ALMERE:
EEN STAD VOOR
IEDEREEN OP DE
BODEM V
DE ZUIDERZEE
Ir. Frieling:
„Stad waar
kind veilig
kan spelen
Martin Bierman:
Géén Almere, terug
naar de oude stad
PAGINA 14
ZATERDAG 13 JULI 1974
Almere ...nu nog een zand-plaat
Twee kilometer voor one uk ligt het Gooimeer. Er naartoe
strekt zich een zandvlakte uit. We staan aan de rand ervan.
Achter ons heeft het land lage struiken, waaruit steeds fa
zanten opvliegen. Dit is de bodem van de Zuiderzee, we
bevinden ons op de zuidwestelijke punt van Zuidelijk Fle
voland.
De stilte noodt tot mijmeren. We sluiten de ogen en pro
beren een voorstelling te krijgen van waar die zandvlakte
over een jaar of tien het draagvlak van zal zijn: de eerste
kern van de nieuwe stad Almere.
„Almere-Haven" zal de naam van de stadswijk zijn; in
1985 zouden hier zo'n 70.000 mensen moeten wonen in
huizen met schuine daken, werken in bedrijven die hierheen
verhuisd zijn; winkelen, lopen, fietsen, spelen, fluiten,
mopperen, van een kind bevallen of iemand ten grave dra
gen, gelukkig zijn of niet, kortomleven.
Hier op het zand. We kunnen er geen plaatje van krijgen,
doen de ogen weer open. Almere?
Dertig kilometer verderop in
polder, in Lelystad ook al
vraagteken stopt men de twijfels hebben. Maar i
diep weg. In het hoge kantoor van twijfels,
de Rijksdienst
de IJsselmeer- dingen: hoe moet Je het doen, hoe
polders, dat Lelystad overheerst en snel mag Almere groeien, hoe richt
bestaansrecht poogt te geven, werkt je de stad in, vragen, vragen
het projektbureau Almere,
continue discussie. Die discussie
circa 40 Jonge kristalliseert zich met regelmaat uit
uit, zoals dat heet,
l dan trekt de karavaan weer
„verschillende disciplines": planolo- stukje verder. Van wat er aan dat
gen, architecten, stedebouwkundigen,
economen, sociologen, en zo
Met z*n allen zijn zij Almere
stichten en voor de kern Almere
Haven is hun
vo'tooid.
Hun leider is ir. Dirk Frieling,
stukje is voorafgegaan, komt weinig
naar buiten. Daardoor kan ik me
wel voorstellen, dat we soms
overkomen als knapen, die 't
werd goeddeels allemaal zo precies weten..."
In de tweede helft van volgend Jaar,
wil het projektbureau, moet de
J6-jarige Amsterdammer met heel eerste paal voor Almere de grond in.
.vrolijk blikkende ogen in een rond Dat betekent dat na de komende
gelaat. Hij komt dagelijks met de bouwvak vakantie een begin moet
- bus naar Lelystad en passeert dan worden gemaakt met de grondwerk-
steeds de vlakte.
zich zaamheden. De stad zal meerdere
De kernen zijn met elkaar
opgaat, denk ik verbonden door groene ruimten,
liggen, zoals parklandschappen.
Almere gedacht had. het zand de kernen hebben, ieder i
struiken en de vogels.
„Als dan net de zon
wel eens: laat 't m
het is", zegt hij, ..maar die gedachte Fiets- en voetgangersverkeer krijgt
corrigeer ik dan terstond. Want 't grote aandacht; men wil er
moet zeker gebeuren, Almere..... De gescheiden en beschutte wegen voor.
stad is nodig." Het openbaar vervoer zal optimaal
zijn.
i.^—Almere moet een stad worden voor
Doot iedereen, leefbaar voor zowel de
j nyT baby in een kinderwagen of de
Aad Wagenaar bejaarde in een schommelstoel. In
Almere moet de leeftijdsopbouw een
Over die noodzaak viel in 1968 het afspiegeling^ zijn van die in iedere
gebouwd
worden in Zuidelijke Jonge gezinnen domineren. „Kom
Flevoland. Almere het woord is
de vroeg-middeleeuwse naam
Zuiderzee was nodig, zi
nien, om het noordelijk deel
Randstad Holland, vooral \mster-
dam, te ontlasten. Almere kreeg
in Almere en breng Je ouders
werd onlangs
vond publicatie gegrapt.
,n de Maar Almere is geen grap.
Gok?
Wl een waagstuk? We vragen het
ir. Frieling.
ook Purmerend en Alkmaar die
hebben. Almere zou zelfs
passeren van het mistige Jaar 2000 is het niet
overlopers
250.000
moeten
gok
stad te gaan bouwen zonder
kunnZen huisvesten. Het minimum proceskennis? Almere kent geen
stelde n
op 125.000 mensen.
noodzaak, het
Almere
parlement.
Almere: een illusie, aldus anderen.
Anderen, die ook zeiden: „Almere ^eta anders doet dan het stichten
precedent immers?
