John Tavener kan met tv-
produktie tevreden zijn
Stil luisteren naar
authentieke barok
'n Neusfluit en naaimachine met belletjes
Z uWWw,en
o
Holland revival
1924
...e/7 gisteren l
TV morgéFJ]
Van 9Ultimos Ritos9
1onle,0en
TROS-TT-DAG
VRIJDAG 28 JUNI 1974
Kagels oplossing van de orkestcrisis:
Een surrealistische aanblik, lugu
ber en amusant tegelijk, bood gis
teravond het interieur van het
Amsterdamse theatertje De Brak
ke Grond. Men dient zich een po
dium vol normale en abnormale
muziekinstrumenten voor te stel
len, de meeste verbonden met hef
boom- en andere mechanieken.
Een schijnbaar onontwarbare klu
wen van stangen en draden die al
dan niet met handels of pedalen
uitkwamen bij twee draaibare bu
reaustoelen. Op beide stoelen een
man: Wilhelm Bruck en Theodor
Ross. Als spinnen in him web za
ten ze tegenover elkaar, met ar
men, benen of hoofd van alles in
beweging zetten.
Wat te denken van een aan een
hefboom verbonden strijkstok die
over een contrabas strijkt, van
een stel kunsthanden die via een
stang in beweging komen om aan
een tamboerijn te rammelen, van
een neusfluit, een naaimachine
met belletjes, een voetxylofoon en
aan de knieën bevestigde bekkens?
Het is maar een kleine greep uit
de orkestmachine die de Argen
tijns-Duitse componist Mauricio
Kagel in samenwerking met een
aantal technici heeft ontworpen.
Koperen Ko heeft in hem en in de
heren Bruck en Ross zijn meesters
gevonden. Het was machtig inte
ressant te zien waar al wat klonk
vandaan kwam.
Men kan zich de hilariteit voor
stellen, wanneer op drie meter af
stand van de bespeler die een
fluitje in de mond heeft, een ac
cordeon op de rug en een viool in
de hand ineens een badborstel
over een cither raspt. Muzikaal
had het allemaal niets om het lijf
wat verwacht Je anders
maar Kagel heeft iedereen weer
versteld doen staan door wat hij
allemaal overhoop haalt.
Waarom dit „Zwei-Mann-Orches-
ter" waaraan hij van 1971 tot 1973
werkte? Natuurlijk, de dubbele bo
dems zijn niet van de lucht. Een
Duits symposium over „Symfonie
orkesten in een veranderde we
reld" was voor hem de aanleiding
om vorm te geven aan een idee
dat al lang bij hem stond: een
zowel artistieke als sociale oplos
sing van de orloestcrisis in de
vorm van een toekomstorkest, be
diend door twee man.
De partituur van „Zwei-Mann-Or.
Chester" bestaat uit melodische,
ritmische en harmonische basis
vormen en bewegingsmodellen.
Ruim drie kwartier duurde de
slijtageslag voor de twee
akrobaten, waarna nog een discus
sie tussen Kagel en het publiek
plaatsvond. Enkele stekelige vra
gen niet iedereen was bewonde
rend pareerde hij handig en
met veel omhaal van wijze en
schijnbaar wijze woorden. Een
voorstelling op zichzelf.
NEDERLAND I
18.45 Fabeltjeskrant (NOS)
18.55 Journaal (NOS)
19.05 De Waltons, tv-serie (TROS)
20.00 Journaal (NOS)
20.21 Alvarez Kelly, speelfilm (TROS)
22.10 TROS-Sport (TROS)
22.50 Sexisme '70. filmreportage (IKOR)
Gefilmde impressie van het in Berlijn gehouden con
gres over de rol van de vrouw in de samenleving en
Kerk.
