Boodschap van
Waldenzen aan
de Reformatie
KERKDIENSTEN
ZATERDAG t7 AUGUSTUS 197^
„De gemeenten van de Waldenzen in Italië en Zuid-Amerika bereiden zich voor het ont
staan van de Waldenzische beweging, 800 jaar geleden, waaraan zij hun ontstaan te danken
hebben, te gaan vieren". Dat begin wordt dus gesteld in 1174. Nu mag er over het juiste jaar
tal enig verschil van mening zijn, het is overigens een klein verschil van enkele jaren. In
1179 moest de stichter Petrus Waldus (of Valdes of Valdo) zich reeds voor het Lateraans con
cilie verantwoorden en in 1185 werd hij geëxcommuniceerd. Sindsdien is de beweging blijven
bestaan, niettegenstaande alle vervolgingen waaronder de Waldenzen te lijden hebben gehad.
Zelfs kruistochten zijn er tegen hen georganiseerd. „Hun geschiedenis is met bloed geschre
ven".
In 1532 sloten zij zich aan bij de
Reformatie en ze zijn het meest be
ïnvloed door Genève. Dat is te be
grijpen, want de dalen van de Alpen,
ten westen van Turijn, waar zij woon
den, liggen niet zo heel ver van de
stad waar het Calvinisme zijn ge
stalte kreeg. Tegenwoordig is de naam
"Walde nzen" een algemene naam
geworden voor Italiaanse protestan
ten maar de oude Waldenzen had
den hun woonplaats in Savoye en
Pïemont, terwijl er ook gemeenten
waren in Zuid-Italië. Deze zijn ech
ter volkomen uitgemoord. Al hebben
de gemeenten van de Waldenzen zich
dan ook aangesloten bij het gerefor
meerd protestantisme, ze zijn toch
gebleven een kerkgroep met geheel
eigen accenten. Dat is ook wel te be-
gTiJpen, want zij hadden vóór de Re
formatie reeds 350 Jaar hun eigen le
ven geleid.
Trouw
Nu de gemeenten van de Walden
zen hun 800-jarig bestaan gaan her
denken aan het einde van deze
maand, roepen zij de kerken van de
Reformatie op met hen terug te gaan
naar het verre verleden, want dat
verleden achten zij nog altijd beteke
nis vol 'niet alleen voor de geschiedenis
van ons geloofsgenootschap, maar
voor de geschiedenis van de Europe
se christenheid in het algemeen".
"Ook wanneer wij nu de waarde van
het toetreden tot de protestantse Re
formatie bevestigen, waartoe onze
vaderen in de 16e eeuw de beslissing
genomen hebben en nog altijd achter
hun besluit staan, dan hebben wij
toch de bedoeling trouw te blijven
aan hun erfenis van het evangelisch
geloof, zoals het geleefd en in lijden
beleden is en zoals de Waldenzische
beweging van het verleden ons die
heeft overgeleverd".
"Deze trouw betekent voor ons
niet rojmrijke herinneringen te be
waren, maar 'n wederom levend la
ten worden van dezelfde dimensies
van het evangelisch geloof in het le
ven van vandaag, zoals deze geleefd
zijn door de "Armen van Lyon", de
"Armen van Lombardije". de Wal
denzen van de Middeleeuwen".
'Aan de andere kant verstaan wij
deze trouw ook zó, dat wij de erfenis
van de eerste Waldenzische getuigenis
sen aan al degenen ter beschikking
zouden willen stellen die in de kerk
van Christus in deze tijd een echt
evangelisch geloof zoeken". Dit zijn
wel de belangrijkste zinnen uit de
boodschap die de gemeenten van de
Waldennen hebben gericht tot de ker
ken van de Reformatie. Voor wie ech
ter niets of niet veel van hun ge
schieden^ weet, zullen deze zinnen
niet meer betekenen dan enkele al
gemeenheden, zoals de kerken wel
meer bij de een of andere her
denking in een algemene boodschap
laten uitgaan.
Er zal in ons land, zo door de bank
genomen, niet veel kennis meer zijn
van de Waldenzen en hun geschiede
nis. In de grote encyclopedieën die
ons land kent, worden zij slechts ver
meld met een kort artikel. De rk.
encyclopedie weet van hen niet veel
meer te vertellen dan dat zij een mid
deleeuwse ketterse secte zijn. 'Duis
ter is nog de eigenlijke ontwikkeling
van goedgemeend en niet afkeurens
waardig het vormingsstreven tot on
gehoorzaamheid en ketterij". Die
ketterij heeft dan bestaan, volgens 't
artikeltje, in het afwijzen van de
traditie der kerk, de hiërarchie, het
vagevuur, de aflaat enz. Vermeld
wordt hier ook nog het bloedbad van
Cabrières en Méridol in 1545, waar
30004000 mensen, zonder aanziens-
van de persoon, zijn gedood.
