Tim Jeal haalt
Livingstone van
zijn voetstuk...
STROOM DUITSE BOEKEN OVER HET WK-VOETBAL
Anti - Piet - de - Smeerpoets
'DE GBIEK': ELK F.
GELIJKENIS TOEVAL
Grote berg ellende
DR. FU-MANCHU WEER TERUG
Speelse liefde: een
smaakvol boek voor
seksuele smaakmakers
ZATERDAG 24 AUGUSTUS 1974
Kathryn Morgan Ryan
"Hel einde van de maskerade"
door Kathryn Morgan Ryan, uit
gegeven door Van Holkema en
Warendorf in Bussum (f. 19.90).
Katnrvn Ryan kan goed vertel
len. 7e houdt er meeslepend pro
za op na Dat is maar goed ook.
Anders was haar roman niet te
pruimen Het ligt er allemaal zo
dik op Een gezin in midden-Ame-
rika zwemt in de frustraties. Va
der een populaire huisarts -
vecht verbeten tegen homofiele
neigingen. Niet altild met succes.
Moeder is een frigide wat verbit
terde vrouw, die de schijf naar
buiten kan ophouden, maar met
haar bijna volwassen dochter
leeft als kat en hond. En die doch
ter jP haar beurt rondt haar stu
die w°j af, maar laat zich dan op
ongelooflijke stupide wijze mis
bruiken door een piloot, die alleen
al eer dagtaak zou vormen voor
osychiater. Tussen die
sen door loopt dan nog een 2
zieKe er aan de alcohol verslaafde
oom, die een buitenechtelijk ach
terlig kind in de buurt heeft,
een grootvader, wiens geest is stil
blijven staan in de tijd, dat de
huifkarren het wilde westen bin
nentrokken.
Een onoverzienbare berg ellende,
waardoor men zich alleen dank
zij de goede verteltrant van Ka
thryn Ryan kan heenbijten. De
plaatselijke sfeer is lekker getrof
fen er ondanks al die vreemde
verh «udingen kan men toch wel
meeleven met Ryans hoofdver-
tolkxs Dat ze ondanks alles toch
nog uj rustig vaarwater terecht
komen ligt met zoveel ongeloof
waardigs bijeen geschraapt wel in
de lij a der verwachtingen.
KOOS POST
„Fussballweltmcisterschaft 1974"
Dokumentation. Bilanz, Analyse
uitgegeven door Hoffmann mid
Campe Verlag, 2 Hamburg 13, Post-
fach 132092. Prijs f37,50 (DM 34).
Zoals te verwachten was, hebben
de Duitse uitgevers snel na de voor y
de Bondsrepubliek zo succesvol verlo-
pen wereldkampioenschappen voet
bal een stroom van boeken laten
verschijnen. Een aantal daarvan be
wierookt alleen maar de zegepraal
van Beckenbauer en consorten en
is derhalve voor diep teleurgestelde
Nederlanders én voor objectieve le
zers die graag nog eens terugblikken
op het gehele toernooi niet zo inte
ressant. Gelukkig zijn er van die
boeken op de markt gebracht die het
chauvinisme binnen de perken heb
ben gehouden en met uiterste zorg
een fraai totaalbeeld geven.
Bovenstaande uitgave van Hoff
mann und Campe Verlag biedt alles
wat Je maar wenst: 144 schitterende
kleurenfoto's (waaronder talrijke d^e
betrekking hebben op Nederland), 'n
tekst die getuigt van grote oorspron
kelijkheid en voorts een overzicht
van alle WK-finalewedstrijden (met
opstellingen) die er sinds 1930 zijn
gespeeld. Achtentwintig deskundigen
hebben aan dit omvangrijke werk
hun medewerking verleend. In het
slothoofdstuk „Analyse" poogt het
boek de voetballerij in een wat gro
ter verband te plaatsen. Aan de or
de komen dan: sport en agressie,
sport en prestatie, moderne
handel, sport en kritiek en sport en
politiek.
Zeer lezenswaardige stof voor wie
in voetbal iets meer wil zien dan
een schot tegen het net. Eén hoofd
stukje heb ik smartelijk ge
mist: „Humor bij het WK voetbal".
