Gestorven door de groeiende welvaart
HALVE EEUW SCHAKEN IN SASSENHEIM
Het Katwijkse
weeshuis niet
meer nodig
PAGINA 4
Illegaal
handeltje
NOORDWIJK Een auto
handelaar uit Noordwijk moest
voor de Haagse politierechter
verschijnen, omdat hij in Oegst-
geest z'n bedrijf had uitgeoefend
in strijd met de vestigingswet.
Hij handelde in gebruikte auto's
voornamelijk op straat, omdat
hij alleen een klein kantoortje
als werkruimte had. De man had
geen vakdiploma's.
De verdachte had wèl iemand
in dienst genomen die de ver
eiste diploma's had en dacht dat
alles daardoor in orde was. De
offi:ier van Justitie was het
da x niet mee eens. Hij eiste
vijfhonderd gulden boete, Juist
omlat er in de autohandel "al
zoveel wordt geknoeid". Het
vonnis was overeenkomstig de
eis.
SASSEN HEI M Hoewel het
officieel pas op 28 oktober vijftig
Jaar geleden zal zijn, dat de Sas-
senheimse schaakclub werd opge
richt. zal zat/u dag reeds een begin
worden gemaakt met de grootste
viering van dit gouden Jubileum.
Een receptie in het Bruine Paard,
de localiteit waar de vereniging 'n
halve eeuw geleden ook werd op
gericht. luidt van hall vijf tot zes
uur de festiviteiten in.
Het huidige bestuur van de
Sassenheimse schaakclub kan zich
zaterdagmiddag overigens met
recht opstellen om de ongetwijfeld
vele gelukwensen in ontvangst te
nemen. Voorzitter M. A. Koppe
naal en zijn medebestuurders
(secretaris E. van Dijk, penning
meester C. Boogerd, wedstrijdlea
der J. v.d. Burg, tweede secretaris
J. Kamps en P. Wassenaar) leiden
op het ogenblik een bijna vijftig
leden tellende vereniging die niet
alleen een sueeklunctie is gaan
vervullen (behalve uit Sassenheim
zijn de leden afkomstig uit de ge
hele directe omgeving inclusief
zelfs Oegstgeest en Leiden) maar
door de Uoeiende jeugdafdeling
ook voldoende toekomst heeft om
aan de komende vijftig Jaren met
optimisme te kunnen beginnen.
Bij het begin, vijftig Jaar gele
den, was de Sassenheimse schaak
club met iets meer dan tien leden
inderdaad maar een „clubje". Op
richters van de vereniging: J. d.
Jong, P. Koning, J. van Leeuwen
en W. Thijs. Van de leden van dat
prille begin '.s er één nog in le
ven: C. Verlint.
Het aantal leden van de ver
eniging bleef in die eerste Jaren in
de buurt van de tien schommelen.
De grote opleving kwam zoals
overal elders trouwens ook in Ne
derland in 1937. Max Euwe
speelde toen zijn legendarische
tweekamp tegen de Rus Aljechin
om de were'dtitel en won die. Het
leverde "Sassenheim" zo'n 25 ex
tra leden op.
De activiteiten van de Sassen
heimse schaakclub bleven tot na
de oorlog in '42 was men met de
activiteiten gestopt beperkt tot
het, schaken in clubverband. De
aansluiting bij de Leidse Schaak.
Bond werd toen een feit. In die
LSB heeft de vereniging door de
Jaren heen geen grote rol kun
nen spelen, in 1963, zestien Jaar
na de aansluiting, werd voor de
eerste keer het kampioenschap
van de tweede klasse en de pro
motie naar de eerste klasse be
werkstelligd, maar het verblijf in
die klasse duurde slechts twee
jaar. Daarna volgde nog een eer-
steklasse-periode van vijf jaren,
maar echt een hoofdrol (en kan
sen op promotie naar de bonds-
oompetitie van de grote Konink
lijke Nederlandse Schaak Bond)
was er nooit weggelegd.
Op bestuurlijk vlak deed Sas
senheim het wél goed. Vereni
gingsvoorzitter Vennema (zes
tien Jaar) hanteerde ook ruim zes
Jaar de voorzittershamer van de
Leidse Schaak Bond.
De Jubilerende Sassenheimse
schaikclub keert voor de Jubi-
leunu eceptie overigens weer te
rug naar de zaal, die zo'n vijftien
Jaar geleden werd verlaten. De
club kon toen de financiële lasten
van de huur niet meer dragen.
Sindsdien heeft men een gastvrij
onderdak gevonden aan de In-
dustnakade bij de Gereedschap-
penfabriek van Rohn.