Een 300 Jaar geleden was er in ons
land meer kennis van de Waldenzen.
Hun naam was bij iedere protestant
bekend. In de protestantse kerken
werd er voor hen gecollecteerd en de
ze collecten behoorden tot de groot
ste in opbrengst. Het is een teken
hoezeer er met hen werd meegeleefd.
Sindsdien kennen de Waalse kerken
in ons land een fonds dat nog altijd
bestaat en waaruit de gemeenten
van de Waldenzen nog altijd worden
gesteund. Gezien de waardevermin
dering van onze gulden, zal dit wel 'n
aflopende zaak zijn. Het zou echter
Jammer wezen wanneer dit fonds
helemaal verdween, want door de
laatste eeuwen heen is er steeds een
band geweest tussen de protestantse
kerken in ons land en de kleine kerk
van de Waldenzen.
Uit de boodschap van de gemeen
ten der Waldenzen komt allererst
naar voren het Jaartal 1174. In dat
Jaar wordt dan nu gesteld de beke
ring van Petrus Waldus uit Lyon.
Door het lezen van de bijbel, vooral
door het verhaal van de rijke Jonge
ling en door de levensgeschiednis
van de H. Alexus, de patroon van
pelgrims en bedelaars, die bruid en
ouders verliet om als een zwerver ter
wille van Christus de wereld in te
trekken, kwam hij tot de overtuiging
dat zijn leven volkomen op het ver
keerde spoor zat. Hij was een rijk
koopman en zijn leven was tot dan
geweest steeds meer rijkdom te ver
werven. Nadat hij goed voor zijn
vrouw en twee dochters had gezorgd,
gaf hij de rest van zijn bezit weg
voor de armen. Rondom zich verza
melde hij medestanders, die hij,
naar het voorbeeld van Christus, twee
aan twee uitzond om predikers te
zijn van het evangelie en van de
apostolische armoede. Zij noemden
zich de "armen van Christus". Het
volk noemde hen, naar de plaats
waar zij oorspronkelijk vandaam
kwamen, de "armen van Lyon en
ook wel de "kleine armen".
Aalmoezen
Die bekering van Waldus moet
worden gezien in het raam van een
sterke godsdienstige stroom in die
dagen. Er waren in die tijd meer
van dergelijke bewegingen. Met na
me moeten hier worden genoemd de
"armen van Lombardije", die ge
deeltelijk in de Waldenzen zijn opge
gaan. Het zat helemaal in die tijd. In
dit raam past ook het leven van
Prancdscus van Assisi, die iets later
kwam en bij wie het de vraag is of
hij kloosters heeft gewild, zoals de
latere ontwikkeling van zijn orde
heeft doen ontstaan. Ook hij stuur
de zijn volgelingen uit om te prediken
en in armoede van aalmoezen te le
ven, naar het voorbeeld van Chris
tus. Uit de werkzaamheid van Fran-
oiscus ds dan een kloosterorde ont
staan. Uit het streven van Waldus 'n
groep mensen die in de eerste tijd
van hun bestaan helemaal geen kerk
wilden vormen, maar door ex-commu
nicatie en zware vervolging in een
ghetto werden gedrongen en een ketfk
vormden die misschien meer martela
ren heeft gekend dan die van Rome.
De Waldenzische gemeenten wil
len bij hun herdenking nfiet allereerst
bewaren de roemrijke herinneringen
van hun verleden. De roemrijkste van
die moeten we toch wei even in her
innering brengen, al was het al
leen maar omdat ons land er nauw
bij betrokken was. Dat is de terug
tocht van 900 Waldenzen onder
aanvoering van een predikant Henri
Arnaud (die enige Jaren In Leiden
heeft gestudeerd) in 1689, voor wel
ke terugtocht niemand minder dan
Napoleon het grootste respect had.
