'Menselijke aanpak moet voorop staan'
Ambtenaren bezorgd over
bedoelingen van kabinet
Over dichting Oosterschelde
ZATERDAG 16 NC VEMBER 1974
PAGINA 15
iJn Frankrijk is een tijd geleden
een gijzeling met messen geweest.
Daar is toen een verpleegster bij
gesneuveld. Als Je dat wilt voorko
men moet Je een mottenballenge-
vangenis maken waarin geen enkele
menselijkheid meer bestaat. Dan
moet Je alles elektronisch maken,
•tot en met een machine die het eten
uitdeelt; maar ik vind wel dat je
moet uitgaan van het thema: men
sen gaan met mensen om."
Drs. J. A. M. Dorpmans (49) spreekt
als directeur-psycholoog van het Pe
nitentiair Selectiecentrum en tijde
lijk directeur van de strafgevangenis
in Scheveningen. We zitten in een
functioneel aangeklede en ingeriohte
kamer die - afgezien van het halve
matglas in en de tralies voor de ra
men - niet koel is .Maar het zijn
Juist die (witgeschilderde) tralies die
Je er voortdurend aan herinneren
dat Je Je bevindt in een gebouw
waar ruim veertig mensen geheel
onvrijwillig verblijven. Het is bijna
drie weken na de gijzeling van het
kerkkoor en rond het grimmige ge
bouw, met zijn bejaarde torentjes
ter weerszijden van de ingang, is
het rustig.
Maar zelfs de zekerheid dat je
6traks onbelemmerd weer naar bui
ten kunt lopen doet weinig af aan
de psychologisch gedicteerde huive
ring die Je bevangt bij het binnen
stappen. Dat gaat zo:
De voorportier doet de buitendeur
open. laat Je binnen, doet de deur
op slot. Hij ontsluit de achterdeur
van zijn hokje, laat je de binnen
plaats opstappen, doet de deur ach
ter Je op slot. Een tweede portier
opent zijn voordeur, laat Je binnen,
doet de deur op slot. Hij ontsluit de
achterdeur van zijn hokje, laat je
het gebouw instappen, doet de deur
achter Je op slot. Je loopt door een
lange gang en stuit op een gesloten
rode deur. Een bewaarder opent de
deur, laat je binnenstappen,, doet de
deur op slot. Hij ontsluit een tweede
rode deur, laat je een gang instap
pen, doet de deur achter Je op slot.
Het gaat niet met roestig sleutelge-
knars, maar toch vallen die deuren
onherroepelijk dicht: het effect is
benauwend.
Een collega van Dorpmans, de psy-
choloög Boudewijn Smits, zal later
zeggen: „Je went aan ail die deuren
en sloten en sleutels. En toch merk
Je het soms opeens." Hij kan glimla
chen in het besef dat ook hij straks
ongehinderd de Pompstationsweg
kan oplopen.
Directeur Dorpmans, onvermijdelijk
over de gijzeling beginnend: „Ik wil
benadrukken dat de vraag of er een
relatie tussen de import van de wa
pens en de gijzeling aan de ene en
het gevangenisregime aan de andere
kant heeft bestaan uit de feiten, die
we al wel enigszins vermoed hadden,
niet is aangetoond. Het kan morgen
ook ergens anders, bijvoorbeeld in
een uitermate streng gesticht gebeu-
Door
H. J. Oolbekkiink
ren. En hoe voorkom Je het? Je
hebt rekening te houden met de
veranderingen binnen en buiten de
gevangenis.
„Zo'n tien, vijftien Jaar geleden was
het misschien nog mogelijk dat een
bewaker zei: „AUez-hup, de werk
zaal in." Dat kan nu niet meer en
bovendien, als Je dezelfde discipline
zou willen handhaven moet Je een
enorme hoeveelheid cipiers hebben
die dan ook nog fysiek meerderen
van de gevangenen moeten zijn. En
vergeet niet dat het gaat om men
sen die ooit zullen terugkeren in de
(maatschappij. Die terugkeer moet
gunstiger zijn dan de toestand was
toen ze de maatschappij verlieten.
Daarom moet Je de positieve moge
lijkheden van die mensen aanspre
ken. Tenslotte hebben wij gekozen
voor een relatie-model tegenover het
vroegere sleutelmodel."