Frieling: „Geen precedent?
Vergeet niet, dat de dienst
Zuiderzeewerken al tientallen Jaren
bouwen is fröbelen,
de polderjongens
werken bedacht hebben
aan het werk te houden.'
Of: „Men wint onnodig land, het aangaat, inmnen
middel als doel, en denkt dan: wat wat in Engeland
moeten we er nou mee?
Almere bouwen: dat is e
idee.
project, dat van nederzettingen: Emmeloord,
de Zuiderzee- Dronten, Lelystad enzovoorts. Erva-
zichzelf ring met landinrichting is er dus
wel degelijk. Wat die proceskennis
ook leren van
vooral Zweden
towns" is ontwikkeld Het
goed verschil is dat die nieuwe
woonkernen in de nabijheid
Of: „Almere: een Rijksprestige/ grote stad zijn opgetrokken en wij
stad". op geheel nieuw land aan het werk
Twijfel
Op het. projektbureau van Ir.
Frieling trekt men zich van deze
negativismen niets aan. In de Ir Frieling: „Ik ben er verschillende
uitingen van de stadsontwerpers malen geweest, vooral op Zweden
mist men de twijfel. hebben we gestudeerd. Hoe de
4 Ir. Frieling daarover: „Het Is mensen er wonen... Je komt er niet
„Almere moet je niet daar, in
Flevoland bouwen. Almere zou Je
in allerlei oude binnensteden
moeten bouwen. Niet buiten, maar
in de stad is de oplossing te vin
den voor de bevolkingsaanwas".
Dat zegt ir. Martin Bierman
(34), planoloog, voorzitter van de
Vereniging tot Behoud van het
IJsselmeer. Hij is een tegenstan
der van Almere.
"Er is een gebrek aan kennis
om steden te ontwikkelen", zegt
hij, "de ervaring, die men met Le
lystad opgedaan zou hebben, is
geen ervaring. Die stad bestaat
nog niet, dus Je kunt nog niet
over mislukken spreken. Van Al
mere wil men nu een super-tuin
stad maken, maar proceskennis
ontbreekt totaal. Als projectbu
reau moet Je dan eerlijk toegeven:
o.k. wa doen maar wat. Of Je
moet en dat is verstandiger
zeggen: we doen 't niet. Bij gt-
brek aan kennis is ieder groot
project gedoemd te mislukken".
Zoals, meent Martin Bierman,
het hele overloopbeleid mislukken
zal. "De overloop zal voor het
rijk onbetaalbaar worden", zegt
hij, "bovendien ontlast Je de gro
te steden niet, de mensen die weg
trekken, blijven er toch op aan
gewezen".
De stad is onleefbaar geworden.
Maar volgens Bierman kan dat
veranderen. Als we tenminste zijn
leuze overnemen: "Allemaal terug
naar de stad".
"We zullen terug moeten in het
ruimtegebrek, dat zeker. Maar bij
de stadsvernieuwing zijn kleine
woonvormen met groen en priva
cy toe te passen".
Maar hoe krijg Je de mensen te
rug naar de stad die nu knus in
een dorpje wonen?
Bierman: "Door ze te mentali-
seren. Het perspectief te tonen:
als we doorgaan zoals nu is 't plat
teland binnen de kortste keren on
leefbaar". Is het hele land on
leefbaar zelfs. Vooral, zo meent
Martin Bierman (en hier spreekt
de voorzitter van de Vereniging
tot Behoud van het IJsselmeer),
als de dienst Zuiderzeewerken,
maar doorgaat met inpolderen.
Met Flevoland is men al te ver
gegaan. "De argumenten voor
inpoldering zijn overleefd", zegt
hij, „maar toch houdt men vol,
dat de Markerwaard noodzake
lijk droog gelegd moet worden.
En zolang politici zich op ieder
niveau door ambtenaren van
rijksdiensten zich op leder ni
veau de kaas van het brood laten
eten, gaan de poldermensen door.
Straks is de Waddenzee dan- aan
de beurt om ingepolderd te wor
den".
Stoppen met inpolderen dus. En
wat er nu aan land ligt, aldus
Bierman, moet gebruikt worden
voor dat, waarin de stad niet kan
voorzien: natuurgebied.
Geen Almere.
Bierman: "Bovendien zou Alme-
?e slechts kunnen lukken ten kos
ten van de huidige overloopgebie-
den in Noord-Holland. Er zal een
twééde overloop komen: van de
"oude" groeikernen naar Almere.
Die oude kernen in Noord-Hol
land zullen dan verpauperen men
laat een verpest milieu achter.
En daar kun je dan de laagstte in
komens weer kwijt".
"Zo gaat dat als de ruimtelijke
ordening nog steeds bepaald
wordt door de portemonnee".