22.30 Journaal (NOS)
NEDERLAND II
18.45 Fabeltjeskrant (NOS)
18.55 Journaal (NOS)
19.05 Bejaardenzangconcours '74 (VARA)
20.00 Journaal (NOS)
20.20 Met de muziek mee (VARA)
Henk van Montfoort ontvangt o.a. üdo Jürgens („Wil
de Kirschen" en „Zeig mir den Platz an der Sonne")
het Trio Hellenique („Xaros" en het in het Nederlands
gezongen „Roodborstje"); Baby May („Killing me soft
ly"); de Hollandse Franssen („Go down Mozes"); The
Kims (variété); Anton Geesink en het kinderkoor de
Waagzangertjes onder leiding van Ellen van der Akker
(met Henk van Montfoort „Trimlied"). Verder in dit
programma; een potpourri met onder meer de nummers
„Als het om de liefde gaat", „Sarina". „Bruine bonen
met rijst", „Verliefd, verloofd, getrouwd" en „Kasian si
patokian".
21.10 Open en bloot serie over sex (VARA)
Deze aflevering gaat over het onderwerp „Sex en de
vakantie".
21.40 De Commissaris politieserie (VARA)
22.40 Uit de kunst (NOS)
23.05 Journaal (NOS)
23.10 Tp"? de Frans®, filmverslag (NOS)
Wie, als zendgemachtigde, in
deze weken van voetbalwaanzin
het lef heeft dat drama van de
waanzin Macbeth op de televi
sie te brengen is ofwel diep
begaan met tekortkomende cul
tuurbeestjes, of denkt dat er
zonder eigen moeite mooi een
avond mee gevuld kan worden
om lippendienst te bewijzen
aan de kunstzinnige taak die
de omroepverenigingen wette
lijk is opgelegd.
Want vóór ik aan Macbeth zelf
begin, moet ik toch zeggen het
op zijn minst vreemd te vinden
dat de KRO deze BBC-produk-
tie die in 1970 is gemaakt, pas
nu van de plank heeft gehaald.
Je krijgt het idee dat daardoor
het artistieke belang van deze
daad aan het gezicht onttrok
ken wordt door de wolkenstof
die men van de filmblikken
heeft moeten afblazen.
Als er in Montreux weer eens
grappige programma's aan de
markt zijn gebracht, haasten
de vaderlandse omroepen zich
in de buidel te tasten en hun
aankopen binnen een maand
na dat betwistbare festival op
het scherm te brengen; maar
zo'n Macbeth blijft vier jaar
liggen. Vreemd? Ja, vréémd.
Intussen mag deze door John
Gorrie geregisseerde tv-film
daar zelf natuurlijk niet onder
lijden, en moet men dankbaar
zijn dkt hij tenslotte is ver
toond. Want afgezien van on
dergeschikte bezwaren bleek
het in dramatisch opzicht een
gebeurtenis van belang. Omdat
er weer eens werd aangetoond
hoe Engelse acteurs en actrices
zonder tot de kanonnen van
het kaliber Olivier, Gielgud,
Ashcroft, Redgrave te behoren)
hun verbondenheid met een
liefde voor Shakespeare in hun
vak gieten op een manier die
er mag zijn.
Ik heb in 1951 de Macbeth-
film van Orson Welles gezien
en herinner me die als e*n ex
travagant spektakel waarin
vrijwel alles werd opgeoff rd
aan het heerszuchtig talent
van Welles. In opzettelijk als
zodanig herkenbare bordkar
tonnen decors stond de Ameri
kaan daar een snuivend beest
weg te geven dat indrukwek
kend in zijn psychose was,
maar door Shakespeare-zelf
vermoedelijk niet herkend zou
zijn.
In de BBC-film van gister
avond werd Macbeth gespeeld
door Eric Porter, wiens noodlot
het wel zal zijn altijd aan zijn
rol van Soames in de Forsyth
Sage herinnerd te zullen wor
den; terwijl Lady Macbeth in
handen was van de hier onbe
kende maar voortreffelijke
Shakespeare-actrice Janet Suz-
Een vergelijking tussen Welles
en Porter is zinloos; in de eer
ste plaats al doordat de Ameri
kaan Shakespeare aan zich on
derwierp, terwijl de Enfcelsmaii
zich in dienst van de schrijver
stelde.
Porter en Suzman waren hier
en daar wat toneelmatig in
hun misère en smart, maar
hoe zou Je het, zelfs voor tele
visie, anders moeten spelen in
een stuk dat zonder de poezie
van Shakespeare al gauw een
draak genoemd zou worden? In
zijn totaliteit vond ik het een
meeslepende voorstelling; in
beklemmende decors van Na
tasha Kroll en schitterende
kostuums van John Bloomfield.