Dorpmans zou per 1 november af
stand doen van zijn functie als di
recteur van het penitentiegesticht,
maar door de gijzeling is de over
dracht uit de hand gelopen en Jus
titie heeft hem gevraagd voorlopig
aan te blijven. Binnenkort zal de
verbouwde kliniek van het Peniten
tiair Centrum worden geopend
waarin 28 gedetineerden (probleem
gevallen en zeer langdurig gestraf
ten) een tot twee maanden worden
geobserveerd eer over hun plaatsing
wordt beslist. Ook in deze kliniek
wordt naar de mens in de gedeti
neerde gepeild.
Dorpmans „We hechten bijzonder
veel belang aan de externe beveili
ging, Juist opdat er binnen menselij
ke relaties tot stand kunnen komen.
Die externe beveiliging zou moeten
liggen in meer gestichtsbewaarders
en er is ook gedacht aan een soort
..Schipholpoort", een metaaldetector
(bij de voorportier waar- iedereen
•langs moet. We zijn dus aan het
denken door de hersens van de Jon
gens, om te zien wat de zwakke
steeën zijn. Voorop moet daarbij
blijven staan de menselijke aanpak
- dat een aanzienlijk deel van de
angst van de gegijzelden na korte
tijd werd weggenomen was bijvoor
beeld te danken aan het relatieregi
me tussen Denie en Brouwers en de
bewaarders die ook gegijzeld waren."
Bewakers
Op deze humane toets neemt Dorp
mans afscheid; hij heeft een be
spreking met staatssecretaris Gla
stra van Loon over toekomstige ont
wikkelingen en maatregelen in het
strafwezen. Zijn jongere collega's
Smits en Oud nemen de wissel over.
Oud :„Het is duidelijk geworden dat
het relatieregime ten aanzien van
mensen met lange straffen een ze
kere zin geeft aan de detentie. In
een sterk verschil tussen de bewaker
als groep en de gedetineerden als
groep. Het is mogelijk gebleken de
tegenstellingen tussen die groepen te
doorbreken en te komen tot een
vertrouwen van de gedetineerden je
gens de bewakers, terwijl je aan de
andere kant ziet dat gevangenen
ook mensen zijn die een stuk ver
antwoordelijkheid kunnen dragen, al
zal dat niet met elke gevangene luk
ken."
Smits: „Er is een „restgroep" van ge
vangenen die de psychologische
aanpak niet aankan, maar juist dat
soort mensen moet Je aandacht ge
ven. Het is net als met de gezond
heidszorg: de mensen met de groot
ste problemen krijgen de meeste
aandacht. Dat geldt dus zeker ook
voor de resocialisatie van gedeti
neerden."
VVD-kamerlid Geurtsen zegt: Geen
flauwekul, de deur op slot en mond
dicht. De buitenwacht vraagt om
een hardere aanpak van de gevan
genen. Het percentage recidivisten
in de gevangenissen bedraagt ruim
vijftig procent. Is het voor de psy
choloog geen vechten tegen de bier
kaai?
Oud: „De opmerking van meneer
Geurtsen dat wij psychologen de ge
detineerden in de watten leggen be
wijst dat hij niet op de hoogte is.
Aanwijsbaar is dat psychologische
begeleiding en het verbeteren van
bij voorbeeld de gezinsbanden gun
stige resultaten heefé opgeleverd.
Daar komt bij dat Je als psycholoog
minder te maken hebt met de habi
tuele misdadiger, die vaak iemand
zonder problemen is. Nee, de proble
men krijg je met Jongens die met
zichzelf in de knoop zitten en daar
door in een enorm stuk onvrijheid
raken waardoor ze gekke dingen
gaan doen."
Differentiatie
Smits: „Er zijn in Nederland op het
moment te weinig differentiatiemo
gelijkheden in de gevangenissen.
Een gevolg daarvan is dat Je nu kan
zeggen dat de vier van de gijzeling
misschien niet bij elkaar hadden
moeten zitten, maar dat is meer een
beleidskwestie waar wij buiten
staan. Alleen al het feit dat de
Bunker in Scheveningen qua beveili
ging uniek is in Nederland zou er
voor kunnen zorgen dat Je hier een
concentratie krijgt van alle moeilij
ke gevallen."
Oud: „Ik geloof dat we inderdaad
minder problemen hadden als er
meer gevangenissen met een betere
buitenbeveiliging zouden zijn. Waar
je naar toe zou moeten is een regio
nalisering van gestichten, met kor
tere afstanden tussen de gevangenis
en de leefomstandigheden van de
gevangene; gevangenissen ook waar -
je meer differentiatie zou kunnen
aanbrengen wat de mate van straf-
duur betreft."
Een warme relatie tussen bewaarder
en gedetineerde is mooi, maar met
het personeelstekort vermoedelijk
moeilijk te verwezenlijken?
