'Kunst is even functioneel
als de luchtverversing'
DONDERDAG 8 AUGUSTUS 1974
PAGINA 17
Alexander Orlow van Tuimac in Amsterdam:
De herrie klonk over de hele stad zelfs Panda hoorde het
hoven het geronk van zijn autootje uit. Hij had net zijn boete
betaald met het geld dat hij van de heer Luidop te leen had ge
kregen en nu had hij zijn huis en ?ijv voertuig terug. Hij was
dan ook opgewekt op weg naar Luidop om hem te gaan bedan
ken maar toen hij het kabaal hoorde, betrok hij.
"Daar zijn moeilijkhedenmompelde hij. "Meneer Luidop is
weer bezig met zijn liefhebberij. Het giert dwars door mijn
schedel".
PANDA EN DE MEESTER-HERRIEMAKER
60 125 Het inschakelen van de decibel-bel had heel onpret
tige gevolgen voor de omgeving. Maar de heer Luidop zag dat
niet, want hij had de ogen gesloten en luisterde genietend naar
het kabaal. Dat hij zich daarbij aan het apparaat vast moest
houden om niet weggeblazen te worden, deerde hem blijkbaar
niet. Rechter Klaagstra dacht daar echter anders over. Hij
was krachtig weggetoeterd, en hing nu machteloos aan een lan
taarnpaal, samen met de griffier Griffel.
De
avonturen
van
Jommeke
Met Fifi
op reis
We kunnen het beste de stille J
1 landweggetjes volgen.
Juist, want als we op de grote
weg panne krijgen, kunnen
we een heleboel
"V narigheid verwachten, y—
Maar een stille
landweg is toch
ook niet alles.
Kijk maar!
M
j^H
i
($)urf Qhe
teuws
8 augustus 1974
Honderd jaar geleden stond
in d" krant:
Uit Rome wordt gemeld,
dat zeven-en-twintig hoofden
der Internationale, afkom
stig uit verschillende plaatsen
in Italië die met politieke doel
einden te Rimini waren bij
eengekomen, zijn gearres
teerd.
In Parijs heeft de heer Be-
fus, broeder van de barones
Rothschild, zich door een
pistoolschot van het leven be
roofd. Groote verliezen in
bedrsspeculatiën worden als
de tanleiding tot deze wan-
hopvsdaad beschouwd
Monsgr. Conrad Martin,
bisschop van Paderbom, is
gisterochtend te acht uren in
hechtenis genomen om zijne
subsidiaire gevangenisstraf
(voor den tijd van 18 weken)
te ondergaan De rust is onge
stoord gebleven
Vijftig jaar geleden:
Te Fontana Alba, in Boeko-
wina, bezochten twaalf per
sonen, gekleed in het uniform
van Roemeensch officier, een
aldaar gevestigd mannen
klooster. Zij werden feestelijk
ontvangen door de monniken,
die een banket voor hen aan
richtten. Nauwelijks was de
maaltijd afgeloopen, of de be
zoekers trokken hun revolvers
en gaven den verschrikten
abt en zijn kloosterlingen be
vel naar hun cellen te gaan.
Daar werden de monniken
stevig gebonden, waarop de
bandieten de aan het klooster
behoor ende boerenwagens
vollaadden met allerlei za
ken, die zij van waarde acht
ten. Alvorens te vertrekken,
ontleden zij de monniken van
hun kleeren en sloegen hen
onbarmhartig. Voor hun
heengaan gaven de gasten
ten overvloede te kennen, dat
zij doodgewone bandieten wa
ren tn dat de uniformen ge
stolen waren.
Kooktip
ACALABRISCHE
SPITJES
Smelt 50 g boter, laat
dit wat afkoelen en meng
dan twee ragfijn ge
snipperde teentjes knof
look door en een snufje
zout. Snijd dobbelsteen
tjes oudbakken brood
zonder korst- en haal ze
door de gesmolten
boter. Steek om en om
roosterpennen dob
belsteentjes ontbijtspek
stukjes ontbeende
schouderkarbonade. Be
strooi de blokjes lams
bout vooraf met wat ore
gano, de stukjes karbona
de met rosemarijn en de
tomaat met basilicum.
Rooster vlees en brood
boven gloeiende houts
kool, niet veel langer dan
5 minuiten. Draai de pen-
om de minuut eens
kwart slag. Bestrooi
het vlees met zout, liefst
zeezout.
WINA BORN
MAR94, UIT UEFDE VOOR JOU
HE3 Ik DEZE COLLAGE GEMAAKT. N
MET DE H4HD, EM VEEL MOEITE,
STUKJE 0IJ BEETJE, UREN LANG.