Naast de receptie in het Bruine
Paard, zaterdagmiddag 28 sep
tember, vermeldt het Jubileum
programma van de club nog de
"in'.erne" viering in de kantine
van Rohn op dinsdagavond 1 ok
tober en een invitatievierkamp op
18 m 19 oktober in gebouw Ont
moeting. De schaakclubs van Lis-
se. HLlegom, Voorhout en Noord-
wijk zijn voor dit toernooi uitge
nodigd. Dinsdagavond worden tij
dens de "leden-viering" ook de
leden gehuldigd die de Sassen
heimse schaakclub 25 Jaar of lan
ger zijn trouw gebleven. C. v. d.
Lip is van die "Jubilarissen" met
zijn 4i. Sassenheimse schaakclub-
jaren de recordhouder.
Verstrooide
autorijders
OORDWIJKERHOUT
Tweemaal achter elkaar was t
raak in Noordwijkerhout. Om
kw irt over één veroorzaakte
een auto op de Hoogstraat nog
al wac materiële schade, doordat
de bestuurder ervan na het pas-
auto's "vergat" dat hij beter
maar weer aan de rechterkant
van de weg kon gaan rijden. Te
laat zag hij de auto die uit de
Crruierissenstraat kwam, en
de vevolgen bleven niet uit: een
flinke klap, een lantaarnpaal
mi ider en een behoorlijke scha
de aan beide auto's.
Om kwart over vier "vergat"
een bestuurder van een bestel
auto vanaf de Pilarenlaan, dat
de Kerkstraat een voorrangsweg
is. Hij kwam in botsing met een
andere bestelauto. Geen
per -oonlijke ongelukken wel *n
gr-> e schade.
Door
Gert-Jan Onvlee
KATWIJK - "Die goeie ouwe
tijd.Deze opmerking komt nog
altijd dagelijks in veel gesprekken
"even" om de hoek kijken. In som
mige gevallen geen misplaatste
kreet; in anitre situaties slechts
een veel gebruikte "dooddoe
ner", want die goeie ouwe tijd was
vaak zo goed nog niet.
Een van die minder sterke voor
beelden het instituut "weeshuis".
Gerrit Haasnoot, een van de vier re
genten van het Katwijks Weeshuis,
dat slechts in naam nog bestaat stelt
dan ook terecht: "Het weeshuis is
uit armoe geboren".
Men zou er aan toe kunnen voegen
dat datzelfde weeshuis "door de
groeiende welvaart is gestorven". Ge
lukkig maar.
Over die la.ige levensweg van het
Katwijks Weeshuis nu, gaat het vol
gende verhaal. Een verhaal, dat zon
der de meer dan behulpzame mede
werking van de heer Van Brakel,
voorzitter van 't Genootschap „Oud-
Katwijk". beslist niet tot stand was
gekomen. En, verder doorspittend,
ook niet zonder de graag aanvaarde
"hulp van bronnen als het door ds.
Adirianus Pars (van 1671 tot 1719 pre
dikant te Katwijk) geschreven boek
werk 'Katwijkse Oudheden"; de ker-
keraadshandelingen, de raadsnotu-
len en het archief van het weeshuis.
Nogmaals hulde.
Stichting
Op veertien oktober van het jaar
1615 vond op zee het ongeluk plaats
dat zou leiden tot de oprichting van
het weeshuis. De ramp kostte Lam-
bregt Dirksaron het leven, terwijl
zijn vrouw korts tijd daarop stierf en
zeven kinderen achterliet. Een ge
zamenlijke actie van kerkeraad bur
gemeesters, gosrhuismeesters, stuur
lui (schippers van een visserspink)
en buren (de bevolking) bracht twee
Jaar later vijfhonderd gulden op en
in 1618 werd zelfs bijna negenhon
derd gulden vergaard. Ds Adrian us
Pars schrijft hierover: "En so ver
volgens". Doordat er in de loop der
Jaren ook lekten beschikbaar wer
den gesteld kon het reeds gestichte
"Huis" gaan uitbouwen.
De toekomst werd geheel vei
lig gesteld toen een voorstel van de
vroedschap en weesmeesters de
tegenwoordige regenten om een
belasting te heffen op de opbrengst
van de door vissers van andere
plaatsen van zee aangevoerde vis,
door de toenmalige Heer van Katwijk
prins PrederiK Hendrik, in "welwil
lende genade" werd goedgekeurd.
Het Weeshuis zelf zal in 1618 zijn
gesticht. Pars vermeldt in zijn werk
een poort met dit Jaartal en het
"rijmken": "God komt den armen
wesen te bat-en. die van vader en
moeder zijn vcriaten".
De gevelsteen met deze tekst is er
nog altijd. Niet meer in de door Pars
genoemde poort ingemetseld, maar
wel in de zijmuur van het huidige
gebouw aan de Voorstraat, dat overi
gens tot na de tweede wereldoorlog
wezen en ook voogdij-kinderen heeft
gehuisvest.