In 1686 werden alle overgebleven
Waldenzen, na gruwelijke vervolgin
gen, uit him dalen verdreven en
vonden zij in Zwitserland een voor
lopig onderdak. Er waren slechts 3000
overgebleven. In 1689 hebben dUe 900,
waarvan er 400 sneuvelden, hun da
len weer in bezit genomen. Dit had
noodt kunnen gebeuren wanneer nfiet
onze stadhouder Willem III achter
hen had gestaan. Genoemd moet
hier ook worden Nicolaas Clignet,
postmeester te Leiden, die de gehele
uitrusting van dat legertje bekostig
de. De "grote mogendheden" van die
tijd, Nederland en Engeland, tesa-
Dominee Brent Hiller in Peoria (Illinois, V.S.) deed z'n gods
dienstleerlingen een nogal merkwaardige belofte. Ze mochten
hem met honing besprenkelen en met veren overladen, als
honderd of meer leerlingen de godsdienstles tijdens de vakan
tie zouden bijwonen. Welnu, 118 leerlingen kwamen opdagen.
En dus werd de belofte ingelost. Ook een manier om zieltjes
te
probleem van het kerkelijk getuige
nis as dn onze tijd waarin ieder bezig
is met zijn eigen welvaart. Er zijn te
genwoordig actiegroepen en commu
nes die dit zo zien en met of zonder
Waldenzen, hier een weg trachten te
vinden.
Het ging de Waldenzen om een
nieuwe verhouding tussen maat
schappij en evangelie. In hun tJijd
hadden ze iets revolutionairs. Het
ging hun om een nieuwe norm van
hetgeen dat werkelijk waarde had in
het leven, een norm die zij uit het
evangelie haalden en die uiteinde
lijk bepaald werd door het uitzicht
op het Rijk Gods. Hierop zien zij nu
bij him 800-jarig bestaan terug, voor
zichzelf en voor de kerken der Re
formatie. Zij willen vragen of een
houding van armoede in deze wereld
en een afzien van macht, met alleen
het evangelie als hoogste bezit, niet
een christelijker houding is dan
door vele christenen in de praktijk
wordt aangenomen.
Wijst ook bijv. de "Nachfolge" van
Bonhoeffer niet in deze richting?
Mogen onze eerste vragen zijn wel
vaart, steeds meer welvaart? Wan
neer wij nu nadenken over de bood
schap en de geschiedenis van de Wal
denzen, komen we terecht in
tueel vraagstuk, een vraagstuk dat
er steeds meer opdoemt in de moder
ne geïndustrialiseerde wereld van
heden.
S. J. M. HULSBERGEN.
men met enkele Duitse staten en
Zwitserse kantons, hebben toen zwa
re druk uitgeoefend op de hertog van
Savoy om hen voortaan met rust te
laten. En zo hebben ze dan tot nu
toe in hun dalen gewoond, met Torre
Pellice als hun voornaamste cen
trum.
In hun boodschap aan de kerken
der Reformatie spreken de Walden
zische gemeenten (20.000 zielen in
Italië en 8000 in Zuid-Amerika) er
van dat zij trouw willen blijven aan
de erfenis der vaderen en dat zij met
deze herdenking weer levend willen
laten worden de dimensies van het
evangelische geloof dat de vaderen
bezielde. Waldus heeft grote indruk
gekregen op de kennis van de bijbel.
Hij heeft het Nieuwe Testament en
gedeelten van de Oude in de volks
taal laten vertalen en daarmee zijn
volgelingen uitgezonden. Naast de
evangelische armoede is dit in de
Middeleeuwen hun kenmerk ge
weest. Hun bezwaren tegen de kerk
waren vooral het leven en de rijkdom
van de hiërachie, vooral van het
pauselijk hof en dat de kerk zich
steeds meer verwijderd had van de
oud-christelijke gemeenten, zoals we
die getekend vinden in het Nieuwe
Testament.
De tijd waarin Waldus en Frans
van Assisi leefden, was een tijd van
steeds toenemende rijkdom in de ste
den. (met daarnaast natuurlijk ar
moede) Daartegen hebben zij zich,
met het evangelie in de hand, ge
keerd. WIJ leven wederom in een tijd
van groeiende rijkdom (al ligt dit na
tuurlijk wel iets anders dan acht
eeuwen geleden) en van zucht naar
welvaart, steeds meer welvaart.
Heeft die kleine kerk van de Wal-
denzen, die nog altijd iets mee
draagt van de gedachten van haar
ontstaan, ons nu nog iets te zeggen?
We geloven van wel. Dit gevoelen de
Waldenzen ook zo voor zich zelf. Door
de kerk uitgestoten, begon deze be
weging eerst recht met haar getuige
nis en haar geloofsavontuur en dit me
een volharding en een verbeeldings
kracht die ons nu nog verbaasd doet
staan. Het is nu de vraag of het ge
tuigenis van de Waldenzen dat zij,
door de vroege Middeleeuwen heen
tot op de drempel der Reforma
tie hebben gegeven, niet eveneens 'n
WOORD VAM REZIMMMMG
De tweede psalm geeft het tweede
grondthema van de psalmen aan.