Archimedes 6 vn Houston nr Mara-
KLEINE VAART
Anna Broere 6 vn Rotterdam nr Lon-
Pandora 7 vn Rotterdam nr Am-
BUderdiJk 6 540 ZO
Capulonix 6 10 OMashlra nr Mena
Cast lila 6 15 NO Kp Hatteras nr
Cristobal
Chevron Arnhem 6 180 NW St.
Maarten nr Bajo Grande
Susanne Boenborg 6 vn Amsterdam Chevron Rotterdam p 6 Kaap
GROTE VAART
Aalsum 6 630 OZO Cape Race
Abida 6 v Dervice nr August»
Acila 6 v Curacao nr Shellhaven
Amersfoort 6 te Barcelona
Amstelland 6 230 ZO Acapulco
Kara 6 140 WNW St. Helena nr Wal
visbaai
Katwijk 6 v Bremen nr Antwerpen
Kopionella 6 190 N Darwin nr
Townsville
Kryptos 7 te Hamburg
Laarderkerk 7 150 O Beira nr Rot-
Maeelloyd 6 100 Z Socotra nr Dam-
Macoma 6 400 O Trinidad nr Point
Marnelloyd 7 te Apia
Mercurlus 6 vn Grenada nr Trinidad
Metula 6 600 NO Falkland ell. nr
Quinterobay
Prlnsendam 6 v Djakarta nr Ball
Putten 6 250 O ZOSur ba Ja nPre-a
Putten 6 250 OZO Sur&baja nr Pe-
Rotted te Damman
Straat Cumberland 6 160 O Slnga-
Trldent Amsterdam 6 570 O Bermu
da nr Le Havre
Trident Rotterdam 6 te Hamburg
Vasum 6 v Pto. Miranda nr Pta Car-
VI ledand 6 v Chelsea Maas. nr Ou-
6 660 OZO Oeylon
Farmsum 6 vn Philadelphia nr Bal-
Ganymedes 7 te Arlca
Gardenia 7 te St. Thomas
Gooiland 6 vn Amsterdam nr Santos
Gravel and 6 vRio Grande Itajal
Ittersum 7 v Le Havre nr Rotter-
Waard recht 6 330 Z Santos nr Ports
Alegre
Wieldrecht
Durban
Wisse kerk 6 40 ZW Dover nr Gotehn-
burg
Wonoglri 6 HO ZW Nicaragua nr
Nieuw Holland 7 te Rlsdon
N IJ kerk 6 v Rhoramshahr nr Bahrain
Phlline 6 115 W Kp. Palmas nr For-
cados
Tentoonstellingen
Koord, Studio, tentoonstelling van
werk van Will Sorel-schllderijen, teke
ningen. Openingtijden: ma. t/m vr.
15—23 uur. zo. 15—18 uur. Zaterdag-s
gesloten t/m 31 augustus.
Galerie van der Vllst, Botermarkt 3:
Judith Vermeeren-aquarellen, Karei
Wïggers-schllderyen. Irene la Court-
wa.idkleden t/m 31 augustus.
Rllksmuseum voor Volkenkunde,
Steenstraat 1. Tentoonstelling "Zuid
zee uit de Doeken".
Galerie-bibliotheek. Luifelbaan 1,
Wassenaar ere-tentoonstelling Plet
Zwart. Van 15 Juni t/m 14 augustus
Atelier ..De Scherf" Nassaulaan 41
Oezstgeest. tel. 50220. Ans v d Helde-
K exposeert eigen werk o.& glas
bu ien
Rllksmuseum van Oudheden (Ra
penburg 28) Werkd. 10 uur voorm.—
6 uur nam. zond. 15 u nam.
Joh de Wlttstraat 40. Galerie Ka
binet Gaper Wisselende expositie dl.
t/m za. 25 30 uur nam da boven
dien 7—9 uur nam
"-alerte De Luwte. Baljuwstraat. Kat-
wl k aan Zee et
et-"ti en teken
openingstijden
(z ndag en dinsdag gesloten)
De Lakenhal dag. 10—5 uur. Zondag
DrukkerU De Bink Rooseveltstraat 3
™30—s'So'uur nam "'- UUI "m'
Leidse bioscopen
Luxor "My name is nobody",
dag. 2 30. 7.00 en 9.15 u.. zo. ook 4.45
op", dag. 10.30 uur (behalve zo.), aJ.
LI do "The Sting", dag. 2.30, 7.00
en 9 15 uur. zo ook 4.45 uur. 14 Jaar.