Lelies
Het vroegere weeshuis stond in
(hoe kan het ook anders) de wees
huisstraat, op de plaats waar nu
restaurant "De Vette Os" aan de
Princestraat is gevestigd. De in het
huls wonende kinderen hadden vol
gens Pars op hun arm ,,'n wit wollen
wapen met drie zwarte lelies, het wa
pen van Willem van Liere. in die tijd
Heer van Katwijk. Een zoon overi
gens van de Willem van Liere voor
wie de graftombe in de Dorpskerk in
Katwijk aan den Rijn werd gemaakt
door Rombout Verhulst.
Het weeshuis vervulde In het zee
dorp een zekere functie. In 1697 stem
de de Heer van Katwijk erin toe dat
de kist met obligaties van de Diaconie
in het weeshuis zou worden bewaard.
De predikant van Katwijk aan Zee,
Ds. Johannes van der Heyden
schrijft dan dat "er ook al tijdens
het ambt van zijn voorganger reke
ning en verantwoording door de
kerkmeesters (nu kerkvoogden ge
noemd) werd gedaan in het Wees
huls, en wel voor de Baljuw en pre
dikant tegelijk." Ook schrijft Van der
Heyden dat de diaconiekist naar het
weeshuis ging omdat daar ook alle
kisten stonden van de Vlerboet, wees
huis, burgermeesters en kerkmees
ters."
Horlogemaker
dreef zaak
zonder
vergunning
DEN HAAG/NIEUWKOOP Een
43-Jarige horlogemaker uit Nieuw
koop, was in botsing gekomen met de
vestigingswet, doordat hij zijn be-
orijf uitoefende, zonder daarvoor de
noodzakelijke vergunningen te heb
ben.
Dat had hem reeds eerder moei
lijkheden opgeleverd en de Haagse po
litiereenter voor wie de horlogemaker
zich nu moest verantwoorden, voor
spelde ae mogelijkheid, dat dit op
den duur zou kunnen leiden tot slui
ting van het bedrijf.
Aan vakmanschap bleek het ver
dachte me* te ontbreken, hij deelde
mee reeds 25 Jaar als horlogemaker
werkzaam te zijn maar de zaak neem
hem zo'-eer in beslag, dat hij geen
tijd kan vinden om de noodzakelijke
diploma s te behalen.
„Ik nen de zaak wat laten ver
sloffen," gaf de Nieuwkoper toe.
De offi Jic;r eiste in totaal vijfhonderd
gulden ocete, waartoe de rechter ver
oordeelde.
«TOtTiryr ALPHEN AAN DEN RIJN Vol-
gende week woensdag komt de
zanggroep Les Byrmants naar Al-
LEIDEN "400 jaar viering heidens ontzet" is de titel van een phen om in de serviceflat de Drie-
gratis tentoonstelling, de vanaf vandaag in het Gemeente-archief hoorne een optreden te verzorgen.
aan de Boisotkade wordt gehouden. De tentoonstelling heeft een Deze veelgevraagde groep uit Heem-
dagindeling van 3 oktober als opzet. Van de reveille tot en met het stede brengt voornamelijk operette-
werk van de vuilnisman, zogezegd, loopt men door de zaal heen. melodieën, afgewisseld met negro-
Natuurlijk is er veel materiaal van het Gemeente-archief zelf, maar spirituals-
ook het archief van de 3 October Vereeniging heeft vele dingen ge
leverd. De zanggroep, bestaande uit vijftien
Er zal op vaste uren bovendien een filmpje worden vertoond van leden en één pianiste, is erg popu-
de viering uit 1926. De hoeveelheid mensende grote stoet, de prach- lair. Onlangs zaten er tijdens een uit-
tige kostuums geven de indruk dat de betrokkenheid van het publiek voering in de Kennemer sporthal in
toch wel iets groter was dan momenteel. De tentoonstelling is van Haarlem nog 2400 operette-liefheb-
maandag t/m vrijdag geopend van 9-12 en van 14-17 uur, op zater- bers in de zaal. Les Byrmants is
dag van 9-12 uur en op 10, 17, 24 en 31 oktober bovendien van 19.30- voor de eerste maal in Alphen, en
21.30 uur. Op 3 en 4 oktober is de tentoonstelling alleen in de och- brengt de liederen in bijpassende
tenduren geopend. kostuums. De aanvang is bepaald op
Op de foto een extra-bijlage van het Leidsch Dagblad uit 1884. acht uur. Kaarten k f2,50 zijn ver-
Dat was trouioens het jaar waarin het standbeeld van Van der Werf krijgbaar in de Driehoorne,
werd onthuUL
Drie van de vier mannen die nu het college van regenten vormen, door Jaap van Duijn in de
regentenkamer op de plaat gezet: v.l.nr. Arie van der Oever, voorzitter Cor Haasnoot en Gerrit
Haasnoot
re schipper (met zijn vrouw ali
„moeder") gekozen en ook wel eens
een oud-koopvaardij-schipper, zoals
Reyn Bloot. Deze kreeg in 1851 „we-,
gens hoge leeftijd en voortdurende
ziekte van de ..binnen-moeder" da
„buiten-moeders" waren de vrou4
wen van de vnr regenten zijn ont-
slag maar ontving toch vijftig gulden
per Jaar als pensioen, wat voor dia
tijd een unicum mag heten. In 1866
werden Huig Leendertszoon Haas
noot en zijn vrouw MariJtje van de*
Plas binnen-vader en -moeder. Van
deze „Huig-Leen' stammen veel
Katwijkse Haasnoten af.