In de eerste psalm ging het over
het bleven bij de Bevrijder, in de
tweede psaJlm zien we waar dit
op uiit loopt. Het is om de wereld
begonnen. Door middel van de
gezalfde koning wordt recht en
gerechtigheid verwezenlijkt.
Het treft ons altijd weer, dat in
de Bijbel het samenleven van
mensen en volkeren aan de orde
is. In het leven van mensen en
volkeren met elkaar krijgt het
toegewijd zijn aan God gestalte
Hst heoll moet hier op aarde ge
beuren. Hier wil de bevrijdende
liefde van God handen en voe
ten krijgen. Dit is geen eenvoudi
ge zaak. Veel mensen gebruiken
de vrijheid vóór zichzelf en tégen
anderen. Ze doen wat recht is
in hun eigen ogen. Ze slaan van
zich axf als de anderen hen be
dreigen. Ze willen dan van God
en van de anderen af. De banden
van de liefde en de aanwijzingen
van God verscheuren ze; de tou
wen, die hen aan de anderen bin-
Messiaanse
koning
den, werpen ze van zich af Zo
gebeurde het vroeger, zo is het
nu (vergelijk Handelingen 4:25
e.v.).
De God van de bevrijding lacht
om het rumoer der volkeren. Wat
zijn ze klein vergeleken met Hem,
terwijl ze zich groot wanen. De
humor van God schalt over de
wereld. Lach en traan zijn erin
gemengd. God laait de mensen en
volkeren echter niet in de steek.
Hij maakt zich druk over hen, is
verdrietig en vertoornd. Merk
waardig, Gods toorn uit zich niet
in vernietiging van de mensen,
maar Hij komt nog meer over de
brug. Hy zet de koning over Sion.
zijn heölige berg.
Deze zelfde gedachte vinden we
ook in het nieuwe testament, o a.
in de gelijkenis van de veront
schuldiging. Zij, die een uitnodi
ging voor het feest ontvangen,
komen niet. Toen wend de heer
des huiizes toornig en zelde: "Ga
aanstonds de straten en stegen
der stad in en breng de bedelaars
en de misvormden en de blinden
en lammen hier" (Lucas 14: 21).
De wortels van het Messiaanse
koningschap liggen in de toorn
van God. Gunning vergeleek eens
deze toorn met een kaarsvlam: de
pit krcmt zich om zuurstof aan
te kunnen trekken en knettert en
verbrandt: maar daarom is Juist
het rustige en doorgaande licht.
Psalm twee bezingt de zalving
tot koning in het heiligdom. De
nieuwe koning die als een zoon
door God wordt aangenomen,
stelt zich daarna voor om de vol
keren te leaden en de macht der
eigenzinnige koningen te ver
doen. Het woeden der volkeren is
ijdel, leeg en vergeefs. God laat
niet toe, dat ze de wereld in een
chaos veranderen. De troonbe
stijging van de gezalfde koning
is de belofte van een nieuwe or
dening van het leven van men
sen en volkeren.
De weg, die de koning moet
gaan in de uitvoering van zijn
opdracht is geen spectaculaire
weg. In het oude testament is
David de koning naar Gods hart.
Hij is achter de kudde wegge
haald en in het verborgene ge
zalfd. HU nam het niet in eigen
hand boen hU Saul toon doden.
HU danste met zUn volk, toen de
ark het heiligdom werd binnen
gebracht en verloor zo zUn hoog
moedige vrouw.
Toen er later geen koningen
meer waren in Israël, is de droom
over het koningschap weer levend
gebleven. De komende koning als
het teken, dat God zUn beloften
vervuld: de nieuwe hemel en de
nieuwe aarde, waar de gerechtig
heid woont. Jezus, de gezalfde ko
ning heeft volgens het nieuwe
testament deze psalm belichaamd.
De weg, dlie HU gaat heeft af het
spectaculaire verloren. Het is de
weg van de lUdende dienstknecht
des Heren: als de goede herder
loopt HU voor de schapen uit. HU
draagt de grote last, HU haalt de
kastanjes uit het vuur. HU springt
in de bres. HU is de Zoon, die de
weg van het offer gaat. Dit is de
weg van het heil! HU kan het.
Laten wU, mensen en vólkeren
Hem gehoorzamen en het met die
weg wagen, die HU voor ons ging.