Maar dat is misschien ook wel wat
te veel gevraagd. Want grapjes zijn
in deze sport waar Je om de drie
woorden struikelt over het woord
„professioneel," kennelijk mis
plaatst.
Kort samengevat: een formidabel
werk, met Duitse Gründlichkeit in
elkaar gezet. De prijs is niet gering,
maar Je hebt er wel een boek voor
dat Je keer op keer van de boeken
plank zult grijpen.
„Fussballweltmeisterschaft 1974"
door Hennes Weisweiler e.a. uitgege
ven door Bertelsmann-Verlag, 483
Gütersloh. Prijs f 27,50 (DM 25).
De bekende Duitse trainer Hennes
Weisweiler van Borussia MG (Ajax
schijnt nog enige tijd belangstelling
voor hem te hebben gehad) heeft z'n
naam als auteur aan dit boek ge
hecht en hij komt ook mët enkele
zeer lezenswaardige commentaren op
de proppen. Te hopen is dat hij ze
ook zelf heeft geschreven. Want in
negen van de tien gevallen moeten
Journalisten de pen van dergelilke
autoriteiten zorgvuldig vasthouden.
Maar Weisweiler is hoe dan ook een
man met grote kennis van zaken.
Ook de Bertelsmann Verlag heeft
een bijzonder sterk werk geprodu
ceerd, met vele tientallen, eerste-klas
kleurenfoto's. Niet zo heel veel tekst,
maar alles keurig netjes g-
dend. Ook hier ruim aandacht voor
Nederland, met o.a. een pagina gr'
opname van Cruyff. Tien bladzijden
zijn gewijd aan de finale. Comirr
tator Ulrich Kaiser schrijft o.a. dat
er in de historie van het WK voetbal
geen andere eindstrijd is aan te wij
zen waarin de verliezer zo lang het
spel domineerde. „Zouden de Ne
derlanders in de tweede helft twee,
drie doelpunten hebben gescoord, dan
had niemand kunnen zeggen dat het
onverdiend was geweest". Een niet
gering compliment. Buitengewoon
aardig en aantrekkelijk is een 40 pa
gina's tellend overzicht met verhalen
over vroegere wereldkampioen
schappen voetbal. Het boek kost een
kleine dertig gulden en dat is rela
tief niet veel als je ziet wat Je er
voor in handen krijgt.
„Der grosse Sieg Fussball WM
'74" uitgegeven door Burda Ver
lag, 76 Offenbach, Postfach 360
Prijs: f 11.00 (DM 10).
Voor wie niet zo goed bij kas is
maar toch graag een herinnering
wil bewaren aan die fascineren'''-
maanden juni-Juli van het voetbal-
Jaar 1974, heeft de Burda Verlag eer
werkje uitgegeven dat niet te versma
den is. In honderd pagina's groot for
maat treft men in veel foto's en
een minimum aan tekst de be
langrijkste facetten van het WK-
voetbal aan. Nederland is er rovaal
in vertegenwoordigd. Aparte hoofd
stukken zijn gewijd aan de super-1
stars van het WK: Franz Becken
bauer en Johan Cruyff. Daaruit
ren we dat Beckenbauer woont in J
een villa van anderhalf mijoen <- '- j
den en per Jaar een miljoen verdient I
en dat Cruyffs vermogen nog a'- I
tijd volgens Burda op dit moment j
zo'n negen miljoen bedraagt
Het werk eindigt met een stukje
geschiedenis van de voetbalsoort
„Das erste Tor schossen die alten
Chinesen,". Het is maar dat we het
aan de oppervlakte. Maar het maakt
wel duidelijk dat Stanley met "Li
vingstone, I presume" weliswaar ge
schiedenis maakte, maar een paar
maanden later die geschiedenis in
kader zette. Toen schreef hij name
lijk in zijn dagboek: "Ik heb enig
vermoeden en de gedachte dat Li
vingstone toch niet zo'n engelachtige
aard heeft als ik tijdens mijn eerste
maand bij hem dacht; maar ik ver
drijf die steeds uit mijn geest En
dat moest dan een Brit schrijven die
jong naar Amerika was geëmigreerd.