H. J. OOLBEKKINK
Vrijdag 28 juni 1974
HILVERSUM III
NCRB: 7.02 (S) Drie op Je boterham.
e 8.02 (S) Drie op Je boterham: Pers
18.20 VPRO-Vrijdag. KRO: Vers. 9.03 (S) Tot uw dienst: klassie-
op verzoek. 10.03 Muziek
18.00 Nieuws. 18.11 Vandaag dit,
19.00 (S) Voetlicht
en musical. 19.30 RKK: Instemmen bij
15.03 (S) Filter,
18.00 (S) Metropole orkest: lichte
muziek. Politieke Partijen: 18.19 De
Partij van de Arbeid. KRO: 18.30
Nieuws. 18 41 Echo. 18.50 Verkenning:
sociaal-maatschappelijke informatie.
18.58 Marktberichten. VPRO: 19.00
(S) Tahiti PM: leugens, verwarring,
strijd en goed nieuws. NOS: 20.00
Nieuws^ 20.05 (S) ^Holland Festival
kest
eiek. yARA: 22.30 Eten pog:
8400 Nieuws.
HILVERSUM III
NOS: 18.02 Joost mag niet eten. 19.02
Drie loopt achter: V.S.OJ». 20.02 (S)
Filter. Jongerenprogramma.
Sportahow I: sport en mu-
uu.
NEDERLAND 1
NOS: 16.00 (K) Journ. AVRO: 16.02
(K) De legende i - - - - -
AVRO: 19.05 (K) Rallycross. NOS:
20.00 (K) Journ. AVRO: 20.21 (K)
Wie van de drie. 20.45 (K) MASH, tv-
Gevolmachtig
plaatbesprekingen. VP1
VPRO-Vrij dagavond-Show
de muziek en plaatl
lichte
VPRO: 21.02
gevarieer-
p 1 a atbesp r ek: n ge n
filmverslag. 23.35-23.45 (K) Tour de
NEDERLAND II
7.00 (S) Bent
ZATERDAG 29 JUNI 1974
NOS: 18.45 (K) Fabeltjeskrant 18.55
(K) Journ. NCRV: 19.05 (K) De jonk
vrouw van Avignon, tv-serie. NOS:
20.00 (K) Journaal. NCRV: 20.21 (K)
Waar of niet waar, spelprogramma.
20.45 (K) Hun doel was goud. speel
film. 22.00 (K) Hier
programma. Om 7.54 VPRO: Deze
dag. 8.00 Nieuws. 8.11 Dingen van de
dag. 9.35 Waterstanden. 10.30 (S) Z.I.
informatieshow. (11.00'
5.10 Programma
verkner
kunt
vangen gezet.
HILVERSUM II
TROS: 7.00 Nieuws. 7.02 (S) Ont-
bijt-soos. <7.30 Nieuws. 8.30 Idem.
8.36 Gymnastiek voor de huisvrouw.)
,no" |jj10.33 (S) Plaatvaerla.
DUITSE TV
VRIJDAG 28 JUNI 1974
DUITSLAND I
18.00 (K) Nieuws uit Noordrijn-West
falen. 18.10 <K) George, tv-
18.40 (K) Aktualiteiten. 19.20
wissen. 20.00 <K
weeroverzicht. 20.15
iiicuwa. iu.oo t-iaatvaeria. hnI 9, ,Kv
11-55 Mededelingen) Overheldsvoor- 22 (in i k i Rprlnri
lichting: 12.16 Vast 'K1 Rpnor1
ding -- -
qV~-_t (K) Journaal en weeroverzicnc e
■Xïï™ reisweerberlcht. 22.40 (K) Der Ama
Bntn,m teur. film. 0.40 (K( Journaal.
1U1TSLAND II
(16.30 18.25 (Z/W) Vater der Klamotte.
Verkeersi
ge uit Bonn. 22.2
weeroverzicht
Mededelingen
Tsaar), hoorspel-1
1732 Aktua. 1750 (S) Der
19.00 (K) Journaal.