WU zUn geroepen en verkoren tot
dit kondnklUk priesterschap 1
Petrus 2:9 e.v).
Ds. M. J. Wagenvoorde.
Herv. predikant,
Leiden.
DUITSE TV
ZATERDAG 17 AUGUSTUS 1974
Duitsland 1
prograivuiuioverzicht
end. 14.46 (K) Klndeiw
(K) Studentenquiz. 16.45 (K) Ekono-
tallen. 23.10 (Z/W) Eln Plata an der
Sonne. (A place in the Sun). Ame
rikaanse speelfilm uit 1951. 1.05 {K>
Journ.
ZONDAG 18 AUGUSTUS 1974
Duitsland I—
9.15 (K) Journ. 9.20-10.05 (K) Bui
tenlands Journ. 10.15 (K) Programma-
18.30 (K) Sport Journ. (Regionaal i
Aktualltelten. 19.1
1938 (Z/W) Programmaoverzicht.
Kerkdienst
Leiden op
wereldomroep
LEIDEN Morgen. 18 augustus,
wordt de dienst vanuit de Evange-
lisch-Lutherse Kerk te Leiden uit
gezonden door de wereldomroep
(aanvang dienst 10.15 uur).
De uitzending zal 's middags om
half vier plaatsvinden voor Europa
en zal te beluisteren zUn op de kor
te golf (49 meter band).
9.45 (K) Iniormatief pro
gramma. 11.15 (K) Wereldraad van
Kerken. 12.00 <K) Journafllstenforum
12.45 (K) Journ. Aansl.: (K) Week-
Journ. 13.15 (K) Regionaal weekjour-
naal. 14.45 (Z/W) Kinderprogramma.
15.15 <K> In Colorado 1st der Teufel
los, speelfilm. 16.40 (K) Filmreporta-
ge 17.25 Ki Sam. tv-serie. 18.16 (K)
(K) SportJourn. 19.00
ndse reportagec
B---- ouuri/juuiu. 20.00 (K) Jour
Informatief programma.) 2o.On (K) ovcr/.icht 20 15 (Z/W) Die
Journ en weerbericht 2015 (K) TV- bitten zur KasseT tvUpel 21.36^K)
nrl1SfJStSl Dokumentair programma. 22.20 (K)
Stomme films 21.45 (K) Trekking JouTO. en weeroverzicht.
lottogetallen. Aansluitend (K) Joxirn.
en weerbericht. Daarna: Het woord Dultslan'd II
voor de zondag 22.05 iK) Das Mör-
derevndtkat, Amerikaanse speellllm uit (KI Programmaoveralcht. 10.15
1861. 33.40 (K) Journ.
Duitsland II
Amuse n. •r.ts.utz'-nd.ng
Grieken en Duitsers. 11.00 (S) Na-
11.30 (K) Weekkronlek.
13.46 (K) Programmoverzlcht
14.15 (Z/W) Uit- Aktuailltelten en muziek. 13.35 (K) Al-
- le meine Lieben, tv-serle 14.00 (K)
Ootweazle, jeugdserie. 14.25 (K) We-
tenschappelljke serie. 14.55 (K) Journ.
(K) Muzikaal programma. 17.00 15.00 (K) Waarnemingen. 15 35(K) De
(K) Journ. 17 05 (K) Informal
18.00 (K) Magazine met bijdra
gen van longe kijkers. 10.00 (K) Journ.
19.30 (K) Kroniek van een familie.
(K) Liefdadigheidsprogramma. 18.1
(K) Bonanza, western-serie. 19.00 (K)
Journ, 19.15 (K) Evangeisch dag
boek. 19.30 (K) Aktuaïlt
in. 20.15 (K) Herinner"
tijdgenoot. 2145 (K)
(K) Sport-aktualltelten met lottoge-
dienst), 11.45 u. Oec. studentendlenst,
7 u. ds. C. H. Bijl te Castricum (zat. 7
u. avondgebed onderwerp: "Spreek Je
vrienden moed "ln).
Marekerk 10.30 u. ds. W. G. Meye-
rlng. Voorschoten, 5 u. dr. C. A. Tuk
ker. Kamerlk.
aranathaki
terg.
onlngskerk 10 u. dhr. J. de Haan,
Bodegraven.
Bethlmemkerk 10 u. ds. W. Chr.
Smits, Edam.
Bevrijdingskerk 9 en 10.30 u. ds. M.
H. Boogert en ds. J. Bovenberg (Gem.
viering H.A.).
Vredeskerk 10 u. ds. A. J. Lamping.
Jospin.
