STRAUSS LAATSTE WERKEN
Grateful Dead: bereikbaar
Mindszenty als martelaar
DE SPEERS BLIJVEN
Vikki Carr: gooi naar
de Nederlandse markt
van Zijp
Dubbele Dubliners
Dr. John
Jubileum-voetreis
van Bertus Aafjes
RichardHouygh in het
kielzog van
Bounty
DONDERDAG 15 AUGUSTUS 1974
PAGINA 15
Vikki Carr Ms. America Vik
ki Carr CBS 75660.
De titel van de nieuwe plaat van
Vikki Carr kan niet juister zijn.
Want Vikki Carrs grootste triom
fen werden allemaal geboekt in
de Verenigde Staten. Daar behoort
ze al vele jaren tot die groepen
artiesten die vaak op de kleuren-
buis verschijnen. Vikki was al ve
le malen "special guest" in shows
van mensen als Carol Burnett,
Tom Jones, Dean Martin, Ed Sul
livan, Jackie Gleason en de in ons
land minder bekende Smother
Brothers. Ze heeft een fraai ge
polijste stem, die vele mogelijkhe
den heeft, maar die toch het best
tot haar recht komt in wat lang
zamere melodieuze liedjes. Die
zijn er op de nieuwe elpee volop te
vinden zoals het fraaie Danny's
song en het overpopulaire Killing
me softly with his song. Maar ook
met riummers als "I would be
your friend", "We didn't know
the tame of day' en "Rescue me'
weet Vikki Carr, die begon als
zangeres in een nachtclub, best
raad. Verder vindt u op de plaat
•Baby don't walk out on me",
"This girl gonna cry", Somebody
loves you'. Neither one of us',
'Last song' en niet te vergeten de
titelsong Ms. America.
In Nederland is Vikki Carr er
nog niet in geslaagd zich in de
kijker te plaatsen, maar mis
schien wordt daarvoor met deze
nieuwe schijf de eerste stap gezet.
De kwaliteit is er.
B.V.L.
STEEDS DE NIEUWSTE GRAMMOFOONPLATEN
Barry White
levert weer
goed werk
Together brothers Barry White
Love Unlimited en The Love
Unlimited Orchestra Philips
6370 209.
Een van de meest gedraaide
platen uit mijn hele discotheek is
de langspeler "Rhapsody in whi
te" van Barry White en zijn Love
Unlimited-orkest. Een fabelach
tig goede schijf met heerlijk in
strumentaal werk met een duide
lijke soul inslag. Een sterk op het
ritme gebaseerde muziek met een
reeks inventiviteiten waardoor 'n
totaal eigen sound ontstond.
Vandaar dat ik ook bijzonder
benieuwd was naar de nieuwe
plaat diie dezer dagen werd uitge
bracht. Het is de originele sound
track van de film "Together bro
thers" waarvoor Barry White de
muziek verzorgde.
Ook ditmaal blijkt weer, dat
Barry White een uitstekend com
ponist en orkestleider is. Nummers
als Somebody's gonna off the
man (eenmaal uitsluitend instru
mentaal en eenmaal met de don
kerbruine stem van mr. White),
Alive and well, Find the Main Bros
en People of tomorrow are the
children of today, blinken uit door
een goede timing en het zoeken
naar en vinden van nieuwe mu
zikale wegen.
Soundtracks hebben in negen
van de tien gevallen weinig boei
ends in zich. Immers, ze zijn be
doeld om de rolprenten van de
noodzakelijke achtergrondmuziek
te voorzien. Valt het visuele ele
ment weg dan blijkt de muziek
ook maar in spaarzame gevallen
te boeien. De klanken die Barry
White en zijn mannen produceren
vormen daarop een gunstige uit
zondering. Ook zonder beelden
blijven de muzikale prestaties van
"Together brothers" recht over
eind. Als we toch een "schoon
heidsfoutje" van de plaat zouden
moeten noemen dan is dat het feit
dat de plaat 21 fragmenten bevat,
zodat er nog al veel pauzes in zit
ten. Dat verstoort wel een beetje
het continue luisterplezier. Overi
gens zou ik de plaat daarvoor echt
niet wiMIen missen. B,v.L.
Richard Strauss: Concert voor
hobo en klein orkest en Hoorn-
concert nr. 2 in Es-groot door het
Berlijns Filharmonisch Orkest
onder leiding van Herbert von
Karajan met Lothar Koch, hobo
en Norbert Hauptmann, Hoorn.
DGG (stereo)2530439.
