MAGDALENA
MOONS HET
LIEFJE VAN VALDEZ?
°Spaiên op tethiijri
Fruin:
naar
rijk
der
B LEIDSE SPAARBANK^
Waar of niet
waar rond het
ontzet in 1574
fa
belen
Weer een holle
rotte kies
LEIDEN
Ideetje
Spelen in de zon
ZATERDAG 20 JULI 1974
Nog enkele maanden en dan
staat Leiden in het teken van
het vierde eeuwfeest van Lei-
dens ontzet: 3 oktober 1574.
Vele straatnamen wij den
ken aan Van der Werf straat,
Lammenschansw., Magdale-
na Moonstraat, Duivenbode-
straat. Jan van Houtkade,
Valdezstraat, Boisotkade
houden de gedachte aan die
tijd levendig. Aan de vele
plannen, die de 3 Octoberver-
eeniging voor de komende
feestweek in petto heeft, kan
er wellicht nog één worden
toegevoegd: breng boven het
naambord van bovengenoem
de straten een krans met de
stadslinten aan. Het is zo
maar een idee-tje, maar het
staat voel feestelijk. PI.
In haar Haagse woning belooft Valdez aan Magdalena Moons de stad niet te bestormen.
gegaan. De latere gebeurtenissen
het keren van de wind met name,
waardoor het weerspannige water op
eens begon te stijgen was niet te
voorzien en niet tijdig te verwach
ten.
Romance
Over de verdere afloop van de ro
mance tussen Magdalena Moons en
Valdez schreef Han de Wilde in sep
tember 1964 in het Leidsch Dagblad
het volgende: Valdez begaf zich, na
het opbreken van het beleg, eerst
naar Utrecht en vervolgens naar Bra
bant. Van daaruit richtte hij zich
daar hij niet naar Holland kon
terugkeren met brieven tot zijn
aanstaande bruid om haar te bewe
gen naar Antwerpen te komen, naar
het huis van haar getrouwde zuster.
Magdalena voldeed aan zijn smeek
beden en in Antwerpen werd ten
slotte haar huwelijk met Don Fran
cisco Valdez voltrokken.
Na het overlijden van Valdez
in 1580 begaf Magdalena zich weer
naar Holland. Na enige tijd weduwe
te zijn geweest trouwde zij met Jonk
heer Willem de Bye (of De Bie).Ten
tweede male weduwe geworden, huw
de zij met jonkheer Juriaan van Len-
nep, een aanzienlijk Kleefs edelman,
met wie zij op het Huis te Werve
onder Voorburg enige Jaren heeft
gewoond. Daarna is zij te Utrecht
op 82-jarige leeftijd, zonder kinderen
na te laten, overleden. Tot zover de
lezing over deze romance van twee
geliefden.
Waar of niet waar?
De historicus Fruin en daarvoor
maakten wij een gang naar het Leids
Gemeente-archief houdt er echter
een andere verklaring op na, die er
op neerkomt, dat er nimmer van
'n huwelijk tussen Magdalena Moons
en Valdez sprake is geweest.
