Kerken in de samenleving
„Ik begin nu aan
mijn vierde leven"
Azie wacht met oordeel
over president Ford
Leiden
voorheen
en thans
OOK 'EENDJES VOEREN'
TREKT DE RATTEN AAN
Prof. Berkhof in Leidse "Cultuurcultus"
Ex-premier De Jong:
DINSDAG 24 SEPTEMBER 1974
PAGINA 13
In het kader van een, in het LAK-
•theater gehouden, „Cultuurcultus"
sprak gisteravond als laatste prof. H.
Berkhof over het onderwerp „Waar
voor staan de kerken in de huidige
samenleving?" Prof. Berkhof ver
deelde z^jn lezing in vier punten,
t.w.: een algemeen gedeelte, de te
genwoordige tijd, de speciale tegen
stellingen en de wereldorganisatie.
De kerken staan heden ten dage voor
een dilemma, waar ze eigenlijk al
tweeduizend jaar voor staan. De po
sitie van het individu hangt in deze
sterk samen met de positie van de
kerk. waar je als christen toe be
hoort. De kerken zitten in een enor
me spanning, welke onder meer
wordt veroorzaakt door de weten
schap, dat God op aarde te vinden
was in de naam van Jezus Christus.
Deze spanning neemt des te meer
toe, indien men zich realiseert, dat
andere godsdiensten deze spanning
niet kennen. Daarnaast bemoeit een
levensbeschouwelijke filosofie als het
marxisme zich alleen met ,4e we
reld" en negeert zij het geloof. In
zijn woorden, zijn leven, zijn lot en
zijn uitspraken kan men in deze
spanning troost vinden. Daarbij gaat
het christelijk geloof ervan uit, dat
God het opneemt tegen de tendensen
van verval in de wereld. Christen
zijn betekent in de eerste plaats, dat
je als mens de uitgangspunten van je
geloof onderschrijft. Centraal staat
het streven de beweging van God
door de wereld te handhaven. Het
christelijk geloof moet hierbij in
staat zijn injecties te geven. De po
sitie van de kerk is in de loop der
eeuwen veranderd; stond zij vroeger,
haast historisch naast de staat en
maatschappij en was zij tevens een
beschermster van beiden, zoals de
staat dat op zijn beurt voor de kerk
was; tegenwoordig neemt de kerk
zelfs deel aan of vormt de bron voor
subversieve activiteiten. Ondanks de
ze veranderde positie van de kerk zal
zij toch steeds doorgaan met het be
strijden van anarchisme, atheïsme
en dictatuur. Het gaat hierbij steeds
om de inspiratie tot de liefde van
God in het bedreigde bestaan.
Tegenwoordige tijd
Op het ogenblik is er een grote tegen
stelling tussen de christelijke kerken.
Er bestaat onenigheid over de vraag,
hoe het evangelie vertaald moet wor
den .Over wat aangevallen moet wor
den en wat moet worden verdedigd.
Dit houdt nauw verband met de on
zekere situatie van de kerk door ver
regaande seoularisatie welke verwijten
in de hand wertkt. De christelijke kerk
is altijd als een subversief verschijn
sel beschouwd (Christenen werden
Alleen Noord-Vietnam verwacht niets goeds
HONG KONG (UPI) Uitgezonderd de Vietnamese
communisten geven de regeringen in Azië president Gerald
Ford de kans zich wat in te werken alvorens hun mening
over zijn beleid te geven. Premier Tsjoe En-lai van die Chi
nese Volksrepubliek stuurde Ford een persoonlijke geluk
wens toen hij als president was beëdigd, moar verder heb
ben de machthebbers in Peking er het zwijgen toe gedaan.
Privé i'ebben ze de hoop uitgespro-
ken dat de Chinees-Amerikaanse be
trekkingen de koers zouden blijven
volgen die werd uitgezet onder pre
sident Richard M. Nixon. In recente
informele gesprekken in Peking heb
ben ze ook laten doorschemeren dat ze
blij zijn met de betrekkelijk harde
lijn die Fcrd ten aanzien van defen-
siekwesnes, vooral met betrekking tot
de Sowjet-Unie, lijkt te volgen. Presi
dent Ford bezocht de Chinese Volks
republiek twee Jaar geleden.
