeder van de
die zij heeft geschreven en samen- Kennedy-clan, een term die zij
gesteld uit fragmenten uit haar dag- overigens verafschuwt, heeft
boeken, brieven en gedichten
kinderen
van kinderen, vrienden
en gedenkboeken, die zij heeft
veelbewogen leven achter de rug. Als
kleinkinderen, essays kind van Ierse immigranten-ouders,
leerde zij vroeg, wat zij moest doen.
om een interessante en geliefde per
soonlijkheid te worden. Haar vader,
die zich inmiddels had opgewerkt tot
hun spruiten
brengen, neerstorten.
De tragische dood van vier kinde
ren, het vliegtuigongeluk van Ted
Kennedy, waarbij hij ook maar nau
welijks aan een tragische dood ont
snapt, het veelbesproken huwelijk
van haar sohoondoohter Jacky met
de steenrijke Ari Onassis en het be
ruchte „ongeluk" van haar Jongste
zoon Ted in Chappaquiddickwaar
bij Mary Jo Kopechne het leven liet,
beschrijft zij met een ontwapende
openhartigheid èn subjectiviteit. Men
kan natuurlijk weinig anders ver
wachten van een vrouw, die de moe
der is van zo beroemde kinderen.
Kinderen, op wie z(j nog steeds en
ook wel terecht, trots is.
Een erg aardig leesboek, vol foto's
en leuke kanttekeningen, gedichtjes
briefjes van de Kennedy's en
'V)
Titel: Het nieuwe lijden van de
jonge W. Poor Ulrich Plenzdorf. Uit
gever: Meulenhoff. Prijs f 11.50.
burgemeester van Boston, bracht
haar al heel gauw een voorliefde
voor de geschiedenis bij. Ook
aan talen werd bijzondere
aandacht geschonken. Dit is
haar later goed van pas gekomen,
toen zij zich in het gezelschap van
koningen en staatshoofden moest
bewegen.
Toen zij met Joe Kennedy trouw
de, een man die ook van Ierse af
komst was en die zich op de uni
versiteit al vroeg op velerlei gebied
Voor allen, die in hun vrije tijd
in en om hun huis baksteen willen
verwerken, is bij Kluwer Algemene
Boeken B.V. in Wageningen een nut
tige handleiding verschenen. Ir. Jos
M. Westra schreef het royaal geïl
lustreerde „Metselen, leer het zelf"
(f 17,50), uitgegeven onder auspiciën
van de vereniging „De Nederlandse
Titel: Een kus voor je sterft.
Door Ira Levin. Uitgegeven door
De Arbeiderspers (Crime de la
crimereeks) f 18,50.
„A kiss before dying" werd reeds
in 1953 geschreven. Dit jaar ver
scheen het in de Crime de la
crimereeks van de Arbeiderspers.
Een reeks met zogeheten klassie
ken uit de misdaadlectuur (-lite
ratuur)
Een kus voor Je sterft ls een
briljant geschreven boek, span
nend, knap en heeft veel sfeer.
Twee zusjes vinden de dood op
een gewelddadige manier, maar
de moordenaar wordt niet gevon-
Het is een aantrekkelijke jon
geman, die intelligent is, zelfin
genomen en mateloos lui Hij wil
rijk worden vla een minder nette
manier. Hoe dat nèt niet lukt
kunnen we meebeleven in 256
bladzijden verrukkelijk leeswerk.
P.W.
Honderdtwaalf bladzijden lang heb verdienstelijk h*.d gemaakt, had
i politicus krijgt te
voortdurend zitten ergeren
een meer dan verschrikkelijke ver
taling van dit (Oost)-Duitse boek.
Honderdtwaalf bladzijden lang;
want toen was het gelukkig uit.
..Het Lijdeiis oorspronkelijk een
filmscenario, dat via een toneelbe- horen dat zij zo afschuwelijk rijk
werking nu tot roman werd gemaakt, ren. Rose heeft hen
Het gaat
Er zijn weer een paar boeken
bij de Wereldbibliotheek te Amster- boekjes wel enige aandacht geschon- liam Walter Atkinson, begin deze
geleerd alle moeilijkheden die de yoga verschenen. Een verheugend dam het boekje Yoga voor vrouwen" ken, maar niet in de mate "die mij eeuw) blijft naar mijn ervaring "het
Beide werkjes zijn noodzakelijk voorkomt. Ik zou dus beginsel van alle yoga-wijsheid, al-
het boekje van Ramacharaka, Yogi- thans voor hatha-yoga, dat is' dus
leer der ademhaling (uitgave van die tak van yoga die zich met het
lichamelijk welzijn bezighoudt.