Fruin, die dit huwelijk dan ook
naar het rük der fabelen verwijst,
heeft daar, na een onderzoek in de
archieven van het Gemeente-archief
te Antwerpen, alle grond voor. Een
belangrijk document kwam hem in
handen, t.w. een afschrift uit de
huwelijksboeken van de St. Jacobs-
parochie te Antwerpen, waaruit
blijkt, dat op 16 augustus 1578 Jan
Cues en Magdalena Moons aldaar in
het huwelijk traden. Om meer dan
één reden acht Fruin het bedenke
lijk, dat achter de naam Jan Cues
de naam van Valdez schuil ging. Dat
er voor Valdez een goede reden be
stond om in augustus 1578 zijn aan
wezigheid te Antwerpen verborgen te
houden is zeker, maar daaruit volgt,
aldus Fruin, nog niet, dat diezelfde
reden bestond om zijn naam te ver
zwijgen in een actie, die geheim kon
worden gehouden voor een ieder, met
uitzondering slechts van de priester
en de getuigen, op wiens discretie
men vertrouwen mocht. Bovendien
was het niet raadzaam in de acte een
valse naam te laten schrijven, waar
door die gehele acte krachteloos
werd. Indien werkelijk het gevaar
voor Valdez te Antwerpen op dat
ogenblik zo dreigend was, dat hij bij
het sluiten van zijn huwelijk een
valse naam moest opgeven, dan zou
het een onbegrijpelijke dwaasheid zijn
geweest het huwelijk onder zulke om
standigheden daar te sluiten, te meer
omdat de gehuwden terstond daarna
de stad verlaten en zich begeven moes
ten naar de streek, die door het
Spaanse leger bezet werd en waar de
veldheer in volkomen veiligheid open
lijk onder zijn eigen naam de plech
tigheid had kunnen voltrekken. Fruin,
die zijn conclusies in 1879 op schrift
stelde en zegt er niet in te geloven,
„dat Juffrouw Moons ooit met Valdez
is gehuwd" voegt daaraan o.a. nog
toe: „De opsiering t.w. vooreerst het
later gevolgde huwelijk en ten twee
de de door haar invloed verhinderde
bestorming der stad, moet als fabel
worden verworpen. De waarheid, die
op deze wijze in al haar naaktheid
overblijft, is zo weinig bekoorlijk, dat
"het ons waarlijk niet verwonderen
kan, dat liefderijke nabestaanden
haar met het kleed der verdichting
hebben bedekt en opgetooid. Mogen
zij het ons vergeven, dat wij dat kleed
thans weer meedogenloos hebben af
gerukt. De historie is slechts met
eenvoudige waarheid gediend en rust
niet voordat zij deze van alle bedrieg
lijke opschik ontdaan heeft". Tot zo
ver Fruin in zijn onthullende ver
klaring. Waar of niet waar?
ADVERTENTIE
Maak het u gemakkelijk: voor alle geldzaken
naar één adres ook voor
Door
Sam Plaitteel
Magdalena Moons, de Haagse "joffer", die van moeders zijde
stamde uit een Brabants adellijk geslacht.
LEIDEN Een dbor de NCRV nu al vele malen op het televisiescherm gebrachte pro-
duktie „Waar of niet waar?" komt ons voorde geest nu wij vandaag stilstaan bij de rol,
die Magdalena Moons gespeeld zou hebben in het ontzet van Leiden in 1574. Zou heb
ben want de geschiedschrijvers zijn het er lang niet over eens, dat Magdalena Moons
de Spaanse bevelhebber Valdez heeft weten te bewegen om zijn oorspronkelijke plan van
bestorming der stadswallen te laten varen.
Maar eerst het verhaal. Magdalena Moons stamde van vaders
zijde uit een deftige Hollandse familie, van moeders zijde uit
een adellijk Brabants geslacht. Zij woonde met haar moeder,
broer en zuster ten tijde van het beleg in Den Haag, waar zij
Don Francisco Valdez ontmoette. Hij werd prompt verliefd op
haar en vroeg haar ten huwelijk.
Haar familie waardeerde Valdez
zeer, doch maakte toch wel ernstig
bezwaar. Tenslotte was Valdez een
Spanjaard, een vijand en derhalve
gezien de tijdsomstandigheden een
moeilijk te accepteren partij. Maar
Magdalena was meer dan dertig Jaar,
beantwoordde de liefde van Francis
co en stemde tenslotte toe in een
huwelijk, waarvan de voltrekking
echter werd uitgesteld vanwege de
belegering van Leiden, die Valdez
intens bezig hield.
De vurige en niets ontziende Span
jaard werd evenwel langer dan hij
verwacht had door de dappere hou
ding van do Leidenaars opgehouden.
In zijn brein ontsproot toen het plan
om de stad door een algemene be
storming in te nemen. Op een dag
noodde hij zijn aanstaande bruid,
haar familie en enkele aanzienlijke
lieden aan een maaltijd. Een vrolijk
diner werd het echter niet, want
Magdalena was bijzonder droevig ge
stemd en was bepaald geen opge
wekte disgenote. Geen wonder was
het, dat Francisco haar vroeg wat
haar mankeerde en wat hij kon doen
om haar droefheid weg te nemen.