India
In New Delhi bestudeert de Indiase
regering aandachtig de openbare
verklaringen van president Ford, om
er een aanwijzing ln te vinden dat
hij afstond zal gaan nemen van het
Indiabeleid van zijn voorganger, dat
in New Delhi als vijandig werd aan
gevoeld.
„President Fords beleidsverklaring
van 13 augustus verried in geen enkel
opzicht lancune tegen India", ver
klaarde ter hoge ambtenaar van bui
tenlandse zaken in New Delhi. „Toch
wachten we liever nog wat af alvo
rens een oerdeel te geven".
Ford nam enige bezorgdheid weg
die in Saigon gerezen was, toen hij
in een frief aan president Nguyen
Van Thieu kort na zijn ambtsaan
vaarding op 9 augustus, de verzeke
ring gaf oat in het Ameri-
Vietnam
De Vietnamese communisten passen
op Ford dezelfde benamingen toe die
zij ook ai bezigden voor de presiden
ten Eisenhower, Kennedy, Johnson en
Nixon. Die Viet-Cong en Noord-Viet
nam he boen Ford afgewezen vanaf
de dag dat hij ln functie trad, voor
spellende dat de nieuwe man in
Washington ten aanzien van Viet
nam op dezelfde voet zou voortgaan.
Hoew;l er tussen de Verenigde Sta
ten en Japan geen problemen van
enige omvang bestaan, verwacht het
Japanse ministerie van Buitenlandse
Zaken van het komende bezoek van
Ford aan Tokio, verdieping van het
wederzij >1se begrip. Premier Kakuei
Tanaka wordt later in september ln
Washington door Ford ontvangen.
Japan
Rectificatie
In het verslag van de intrede van
ds. P. Sytsma in de Geref. kerk in
Lelden in ons blad van gisteren was
een stukje vergeten. Ds. Hortensius
stelde in zijn bevestigimgspreete, dat
predikanten en anderen goed dienen
op te letten wat als het Woord ver
kondigd wordt Men moet er steeds
mee bezig zijn een licht te kunnen
werpen voor de voeten.
Als er in Tokio al enige bezorgd
heid ten aanzien van Ford bestaat,
dan is dat de vrees dat hij eerste
prioriteit geeft aan de bestrijding
van de inflatie, waardoor de econo
mische te-trekkingen tussen beide lan
den nadelig beïnvloed zouden kun
nen woraen.
Ook he* Nationalistlsch-Chinese be
wind op Formosa heeft zich onthou
den van commentaar op Fords eerste
maand in het Witte Huis. Koe
Tsjeng-Kang, vooraanstaand lid van
de Kwomintang Partij en voorzitter
van de Irternationale Anti-Commu
nisten Liga. zei in Taipeh: „Het stem
tot tevredenheid dat Ford met na
druk heeft verklaard dat de vrede en
veiligheid verdedigd moeten worden
vanuit een positie van kracht. Wij
verwachten veel van hem".
Filippijnen
In Manilla geeft men geen offi
cieel commentaar, maar de Filip
pijnse oud-ambassadeur in de Ver
tijdens de Rometoen voor de leeuwen
gegooid), maar Is daarna door Con
stanten d'e Grote tot staatsgods
dienst verheven. Vanaf dat ogenblik
tot de Franse Revolutie (de eerste
kentering) staat de christelijke kerk
aan de zijde van de staat en verde
digt ze haar belangen. De kopstuk
ken van de Franse revolutie erken
nen echter niet langer de bevoor
rechte positie van de kerk. Het vol
gende stadium van verval ligt, vol
gens Berkhof, in 1848,, daarna is 1918
een belangrijke datum (vooral in
Rusland) en vervolgens in 1950. Om
streeks deze tijd zijn alle privileges
van de kerk in haar nadrukkelijke
vorm verdwenen en bevindt de kerk
zich in een pluralistische maatschap
pij. Ook het lidmaatschap van een
keric uit hoofde van status en bere
kening verdwijnt voor het lidmaat
schap, dat als enige motivatie de
'overtuiging' kent. Hierdoor krijgt,
volgens Berkhof, de kerk weer iets
van haar subversief aureool van vóór
Constantijn de Grote. De kerk stelt
zich vanaf dat ogenblik vrijer op en
is niet langer de steunpilaar van het
establishment. Het verandert lang
zaam in een geïnstitutionaliseerde
pressiegroep". Wanneer in Duitsland,
vooral tijdens de opkomst van Hitier,
de „Belijdende Kerk" van zich doet
spreken, tekenen de christelijke ker
ken in Nederland duidelijk protest
aan. .Dit protest handhaaft zich tot
het einde van de oorlog, waardoor de
kerk veel goodwill kweekt. De kerk
drijft op deze goodwill tot het uit
breken van de koude oorlog (rond
1950), maar neemt niet zo duidelijk
als het rootns-kathoücteme stelling
tegen het oprukkend communisme.