Buitenlandse reportages. 20.15 (Z/W)
HILVERSUM (ANP) Dé top
tien van deze week met tussen haak
jes d'e positie van vorige week.
Amsterdam
1 (1) De wilde boerendochtere:
Ivan Heylen
2 (3) Sugar Baby Love: Rubettes
3 6) De tamme boerenzoon;
André van Duin
De Engelse componist John Tavener kan weer tevreden zijn
en dat is hij ook. De televisieproduktie van zijn veelomvattende
werk „Ultimos Ritos", gemaakt door de NOS in samenwerking
met de BBC, is uitstekend gelukt. Men oordele zelf op zondag
avond 7 juli wanneer de opname van de wereldpremière (vo
rige week zaterdagavond in de Haarlemse Bavo) via Hilver
sum II wordt uitgezonden.
De NOS had tegenover Tavener
iets goed te maken. Voor de luis
teraars in de kerk werd die eerste
uitvoering immers een pijnlijke
mislukking. De tape met een deel
uit Bachs Hohe Messe, waar het
ölotdeel van Taverners stuk in
overgaat was door een technische
storing niet te horen. Na twee
maal opnieuw proberen maakte de
componist er met handgeklap "feen
eind aan.
In de wagens van de NOS naast
de kerk heeft men er niets van
gemerkt. Alles functioneerde daar
goed en op tijd. De fout zat in de
kerk in de buurt van de luidspre
kers, een gebroken kabel of zo, al
dus de lezing van de NOS achter
af. Deze gang van zaken hield in
dat de opname niet negatief werd
beïnvloed. De tape werd direct
«net de live-uitvoering gemengd.
De voorvertoning leerde gisteren
dat men aan de hand van deze
tv-produktie de BBC zendt haar
as. zondag uit veel beter een
oordeel kan vormen over „Ultimos
ADVERTENTIE
Ritos" dan tijdens de première
ook afgezien van de technische
stotring het geval kon zijn. De
verhoudingen binnen het omvang
rijke uitvoeringsapparaat. vier
koren, orkest, solozangers en
zangeressen, reciterende priesters
zijn in deze gecorrigeerde vorm
veel beter en de teksten zijn
aanmerkelijk duidelijker te ver
staan.
De cameraregie van Barrie Gavin
(BBC) is uiterst fantasievol en
afwisselend en John Tavener gaf
gisteren toe dat hij de bedenkin
gen die hij had tegenover de be
lichting en de kleuren in de kerk
meteen na het zien van het resul
taat had teruggenomen.
Het Werk zelf blijft een uiterst
merkwaardig mengsel van naïevi-
teit en gevoel voor fraaie klankef
fecten. Men kan zich niet aan de in
druk onttrekken dat in de midde
len die Taverner hanteert om zijn
religieuze intenties muzikaal weer
te geven af en toe de kitsch door
breekt.
o
o*
O
A 9°nlie>
O
o
O
es
60 rte>
uniek
John Tavener: religieuze intenties.
BENTLEY
Vanavond krijgt men in het tele
visieprogramma „Uit de kunst"
(22.40 uur, Nederland II) een ander componist Tavener. In een korte riante landhuis als bestuurder
kijkje op de mystiek gerichte reportage ziet men hem voor zijn een Bentley.
Als een groot auditorium in onze
dynamische tijd bijna vijf kwar
tier achtereen muisstil naar mu
ziek kan luisteren, moet er wel
Iets heel bijzonders aan de hand
zijn. Dat was er ook, gisteravond
in Amsterdam in de Doopsgezinde
Kerk, afgeladen vol, terwijl er
voor de kerkruimte nog in vele
talen om kaarten werd gevochten.
Want de authentieke Barok is in,
en voor nam enals Frans Brüg-
gen, Gustav Leonhardt en de ge
broeders Kuyken wil men wel een
poos in de rij staan.
Elk specialisme houdt op den duur
het gevaar van verstarring in,
maar daar is bU deze artiesten
nog niets van te merken. Hun
routine uit zich meer in een bijna
superieur spelen met de stof. Dit,
het geringe klankvolume en de
ongedwongen concertsfeer gaven
deze avond een bijna huisconcert
achtige initimatedt, waarin een
paar viooldetonaties er minder toe
doen en alleen de onzuiverheid
van de week klinkende traverso
Barok-dwarsfluit) soms irnitteer-
den.