verschijnsel. De gezondheid van een (zelfde prijs),
duren, te verdragen. Joe Kennedy volk is immers afhankelijk van wat goed geïllustreerd,
werkte zich spoedig op in het zaken- ieder persoonlijk daaraan wenst bij
leven en toen de kinderen nog Jong te dragen. En het beoefenen van Persoonlijk bUjf ik. m„at>
waren, kregen zij op school al te hatha-yoga is een persoonlijke aan- 'tijk van vele tientallen jaren, de zakelijk supplement, juister: als
prak- Ankh-Hermes, Deventer) als nood-
gelegenheid, ook al kan i
grondslag
longeman, die ingeprent, dat zoiets helemaal niets H,ke lessen verder nog deze op
rei aardappelen-vlees-en-lus-leven was om Je op voor te laten staan. merlting: ten onrechte menen som
meer dan beu is en in een tuinhuis- Zij beschrijft haar gelukkige jaren migen dat yoga koDnel-
Je ts gaan leven. Daar vindt hij met Kennedy, de moeilijkheden ook, verkoop» en aansluiting bij de op
een exemplaar van Goethe's Das Lei- waar zij voor kwamen te staan toen vattingen van het hindoeïsme veron-
den des Jungen Werters. Hij ontdekt bleek dat hun dochter Rosemary derstelt Dat kim het ïal zlJn als
overeenkomsten tussen het boek en geestelijk niet volwaardig was, de h,, terrein van voea als
actae"- «W °P de ambassade in Lon- ^gehele terreinvanjoga ais
En dan kabbel, het verhaal door. den als vrouw van de Amerikaanse levensgrondslag aanvaardt. Maar wie
De longe' wordt verliefd op een ge- ambassadeur aldaar, beleefde. Een aïl^mk is beS? tot SS
trouwde vrouw, maakt schilderijen leven met ontoettend leuke gebeur-
er citeert de heie dag Goethe. tenissen, interessante ontmoetingen,
Opvallend Is zijn liefde voor Jeans, leerzame r-izen, maar ook kort daar-
beat en Louis Armstrong. Er wordt na het verongelukken van hun oud- kertijd elke godsdienst aanhangen
hele bladzijde lang verteld hoe ste zoon Joe Jr. in de Tweede We- waarin men zich thuisvoett.
reldoorlog. Enkele Jaren later
„---Owegwijs nadruk leggen op het element
het begin af gemaakt worden in gemeenschappe- de (volledige) ademhaling, zonder de houdingen,
asana's overigens te verwaarlozen. Nu velen. Het boekje
•wordt aan de adem techniek in deze
Je de beste Jeans kunt herkennen,
Enzoverder.
Het heeft me niet kunnen boeien.
P.W. tuig, dat haar
hun dochter Kathleen, die op weg „Yoga voor iedereen', uitgeverij Hei-
haar vader, met het vlieg- mond (prijs f 14,90), en van Nancy
haar doel moest Phelan en Michael Volin verscheen
de beoefening der Als inleiding van het boek van
harte willen aanbe- Kareen Zebroff vindt u enkele pa-
Ramacharaka gina's over vragen als: wat is dat
de Amerikaan Wil- eigenlijk, yoga?; waarom moet men
aan yoga doen?: meditatie; voeding
enz. Aan het slot een lijst van oefe
ningen bij bepaalde ziekteverschijn
selen.
„Gangsters in Londen" en „Engel spanning geen gebrek. Maar b
„eb doods", twee thrillers van Ed- Ergens heeft de tand des tijds
gar Wallace in herdruk verschenen als dat heet ook geknaagd
bij Westfriesland in Hoon. (f 5,90).
Edgar Wallace ls al i
Wallaces geesteskinderen. We zijn nu
terecht gekomen in een tijd, waarin
zeker in de literatuur de dingen bij
tag Jaar dood. dij overleed op 56- htm naam worden genoemd. Wal-
Jarige leeftijd, in 1932 in Hollywood, lace laat ons heel ondubbelzinnig
In de la?te 25 Jaar van zijn leven weten, dat zijn hoofdrolvertolkers
schreef hij zo*n 150 thrillers. Zeer knalharde gangsters zijn. Mannen,
knappe werkjes. Dat blijkt ook wel die alleen de etiquette van het vuur-
uii het feit, dat ze nog steeds wor- wapen kennen. Alleen de macht van
den gelezen. Nog steeds verschijnen de snelste schutter telt. Zij kennen
ze tn herdruk, zoals deze twee boek- geen waarden en normen, die In het
Jes die een gangsterinvasie in Lon- normale maatschappelijke verkeer
den en gangsterpraktijken in Chi- gangbaar zijn. En Edgar Wallace
cago tot onderwerp hebben. Weer- gaat niet opzij voor een of meer
galoos. zoals Wallace de intrige in el- gruwelijke moorden. Hij beschrijft
ze in details. Maar dan kunnen wij
ons niet voorstellen, dat zulke van
elke scrupule gespeende kerels zo fat
soenlijk zijn in de omgang met vrou
wen. Let wel, wij pleitten hier niet
voor platvloerse beschrijvingen van
sexorgieën. Maar waar drank, wa
pens, macht en geld zulke belang
rijke factoren zijn geweest in het
bestaan van deze misdadigers kun
nen wij ons niet voorstellen, dat
vrouwen dat ni-t zijn geweest. Aan
dat element Is Wallace eigenlijk ge
heel voorbijgegaan. Maar Ja, hij
schreef zijn boekjes een halve eeuw
geleden. Dat bedoelden wij met de
„tand des tdjds".
