Gris: het geweten
van hèt kubisme
ZATERDAG 27 JULI 1974
BRIEIHlSiW
PAGINA 23
der methodisch en helder was in
zijn denken en werken. In feite
was bij zijn debuut deze stijl nog
in volle ontwikkeling. Picasso en
Braque gingen daarmee meer in
tuïtief te werk. Gris gaf zich
nauwkeurig rekenschap van wat
hij deed en waarom hij het deed.
Hij ontwierp zijn composities
waarschijnlijk op papier en ging
pas schilderen als het ontwerp
volmaakt klopte. Aanvankelijk
hield hij aan een natuurlijk-ver
antwoorde lichtval vast; later ging
het hem vooral om de verhoudin
gen tussen de geschilderde vor
men. Bij de compositie ging hij
uit van het tevoren door hem ge
kozen doekformaat. Hij had een
gedegen kennis van wiskunde.
Naast de impulsiever werkende Pi
casso en Braque, fungeerde Gris als
het „geweten" van het Cubisme
dat hij trouw bleef, zoals hij zich
ook niet liet wegkopen bij de
kunsthandelaar Kahnweiler, met
Müller, maakt de kwalificatie van
de kritiek: na-cubistische fanta
sie, begrijpelijk. Dit schilderij sluit,
op Cézanne aan en lijkt eerder
wat gestyleerd dan beantwoordend
aan een stijl .Maar in hetzelfde
jaar kwam hij al tot sterke, conse
quente werken. Een prachtig voor
beeld daarvan is een stilleven van
1912 in Kröller-Müller. Het jaar
daarop komt er meer kleur in zijn
werk en Gris is wel de heerlijkste
colorist van het eigenlijke Cubis
me. In 1914 gebruikte hij dikwijls
collage:, stukjes behangsel- of
krantenpapier op het verder be
schilderde doek geplakt.
Boven een artikel op zo'n kran
tenflard staat de gedrukte kop
„Het ware en het valse" - en dat
zal voor Gris ook op het gebruik
van collage in de schildering
slaan. Ook een van de mooiste
werken van dien aard kan men is
Otterlo zien. Na 1914 zijn ook de
stukjes ogenschijnlijk drukwerk in
feite geschilderd. De glasheldere
Populair is alleen de schilder met
een pakkend levensverhaal, een
legende. Maar die tentoonstelling,
was wel de gaafste in de reeks
overzichten in de Orangerie. Het
Rijksmuseum Kröller-Müller in
Otterlo had een tekening en vijf
schilderijen bijgedragen. Twee
daarvan behoorden tot de topwer
ken van de exposite. Op de Hoge
Veluwe kan men dus, behalve voor
Van Gogh, ook voor Gris uitste
kend terecht. Een „verhaal' was
Gris toch ook wel: geboren als
het dertiende kind van een welge-
Juan Gris had geen stinkende os-
sekadavers in zijn atelier. Hij be
zweek onromantisch aan een nier
kwaal op zijn veertigste, te Jong
om bij zijn leven al een verfilmd
I stuk kunsthistorie te zijn. Daar-
I door was zijn tentoonstelling in de
I Orangerie van de Tuilerieèn, Pa
rijs, rustiger te bekijken dan de
voorafgaande van Soutine en Bra-
I que.
De
avonturen
van
Jommeke
Met Fifi
op reis
stelde Madrileense zakenman, ging
hij op zijn negentiende Jaar naar
Parijs, waar hij zestien Jaar lang
in de fameuze „Bateau Lavir"
woonde, de grote bouwval op
Montmartre. Hij kon daar het
van het Cubisme in het atelier
betrekken, dat een zeer armelijk
en ongezond onderkomen bood. In
Parijs werkte hij aanvankelijk,
zoals hij dat ook in Madrid had
gedaan, als illustrator voor tijd
schriften.
Hij was getuige van de „geboorte"
van het Cubisme, in het ateleier
van zijn buurman Picasso. Toen
hij zelf in 1912 als schilder debu
teerde op de Salon van de Onaf-
hankelijken, werden zijn werken
als „post-cubistische fantasieën"
gekwalificeerd. Ook vandaag nog
is dat moeilijke Cubisme het beste
te begrijpen via Gris, die bijzon-
wie hij bevriend was. Tijdens en
kort na de Eerste Wereldoorlog
kostte hem dat armoe, want als
Duitser verliet Kahnweiler tijde
lijk het land en zijn handelsvoor
raad werd als vijandelijk vermo
gen geveild, tegen belachtelijk lage
prijzen. De andere cubisten leden
daar minder onder, doordat zij in
tussen in een andere trant werk
ten. Uit dit verhaal zou men de
indruk kunnen krijgen, dat Gris
een onplooibare, „droge" man was.