Symbolischer kan niet.
H. MULDER
Tim Jeal: „Livingstone", uitgeverij
lloll&ndia, f 28,50.
Aan de afkalving van alles wat het Verenigd Koninkrijk na en heilig is, lijkt vooralsnog
geen einde te komen. Het imperium ie niet meer, de wereldkampioenschappen voetbal
konden nog maar slechts met de steeds chau vinistischer Schotten worden bereikt (de eni
ge ongeslagen elf daar, dat wel), het theeverbruik neemt af ten gunste van oploskoffie.
Temidden van deze kommernis le
ken nog een paar idolen recht over
eind te blijven staan. Hlusie en ijdel-
heid, helaas. Het Jongste geval van
terugbrengen naar de aardse, onvol
komen menselijkheid is David Li
vingstone, de man die generaties lang
als een levensvreemde, onthechte bij-
na-heilige werd beschouwd, maar in
het nieuwe boek van Tim Jeal toch
allereerst naar voren komt als een
ambitieuze, in 6ommige opzichten
keiharde man, die het met andermans
leed en met de waarheid niet al te
Het boek is, matig vertaald, nu in
het Nederlands verschenen. Er zijn
door Jeal nieuwe bronnen aange
boord, vooral correspondentie en dag
boeken. Jammer is dat de schrijver
bij het gebruik van citaten van Li-
vi ijstone meestal niet de bron noemt,
zodat men ernaar moet raden of me-
nir- boude opmerking nu in meer of
minder officiële brieven aan geogra
fische genootschappen voorkomt, dan
wel in pennevruchten naar familie.
L:vingstone is vanzelfsprekend in
zijn zendingsarbeid op schrikbaren
de wijze geëxploiteerd door de Britse
es - jlishment. Zijn manische avon-
turendrang, overgoten met een in
fe e dun religieus sausje, paste won
derwel in de koloniale ambities van
het Victoriaanse Engeland. Living-
stoie was van de superioriteit van het
blanke ras overtuigd. Dat was voor
die tijd natuurlijk best verklaarbaar.
Waarom zou een eenvoudige, matig
onderlegde, Schotse zendingsdokter
hier uit de pas van de gevestigde me
ning hebben moeten lopen? Jeal geeft
veel feiten, maar is vrij pover, wan
neer hij poogt tot de werkelijke mo
tieven van Livingstone's handelen
door te dringen. Een goed voorbeeld
van dat gebrek is de beschrijving van
de periode 1849-1851, waarin Living
stone "om" gaat en ervan overtuigd
raakt dat de Afrikanen alleen maar
erop vooruit kunnen gaan, bij een
massale Europese overheersing. Met
Jeal ben ik het oneens dat Living
stone de Britse industriële samenle
ving onverkort en begeerlijk stelde
teno ver de Afrikaanse armoede. In
ziin jeugd had hij d- meest afschu
welijke kinderarbeid moeten verrich
ten in de Sohotse spinnerijen, hij ken
de ie verpaupering van de vroege
ind istriële revolutie van zeer nabij.
Het lijkt er veel meer op, en daar
toe draagt Jeal genoeg feiten ter il
lustratie aan, dat Livingstone aan
zijn eigen doeleinden veel van het an
dere ondergeschikt maakte. Het beeld
van de naïeveling is voorgoed vernie
tigd. Zo plaatste hij zich overtuigd
achter de opvatting dat het Afri
kaanse isolerende stamverband moest
worden doorbroken, teneinde de
Europese handel een gemakkelijker
podium te geven en hij suste zijn
geweten door somtijds op de gevaren
te wijzen en te schrijven over "de op
mars van genadeloze kolonisten" al6
"een verschrikkelijke noodzaak."
Eigenlijk waren tijdgenoten als de
cynische vrouwenjager Burton veel
minder hypocriet, wanneer ze hun
doeleinden louter wetenschappelijk
formuleerden.