Zijn toekomstige bruid antwoordde,
dat zijn voornemen om Leiden te
bestormen, de oorzaak van haar
treurigheid vormde. Dat zij in die
stad zo vele goede vrienden had. Dat
zij een afschuw van bloedvergieten
en van geweld had. En dat hij, in
dien hij werkelijk van haar hield,
moest afzien van de bestorming van
een stad, die hem toch weinige da
gen later in handen moest vallen,
gezien de stellige berichten inzake
de ellendige toestand en omstandig
heden der Leidenaars. Zij ging zelfs
zó ver, dat zij stelde, dat hü nimmer
haar hand en alles wat daarmee
annex was zou verwerven als hij
de stad zou bestormen. Het verhaal
gaat dan verder, dat Valdez om
de liefde van Magdalena te winnen
afzag van zijn bestormingsvoor
nemen.
Legende
Voorwaar een schoon, menselijk en
poëtisch verhaal, door vele geschied
schrijvers bevestigd, doch door his
torici als Tydeman en Fruin voor een
een legende gehouden. Zo stelde Ty
deman, dat het beleg van Leiden
slechts in algemene zin die naam
kon dragen en van geheel andere
aard was dan de belegeringen van
Haarlem en Alkmaar in 1573. De
Spanjaarden hadden zo veel volk
verloren, dat zij het nu eens anders
wilden aanleggen. Zij zouden Leiden
niet door geweld van wapenen wil
len innemen, doch door het zwaard
van de honger tot overgave willen
dwingen. In feite was dus, aldus Ty
deman, het beleg een blokkade, waar
bij de stadswal niet bedreigd, geen
bres geschoten, geen kanonschot ge
lost werd. Ook Fruin maar daar
over later hield er een andere
mening op na.
Volgens het onlangs overleden be
stuurslid van de 3 Octobervereeni-
ging, Han de Wilde, die als archi
varis van deze vereniging een studie
van het beleg en ontzet van Leiden
maakte, is de stelling van Tydeman
aanvechtbaar. Valdez beschikte vol
gens hem over meer dan 10.000 sol
daten. Dit aantal zou voldoende ge
weest zijn om tot een aanval over te
gaan. Bovendien had Valdez ver
sterking gevraagd aan de Groot-
Commandeur, die compagnieën sol
daten naar Leiden zond. Bovendien
kon Valdez alles wat hij nodig had
vanuit Haarlem. Amsterdam en
Utrecht laten aanrukken, hetgeen
ook geschiedde.
Ook in andere opzichten, aldus
Han de Wilde, blijkt Tydeman niet
geheel Juist in zijn beweringen te zijn
geweest. Want, zo vraagt hij zich af.
indien er inderdaad geen aanvallen
zijn gedaan en geen kanonschot werd
gelost, hoe is het dan te verklaren,
dat de wallen, aanvankelijk onneem
baar geacht, later dringend herstel
behoefden, zodat vrouwen zowel als
mannen wedijverden om dit zware
werk te verrichten. En verder, dat
men een stormaanval vreesde en dat
de dienst van ruiters nutteloos werd
geacht en op de stad kanonschoten
zijn gelost. Het instorten van de wal-
muur tussen Koepoort en Bourgon
dische toren vormt voor De Wilde het
bewijs, dat de muur. Juist op dit punt,
ernstig geteisterd moet zijn geweest
door geschutsvuur. Niettemin, zo is
verder zijn conclusie, begonnen de
Spanjaarden reeds op 22 september
1574 enige schansen te verlaten en
werd niet tot de stormaanval over-
Nieuwe Rijn 18
01710 40166
LEZERS SCHRIJVEN
Alsof de duvel ermee speelt? Weer
twee branden in de binnenstad. Eén
in onze wijk; de ander vlak daarbui
ten. In twee reeds lang leegstaande
panden, waar troep en vuilnis in was
gegooid. De voorzitter van de buurt
vereniging en een aantal anderen
hebben gewaarschuwd dat dat vies
was, ongedierte gaf, stonk en
brand (stichting) kon veroorzaken.