Het Hoboconcert met klein or
kest en het tweede Hoornconcert
behoren tot de laatste werken van
Richard Strauss. Het (hioboooncert
schreef hij in 1945, vier jaar voor
zijn dood. In dit werk klinkt een
bijna gewijde loutering door. Het
kan niet toevallig zijn dat Strauss
de als solistisch instrument ver
waarloosde hobo met zijn vra
gend en vragend geluid voor de
hoofdrol koos.
Geen van beide concerten is
bijster verrassend. De opbouw is
in beide gevallen klassiek. Maar
wat wel verbaasd is dat de oude
Strauss (hij was rond de tachtig)
zijn grote gaven op het gebied van
de orkestratie nog even fris en gul
in de partituur legt. Een groot
scheppend talent, door de Jaren in
zijn ambachteljjikheüld onverlet
gebleven. Dat is te meer speciale
aandacht waard omdat bij Strauss
meer dan een halve eeuw zit tus
sen het voorgaande orkestrale
concertwerk en het nu door het
Berlijns Filharmonisch Orkest
opgenomen tweetal.
Ik heb overigens wel het ver
moeden dat dirigent Von Kara
jan in het hoboconcert de bedoe
lingen van de componist niet op
timaal gestalte geeft met de nogal
monumentale aanpak, die de hobo
soms bijna laat verdwalen in t
orkest. Dat is dubbel Jammer om
dat Lothar Koch als solist een
werkelijk fenomenale prestatie le
vert. Hij tovert uit het instrument
een bijna onbeperkt aantal tin
ten, maar willen die goed tot hun
recht komen dan moet het orkest
(en zijn dirigent!) wat meer in
de coulissen terug. Het vereist in
het algemeen een flink stuk sub
tiliteit en daarmee wordt niets
nieuws gezegd flair en naar
buiten gericht zijn, waren altijd
meer op de voorgrond tredende
karaktertrekken van Karajan
dan dichterlijk naar binnen ke
ren.
Daarom is van evenwicht tus
sen solo-instrument en orkest in
het veel uitbundiger hoornveelcon-
cert duidelijker sprake. Het stuk
is vooral boeiende mu
ziek om de rijke melodieën die dan
een mooie wereld doen vermoe
den. Hat is wed vreemd om daar
bij het jaartad van onltótaan, 1942
te plaatsan. H.M.
Grateful Dead from the Mars
hotel Grateful Deadrecords
59302 U.
Grateful Dead is er in principe
niet om rock en roll te brengen of
om concerten te geven, nee Grate
ful Dead is er om high van te wor
den. Om Jezelf te vergeten en
daardoor al het andere bewust te
zien.
Zo ongeveer typeert Jerry Gar
cia de muziek van zijn hecht sa-
mengetimmerde groep. Garcia,
van wie onlangs nog een solo-LP
verscheen, kan worden beschouwd
als de leider van Grateful Dead,
hoewel die groep eigenlijk geen
hiërarchie kent. Hoe kan het ook
anders met een formatie die zo
vooruitstrevend is. Men het eigen
label Grateful Dead Records, een
bedrijf waarbij 150 man in dienst
zijn, wordt druk geexperimen-
teerd. De distributie van de pla
ten is in eigen handen, de LP's
wordt een lange omweg bespaard
en gaan via onafhankelijke perso
nen direct naar de detaillist. Dat
doet Grateful Dead niet om zich
zelf te verrijken, maar om zo on
afhankelijk mogelijk te zijn. Een
situatie die dan weer voorname
lijk ten goede moet komen aan de
muziek van de groep. En dat is
dan nog altijd muziek, waarvan je
moet houden, zo blijkt op de LP
Grateful Dead from te Marshioitell.
Anders dan de futuristische titel
zou doen vermoeden, rijst de in
druk dat Grateful Dead muzikaal
veel makkelijker te bereiken is.
De muziek is "normaler", in de
zin an vloeiender. De groep is in
ieder geval erg "hoog" gegaan om
de luisteraar high te laten wor
den.
P.d.T.
The best of the Dubliners Vo
lume 2 The Dubliners
DALP 2/1942.
Het onlangs versohenen twee
de dubbelalbum met successen
van de Ierse groep The Dubliners
zal nooit, een plaatsje veroveren
hoog op de Nederlandse hitpara
de. Dat houdt geen veroordeling
van de muzikale prestaties, die er
geleverd worden, in, maar vloeit
logisch voort uit het feit dat de
muziek van The Dubliners niet
bestemd is voor een groot publiek.