Op deze boekenpagina
bijdragen van:
Han Mulder
Koos Post
C. J. Rotteveel
Annemiek Ruygrok
Paul Wolfswinkel
Eindredactie
Bram van Leeuwen
KP. Edgar Wallace
Het andere boek. van Australische
herkomst, besteedt enige tientallen
bladzijden aan soortgelijke zaken:
waarom yoga?, het vrouwelijk li
chaam, oud worden uitstellen, yoga
en sex, dieet en levenswijze, licha
melijke en geestelijke hygiëne, enz.
Aan het slot twee hoofdstukjes over
yoga en natuurlijke bevalling, en:
het oefenen thuis, met eveneens een
lijst van oefeningen bij diverse
klachten. De hoofdmoot van belde
„Ik vaar" Joop Michel Prijs uitgaven bertaat uiteraard uit een
f 14.50: „Het IJsselmeer van haven beschrijving van de houdingen, met
tot haven" Peter Möricke en Theo duidelijke toelichting.
Kampa Prijs f 16,90. Uitgaven van
Uitgeverij Interdijk, Schiphol-Oost. Rl.
Het boek „Ik vaar" met als onder
titel „Vaar-iaties voor de vrijetijd-
schipper" is speciaal geschreven voor
de beginnende watersporter. Aller
eerst wordt de problematiek'behan
deld van vaarmogelijkheid bootkeu
ze, budgetbewaking en het ligplaat
senprobleem.
Ook wordt de aspirant-wa
tersporter ingelicht over „de eerste
aanschaf". Het voor en tegen van
een tweede-handsboot. Verder in
formatieve hoofdstukken over het
vaarklaar maken van een schip, kin
deren aan boord, pech onderweg,
vaarroutes, maten en gewichten, ge-
luidsseinen, scheepstermen en wind
snelheden. De illustraties zijn van
fotograaf Theo Kampa en graficus
Harold Möricke.
De twee laatsten verleenden ook
hun medewerking aan de totstand
koming van het boek „Het IJssel
meer van haven tot haven". Niet
het eerste en zeker ook niet het
laatste boek dat de voormalige Zui
derzee tot onderwerp heeft. Een
aparte benadering van dit stukje
natuurlijke gegeven en ook gepre
senteerd op een aparte wijze. Geen
VVV-folder opsomming maar een
eigen belevenis in romanvorm. Het
bijzondere van het boek is voorts dat
de tekst met de hand geschreven is
en als zodanig ook in druk fotogra
fisch geproduceerd is. Zet daarnaast
het feit dat het boek een groot aan
tal zeer fraaie kleuren- en zwart-
wit-foto's bevat en het zal duidelijk
zijn dat het een fraai boek is ge
worden. Y-aaj-van de samenstelling
ln handen was van Peter Möricke.
B.VJJ.
Baksteenindustrie" en het maand
blad „Doe het zelf".
Aan de hand van een groot aan
tal foto's (waarvan twaalf ln fraaie
kleuren) en tekeningen geeft ir.
Westra een duidelijk inzicht in de
kunst van het metselen, al heeft hij
allerminst een boek voor beroepsop
leiding willen schrijven.
Wie dus belangstelling heeft voor
het hanteren van de troffel vindt in
dit boek een schat van aanwijzingen.
Nederland is een exclusief baksteen-
land. omdat nergens ter wereld zo
veel verschillende soorten en kleuren
baksteen worden aangetroffen als in
onze steden en dorpen. Baksteen is
in vuur gebakken natuur, krimpt niet
meer. zet niet uit, rot niet. is kleur
echt. Voor doe-het-zelvers een aan-
trekkelijk, leerzaam boek.