In werkelijkheid was hij tempera
mentvol en driftig, een knappe
jongen, die als vanzelf de vrouwen
charmeerde. De tango danste hij
even zorgvuldig als hij het Cubis
me beoefende: hij heeft zelfs
danslessen gegeven.
composities - waarin de motieven:
boek, pijp, glas, druiven - duide
lijk herkenbaar blijven, zijn fees
ten van kleur of „klassiek"-Voor-
naam in hun sobere verfijning,
zoals een stilleven van 1915 tn Ot
terlo.
Volgens Kahnweiler zou Gris pas
in 1920 (toen de handelaar zijn
zaken in Parijs ging hervatten)
tot volle ontplooiing zijn gekomen.
In de Orangerie kon men echter
tot 1917 de ontwikkeling van het
werk volgen als een spannend
avontuur. Nadien was de schilder
zo vertrouwd met wat hij in een
rede in de Sorbonne „de mogelijk
heden van de schilderkunst" zou
noemen, dat het avontuur er wat
af raakte. Het niveau van zijn
werk bleef echter onveranderlijk
hoog tot zijn overlijden op veer
tigjarige leeftijd.
Tentoonstellingen
■t Witte Schooltje, Voorstraat 33,
Zee. Expositie Petra van
das 106 uur Zondag
1—5 uur nam
DruKliert 1 De 81nfc Rooseveltstraat 3
1.30 -S 80 uur nam
Leidse bioscopen
Luxor: „My
-plastieken, Bart Bavelaar
aquarellen, Bas Haas
noot materie-schilderijen
Dick Hoogewonlng foto's
I B.jksmuseum voor Volkenkunde,
I Steenstraat 1Tentoonstelling "Zuid-
Wassenaai ere-tentoonstelling Plet
Zwart Van 15 tunl t/m 14 augustus
Oi "i ngstllden vaD de bibliotheek
zie Studio.
Xrianon: „Rats. Kuch en Bonen."
a.l. dag. 14.30, 19.00 en 21.15 uur. Wo.
en za. 14.30 uur „The Aristocats".
Rex: „Avonturen van Neptunis," 14
Jr. dag. 19.00 en 21.15 uur. Dag. 14.30
schatei-
24.00 ,31ue Movle"
RUksmuseum van Oudheden (Ra
ve easy pieces" 18 jr
Bezoekuren Ziekenhuizen
DiaconessenhuisMiddagbezoekuur
13.4514.30 uur. Avondbezoekuur:
18.30—19.80 uur Kinderafdeling dage-
Ulks van 14.00—19 00 uur alleen voor
ouders zondag 14 0015.00
Alphen aan den Rijn
kinderafrieUne
2 00 i
-ziekenhuis klasseafde- 15-15.30 u alleen
I stelling Dieren op Postzegels Van
RUksmuseum
9 45
I 15 tot
18 48
dae van 11 IP to* iv uur «aneen voor
echtgen v 18 rot 16 uur en van 18 45
tot 19 46 uur kinderafdeling: dag van
15 tot 1880 uur- 8e klasse: dag van 14
tot 14 45 uur en van 18 45 tot 19 46 uur
Kraamafdellng: dag
natuurwetenschappen
r 18.30 l
kinderaf-
Endegeest: dinsdag en vrijdag 13—
i 11.00 tot 1
Derde klasse van 13.30 tot 14.30 u.
Avondbezoek voor de kinderzaal, uit
sluitend voor deouders. alleen op
woensdagavond van 18.30 tot 19.30 uur
ACADEMISCH ZIEKENHUIS
Voor alle patiënten (behalve kinde-
zijn de bezoekuren als volgt:
volgende bezoekuren (alleen
ouders)
Maandag t/m vrijdag:
ernstige patiënten door-
clale kaarten verstrekken
Kinderafdeling
ouders 18*18.30
Geluidshinder Schiphol
Klachten over geluidshinder van
vliegverkeer van ®n naaT Schiphol
kunner dag en nacht warden gemeld
bij het Informatiecentrum Geluids
hinder Schiphol (020—175000).
(§«e/ Qlieuws
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
Doesburg is getroffen door
een zwaar onweder. De blik
sem sloeg in het huis van den
griftiei bij het kantongerecht
op den Paardenmarkt Met
groove kracht werd de schoor
steen neergeworpen en een
zwa*f balk van het dak door
midden gespleten; 'n veertig
tal pannen werden op den
grond geworpen. De electrische
stof baande zich daarop een
uitweg door het plafond van
de zitkamer van. de heer V. d.
S. *n waarschijnlijk door het
open raam naar de werkplaats
van den steenhouwer Lever
man. Daar werd een werkman
op den grond geworpen, die
echter met den schrik vrij
kwam
Vijftig jaar geleden:
JJit de Poolsche stad Lodz
wordt gemelddat daar een
echtpaar is gearresteerd, dat
bekend heeft niet minder dan
een »n vijftig personen te heb
ben vermoord. De man is 23,
de vrouw 22 jaar oud
Door overstroomingen in
Madras (Britsch-Indië) zijn
de fundamenten van een jon
gensschool zoodanig onder
mijnd. dat 't gebouw is inge
stort. Een leeraar en 64 scho
lieren zijn daarbij om het le
ven gekomen. Voorts zijn er
vele gekwetsten.