De componenten van deze
puur Ierse muziek zijn vijf stevig
bebaarde jongemannen, die over
gitaren, banjos, violen en fluiten
beschikken en die ze wat meer
zegt ook beheersen. Om de mu
ziek van The Dubliners te kun
nen waarderen, moet Je dacht ik
zelf in Ierland geweest zijn. De
sfeer geproefd hebben van de ty
pische Irish pubs en kennis ge-
maakj hebben met de aparte hu
mor en zelfspot van de bewoners
van het groene eiland.
Diegene, die dat met eigen ogen
gezien en met eigen oren gehoord
heeft, kan de teksten van de lied
jes waarderen, de humor en zelf
spot die daar in schuil gaat op
merken en het enthousiasme
waarmee er gemusiceerd wordt
begrijpen. Nogmaals muziek van
The Dubliners is geen prestatie
van het allerhoogste niveau. Juist
de dieperliggende betekenis is van
belang. De plaat bevat behalve
'n grooit aantal zogenaamde "tra
ditionals", wat meer eigentijdse
composities en teksten. En waar
't om de 'traditionals' gaat komt
toch zo nu en dan de commercia
liteit wel even om de hoek kijken.
Maar het is een kniesoor die daar
oplet.
B.Vi.
Mardi Gras Dr. John, The
Nighttripper Atlantic 40554.
Het lijken wel boemerangs.
Steeds weer keren de LP's van
mensen als Dr. John (die eigen
lijk gewoon Malcolm Rebennack
heet) terug als een soort repete
rende aanslag op minder geoefen
de gehoororganen. Na' t opnieuw
uitgebracht album Gris, Gris uit
zijn beginperiode met ondefi
nieerbare vodoo geluiden, heeft
nu de langduurder Mardi Gras 't
daglicht gezien. Een LP is bedoeld
als een soort overzicht van het
werk van Mac Rebennack (en dr.
John), die na het uitstoten van
die eerste vodoo-klanken gelukkig
ook neg iets anders heeft gedaan
in zijn leven. Hij is later omge
zwaaid naar de New Orleans rock
en houdt zich nu bezig met het
promoten van die muziek. De vo-
doo-invloed is daarbij uitgeban
nen. Dr. John (een gespleten per-
soonlijkheid, want als Mac Re
bennack werkt hij instrumentaal
samen met erg groten) stoot niet
meer alleen geluiden uit, maar
probeert nu zelfs melodieus te
zingen. Hoewel het er nog altijd
op lijkt dat zijn stem ernstig is
aangetast door de drank, moet je
toch waardering hebben voor die
poging. De muziek op Mardi Gras
is daardoor in ieder geval heel wat
beter verteerbaar dan voorheen 't
geval was.
Al is het nog lang niet om hoe
ra over te roepen.
P.d.T.
„Een voetreis naar Rome", door
Bertus Aafjes, 'geïllustreerd door
Michale Berkhemer. Elfde druk,
uitgegeven ter gelegenheid van de
zestigste verjaardag van de dich
ter, met een terugblik door Mi
chael van der Plas. Uitgever:
Meulenhof. Prüs: f 25,—.
Op 31 maart 1936 vertrok Bertus
Aafjes, net weggezonden van het
Groot-Seminarie in Warmond,
voor een fietstocht van Amster
dam naar Rome. Pas van Bazel af
werd het, noodgedwongen, een
vóettocht. Hij bereikte Rome op 12
mei, precies op zijn 22ste verjaar
dag.
De echo van zijn voetstappen
werd pas tien Jaar later voor de
buitenwereld hoorbaar, toen hij 't
dichtwerk over zijn reis publiceer
de. Wij weten het: hij oogstte er
toen roem en verguizing mee.
Roem door de fijnbesnaardheid
van zijn poëzie, verguizing omdat
hij in dit overigens een christe
lijke sfeer ademende werkstuk
de roomskatholieke ethiek geweld
zou hebben aangedaan. Pater
Creighton beschuldigde hem in
De Linie van onkuisheid, waar
mee het dichtwerk in de hoek van
het schandaal belandde. Dat had
in elk geval dit voordeel dat zeer
veel mensen kennis namen van
de poëzie van Aafjes. De beschul
diging van de pater Was absurd,
maar accentueerde nog eens de
benauwende frustatie en enghar
tigheid die bij de roomse geeste
lijkheid leefde. Niet ten onrechte
zegt Aafjes in de door Michel van
der Plas geschreven terugblik:
"Ik geloof.dat ik in mijn poëzie,
en met name met "Een voetreis
naar Rome", op een bepaalde wij
ze profetisch ben geweest ten aan
zien van een hele reeks ontwikke
lingen in het katholiscisme van,
zeg, de laatste vijftien Jaar".