10.30 u. Pasteur M. 7.30
Academisch Ziekenhuis 10 u. ds. P. J.
Oec. Werkplaats (Plantage 16) 11.30
Jeugdaapel "De Goede Herder" geen
J. Leissenaar.
Oud Kath. Kerk (Zoeterwoudsesin-
gel 49) 10 u
Evang. Centrum (Zijlsingel 2) 10 u.
J. Zijlstra (dl. 8 u. J. Zijlstra).
Mlddemachtsgroep Zoeterwoudse-
singel 21) 6 u. dienst des Woords.
Plnkstergem. (Oude Rijn 3) 3 u.
evang. Imbert.
Petrak ;rk Surlnamestraat
110.30 u. ds. Bovenberg (Gem. dienst
met N.H.5 u. ds. Bovenberg.
Huize 'Groenhoven" 10 u. ds. Hart
kamp. Hlllegom. In alle diensten vie
ring H.A.. nam. bovendien dankzegging
Gezinsdiensten "Jeugdhaven" 10 u.
Dovendlenst (Petra-kerk) 10.30
Chr. Geref. Kerk 10
Schaaf.
Geref. Kerk (vrijgem.) 9 u. kand. De
Doopsgezinde gem. Lok horst-
Oudshoornseweg 1
erk Hooftst
Tienhoven, 6.3
6.30 u. da. Feenstra.
Jehova Getuigen (Hogewoerd 175)
Rem. Geref. Gem. geen dienst.
Oud Geref. Gem. Kerkgebouw Hooft-
itraat 241 9.30 en 4 u. leesd. (woe. 7.15
1 Baptlsten^Gem. Triomfatorkerk Mo- ds. A. Vink, 5 u. kand. F. mok,
A T_y f~i n on -j- T t
Beek. v. Den Haag. 5 u. da. Verschoor,
RK Kerk St Jan d. Dooper (zat. 7 u.).
8. 9.30, 11.15 u.. Mgr. Bekkersschool 6
Katwijk a. Zee Herv. Gem. Nwe.
Kerk 10 u. Kand. J. Hoek. 6 u. ds. W.
Kool. Oude Kerk 10 u. ds. Jac. d. Vos,
J. Catsburg. Ichtuskerk 10 u.
Leonarduskerk (zat. av. 7 U.) 8.30,
9.30. 11 e.n 6.30 u.
St. Josophkerk (zat. av. 7 u.) 8.80, 9.
Haagse Schouw (zat. av. 7 u.) 8.30,
9.30 en 11.30 u.
Hartebi ug 8. 9.30 Hoogmis 10.45, 12
en 6.30 u. (zat. av. 7 u).
Petruskerk (zat. av. 7 u.) 9, 10.30 u..
Hoogmis 12 en 6 u.
Lodewljkskerk (zat. av. 7 u.) 9.30, 11,
12.16 en 7 u.
Vrij Kath. Kerk (Vreewijkstr. 19)
lenwerfstraat 10 en 6.30 u. ds. H. G.
Koekoek.
Leger des Hells Corn. d. Vlamingstr.
10 en 7.30 u.
RK Bonlfacluskerk (zat. 7 u.) 8.30, 10 Pfarrer J.
Lat. koorzangen 11.30 u. Pred. F. Wüs - -
RK Plus X kerk (zat. 7 u.) 9, 10.30
u. Ned. koorzang. 11.45 en 17.30 u.
De Bron Ridderveld (zat. 6.30 u.) 9.
EN 11 u. Lat. koorzang Pred. J. Seljse-
Molukse Prot. kerk (Dennenlaan 12)
9.30 u. <13. Pseslwarlssa, Molukse Evang.
kerk 11 u. ds. Sltanala.
Volle Evang. Gem. (Kindervreugd)
i. Pnl-ilkerk 9.30 i
»s, Groen v Prinste-
uit Walldtlrn, dienst
(zat. 7 u.) 9. 10.45 en 5 u.
Nieuw Vennep Herv. Gem. 9.30
7 u. ds. Goverts. Geref. Kerk 9.30 e
6.30 u. ds. Den Heeten. Chr. Gere
Noord wijk Herv Gem Vin ken-
ln) 1030 u. ds. A. L. Lapré, 7 u. ds. D.
Keunlng (Oude Kerk) 10 u. ds. D.
Keunlng (De Rank) 8.30 u. Duitse d.,
Kerk Vredeskerk 9.30 dhr. D. Brouwer.
5 u. ds. G v. Halsema, Triumfatorkerk
9.30 u. ds. G. v. Halsema, 5 u. dhr. D.