Vervolgens ontstaat de tendens tot
verregaande secularisatie en hoort
men kreten als „God is dood"*
Tegensteliliinigen
Berkhof onderscheidt twee tegenstel
lingen: progressief en conservatief
ingestelde cultuurkritische christe
nen. De conservatieven, wier kritiek
micro-ethisch is gericht, bemoeien
zich voornamelijk met de problema
tiek van de kleine dingen dicht by
huis; zij hebben één zorg: het „com
munisme", verafschuwen het atheïs
me, stemmen confessioneel en kijken
naar de Evangelische Omroep. Als
andere groep onderscheidt Berkhof
de progressief denkende, die macro-
ethisch gericht zijn; zich interesseren
voor de wereldproblematiek (Chili,
Zuid-Afrika, Outspan, Nato, Angola,
etc); men vindt ze voornamelijk bin
nen de PvdA, PPR en sommigen bin
nen KVP en AR. Hun gedachten
worden vertolkt door het IKOR en
zij bezitten niet het vermogen een
discussie aan te gaan met de conser
vatief, micro-ethisch denkende,
Christenen.
Een boek, waarin we Leiden zoals
we het nu kennen, kunnen vergelijken
met dat aan het begin van deze
eeuw.
Een honderdtal toto's tellend boek
met geschiedenis en uitgebreide
bijzonderheden.
Tekst: oud.redacteur Leidsch Dagblad
S. Platteel.
Foto's: J. Holvast.
Uitgave: Leidsch Dagblad B.V.
Kosten:
Afgehaald aan de balie van
Leidsch Dagblad f 9,50
Afgehaald aan de balie van het
Alphens Dagblad f 9,50
Bestellingen tegen vooruitbetaling f 10,80 op giro 57055 tn.v. Leidsch Dagblad B.V.
Telefonische Informatie: 01710—25041 toestel 45.
GERALD FORD
...goed cijfer...
enigde Staten. Amelito Mutuc, on
langs nog in Washington op bezoek,
zegt: .Persoonlijk geef ik hem voor
zijn eerste maand een hoog cijfer.
Als hij zo doorgaat zijn de vooruit
zichten voor Amerika en de rest van
de wereld goed".
In Bangkok verwacht men dat
Ford, ais hij de binnenlandse zaken
heeft genormaliseerd, de buitenland
se zaken zal aanpakken. Dit zei de
Thaise minister van Buitenlandse
Zaken Tsjaroenphan Isarangking.
„Maar wat dat aangaat zal er mijns
inziens niet veel veranderen, „want
Kissinger is nog steeds minister van
Buitenlandse Zaken. Alles zal gaan
zoals het plan was".
W ereldbrganiteatiies
Berkhof onderscheidde drie organi
saties: het ICCC (international
Council Christian Churches). Een
concentratie van uiterst conservatie
ve protestanten, die vóór het dictato
riaal geleide Chili te, (uit angst voor
het communisme), tégen een vrede
in Ierland en Nlxon lang de hand
boven het hoofd heeft gehouden. Tot
voor kort voelden in Nederland de
Christelijk Gereformeerden zich het
meest tot het ICCC aangetrokken.