Trianon "Op de Franse toer"
dag. 2.30. 7.00 en 9.15 uur. 18 Jaar.
"Alioe in Wonderland" woe. en zat.
2.30, 2.30 uUr. aJ
Camera "Quo Vadls", dag. 8.00
uur. do., vr., ma. en dl. ook 2.00 uur.
14 Jaar. "SJors en SJimmie en de to
verring". za. en woe. 2.30 uur. zo. 2.00
en 4.15 uur. AL.
Nachtvoorstelling: "Jlmi Hendrix",
18.30—20.0
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor
ouders)
Maandag t/m vrijdag:
18.30—18.45 uur
Zaterdag en zondag:
16.45 uu
ernstlgi
ernstige patiënten door-
toegestaan, kan
lupeuu UMuca wujui/ wjckcs taan, n-ai
Bezoekuren Ziekenhuizen de hoofdverpleegkundige hiervoor spe
ra" Lucie Q. Bakker t/m 17 t
PMksmuseum van NatuurlUke His-
lo-'e Raamsteeg 2. Lelden. Tentoon-
St. Ellsabeth-zlekenhuls klasseafde-
Postzegels Van llngen. Volwassenen dag. v. 11.15 tot
12.00 uur van 14 tot 14.45 uur en van
18.45 tot 19.45 uur. Kraamafdellng
dag. van 11.15 tot 12 uur (alleen
echtgen.) v. 15 tot 16 uur en van
tot 19.45 uur: kinderafdeling dag.
Rllksmuseum voor de geschiedenis 1.5 tot 18.30 uur; 3e klasse: dag. va:
der natuurwetenschappen: dag. 10tot 14.45 uur en v. 18.45 tot 19.45'
4 uur. zondag 1—4 uur Kraamafdellng: dag van 15 tot 16
clale kaarten
Alphen aan den Rijn
RUnoord: le en 2e klas 11—11.30
13.30—14.15 en 18.30—19.30 u.; 3e klas
13.30—14.15 en 18.30—19.30 u.; Kraam
afdellng 13.3014.15 uur. alleen voor
echtgenoten 19—20 u.; Kinderafdeling
1515.30 u. alleen voor ouders 18
18.30 u.
Geluidshinder Schiphol
ywi Klachten over geluidshinder van
18A5 vliegverkeer van en naar Schiphol
van kunnen dag en nacht worden gemeld
bij het Informatiecentrum Geluids
hinder Schiphol (020175000).
„Goudgerande waarden" zijn de
kunstwerken in het gebouw van
de Bank van Parijs en van de
Nederlanden in Antwerpen. De
nieuwe abstracte schilderijen in
het 3russelse kantoor zijn privé-
bezit van de directeur. Hij riskeert
daar geen geld van de aandeel
houders mee.
*n voorkeur voor moderne abstracte
blijkt daarentegen Juist uit de Pe
ter Stuyvesant-collectie - en toch
sputteren de commissarissen niet.
„Een sociale investering", zegt
Alexander Orlow, de president-di
recteur van Turmac. Als eerste
manager in de wereld had hy in
de gaten, dat in fabrieken en
kantoren kunst even functioneel is
als luchtverversing. Al Jaren wordt
in kantoren en fabrieken aan
dacht besteed aan „kleur in het
interieur".
De voormalige schilder Peter
«truyeken is specialist geworden
m het verlevendigen van gebouw
de omgevingen door kleuren, vor
men en materiaalstructuren. Vol
gens de heer Orlow doet zo'n
doorgecomponeerde omgeving het
maar tijdelijk. Na ongeveer drie
maanden is de psychologische
werking tot nul gedaald. Dan
neemt men de opwekkende kleu
ren niet meer waar.
Om de eentonigheid van het werk
te compenseren, moet de omge
ving van tijd tot tijd veranderen.
Daarom koos Orlow voor neutraal
ingerichte werkruimten, met twee
tot driemaal per jaar andere
kunstwerken. De groeiende be-
drilfs collectie omvat nu omstreeks
600 w°rken. Ze is zowel in het be-
drtjf ris daarbuiten op exposi-
t's - een succes gebleken.
Paul Huf heeft zojuist met came
raman Jan de Bont een film ge-
maaict, waarin werk en kunst in
een vloeien tot één grote happe
ning. Dat is een mooie creatie,
maar zo opwindendd in de alledag
ook bij Turmac niet. Ook hier ha
len de mensen uit hun werk en
uit de kunst, wat ze er zelf in
kunnen leggen.