Ronduit verbijsterend is Living
stone's relatie met zijn gezin. Ook
dat was volledig onderworpen aan
zijn egocentrisch karakter. Met zijn
vrouw, de lelijke zendelingsdochter
Mary, vijf maanden zwanger, en hun
drie kleine kinderen trekt hij uit op
expeditie, ondanks felle brieven van
zijn schoonvader. De tse-tse-vlieg
houdt gruwelijk huis onder het mee
genomen vee en ook de kinderen wor
den door de malaria aangetast. Hij
doet er uiterst meewarig over. "Het is
een interessante koorts", laat hij zijn
schoonvader weten, "ik zou hier
graag een ziekenhuis hebben om hem
te bestuderen." De vierde baby sterft
aan een bronchiale infectie, waaraan
ook de grotere kinderen lijden. Zijn
commentaar: "het was de eerste do
de in ons gezin, maar het had thuis
ook kunnen gebeuren en nu is er een
van ons in de hemel" geeft de lezer
braakneigingen. Mary verkommer
de later in Schotland op een schijn
tje van een toelage, raakte aan de
drank en stierf betrekkelijk Jong. De
oudste Robert rebelleert tegen Li
vingstone als vader. Zijn onafhanke
lijkheid wordt door Livingstone als
"uitzonderlijke koppigheid" be
schouwd. Een eindeloze reeks kost
scholen is Roberts deel. Hij sneuvelt
als vrijwilliger in de Amerikaanse
Burgeroorlog. De pogingen van Li
vingstone om na de dood van zijn
zoon zijn schuldgevoelens te sussen
in een plotselinge investering van
liefde in zijn oudste dochter Agnes
tonen het proto-type van de oneven
wichtige mens.
Jeals boek is een kroniek van mis
lukking en bedrog. Nogmaals, het
blijft in zijn psychologische verkla
ring van Livingstone's gedrag zeer
"SPEELSE LIEFDE" (gids voor min
naars) door Alex Comfort. Vertaling
en bewerking: Aart C. Gisolf. Prijs:
f55.
Elsevier heeft een peperduur, maar
buitengewoon smaakvol en hardstik-
ke duidelijk boek over seks en ero
tiek op de markt gebracht. Alwéér zo
iets, zal menige lezer met een zucht
zeggen. Inderdaad, maar dan nu één
waaraan elke schoolmeesterigheid of
sensatiezucht vreemd is. Alex Com
fort heeft het uit de pen laten vloei
en met ?en mengeling van mildheid,
kundigheid en humor. Uit woorden
vooraf en tengeleides pleeg ik zelden
te citeren, omdat er vrijwel nooit iets
aardigs of steekhoudends in staat.
Ik maak daar nu een uitzondering
op. Comfort zegt op de eerste bladzij
de: „Eigenlijk is dit boek een soort
kookboek; je leert er uit hoe een le-
vende kreeft aan te vatten en wat te
doen als de mayonaise dreigt te mis
lukken"....
Aart Gisolf (Ja dokter - nee dok
ter): "Dit boek vormt voorlopig een
uitzondering op de gangbare seks-
werkjes Het is geschreven met ge
voel voor humor. Niet in de gniffe
lende "dirty Jokes"-sti11, maar rela
tiverend. Seks is ook maar betrekke
lijk en uiteindelijk gaat het er onvsa
men plizier te hebben. Nu het be
staan van de mens eerder bedreigd
wordt door een te sterke voortplan
ting dan door een te geringe 4s seks
een vrijetijdsbesteding op zich zelf
geworden Wie religieuze of morele
bezwaren tegen deze ontwikkeling
heeft -can dit boek beter terzijde leg-
gen. Maar iemand die worstelt met
enige seksuele verlangens, die zal tot
zijn op. achting lezen dat Je het wel
heel oont moet maken om echt ab
normaal genoemd te worden".
"Spee se liefde", dat zeer veel teke
ningen en prachtige kleurenprenten
bevat, neeft zes hoofdthema's: Lief
de voor gevorderden, De kunst van
liefde en seks. Om te beginnen,
hoofdnummers, smaakmakers en
problemen.