Vervolgens het Vaticaan met aan
het hoofd de paus. De paus bergt in
zich, volgens Berkhof aspecten van
een macro- en een micro-ethische
visie (micro-ethischtegen abortus,
tegen de pil, tegen wereldbevolkings-
plaiming ih.a.; macro-ethisch: een
pauselyk schrijven voor een geavan
ceerde vredespolitiek, die progres
sieve christenen wel aanspreekt). En
als laatste de „Wereldraad van Ker
ken" (sprekend voor 220 aangesloten
protestante en oostersorthodoxe ker
ken). De „Wereldraad van Kerken"
verkondigt volgens Berkhof de me
ning van de progressief denkende
christenen en heeft een geweldige in
vloed op de derde wereld.
A. C. KOEKEBAKKER JR.
In de schemering van de avond bij
garages onder het flatgebouw: een
klein bruin dier, razensnel knagend
aan een fikse boterham. De eigenaar
van de autobergplaats kan zijn ogen
niet geloven: een rat, in deze
nieuwe overzichtelijk aangelegde
woonwijk. Dat moet ongetwijfeld
een verdwaal dier zijn.
"Dat is het grote misverstand", zegt
ir. A. J. Ophof, inspecteur volksge
zondheid in algemene dienst, belast
met de ongediertebestrijding. "Juist
in de moderne woonwijken met
hoogbouw hebben we óók een
heleboer ellende met ratten. Dage
lijks worden tafellakens met brood
korsten en andere etensresten over
de balkons van de hogere verdiepin
gen uitgeschud. Voor de vogels
maar de praktijk is dat ook ratten
er op af komen. Vooral als er
laaggroelend groen aan de voet van
zo'n flatgebouw staat".
Om die reden is ir. Ophof
tegenstander van het verfraaien van
onze betonnen woonkolossen met
struiken en heesters. Het als
vogelvoer bedoelde brood van andere
etensresten vallen door het struikge
was heen, vogels kunnen er niet
meer bij, ratten des te beter. Dank
zij de welvaart die de Nederlanders
Jaarlijks duizenden kilogrammen
brood en ander overtollig voedsel
"voor de eendjes" doet werpen, kan de
rat Juist in de moderne, met veel
aankomend groen en singeltjes
gestoffeerde woonwijken der Jaren
zeventig, bijna de naaste buurman
zijn van de flatbewoner.
Vrijwel onopgemerkt. Want noodge
dwongen voert het dier zijn
voedseloperaties maar zelden bij
daglicht uit, hoewel de rat in feite
geen nachtdier is.
In de werkkamer van ir. Ophof ln
het Wageningse gebouw waar de
afdeling bestrijding ongedierte van
de Hoofdinspectie Milieuhygiëne is
gevestigd, hangen een paar grote
foto's die bepaalde gedragingen van
ratten in beeld brengen.
Verdelgen: noodoplossing
Ir. Ophof: 'De welvaart heeft het
euvel verspreid. Weliswaar is het
totaal aantal ratten in Nederland
veel en veel kleiner geworden, maar
de dieren die er zijn zitten veel
meer verspreid. Daardoor is de
bestrijding veel moeilijker geworden.
Verdelging lijkt een radicale oplos
sing, maar is dat niet. We moeten
de rat uit onze omgeving weren en
oat kan door er voor te zorgen dat
de rat geen schuilplaats en geen
voedsel vindt. Aan dat laatste kan
de huisvrouw, zeer zeker iets doen".
Betekent dit dat hij als expert in de
ongediertebestrijding het welhaast
nationaal vermaak "eendjes voeren"
in de ban zou willen doen?
Hij zegt: "die eenden krijgen
gewoonlijk veel te veel voer. Daarin
zit het risico dat Je naast een een
denkolonie ook een rattenkolonie
kweekt, al hoeft dat ln principe niet
te gebeuren wanneer de gemeente
lijke bestrijdingsdiensten goed func
tioneren. Maar krijgen ratten wel
hun kans om zich te vestigen, dan
krijg Je besmet water in singels en
vijvers. Nog een stap verder en een
spelend kind valt per ongeluk in
zulk besmet water".