Brouwer. Chr. Geref. Kerk 10 u ds H
C vd. Ent. 5 u. ds. H. C. v.d. Ent. Ge
ref Kerk (vrijgem.) 8.30 u. ds. Th.
Hoff, 3 u. ds. Th. Hoff. Geref. Kerk
(vrijgem. buiten verb.) 9 u. dr. Arnt-
Dds. Den
Dikken. Geref. Gem. 9.30 en 6 u. Dienst
des Woords
Bodegraven Herv. Gem. (Dorps
kerk) 9.30 u. ds. P. J. Droogen te Wil-
nls. 6.30 u. dr. W. Balke Salvatorkerk
9.30 u. ds. C. J. v. Embden, 630 u ds.
C. v.d. Bergh te Rotterdam. (Bethlehe
kerk) 9.3. dr. W. Balke, 6.30 u. ds G. J.
v. Embden, Geref. Kerk 9.30 u. ds. Bui
tenhuis. 6.30 u. ds. Sybrandl (Nleuwer-
dhr. H. d. Goede te Schiedam.
Chr. Geref. Kerk 9.30 u. Dienst des
Woords. 7 u. ds. H. d. Grai
Rijn Herv. Gem.
Opstandlngskerk Pr. Marljkestraat
9.30 u. as. M. Fokkema, 6.30 u. ds. M. v.
Harmei Gez. dienst.
Martha-Stichtlng Rijnstroom 10.30
7 J.), 8. 10 u. Hoogmis.
Hoogmade Herv. Gem.
Maran*thakerk Raadhuisstraat 10 Schoonanboom, 1
Harmeien, 6.3
1130 en 530 u. leesd.
_j. Van Harmeien.
De Goede Herderkerk Ten Harm-
raat 9 u. ds. N. Wijngaarden te
wr-Vennep. 6.30 u. ds. G. d.
Iderveld "De Bron" 7Vn«
10.30 u. ds. G. d. Ruli
Vos 6.30 u. ds. J. M. Vlijm t
Geref. Kerk (vrijgem.) 9.30 u. leesd.,
mlsestraat) 10 u. leesd., 5 u. leesd..
Victor 7 u)!_8. JO?' 1?
100. 9.45 u. Soefi-bewegim
Universal (kerk voor allen). Sportlaan
Katwijk a. Zee. 4 u.
Koudekerk Herv. Gem. 10 u. ds.
Vfcn Gosliga, 7 u. ds. A. G. v.d. Linden
(Gem. dienst). Geref. Kerk 10 u. ds.
Swlerts, 7 u. zie N.H. Kerk.
leiderdorp Herv./Geref. „Kerk
Dorpskerk i0 u. ds. J. Geursen, Hoofd-
rTu.lf
St. Victor (zat.
Jezus ln De Zllk (zat.
HAZERSWOUDE Herv. Gem. 9.30
i 5 u. ds. J. Vrolijk
v.d. Brugge. RK Kerk (zat,
kerk (zat. 7 uur), 7.30, 9.30 en 11.15
Lisse Herv. Gem. Gr. Kerk 10.30
en 7 u. ds. H. G. Oostinga. Pauluskerk
9 u. ds. H. G. Oostinga. Geref. Kerk 10
T. Drist. Rllswilk. 7 u. ris. H. Dljk-
i Kruistochten Ned.
i 7 u.. Poelpolder (zat.
Kaag Herv. Gem. 9.30 u. dB. Car-
730, 930 11 en 545 i
Nieuwkoop Herv. Gem. 9.30 u. dhr.
Jac. J. Rebel. Ned. Prot. Bond 1
M W Nleuwenhuyzen-den
RK Kerk 8. 9.30, 1
Kerk 9.30 u. dB. H. Rooze, 6.30 i
Warnlnk (HA). Hoofdstraat-
kerk 10 u. ds. Warnlnk (HA). 7 u. ds.
Elgersma (HA), v.d. Berghstlchtlng 11
u. ds. Slgersma. RK Kerk (St. Jeroen)
Bethelkerk 9.30
Kerk) 3 30 u. eucharistisch avondmaal
(Pauluskerk) 10 u. ds. W. E. Verdonk
(Gem. centrum) 1030 u. dr. R. H. v.
Apeldoorn. 7 u. ds. Heemskerk (gem.
Kerk vrijgem. buiten verb.. (Gem. cen
trum) 8 45 u. leesd.. 4 u. ds. M. R. v.d.