Oud: „Het is inderdaad niet eenvou
dig voor een bewaker om eerst een
vrij grondige fouillering te moeten
doen als een gevangene bezoek
krijgt en dan later weer op vertrou
welijke voet met die gedetineerde te
moeten omgaan. Dat mag je eigen
lijk niet door een man laten doen,
en daarom is er een scheiding nodig
tussen controlerend en bewakend
personeel."
Is een herhaling van wapensmokkel
en gijzeling mogelijk? Smits: „Alles
is mogelijk."
Toch blij als we weer op de kille»
grauwe Pompstationsweg staan.
Directeur-psycholoog drs. J.
A. M. Dorpmans van het Peniten
tiair Selectiecentrum voor de
strafgevangenis in Scheveningen
(links) waarvan hij ook (tijdelijk)
directeur is. Rechts een kijkje
tinnen de gevangenis.
Voor ir. A. Veldstra, hoofd bedrijfs
bureau van de Combinatie Dijkbouw
Oosterschelde, trouwens voor alle
betrokken waterbouwers, zal het
reusachtige sluitstuk van het Delta
plan in elk geval een uitdaging zijn.
Want wat dat betreft, maakt het
niet uit of de drie geulen die nu
tussen Noord-Beveland en Schou-
wen-Duiveland nog open liggen,
■worden overbrugd door een water
dichte, dan wel een waterdoorlaten-
de dam.
Veldstra zegt: „Hoe dam ook, een
Door
Jan Ottens
dergelijk werk is in de wereld nog
nooit vertoond. In die zin is het een
uitdaging, niet in de zin van kun Je
*t of kim Je 't niet? Technisch kan
alles. Nou Ja, vrijwel alles."
Twijfels
Als de Tweede Kamer aanstaande
dinsdag akk .rd gaat, zal de zoveel
ste suggestie -nn de 1100 miljoen ku
bieke mete- zeewater te temmen die
door elke vloed tussen de blonde
duinen van Vrouwenpolder en West-
erschouwen in de richting van het
Zeeuwse land tot aan de Brabantse
wal wordt gestuwd, een eigen leven
van studie en alvast voorbereidende
werkzaamheden gaan leiden.
Er zijn nog twijfels, aan de storm-
stuwcaissondam, zoals dit recht
streeks aan het Germaanse taalge
bruik ontleende idee heet, dat het
kabinet onde. ieiding van Den Uyl
en bovendien onder dreiging van
een regeringscrisis, vorige week vrij
dagnacht wist te nemen.
Twijfels, dus toch de mogelijkheid
dat onze altijd zo geroemde water-
bouw-werkers het niet blijken aan
te kunnen?
Ir. Veldstra blijkt in elk geval een
geduldig uitlegger. Hij verklaart:
„De technische realiseerbaarheid
zullen we in vrij korte tijd wel kun
nen bewijzen, maar dat wil niet
zeggen dat we dan ook ophouden
met studeren. De studie duurt zelfs
door tot het allerlaatste moment
van de afsluiting. Als vaststaat dat
het kan, hoeven we over detailpro
blemen niet te struikelen, maar die
moeten we natuurlijk wel telkens
door studie en onderzoek oplossen."
Het voorbehoud zit, en dat blijkt
ook wel uit de brief van water-
staatsminister Westerterp over het
kabinetsbesluit aan de Kamer, voor
al in twee andere dingen.
Ir. Veldstra: „In het geld en in de
bouwtijd. Het zou nog duurder kun
nen worden, men vindt misschien
dat het bereiken van de vereiste
veiligheid te lang duurt."
Kritiek
Er zijn volgens Veldstra twee kritie
ke handelingen, die bepalen of het
Jaartal 1985, door het kabinet ge
noemd, ook werkelijk kan worden
gehaald:
1. het verdichten, steviger maken
van de instabiele bodem in de mon
ding van de Oosterschelde,
2. het aanleggen van de bouwputten
voor de fabrikage van betonnen
caissons.
Beide handelingen kunnen niet te
lang worden uitgesteld, kunnen zelfs
niet wachten totdat over één an
derhalf jaar Rijkswaterstaat defini
tief heeft beoordeeld of Nederland
zich de wereldprimeur van een
stormstuwoaissondam kan veroorlo-
Beide handelingen kunnen dus
straks overbodig blijken te zijn ge
weest, net zoals dat in het omge
keerde geval zou kunnen met de py
lonen van de kabelbaan die alvast
in de drie nog resterende sluitgaten
werden geplaatst. Met die kabelbaan
zouden de betonblokken worden
aangevoerd waarmee de Oosterschel
de waterdicht van de zee geïsoleerd
moest worden. Caissons, in feite be
tonnen bakken met doorstroomope-
ningen, zoals die o.a. wel in een van
de geulen van het Brouwershavense
Gat werden gebruikt, legden het in
en steenasfaltmatten. Drie miljoen
vierkante meter in totaal, dat is iets
wat nog nooit vertoond is in Euro
pa."