Daarin komt, zij het niet alle
maal uitputtend behandeld, vrijwel
alles aan de orde. In doodgewone niet
mis te vrerstane taal, of het nu om
bedden, deodorants, frequentie, vlug
gertjes. kulsheidsgordels, frigiditeit,
biseksualiteit, impotentie, ontmaag
ding, vasectomie of zwaarlijvigheid
gaat.
Zelfs wie zich volleerd waant (en wie
is dat') kan nog heel wat opsteken.'
Ikzelf neb toch even staan te kllken
van het teit dat voor de grote teen
nog zo'n belangrijk erotische taak Is
weggel°*d
Een leerzaam en kostelijk boek al
leen veel te duur. Het gebodene is het
wel waird, maar ik vrees dat slechts
weinigen er 55 gulden voor over zul
len hebben. En daarmee zal het boek
helaas 'ot een kleine elite beperkt
blijven.
RUUD PAAUW
na's van alle kranten ter wereld lang
durig hebben beheerst. Men blijft
zich afvragen in hoeverre er sprake
is van een parallel met de Jongste ge
schiedenis. "Geen biografie of een
waarheidsgetrouw verslag", zegt die
zelfde al genoemde waarschuwing.
Zelfs als men van deze premisse uit
gaat blijft dan toch de boeiende vraag
in hoeverre de auteur de Juiste toon
heeft getroffen bij het schilderen van
het extravagante milieu, waarin de
hoofdfiguren zich bewegen. Men
blijft zich voortdurend afvragen of
hij een kleurrijk vrij natuurgetrouw
schilderij voorzet of een bont volle
dig abstract werk. waarin hij alleen
eigen gedachten van hoe-het-zou-
kunnen-zijn heeft neergelegd. -
Maar laten we ervan uitgaan, dat
Pierre Rey alleen een ongebreidelde
fantasie heeft laten werken dan is er
een werk uit zijn oen gekomen, dat
in vele opzichten doet denken aan de
bestsellers, die Harrold Robbins (De
avonturiers e.d.) een vermogen heb
ben opgeleverd. Alle. vaak onwaar
schijnlijke, gebeurtenissen in het
boek van Rey spelen zich af temid
den van de mensen, die zich kunnen
wentelen in het slijk der aarde maar
ondanks him rijkdom nooit tevreden
zijn met wat zij bezitten. Zij zijn
eeuwig op Jacht naar meer geld. meer
macht, meer vrouwen meer ver
maak. Hun bijna blinde hartstocht
voor geld maakt, dat zij alle verhou
dingen en waarden uit het oog verlie
zen. Het is dan ook geen verheffend
beeld, dat Rey van deze maatschap-
pijvorm geeft, maar men zal iich bij
deze schildering niet zo gauw verve
len. Een woeste mengeling van
wreedheid, sluwheid, avontuur,
sex, uitspattingen, enfin, alles, wat
vreemde geesten maar kunnen be
denken. Sadisme, IJdelheid, onvrede
en klein-menselij kheid. Een kleurige,
goed geschreven roman, die binnen
kort ook zal worden verfilmd.
KOOS POST
Nabokov over
Nicolai Gogol
ritel: Gogol. Door Vladimir Nabokov.
Uitgev r Meulenhoff. Prijs t 9.50.
Nabokov, zelf van Russische orlginé,
heeft een briljant werk gemaakt over
Nicolai Gogol, de gril'ige, de IJdele,
maar ooi geniale schrijver.
Het ls een biografie, dit zoals Guus
Luyters «-rgens opmerkt: "ali een
roman .etst".
Het boex xs eerder al verschenen in
1944. VDu'enhoff gaf het eind vorig
Jaar pas <n Nederlandse vertaling uit.
En in eer lasje dat erg mooi Is En
goedkooo
Wie meu. of weinig van Gogo) weet,
vindt m Nabokov een gids lie nelder
en duid*n.ik maai subjectle' te werk
gaat. Gogol kenners hebben aan dit
boek jok heel wat Het leest zo heer
lijk wag, zullen we maai zeggen
Het gexke is dat Gogol zich ool* goed
iaat voorlezen.