Bertus Aafjes verwoordde zijn
voetreis in de hongerwinter 1944-
'45, toen hij ondergedoken zat in
een Fries dorp. "Iedere nacht, bij
het schijnsel van een olielampje,
schreef hij honderd regels van
zijn gedicht".
Ik heb altijd de stelling dat een
kunstenaar in behoeftige omstan
digheden moet leven om tot een
hoogwaardige prestatie te kunnen
komen als leuterpraat beschouwd.
Maar iik ben wel van mening dait
Bertus Aafjes "Een voetreis naar
Rome" nooit met zulke poëtische
gevoeligheid én gedrevenheid had
.kunnen schrijven als daar in dat
Friese dorpje, beroofd van zijn
bewegingsvrijheid in een wereld
van dreiging en kilte. O, wat moe
ten zijn dromen tekeer zijn gegaan
in dat kleine hokje waar hij ver
bleef, zo ver van de onstuimige
vrijheid die tijdens de voetreis
zijn deel was geweest.
Michel van der Plas heeft deze
smaakvol uitgevoerde elfde druk
van een passende, zeer verhelde
rende .terugblik voorzien.
R.P
"Kardinaal Mindszenty" door
Paul Lesourd. Uitgave van Nijgh
en Van Ditmar, Rotterdam.
Maar weinigen onder de hoge
geestelijkheid hebben zo'n drama
tisch en fel bewogen leven achter
de rug als Josef Pehm, beter be
kend als kardinaal Mindzenty.
In 1944, op 52-jarige leeftijd
werd hij tot bisschop gewijd, een
half Jaar later arresteerden de
Duitsers hem wegens hulp aan Jo
den. Na de bevrijding werd hij tot
opvolger benoemd van primaat
kardinaal Seredi en meteen begon
toen de heftige worsteling tussen
Mindszenty en het communisme.
De Hongaarse kardinaal toonde
zich in die ongelijke strijd een
uiterst moedig man. Hij nam geen
blad voor de mond en bracht de
Tlongaarse potentaten haarscherp
hun wandaden onder ogen. Ach,
als het Vaticaan in de oorlogsja
ren eens de helft van Mindszenty's
courage had bezeten
In 1949 werd de Hongaarse kar
dinaal na een schandelijk proces
tot levenslang veroordeeld, in 1956
slaagde hij er tijdens de Hongaar
se opstand in te ontsnappen en
asiel te krijgen in de Amerikaan
se ambassade in Boedapest. Daar
verbleef hij vijftien jaar. Ten-
slottè werd een regeling getroffen
tussen Hongarije en het Vatfi-
caan, die paus Paulus in staat
stelde de bejaarde kardinaal naar
Rome te laten komen. Mindszen
ty ging met tegenzin.
i Prof. Lesourd heeft nu de lan-
ge lijdensweg van deze formida
bele man geschetst. Dat is gebeurd
geheel en al vanuit de roomskat
holieke levensvisie. En daarmee is
direct ook de beperking vap het
boek aan gegeven. Mindszenty en
zijn principes blijven voortdurend
centraal staan. Weinig wordt er
gezegd over de sociale toestanden
in het Hongarije van vlak na de
oorlog, over het klimaat waarin 't
communisme kon opkomen en de
macht grijpen. Lesourd laat
Mindszenty zo ver boven iedereen
en alles uittoornen dat hij nau
welijks de namen van de vijan
den van de kardinaal wil noemen.
De auteur had er beter aan ge
daan Mindszenty als produkt van
zijn tijd te zien.
RP.
De Speers Wijven, door Gerard
Rothuizen, Uitgeverij: J. H. Kok,
prijs: f 17.50.
Regelmatige lezers van het Ge
reformeerd Weekblad en Trouw
kennen de naam van Gerard Rot
huizen. Hij levert regelmatig bij
dragen aan deze bladen. Die ar
tikelen heeft hij nu gebundeld en
laten uitgeven bij J. H. Kok in
Kampen met als ondertitel: Po
litieke Meditaties.
In het voorwoord verantwoordt
hij die ondertitel als "een verle-
genheidsgebaar, meer niet". Hij
noemt het opzettelijk geen be
schouwingen, maar meditaties
omdat daar iets christelijks in zit,
en dat was zijn bedoeling.
De bundel eindigt dan ook met
een stichtelijk vers:
God is het die ik loven zal,
ik loven zal als mijn Heer.