B:i-effecten
Sommigen blijken daar meer slag
van te hebben dan ze zelf vroeger
konden dromen: ze zijn aangesto
ken. Ze gingen zelf schilderen or
hun huis anders inrichten. Uit een
expositie, die dr. Louis Gans langs
diverse bedrijven liet gaan, werd
bij Turmac veel meer gekocht dan
elders. Sommige meisjes hadden
er - op afbetaling - een weekloon
voor over.
Exposities uit de Stuyvesant-col-
lctie. mder meer in het Stedelijk
Museum te Amsterdam en bij
Pulchri in Den Haag, hadden
vooral ten doel, andere bedrijven
aan te moedigen om hetzelfde te
doen. Dat ze tevens publiciteit
voor de merknaam opleverden was
natuurlijk mooi meegenomen. Hoe
meer bedriifscollecties, hoe meer
mogelijkheden tot variatie, door
uitwisselingen.
Andieren kunnen daarbij profite
ren van de ervaringen bij Turmac.
Aanvankelijk werden evenveel fi
guratieve als abstracte werken ge
kocht tn in de fabriek waren de
figuratieve het eerst populair.
Maar Hat duurde niet lang.
ledereen bij Turmac in Amsterdam kijkt uit op een patio
met een tuin naar ontwerp van Mien Ruys. Sinds kort prijken
tussen het groen waterplastieken van Marcel van Rooyen
in transparant rood, groengeeV en kleurloos plexiglas.
De kunst moet zich er handhaven
in een sfeer van machines, veel
beweging, veel geluiden. Al gauw
bleek dat de figuratieve werken
onvoldoende uitstraling hadden -
teveel binnen de lijst bleven. De
abstracten gaven meer aan de
omgeving en bovendien: iedereen
kon er zijn eigen fantasieën bij
hebben. „Het is een venster naar
de wereld", zei een technicus over
zo'n schilderij.
Een wegwijzer naar het museum
bleek de collectie ook. Johay Mek
kink, de voorganger van Pierre
Janssen in het Arnhems Gemeen
temuseum, meldde eens dat hij
opvallend veel nieuwe bezoekers
zag en die bleken bil Turmac te
werken.
Identiteit
„Het ts mijn vaste overtuiging",
zegt Orlow, dat iedere firma zich
in het land van vestiging moet
gedragen met goede burgerzin.
Een deel van Je winst moet Je
daar doelbewust voor gebruiken."
Waarom?
„Omlat een firma, een B.V of wat
het 1an ook is, in wezen iets on
grijpbaars is. Er is een directeur,
er zijn commissarissen, maar het
bedrijf ls onpersoonlijk." Het gaat
er dus om, het bedrijf in de ge
meenschap een identiteit te geven.
„Voor een firma die afhankelijk
Is /an massaprodukten. moet een
deel van de winst besteden ten
behoeve van de gemeenschap
waaruit die winsten komen."
Privé verzamelt de heer Orlow
kunst, maar de bedrijfscollectie
laat hij door vakmensen samen
stellen. Bovendien: kunst is maar
één van de mogelijkheden.
Het gaat er om, iets te doen dat
in een nog niet vervulde behoefte
voorziet. „Onze partners in Au
stralië en Nieuw Zeeland vonden
het in een sportstichting. Maar in
Europa zijn er al zoveed die zich
daarmee bezig houden. Misschien
zou hier nog iets zinvols te doen
zijn voor de amateursport."
Niettemin, in de Jonge Afrikaanse
staat Lesotho dacht hij ook met
een aan kunst, toen premier Lea-
bua Jonathan hem raadpleegde
over ontwikkelingsmogelijkheden
voor zijn land.
„Er is hier wol en er zijn vrou
wen", redeneerde Orlow. „Dus:
weven." Jhr. Sandberg, ex-direc
teur van het Amsterdamse Stede
lijk Museum, ging op zijn verzoek
kijken oi er een volkskunsttraditie
was, waarop met weven zou kun
nen worden aangesloten.
Sandberg vond niets van dien
aard en adviseerde, aan interna
tionaal bekende kunstenaars ont
werpen te vragen voor wandtapij
ten. Tweehonderd mensen ver
vaardigen nu in een coöperatieve
weverij in Lesotho wandtapijten
van mchairwol naar ontwerpen
van Karei Appel, Vasarely, Calder
en Niki de St. Phalle.
Van elk ontwerp worden met
kleine variaties maximaal 50 ta
pijten gemaakt, die in buitenland
se kunsthandels worden verkocht.
Drie weefsters vervaardigen intus
sen al kleden naar eigen ontwerp
en d&t is voor de toekomst nog
veel interessanter.
DOLF WELLING.