Groot is het aantal belangstellen- 4
den in de bergsport. Uitgeverij Kee-
sing in Amsterdam heeft er dan ook
goed aan gedaan een Nederlandse
vertaling uit te geven van Bergsport-
ABC van Dieter Seibert, bewerkt
door R. Weijdert, redacteur van het
alpinistische tijdschrijft „De Berg-
vriend". Het boek (f 27,50) bevat 79
foto's, 7 zeer fraaie kleurenfoto's en
17 kaarten en kaartschetsen. Voorts -
heel wat informatie over onderwer
pen als indeling van de Alpen, ont-
sluiting (wegen, hutten, verenigin
gen, hotels, kamperen), kleding, voe-
ding, terrein en techniek, oriëntering,
het weer, gevaren, bergtochten met
vrouw en kinderen, enz. enz.
Vele jaren heeft de tekenaar Jan
Bouman in de „Volkskrant" een
merkwaardige rubriek verzorgd: pen
tekeningen onder de titel „Het
merekwaerdigste meyn bekent",
waarin op rake wijze de aandacht
werd gevestigd op boeiende details
in steden, dorpen en landschaopen,
zoals fraaie gebouwen, gevelstenen,
monumentjes, bruggetjes, molens,
wallen, toegangspoorten, enz.
Bouman had een enorme belang
stelling voor geschiedkundige bijzon
derheden en noteerde die wekelijks.
Dat deed hij onder het pseudo
niem „Lijntrekker" zeshonderd
maal, doorgaans zes tekeningen met
bijschrift per keer. Die tekeningen
zijn enige malen in verzamelboeken
uitgegeven en de Nieuwkoopse uitge
verij Heuff heeft nu de tekeningen
bijeengebracht, die Bouman tussen
1963 en 1965 vervaardigde (prijs
f 19.50). De kunstenaar is intussen
op 59-Jarige leeftijd overleden. Het
ligt in de bedoeling van Heuff in het
komend voorjaar de laatste serie van
honderd afleveringen te bundelen en,
bij voldoende belangstelling, een her
druk van de eerste vier delen uit te
geven.
Aanbeveling behoeft dit werk nau
welijks want 't is een prachtige gids
voor Nederlanders met toeristische
interesse in eigen land. Een paar
grepen uit Leiden en omgeving: Le
germuseum, Gravensteen, Boerhaa-
ve's graf, gedenksteen voor Telders,
standbeeld Frederik Hendrik, gedenk
plaat Haanstra, idem Arminius;'
Noord wijk: boerderij als museum;
Sassenheim: windwijzer raadhuis;1
Voorhout: geboortehuis Boerhaave,
Oude Kerk; Wassenaar: dierenbe
graafplaats, waterpomp Rust en
Vreugd; Woerden: „opstanding uit
het graf", Luthers kerkhof.
RL
Titel: Souvenir van een zomer.
Auteur: Irwin Shaw. Uitgever:
Elsevier. Prijs: f 22,50 (318 blad
zijden gebonden).
Een roman van Shaw is altijd
het lezen waard. En wanneer Je
dan een dikke pil van ruim 300
pagina's in handen krijgt, ga Je
stralen. Je ziet het al voor Je:
een koude herstavond en een
knappend haardvuurtje. Voilé.
De regen plensde inderdaad
neer, het vuur knapte, maar het
boek viel een beetje tegen. Het
liep te langzaam, zoals dat dan
heet.
Het verhaal speelt zich af tij
dens het filmfestival in Cannes.
De hoofdpersoon is een wat ou
dere, op een zijspoor gezette Ame
rikaanse filmproducer. Niemand
bemoeit zich met hem, hoewel hij
dagelijks parties, diners en fees
ten bezoekt en daar allerlei „mak
kers van het eerste uur" te
gen het lijf loopt en er dan ge
zellig mee keuvelt. Dt beroemde,
obligate blab la-verhaaltjes.
Er is echter een Journaliste die
alles van hem weet (hóe komen
we pas aan het eind te weten)
en hem de hele dag achterna
rent. Ze wil nog meer dingen van
hem weten; ze activeert hem een
scenario te schrijven voor een
film; ze kaffert hem uit omdat
hij niets doet, lui rondhangt en
zich constant bedrinkt. Natuur
lijk gaat ze ook met hem naar
bed.
Shaw moet het verhaal begrij
pelijk maken en geeft herhaal
delijk flash-backs. Vaak bladzij
den lang. Dat is allemaal essen
tieel voor het verhaal, daar niet
van, maar het is zo langdradig.
Voeg daarbij een mislukt huwe
lijk, een vage vriendin in Parijs,
de nauwelijks volwassen dochter
die de hoofdpersoon komt opzoe
ken en er meteen met een halve
gare schrijver tussenuit trekt en
tenslotte een maagzweer en een
nieuwe film, nou, dan duizelt
het wel eens.
Toch, ondanks de storende zet
fouten (New Hork, i.p.v. New
York), toch zitten er boeiende
dingen in.
Maar in één adem uitlezen is
er dit keer Jammer genoeg niet
bij geweest.
P.W.