Ziekten
Pest» ziekte van Weil, hondsdolheid.
paratyfus zijn enkele van de ziekten
die ratten op mens of huisdier
kunnen overbrengen.
Het slordig omspringen met huis
houdelijk afval en de overdadige
voedselverstrekking aan eenden en
ander gevogelte in stadsparken en
tuinen lokken de rat onweerstaan
baar naar de woonwijken. Dus
kunnen wij beter maar helemaal
geen vogels en eendjes meer voeren
Ir. Ophof meent dat men zeker na
drie, vier uur 's middags geen brood
meer moet strooien. Het voeren van
vogels kan het best gebeuren op een
hooggeplaatst plateau met opstaande
rand, zodat het voedsel niet op de
grond kan vallen. Het zo maar
neerleggen van brood in de
veronderstelling dat de vogels er
vroeg of laat wel op af komen is
natuurlijk helemaal uit den boze".
Een kwalijke factor in het probleem
van de rattenbestrijding noemt hij
de vaak slechte bouw van grote
woonblokken ln deze tijd. Niet goed
aansluitende rioolbuizen, vuilnis-
stortkokers die onvoldoende worden
onderhouden, zijn voor de rattenbe-
strijders bronnen van narigheid
Den Haag Na een turbulente po
litieke loopbaan van vijftien Jaar
heeft oud-premier P. J. S. de Jong
rich op 14 september teruggetrokken
uit de actieve politiek. Op die dag
was er voor hem een voorlopig?
laatste afscheid in de Eerste Ka
mer waar hij KVP-fractievoorzitter
was. Van de twaalf scheidende se
natoren is hij ongetwijfeld de meest
bekende. Geen wonder, aan de Se-
naatstijd gingen vooraf het staats
secretariaat van defensie, het mi
nisterschap op hetzelfde departe
ment en het minister-president
schap gedurende de volle daartoe
geplande Jaren.
„Nu begin lk aan een vierde leven",
vertelt de heer de Jong. „Ik heb al
drie levens gehad. Het eerste was
bij de onderzeedienst gedurende de
oorlogsjaren. We vonden het nor
maal dat Je dat niet zou overleven.
Mentaal waren we er op voorbereid
om te sneuvelen. Veel vrienden van
mij deden dat-
De tweede fase begon na de oorlog.
Toen ben ik getrouwd. Het was een
nieuw begin. Het derde deel van
mijn leven was, toen ik van de zee
werd afgesneden. In 1959. Het begin
in de politiek. Voordien ben ik
nooit lid van een partij geweest. Ik
vind nog steeds dat de krijgsmacht
zo neutraal mogelijk moet rijn. Lid
van de KVP ben ik heel stilletjes
geworden, nadat ik al staatssecreta
ris was".
In feite behoort De Jong tot de
weinige politici die eigenlijk nooit
iets hóefden.
Ook nu niet aan het begin van wat
hij zijn vierde leven noemt. Ooit
nog terug in de politiek? ,Jk wil
best iets in 't Christen Democratisch
Appel doen, maar verder... functies?
I've done it".
De Jong is verschrikkelijk blij met
zijn marine-opleiding. „Toen ik in
'34 officier werd was het reuze
avontuurlijk. Ik heb veel gereisd en
in de oorlog ontzettend hard ge
welkt. Het had in die tijd het voor
deel dat Je heel Jong aan een com
mando kwam en niet veilig op een
hoofdkwartier werd geplaatst. Je
deed mee..".
De liefde voor zee heeft oud-pre
mier De Jong nog steeds. „Ze is
geen dag hetzelfde. Als Je op zee
leeft, kijk Je met enige verbazing
naar al dat gefriemel en gemier op
het land. Een vlieger heeft dat ook.
Je gaat veel meer relativeren".
En dan: „Die marine opleiding was
ook goed voor de politiek. Je leert
met alle soorten mensen om te
gaan. Als ik een tijdje met iemand
praat, weet ik wat ik aan hem heb.
Verder leer je beslissen en verant
woording te dragen".