Die bodembescherming moet er in
elk geval komen, voor een storm-
stuwcaissondam, die zwaarder is dan
alle andere tot dusverre serieus
overwogen afsluitingen en dus ook
zwaardere eisen stelt, zelfs over een
nog groter oppervlak.
Vertraging
Hoewel Dijksbouw dus niet stilzit, is
er in de uitvoering, met name het
laatste jaar, toch vertraging opge
treden: de Deltawet voorziet de vol
tooiing van de Oosterschelde -afslui
ting voor 1978, maar ir. Veldstra
meent dat dat niet gehaald zal kun
nen worden. Deze week zijn Dijks
bouw en de Deltadienst onverwijld
begonnen te overleggen of en wan
neer de bouwputten voor de caissons
alvast aangelegd moeten worden en
de zeebodem alvast verdicht (vol
gens een patentmethode van Dijks-
bouw-partner Van Hattum en Blan
kevoort: met trilnaalden, waarna in
de bodem grindpalen worden gedre
ven).
Een van de grootste te overwinnen
hindernissen voor de stormstuwcais-
sondam is de drempel, die op de bo
dembescherming moet komen: hij
moet kunnen garanderen dat de
zware constructie op haar plaats
blij fit en niet scheef kan zakken.
Boven de grootste diepten in de
gleuven zal de drempel meer dan 10
meter hoog moeten worden.
Ook als men zou besluiten in plaats
van de caissondam met ingebouwde
standvastigheid van de dam een
dergelijke drempel nodig blijken.
Uit 't advies van de hoge ambtenaren
van de Rijks Planologische Commis
sie citeren wij in dit verband een
pikante zin. „In afwachting van die
keuze (dus na de studie van een tot
anderhalf Jaar, J. O.) kan thans
echter reeds aanstonds een aanvang
worden gemaakt met de aanleg van
een drempel op de bodem van de
Oosterschelde. Daarmee kan tevens
elke twijfel omtrent de intentie van
het Kabinet worden weggenomen."
Gezien soms de stemmirigvertiouding
in de ploeg van Den Uyl maken de
hoge ambtenaren zich kennelijk niet
ten onrechte zorgen over die bedoe
ling. Maar aan de andere kant: een
caissondam kan Je natuurlijk altijd
nog helemaal afdichten, want zo is
het totnogtoe met caissondammen
altijd gegaan.
de oorspronkelijke plannen voor de
Oosterschelde tegen de dichte be
tonblokken. af.
Verwijten
De Combinatie Dijksbouw Ooster
schelde is een samenwerking van ze
ven grote aannemers: Aannemers-
combinatie Zinkwerken, Adriaan
Volker Baggermaatschappij, Bagger-
maatschappij Breejenbout, Van
Hattum en Blankevoort Baggeren,
Hollandsche Aannemingsmaatschap
pij, Aannemings- en wegenbouwbe
drijf P. H. Offringa en Aanne
mingsmaatschappij jac. G. van
Oord.
Wat is de Combinatie op het ogen
blik in de Oosterschelde aan het
doen, van tijd tot tijd klinken uit
de hoek van de anti-afsluiters ver
wijten dat het Rijk de aannemers
toestaat om gewoon met de uitvoe
ring van de volledige afsluiting door
te gaan.
Veldstra: „Sinds de discussie over
wel of niet afsluiten op gang kwam,
zijn we in samenwerking met de
Deltadienst wn Rijkswaterstaat al
tijd bijzonder voorzichtig te werk
gegaan. Er zijn dus wel pylonen ge
plaatst. Overigens door een onder
aannemer, maar die zal er, als we
een caissondam gaan bouwen, niet
zo'n strop aan hebben, denk ik, te
gen de achtergrond van de gestegen
staalprijzen. Wijzelf zijn bezig
op het ogenblik met het aanbrengen
van bodembeschermend materiaal,
kunststofdoek met beton verzwaard.
De pylonen in de Oosterschelde staan er renteloos tij: een afsluiting met tetontlokken
voeren via een kateltaan, lijkt definitief van de taan.