Onder burgemeester Blanken be
paalde de gemeenteraad in 1872 dat
de regenten aan de kerkeraad kennis
moesten geven van de financiële toe
stand, aangezien er voor het Wees*
huis kerkcollecten werden gehouden;
Kort daarop droeg de gemeenteraad
de benoeming van regenten over aan
de kerkeraad.
„Cor" Haasnoot is op dit moment
voorzitter van de nog altijd door de
kerkeraad der Nederlands Hervormde
Gemeente benoemde regenten-com
missie: „Het regentschap houdt nu
eigenlijk alleen nog maar het ben
heren van de bezittingen in. Het
Weeshuis wordt sinds kort na de
tweede wereldoorlog niet meer in die
zin gebruikt. Vroeger heeft het erg
veel goed werk gedaan, maar we mo4
gen er allemaal erg dankbaar voor
zijn dat het nu niet meer nodig is.r
Geen archief
In 1903 bouwde de Leidse architect
H. J. Jesse een nieuw Weeshuis. Het
gebouw aan de Voorstraat heeft nog
altijd diverse taken: er is een con4
sultatiebureau en enige artsen hou4
den er spreekuur. Tot voor kort was
er ook een kleuterschool in gevestigd*
Het bestaande college van regenten
werkt op dit moment nauw samen
met het college van Gasthuisregenten
in verband met de stichting van een
nieuw bejaardentehuis, dat naast
het complex van bejaardenwoningen
„De Driehoek" is gesitueerd en al in
aanbouw is. Ter zijner tijd zal t
huidige weeshuis, evenals het Gast
huis worden ontruimd en gesloopt,
Het voornemen is om in plaats van
beide niet meer aan de eisen van deze
tijd voldoende gebouwen een com
plex woningen voor bejaarden en 'n
dienstencentrum te stichten. Ools
daaraan zal he'- (voormalige) wees
huis medewerking verlenen.
Omdat van het weeshuis-archief
pas in het midden van de vorige eeuw
serieus werk is gemaakt, bleef de
informatie over deze misschien wel
oudste wezen-'nstelling in Nederland
ook in dit verhaal erg schaars.
Maar hoe schaars ook: een zucht van
verliohting, dat het „Weeshuis" niet
meer „nodig is" mag echt wel wor
den geslaakt.
De steen met het "Rijmken", waarover historicus/dominee Adrianus Pars in zijn werk spreekt
(Foto Jaap van Duijn)
Operette in
Driehoorne
Oh Ja, het weeshuis ontving voor
deze diensten een "staangeld" van
een rijksdaalder per Jaar.....
Er waren veel wezen in 't Zeedorp
als er door stormen weer vele va
ders (weduwnaars) op zee waren ver
dronken. Ook de Diaconie had
het dan beslist niet gemakkelijk. Zo
waren er in 1698 wel zesentwintig
slachtoffers en had de diaconie - die
eveneens In de exploitatie van het
Weeshuis bijsprong - een tekort.
Nog een functie
Het Weeshuls had overigens "vroe
ger" nog een functie, behalve het
eigenlijke werk, de wezen opvangen.
In de tijd dat er in Katwijk nog
geen raadhuis was (vóór 1877) kwam
de "dorpsregering" incidenteel te
Katwijk aan Zee ook wel in het
Weeshuis samen.
Ook de wezen hadden zo hun ta
ken. Ze waren bijvoorbeeld bij be
grafenissen belast met het brengen
van het doodskleed. De opbrengst
van de huur van het kleed was voor
het huis. Dit is zelfs nóg na de twee
de wereldoorlog gebeurd. In et*i
mand brachten de wezen het kleed
naar het graf... (Het gebeurde overi
gens alleen nog op de oude Algemen»
Begraafplaats (1791), voordien werd
in en om de Oude Kerk begraven).
Als weesvader werd vaak een oude-
Het eerste weeshuis, dat omstreeks 1618 werd gebouwd en
stond aan de Louwestraat later werd dat Weeshuisstraat)
Deze foto is afkomstig uit het archief van Genootschap Oud-
Katwijk.