De heer de Jang is bepaald niet ge
lukkig met de forse uitlatingen van
zijn laatste opvolger als minister
van defensie. Zelden laat hij zich
zo duidelijk uit als op dit punt: ,.Ik
vind dat minister Vredeling niet ge
handhaafd moet worden. Het is
heel Jammer, want hij deed het erg
goed.
Als hoofd van e*n groot bedrijf kan
Je niet zeggen: „Ik loop over de
hoofden van mijn medewerkers
heen". Ik neem aan dat rijn vrien
den in de vakbenden hem dit niet
in dank afnemen. Voor die mensen
op het departement is het trouwens
Oud-premier De Jong
zuur, want z? hebben net zo hard
gewerkt aan de defensienota.
Verder deugt hij niet voor een be
stuurlijke functie. Je moet de de-
fensieportefeullle niet toevertrouwen
aan iemand met een labiele geest.
We kunnen binnen vijf minuten
tijd binnen de NAVO in de grootste
moeilijkheden ritten. Stel dat Tito
sterft en Rusland daar volgens de
Breznjewdoctrlne in gaat grijpen en
de NAVO is daarover verdeeld..
Dan deugt zijn politieke instelling
verder niet noch die van zijn naas
te omgeving en voeg daarbij het
feit dat hij te veel drinkt vol
gens zijn eigen zeggen. O Ja, op het
ogenblik zal hij zeker overal met
égards worden ontvangen interna
tionaal. Hij heeft een miljardenor
der weg fce geven, maar geheimen
zal hij nooit meer horen en zijn
gezag is eufemistisch uitgedrukt
niet meer".
Piet de Jong zwijgt even. „Jammer,
hij deed het teuze goed! Ik vind
het tragisch, maar hij is niet te
handhaven. De PvdA zal geen
moeilijkheden maken rond zijn op
volging. De partij si dolblij dat zee
eindelijk regeert. De PvdA zal dit
kabinet nooit laten vallen. Het is
wel begrijpelijk als Vredeling nog
de defensienota zou behandelen in
de Tweede Kamer. Anders moet er
eerst weer iemand worden inge
werkt en gebeurt er in '75 weer
niets".
De nota waarover de Tweede
Kamer vandaag het debat begint
typeert hij - als kenner met
„een op onderdelen slecht verhaal
met een goede verpakking".
De oud-premier vindt dat na de
formatie van het Christen-Demo
cratisch Appèl cr óf een reconstruc
tie van het kabinet of nieuwe ver
kiezingen moeten komen. De CDA
moet zo snel mogelijk van de
grond.
Het kabinet rit nu vreemd in el
kaar. D'66 is weg. De PPR besluit
uit de NAVO te treden, hoewel het
één van de hoekstenen van het ka
binetsbeleid is. De ministers die er
voor die twee partijen inzitten zijn
geen politieke ministers meer. maar
contract-ministers: ingehuurd voor
vier jaar. Die verschillen tussen
enerzijds CH en anderzijds KVP en
AR worden zo verschrikkelijk opge
blazen, terwijl het in feite nuance
verschillen rijx Het haalt niet bij
de conflicten tussen de PPR en de
PvdA".
Praten met oud-premier de Jong is
een soort oase van rust door de
vaak afstandelijkheid, de welo
verwogenheid waarmee hij met al
tijd zachte stem zijn visie op ge
beurtenissen geeft. Is hij ooit drif
tig geweest?
Hij lacht even: „O Ja toen ik Jong
was., maar dat gaat over".
Het is typerend voor deze man;
voor zijn karakter dat machtsvor
ming zoals de PvdA dat bijvoor
beeld openbaart bij de vorming van
de colleges van burgemeester en
wethouders in de grote steden hem
verdriet. Dat hij moeite heeft met
tendentieuze berichtgeving, met ge
kleurde bewerkingen door geenga-
geerden van het politiek gebeuren.
„Jaren geleden heb ik wel eens ge
dacht: Zal ik nou reageren? Maar
daar ben ik maar niet aan begon
nen. Maar sommige media gaan
steeds meer op propagandabladen
en -omroepen lijken".