Ik vermeld zin roem en eer,
ik bewerk der bozen val.
Al wie in Gods recht gelooft,
gaat met opgeheven hoofd.
Wie zich hierdoor laat afschrik
ken mist enkele weloverwogen en
degelijke artikelen niet altijd
even origineel, maar wel bezon
ken en afwisselend. Hij schrijft
over de zaak Van Dis contra Ge
rard Reve, de Pentagon Papers,
de uitroeiing van de Indianen in
Amerika, over Vietnam, Joan
Baez en het Midden-Oosten.
Het artikel waar de bundel zijn
titel aan ontleent gaat over de ar
chitect van Hitler, Albert Speer,
waar Harry Mulisch eerder iets
dergelijks over schreef in zijn
Kapitein Bligh en Fletcher
Christian door Richard Hough,
verschenen bij Hollandia NV in
Baarn (f32.50).
Bilna twee eeuwen geleden
werden in het Engelse plaatsje
Spit-head voor de ogen van dui
zenden nieuwsgierige zeelieden en
burgers drie mannen opgehangen
Alleen dit drietal kreeg de wette
lijke onontkoombaar straf,, die 25
mannen hadden geriskeerd, toen
zij aan boord van de Bounty be
gonnen aan wat de bekendste
muiterij van de geschiedenis is ge
worden. Een muiterij, waar de
tijd een romantische waas om
heen heeft gesponnen, temeer
daar een deel van de muiters de
gerechtelijke dans heeft kunnen
ontspringen door zich te vestigen
op Pitcairn, een onbekend eiland-
Je in de Stille Oceaan.
Maar wie ook maar iets begrijpt
van de tijd, waarin de gebeurte
nissen zich afspeelden, weet ook,
dat er voor romantiek niet veel
ruimte kan zijn geweest bij het
drama-ter-zee, waarin de hoofd
rollen werden vertolkt door kapi-
boek "De toekomst van gisteren".
Het hele thema van dat eerste ar
tikel is ook al eerder behandeld,
en ook door Harry Mulisch. Het
boek "De zaak 40/61" over
Eichmann geeft een angstwek
kender portret van de fatsoenlijike
ambtenaar die uit plichtsbesef 't
vuile werk van schurken zoals
Hitier doen.
Toch komt de heer Rothuizen
tot aardige uitspraken (hij stelt
bijvoorbeeld dat Churchill het
fascisme verkozen zou hebben
voor het communisme, p. 78) en
die maken dit boek boeiende lec
tuur voor degenen die niet op het
Gereformeerde Weekblad zijn ge
abonneerd en toch wel eens be
hoefde voelen aan een beschou
wing op de christelijke grondslag.
J.v.W.
tein Bligh en zijn knappe officier
Fletcher Christian.
Talloze publikaties zijn over dit
tweetal en hun daden verschenen,
maar nog steeds vroeg de zee
vaart-historici Richard Hough
zien af of die Bligh nu wel zo'n
onmenselijke bullebak was als de
geschiedschrijving wilde doen ge
loven. En was die Christian nu in
derdaad zo'n doorzetter, of werd
hij door de omstandigheden ge-
dwjngen tot het ergste misdrijf,
dat de zeevaart kent?
Hough heeft om dat alles te on
derzoeken vele duizenden mijlen
afgelegd in de Stille Oceaan. Hij
heeft eeuwen later weliswaar
gevaren in het kielzog van de
Bohnty. Hij heeft de route geva
ren, die de barkas heeft gevolgd,
waarmee Bligh zich (tot stomme
verbazing van de auteur) met zijn
volgelingen het vege lijf heeft we
ten te redden. Hjj heeft van de mo.
dernste tot de primitiefste vervoer
middelen gebruik gemaakt om te
kunnen begrijpen, wat zich heeft
afgespeeld op de Bounty, in Ta
hiti en op Pltoadrn Island, waar
moord en doodslag de eerste ja
ren heeft geheerst.
Het resultaat van de onderzoe
kingen van de 50-jarige schrijver
Hough is 'n boek, dat zich aüs een
avon Mirenroihan laat lezen. Maar
heeft de Bounty daartoe niet al
vele malen stof geleverd? Alleen
is hst bij Hough historisch heel
wat verantwoorder. Maar Ja,
daarvoor worden toneelstukken
ook ïiiet geschreven en films niet
gemaakt.
K.P.
Bijdragen van:
Han Mulder
Ruud Paauw
Koos Post
Paul de Tombe
Jan van Wierimgen
Eindredactie
Bram van Leeuwen