Soepel en galant was dit vooral
ritmisch speelse musiceren, dat zo
goed paste bij de sterk Frans ge
tinte werken, die deze avond ge
presenteerd werden; een van de
zes fluitkwartetten uit de „Nou-
veaux Quatuors" die Telemann
voor zijn bezoek aan Parijs in
1738 schreef, en de vijf concerten,
die Rameau bundelde ln zijn
„Pièces de clavecin en conceit".
Speciaal in de vijf „concerten"
van Rameau, waarin het clave-
cimbel sterk concerterend op
treedt, kwam duidelijk de trend
van dit musiceren tot uiting: geen
wollige klankversmelting en sono
riteit, maar een glasheldere poly
fonie, waarbij de klank onderge
schikt is aan de soms bijna pro
grammatische expressie.
Fluitist Bruggen en olaveoinist
Leonhardt waren duidelijk ue
hoekstenen van dit kwartet, waar
in de scherpe, ijle viooltoon van
Sigiswald Kuyken veel meer opviel
dan het in zijn bescheidenheid
fraaie gambaspel van zijn broer
Wieland Leonhardt regelde hett
5 5) This town ain't big enough
for the two of us: Sparks
6 4) Fly away, little Paraquayo:
George Baker Selection
7 14) Love of lifeEarth and Fire
8 (26) Die goeie ouiwe tijd: Ge
rard Cox
9 (17) Music in the air: Us
10 7) The oat crept in: Mud
Londen
1 (3) Always yours: Gary Glitter
2 (1) The steak: Ray Stevens
3 2) Hey rock and roll:
Showaddywaddy
4 -) She: Charles Aznavour
5 4) Judy Teen: Cockney Rebel
6 (16) I'd love you to want mc:
Lotao
7 5) Jarrow song: Alan Price
8 <11 One main bond: Leo Sayer
9 6) There's a ghost in my
house: R. Dean Taylor
10 (8) A touch too much: Arrows
New York
1 2) Sundown: Gordon Light-
foot
2 3) Billy, don't be a hero:
Donaldson and Heywoods
3 4) Be thankful for what you
got: William Devaughn
4 6) Rock the boat: Hues Cor
poration
5 1) You make me feel brand
new: Stylistics
6 9> If you love me let me
know; Olivia Newton-John
7 (10) Haven't got time for pain:
Carly Simon
8 (ID Hollywood Swinging: Kool
and the Gang
9 (24) Rook yor baby: George
Macrae
10 (13) Rock and roll heaven:
Righteous Brothers
Bonn
1 l) Seasons in the sun: Terry
Jacks
2 2) Waterloo: Abba
3 3) Das Tor zum Garten:
Bernd Cliiver
4 5) Du bist sechzehn: Benny
5 4) Teenage rampage: Sweet
6 (10) If I dddnt care: David
ritmische Brüggen hiet speelt-me-
lodische element. Het was vooral
dit tweetal, dat losjes musicerend
deze avond maakte. Maandag 1
Juli gaat hetzelfde programma in
Den Haag (Remonstrantse Kerk).
7 7) Angel face: Glitter Band
8 8) The air that I breathe:
Holies
9 (13) The cat crept in: Mud
10 (12) Devil gate drive: Susi
Quart.ro
De TROS-radio heeft de dag van
morgen uitgeroepen tot de TROS-
TT-Dag. De omroep zendt dan de
hele dag (van 7.00 tot 18.00 uur via
Hilversum II) alle programma's uit
vanaf het motorcircuit van Assen.
Om de meer dan 100.000 bezoekers,
die worden verwacht, zo soepel mo
gelijk ter plekke te brengen, geeft
de radio tevens ver keer saanwij zin -
gen. De races met randgebeuren
worden gevolgd door een ploeg van
rijf man.
De zangeres Conny Vink is gistermiddag van Schiphol naar Joegoslavië vertrokken. Conny Vink
zal er deelnemen aan het songfestival van SplitZe wilde in de vertrekhal wél even voor de foto
grafen poseren*