En inderdaad: er kwam brand, een
uitslaande brand n.b. Want er werd
niet geluisterd naar de waarschuwin
gen. Weer een holle rotte kies op een
plaats waar een zindelijk denkende
gemeente eens fors aan woning- en
buurtverbetering zou hebben gedaan.
De ministeries van CRM en Volks
huisvesting en Ruimtelijke Ordening
staan tegenover woning- en buurt
verbetering dermate positief dat er
bijna elke maand wel een regeling
afkomt die deze zaak financieel steeds
gemakkelijker maakt. Maar deze za
ken lopen meestal via de gemeente,
diezelfde gemeente die niet luistert
als men voor brand en ander stads-
verval waarschuwt. Dat treffen we
dus niet bepaald!
Onze indruk is dat de gemeente
niets heeft gedaan troep verwij
deren), niet omdat ze het door de
drukte vergeten is, maar omdat ze
vindt dat grote delen van de binnen
stad maar beter gesloopt kunnen
worden, zodat ze daarna Projekt 5
of een andere bouwreus en geldwolf
kan uitnodigen om er eens wat
nieuws, duurs, rechts, fris en hoogs
voor in de plaats te zetten, een
woonbunker voor alleen-woners of
een kantoor of andere bouwsels, die
„niemand", behalve de bouwer in
feite wil.
Buurtvereniging Marendorp,
A. L. BOSSEN, secr.,
Oude Rijn 100.
Leiden.
Ondanks
TORENHOGE
GOUDPRIJZEN
zijn onze sieraden nog betaal
baar. Door het toepassen van
de laagste marges.
Onze schoonheid van een col
lectie blijft daardoor bereik
baar voor iedereen.
Sedert meer dan 35 Jaar het
betrouwbare Juweliersadres,
met de voordeligste prijzen.
En de beste vak-service door
onze eigen ateliers.
UW WINKELIER
v. d. Water
Haarlemmerstraat 181
Opnemen van brieven ln
deze rubriek behoeft niet te
betekenen dat de redactie
het met de Inhoud eens ls.
De redactie behoudt zich
daarenboven het recht voor
om bijdragen te weigeren dan
wel ln te korten.
Invalide dupe
van laffe daad
Eén van onze invalide mensen, die
zijn auto geparkeerd had op het
Stadhuisplein, in de parkeerhaven
voor invaliden, kwam bij terugkeer
tot de ontstellende ontdekking, dat»
zijn voorbanden waren doorgesneden.
Dit is een zeer laffe daad, men treft
hier een medemens die het toch al
moeilijk heeft, omdat hü. niet als
een gezond mens goed kan lopen.
Waarom gunt men deze mensen
die parkeerruimte niet?
Volgens mij hebben juist deze men
sen meer ruimte nodig om in onze
moeilüke stad te kunnen komen, om
hun boodschappen te kunnen doen.
De parkeerontheffingen worden niet
anders afgegeven, dan bü medische
noodzaak.
Dit is één van de redenen waarom
de Algemene Nederlandse Invaliden
Bond de ontheffingen verleent aan
invaliden.
De politie doet wat menselükerwijs
mogelijk is om voor deze mensen
Juist die parkeerruimte vrü te hou
den.
Maar toch moeten dikwüls deze
Invalide mensen terugkeren omdat de
parkeervakken bezet zün door auto's
van gezonde mensen, met als gevolg
dat men een boete krijgt.
Maar laat men zich dan niet wre
ken, door de banden van een inva
lide door te snüden!
Waarschijnlijk heeft de dader dit
gedaan in een vlaag van woede, maar
laat hij dan ook zo flink zün, om
deze grote schadepost voor deze man
te vergoeden.
Dan geeft hü tenminste nog blük
iets menselüks te bezitten, en spijt
van zün daad.
Secretariaat Algemene
Nederlandse Invaliden Bond
afdeling Leiden e.o..
Van 't Hoffstraat 54, Leiden.
LEIDEN Gelukkig is het wetfP beter geworden, waardoor
het buitengebeuren in het Jeugdvakantiedorp in Zuidwest
weer floreert. Spelen met water en zand is favoriet.
Foto Jan Holvast.