Ir. D. Frieling: "...dan denk ik, laat 't zo maar liggen.
logisch, dat de mensen die op dit goed achter. In het begin
werk zijn afgekomen, niet twilfelen wel aanpassingsmoeilijkheden, —wel
aan de noodzaak om Almere te bij de mensen als bij de
voorzieningen. Ik kreeg de indruk levenservaring is het noodzakelijk dat zij op hun tekentafels lijnen 't Ligt vooral besloten in zijn
dat men de be-^kingsopbouw wel dat alle soorten mensen naar de trekken, die straks andermans geluk karakter. En in de omstandigheden:
wat aan het toeval had overgelaten, nieuwe stad komen." kunnen bepalen? als er straks werkloosheid komt,
Dat is iets waaraan bij Almere Juist wordt Almere daar niet van
veel aandacht geschonken wordt. Zijn de mensen van het Ir. Frieling: „Een mens zijn geluk is gevrijwaard, ik bedoel maar.... Onze
Voor de compleetheid van de projektbureau zich er van bewust niet alleen een zaak van die lijnen, bijdrage aan andermans geluk, Ja,
als de lijnen die wij «trekken, leiden
tot een stad waar een kind veilig
spelen kan, dan dragen we bij aan
het geluk van de moeders. Die
zitten in Almere dan niet meer in
de zenuwen als de kinderen buiten
spelen.
Essentieel voor geluk- is wat mensen
mogen. Daarom is ons dilemma ook
vaak: hoe ver mag Je gaan met
regelen? Er is bij Almere een
volstrekte overwaardering van de
ontwerp- en bouwfase en een
geringschatting van de gebruiksfase.
Het slagen van Almere moet Je juist
zeiken in het gebruik en beheer van
die stad. Wat mag de burger straks?
Heeft hij het recht om iets te
veranderen aan wat wij ontworpen
hebben? Hoe Je het ook wendt of
keert, 't blijft abstract; we kunnen
nu eenmaal geen honderd Jaar
vooruit zien."
Corrigeren
Reden ook, waarom het projektbu
reau Almere „de uitdrukkelijke
bedoeling heeft de stad niet af te
maken".
„Er moet wat te doen blijven voor
volgende generaties," zegt ir. Frieling.
„De eerste kern wordt gebouwd voor
zo'n twintig tot vijfentwintigduizend
mensen", zegt hij, „als die kern
gebouwd wordt, zijn we al bezig met
de ontwikkeling van volgende
kernen. We houden principieel
stukken open om de mogelijkheid te
6cheppen de stad tot in lengte van
Jaren te kunnen aanpassen, te
corrigeren. Zo kan het ook dat
bepaalde bebouwingen een tijdelijke
bestemming hebben aanvankelilk
zal veel van het wonen in het
centrum van Almere zijn, later kan
die woonfunctie worden terugge
drongen."
Almere moet een stad zijn „voor
iedereen"; hier moet het antwoord
gegeven worden op de ontmenging
van de bevolking, zoals die zich de
laatste Jaren voordoet door het
wegtrekken van de weiges telden uit
de steden naar de dorpen.
In Almere moeten we elkander
weder vinden. Het projektbureau v?n
ir. Frieling wil dat bereiken doo'- de
huizen in Almere betaalbaar te
maken: de grote groep van trekkers
van inkomens onder de 20.000
gulden moet er een huis kunnen
huren.
Ook de rijkere natuurlijk, maar de
„dure huizen" mogen in Almere niet
op een kluitje liggen geen
indeling naar inkomen hier. geen
„goudkust" in contrast met een get
to.
Een stad, zo zegt men, heeft voor
zijn levendigheid een „beetje chaos"
nodig. Hoe krijg je dat aan een
tekentafel voor elkaar?
Ir. Frieling: „Je kunt geen Jordaan
ontwerpen. Je moet in de stijl van
Je stedebouw niet opzettelijk chaos
aanbrengen. Dat lukt niet. In
Zweden hebben ze bij het ontwikke
len van de nieuwe kernen met een
heleboel verschillende architecten
gewerkt. Maar je merkt het haast
niet de verschillen zijn opper
vlakkig, omdat het toch allemaal
architecten uit dezelfde tijd waren.
Wat wij dus doen is dat open laten
van delen van het ontwerp van de
stad, het niet afmaken. Alles
tegelijk neerzetten kan nu eenmaal
niét, een stad moet groeien in
decennia, zelfs in eeuwen. Almere
ook, wat we dan doen is het
condities scheppen voor dat beetje
chaos. Hoever mag Je gaan met
regelen? Chaos is niet te regelen."
We zijn weer terug bij de
zandvlakte aan het Gooimeer In
1976 dus gaan ze hier wonen, de
overlopers. Begin deze week kwamen
de eersten hier al een kijkje nemen;
in een fraaie houten keet. o^-ieraan
de Gooimeerdijk, het „voorlichtings
kantoor Almere", werd de aspirant
bewoners over hun nieuwe stad
verteld.
Ze kregen ook een vragenlijst, de
„oningevulde details" van de ctad
betreffend.
De stad Almere.
Het eerste bouwsel zal een
telefooncentrale zijn. Is dat symbo
lisch?