Op den laatsten dag van
het Olympisch toernooi in
Parijs heeft het rood-wit-
blanw tweemaal hoog aan den
mast gewapperd. Willems werd
Olympisch kampioen over 50
km individueel, Meyer num
mer twee bij de sprint, Pee-
ters en Bosch van Draken-
steyn op de derde plaats in
het tandemnummer. Onze rui
ters werden nummer één in
het algemeen landenklasse-
meni. Voor Willems en de rui
ters ging dus onze vlag om
hoog en klonk het Wilhelmus.
Kooktip
AARDBEI-PUDDING
Zet 6 dl melk op met
een stukje citroenschil, 1
eetlepel suiker en een
zakje vanillesuiker. Voeg
100 g rijst toe als de melk
de kook is gekomen,
draai het vuur zeer laag
laat de rijst zo lang
ui gaartrekken, in 30
min. Neem de pan van
vuur en meng door
de rijst eerst 4 eetlepels
koffieroom en daarna 1
losgeroerde eidooier. Laat
mengsel afkoelen.
Was 500 gram aardbeien
verwijder de kroontjes en
wrijf ze fijn. Houd een
paar mooie apart voor
garnering. Klop 1 eiwit
met een eetlepel poeder
suiker half stijf en meng
dan steeds kloppende
de aardbeimoes door en
enkele druppels citroen
sap. Blijf kloppen tot een
1 mooi dik roze
schuim ontstaan is.
Schep dit op de rijstepap,
die u in de koelkast goed
koud hebt laten worden.
WINA BORN
Amstellaan 25 750 OZO Halifax
Philadelphia
Asian Endeavour 25 10 W Kp. York
nr Brisbane
Atlantic Crown 25 420 OZO New
foundland nr Le Havre
Atlantic Star 25 250 Z Cape Race nr
25 100 O Martinique
l
ia 25 vb Sriracha nr K_
Ceres >5 vn Hamburg nr Bremen
Ittersum 25 650 O Bermuda nr Le
Kapelle 25 500 Z Abidjan nr Hamburg
Karakoriur
Durban
Karakorum 25 95 Z Rasalhadd
ZO Bermuda
Khasiella 25
Curacao
Laarderkerk 25 vn Tanga nr Momba-
Palamede8 25 vn Paramrlbo nr Char-
Schouwen 25 700 ONO Guam nr Ma
es 25 vn St. Thomas nr Willem-
d
Casum 25 700 ON New Foundland nr
Wonoglri 25 1200 NNW Cp. San Lu
cas nr Manzanillo
Zaankerk 25 90 NO Eastlondon nr
Port Kelang
ZwlJ narecht 27 te Newportnews
Chevron Nagasaki 25 855 O Bermuda Lolrrelloyd 25 630 ZW Galapagos
Metula 25 25 ZZW Pt. Elisabeth
Quinterobay
Marnelloyd 25 180 N Galapagos
Tahiti
Neder Ebro 26 60 ZW Okinawa
Straat Florida
Straat Tauranga 26 te Hamburg
Straat van Diemen 25 te Cotonau
Tanomo 26 te Savannah verw.
Marian Maria 25 250 N Amazone nr
Lissabon
Rochab 25 rede Leixoes nr Helsing-
borg
Subra 25 200 ZZO Salvador nr Las
Valkenswaard 25 dw Rilland nr Bei-
PANDA EN DE MEESTER-HERRIEMAKER
50 125 "Gaat hier een vliegveld komen"? vroeg deurwaar
der Sluitmaar belangstellend.
"Zo is het", antwoordde de heer Luidop tevreden.
"Met daverende motoren en huilende proefbanen en knallende
test-machines en loeiende starts. Het wordt heel prachtig. Een
vreugde voor het oor".
"Inderdaad"? vroeg de deurwaarder. "In dat geval moet ik u
waarschuwen. Dit woonhuis met aanpalend grondgebied is nu
van de overheid. Ik. héb er zojuist beslag op gelegd. En daardoor
is het streng verboden geworden om hier verder te komen, of
werkzaamheden uit te voeren".
Dat was een hele schok voor de heer Luidop.
"Nu moet ik dat bouwseltje dus van het rijk kopen.gromde
hij, terwijl hij terug liep. "En dat kost me vast méér dan de
grijpstuiver die ik Panda wilde betalen. Bahl"
De deurwaardér verdween eveneens en daardoor bleven
Panda en Jollipop alleen achter.
"Je kunt maar beter weggaan", zei Panda droevig. "Ik heb geen
huis meer en bovendien heb ik geen geld om je salaris te beta
len