Berg. Gem. v. oorspronkleljk chr. dom
(Rijnlands lyceum). 7.30 u. evang. N. 6-30 i
7 u. jeugdd., ds. Van der
Stoel. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 u. ds. J.
Cziria. Rem. Geref. Gem. 10 u. ds. H.
Postma te Assen. RK Kerk Meerkreuk
(zat. 7 u.). 8.15. 9.45. 11.30 en 7 u.
Rijnsaterwoude Herv. Gem. 9.30
Oostenbrug, Chr. Ge-
9.30 u. ds. G. J. v.d. Boogert. 5 u. ds. H.
v. Nlel (Bethelkerk) 9.30 u. ds. Van
Niel, 5 u. ds. vd Boogert. Camping Ko-
nlnkshof 1030 u. dhr. Ravensbergen,
Geref. Kerk Petrakerk 9.30 u. Cand. J.
Hoofddorp. 5 u. drs. W. Bakker.
J. Goedhart. 6 30 u. ds. Bodaan t
sterdam. Geref.
9.30 e
6.30 i
Lelden. Dorpskerk
H. M. i. Jonge, van Lelden, Ontmoe-
tlngskerk 10 u. ds. A. Makkenze. van
Joure. Bid H.D.. 6.30 u. ds. F. D. Emo
van Den Haag, Geref Kerk 9 u. ds. v.
G P Nooteboom. Chr Geref Kerk
930 en 8.30 u. Dienst des Woords. RK
Kerk (zat. 7 u.) 7.30, 9. 10.45 en 7 u.
Nleuwveen Herv. Gem. 9.30 u. ds.
J. Kaal HA., 6.30 u. ds. J. Kaal HA. en
Heimans, Boskoop. 6.30 u. Hr. Drijver,
Voorsch ten. Geref. Kerk 9.30 u. Drs.
Verschoor, Leiderdorp. 6.30 u. da. Koe-
nenburg RK Kerk (zat. 7 u.) 7.45
9 en 10.45 u
Zoeterw >ude Herv. Gem. 10 u. ds.
H. Aalbers te Oegstgeest. RK St. Jans-
kerk Zuiderbuurfcsew. (zat. 7.30 u.) 7.30
Hoogenkamp, RK Kerk (zat. 19 u.), 9,
(Hoogmis). 10.30, 11.45 en 630 u.
Voorscnoten Herv. Gem. 10 u. ds.
ScqTot (HA), 5 u. gez. dienst ln
kand. N. Hofs, Geref. Kerk 9. 1
Meerburg (zat. 7 u.) 10, 12
Zwamnierdam Herv. Gem. 10 u. ds.
D. Steegman 1
Mostart. Geref
_„branlt em. pr
L. Buitenhuis te Bodegraven, RK 1
(zat. 7 u.) 8. 10. 11.30 en 5.30 u.
Lauren tl uskerk (zat. 7 u.) 8.30, 1030
kerk 9.30 u. ds. D. v. Vliet, 6.30 u. ds.
Vliet, Immanuelkerk 9.30
H. J. Voors, 7 u ds H M Cnossen
Verloop, Oud Ger.
igskerk
7 u) St. Viotorkerk 10
u) Jehovah'8 Getuigen
.1 Burg Trooststraat 4
re toespraak Een ge
zinsleven dat het hart verwarmt 430 u
Wach ttorenbespreklng
gem "Sion gem ruimte Chr
school De Savornln Lohman" Lin-
dengaarde 17a (Groenswaard II) In
gang to station Noord 930 u. voor
ganger vd Heiden Tesselschadeln
28 4 u jeugdbij eenkomst
Warmond Her Gem. 10 u ds.
Den Tonkelaar
Wass.Miaar Herv. Gem. Dorpske:
ds. J. T. Wlersma, Klevletkerk 10 u. ds
J. T. Wlersma. Messlaskerk 10 u. ds.
A. G. v. Zanten, Dorpscentrum
9 30 u. ds. H. Stolk. 's Gravenhage, 10
J n, Chr. School Middelweg
(HA). Ned. Prot. Bond
Blok. Evang. Chr. Gem. (mavo-school)
10 u. dhr. De Gier. RK Kerk tuinbouw
school 10.30 u. (zat. av. 7 u.).
Sassenhelm Herv. Gem. 9 en 10.30
u. ds. G. fe. Alma te Vijfhulzen, 6.30 u.
ds. M. C Koole te Den Haag, Geref. en 5 u„ Dulnrell (zat. av. 7 u.),RK d.
Orgel en kansel in de Gere-
formeerde Willem de Zwijgerkerk
te Oegstgeest.