PAUL WOLFSWINKEL
„De Anti Piet de Smeerpoets"
Auteur: Alexander Pola Uitgeve
rij De Fontein, De Bilt Prijs
f7.90.
Een oprecht vies boekje dat spot
met tradities en gezag. Piet de
Smeerpoets van vroeger, dè Smeer
poets dus, werd door het ouderlijk
gezag tenminste nog flink te pak
ken genomen. In deze „Anti Smeer
poets" zijn het de kinderen die een
loopje nemen met de orde. Het be-
"De Griek" door Pierre Rey. In de
vertaling van Jenny Tuin en Frits
Lancel verschenen bij uitgeverij De
Arbeiderspers in Amsterdam.
De sleutelfiguur in deze roman heet
Socrates Satrapolous. Geen Aristote-
les Onassis. Maar als de man een on
metelijk rijk geworden Griekse reder
is, die eerst trouwt met een heel mooi,
jong meisje, haar weer verstoot als
hij een tumultueuze romance op
touw heeft gezet met een actrice en
later weer huwt met de weduwe van
een doodgeschoten Amerikaanse po
liticus, dan geeft dat erg te denken.
Dan mag er wel een waarschuwing
voorin het lijvige werk staan, dat de
schrijver zich alleen heeft laten in
spireren door een aantal ware ge
beurtenissen, maar dat de figuren
en hun handelingen verder geheel
zijn ontsproten aan zijn fantasie,
maar voor de lezer is het dan vrijwel
ondoenlijk zich geheel los te maken
van dramatische ontwikkelingen in
een recent verleden, die de voorpagi-
"Het helse laboratorium van dr. Fu-
Manchu" en "De geheimzinnige dr.
Fu-Manchu" door Sax Rohmer. Als
paperbacks verschenen bij de Uitge
verij Luitingh in Laren (f. 12.90 per
deel).
Ons stond hij nog zo goed voor de
geest. Van tientallen Jaren terug.
Maar wij herinnerden ons hem voor
treffelijk. Dr. Fu-Manchu. Een gro
te man. Scheef en katachtig. Met
een satanisch gezicht, kaalgeschoren
schedel en kattegroene ogen. Een we
tenschappelijk genie van onbegrens
de wreedheid. Een bezeten fanaticus,
die slechts één doel kent: de hele
Westerse wereld ontwerpen aan de
Chinese heerschappij. Zijn doel hei
ligt alle middelen. Dat deed het al
tientallen Jaren geleden. Dat doet het
nu nog. Dr. Fu-Manchu is terug. En
twee deeltjes als een schuchter begin.
Met de bedoeling de reeks geregeld
uit te breiden. Als de Jongeren van
nu althans nog zo in deze verknipte
persoonlijkheid zijn geïnteresseerd
als wij waren in onze Jongeren Ja
ren. Maar er heeft zich sindsdien wel
wat gewijzigd in de interessesfeer.
En of dan zoiets irreëels nog kan
boeien. Wij betwijfelen het. Maar
voor ons ls het leuk Jeugdsentiment.
KOOS POST
kende verhaaltje van de verstokte
duimzuiger bijvoorbeeld, dat vroe
ger voor het ongehoorzame Jongetje
en zijn duimpje fataal afliep, heeft
een totaal nieuwe bewerking onder
gaan. Eendrachtig scharen duimen
de kleuters zich tegen de moeder en
nog heviger tegen de knippende
kleermaker die 't jongetje van zijn
duimpje had moeten ontdoen. In
plaats daarvan wordt de man van
zijn broek ontdaan en gaan de kleu
ters gillend van het lachen met de
schaar aan de haal. Ook leuk, maar
niet zo opvoedend als de oorspron
kelijke versie.
De „Anti piet de Smeerpoets", zo
staat eerlijk op de kaft van het boek
vermeld, is zeer vrij bewerkt door
Alexander Pola. Helamaal rechts
onderaan staat dan nog in klein
lettertje gedrukt: „humor". Opvoe
ding (of anti-opvoeding) kim dus
leuk zijn.
t
