Drachten geen Siberië
„HOUDING RIJKSAMBTENAREN
DOEI' ONS EEN BEETJE PIJN"
ZATERDAG 15 JUNI 1974
PAGINA 19
Telkens als de overheid plannen kenbaar maakt om bepaalde
rijksdiensten van Den Haag naar het noorden des lands over
te plaatsen, steekt er uit ambtenaarlijke kring een gehuil op dat
tot ver voorbij de Hollandse waterlinie valt waar te nemen.
Daar is zelfs, door de protesterenden, een aan de oorlogsjaren
ontleende term voor in omloop gebracht: deportatie. De meeste
gemeenten in het noorden zal dat lawaai verder een zorg zijn,
maar er zijn er ook die zich het een beetje aantrekken. Onder
die laatste categorie kun je de gemeente Smallingerland
(Drachten en enkele omringende dorpen) rekenen. Een plaats
van 43.000 inwoners, die wel niet genoemd is als kandidaat voor
een rijksdienst, maar zich bij de problematiek betrokken voelt.
Want Drachten ligt nog geen 30 km van Leeuwarden, dat in
de komende jaren wèl een rijksdienst op zijn grondgebied zal
zien neerstrijken. „En", zegt Drachtens burgemeester drs. W. E.
baron van Knobelsdorff, „ik ben ervan overuigd dat de helft
van het aantal overkomende ambtenaren 'dan huisvesting zal
zoeken in onze gemeente".
Om die reden, maar ook met an
dere oogmerken, nodigt het Friese
plaatsje herhaaldelijk mensen uit het
westen uit om een kijkje te komen
nemen. „Om te laten zien." zegt chef
gemeentelijke voorlichting Bas den
Ouüsten (zelf uit de randstad af
komstig). „dat het noorden iets an
ders is dan Groenland. Spitsbergen
of Nova Zembla". Drachten wil met
enige nadruk tonen dat „Jarenlang
hard is gewerkt om een woon- leef-
en werkklimaat te scheppen dat zelfs
in soortgelijke gemeenten in de
Randstad vergeefs wordt gezocht".
In die woorden tref je iets aan wat
de Brit ..pride of the city" noemt.,
het-trots-zijn-op-de-stad, een ge
voel dat Je in Nederlandse plaatsen
Door
Ruud Paauv
slechts hoogst zelden aantreft. Van
burgemeester Gallas van Alphen is
bekend dat hij er zeer gevoelig voor
Is
c hele kwestie van de overplaat
sing van rijksdiensten is iets dat
langs Leiden. Oegstgeest. Leiderdorp.
Alphen en andere gemeenten in de
ze regio heengaat, ware het niet dat
er juist in deze plaatsen nogal wat
rijksambtenaren (PTT-ers!) zijn ge
huisvest. En dkkr zal met blijvende
onrust naar het spreidingsbeleid van
de regering worden gekeken. In dat
licht bezien is het van belang ook
ln deze krant wat nader op het
leefklimaat van het noorden (in dit
geval dan Drachten) in te gaan. Niet
met de opzet om aan te geven dat al
die protesterende PTT-ers plus aan
hang uit hun nek praten als ze het
over „deportatie" hebben. Dat moet
met enige klem worden aangevoerd.
Op dat punt namelijk redeneert
Drachten wat eenzijdig, met wat te
Losgewrikt
De angst voor overplaatsing van de
gemiddelde rijksambtenaar <en niet
te vergeten zijn vrouw) berust niet
zozeer op het gevoel naar een onder
ontwikkeld gebied te moeten vertrek
ken, als wel op de wetenschap dat
men wordt losgewrikt uit de ver
trouwde omgeving met familie, vrien
den en kennissen. Voor mensen van
tegen en over de veertig valt het
doorgaans niet mee in een geheel
nieuwe omgeving opnieuw te worte
len en een andere kennissenkring
te vormen. Dat, meer dan iets anders,
geeft voeding aan paniekerige reac
ties en protesten. Daar valt door het
noorden riiets aan te veranderen.
Nee, het is om andere reden aardig
om de ogen eens te laten dwalen- over
een stadje als Drachten. In tegen
stelling tot Leiden en zijn omgeving,
waar men altijd zo ellendig moet
woekeren met de grond en daardoor
zelden tot iets sfeervols en origineels
kan komen, heeft men in het Friese
plaatsje in alle rust én ruimte vorm
kunnen geven aan zijn denkbeelden.
Dat laatste is bepaald geen garantie
voor succes. Er zijn helaas maar al
te veel Nederlandse steden aan te
wijzen, waar de vroede vaderen niet
over ruimte te klagen hadden en
toch niets anders wisten te doen
dan een schrale gemeenschap vol
neerslachtige flats in het leven te
roepen.
Welnu, Drachten is een voorbeeld
van hoe het kan, nee, hoe het moet,
als je inderdaad die broodnodige
ruimte hebt. Het plaatsje lijkt te zijn
neergeworpen in een riant bos- en
watergebied. De westerling met de
mond vol over het milieu vindt hier
de serene rust en de natuur, waar
naar hij altijd beweert op zoek te
zijn. Drachten let scherp op het mi
lieu. zegt voorlichter Den Oudsten,
die gelukkig lang genoeg Journalist
Een bospaadje van Drachten ucsof de tijd ..aan.
Drs W. E. baron
graag".
Knobelsdorff: functionele inspraak
is geweest om niet tot het gilde voor
lichters te behoren dat beroepsmatig
blind is voor de gebreken van de ge
meente waarin het werkt. „Het wa
ter hier in de omgeving is in jaren
niet zo goed geweest als nu. De in
dustrie wordt, wat de vervuiling be
treft, aan duidelijke voorschriften
gebonden".
Problemen
Het klinkt allemaal paradijs-achtig
maar het dynamisch gegroeide
Drachten (van 10.000 naar 35.000
Inwoners), centrum van een regio
met 100.000 inwoners, heeft ook zijn
problemen. En dat is de werkloosheid.
Hoewel er heel wat industrie is aan
getrokken (een grote vestiging van
Philips, buitenlandse filialen van o.a.
Dunlop, een duimstokkenfabriek en
—welja-- een lijkkistenfabriek en
nog zo het een en ander) heeft
Drachten toch een werkloosheidscij
fer van bijna 7 pet. Dat is een pro
cent hoger dan het Friese gemiddel
de en dat ligt op zijn beurt weer ver
boven nationaal peil. Hoezeer Drach
ten de eigen peultjes ook heeft ge
dopt, enige steun uit het westen zal
stellig welkom zijn.
De Friese plaats heeft het zich bij
de uitgroei van 10.000 naar 35.000 in
woners, niet gemakkelijk gemaakt.
Men heeft niet blindelings gekozen
hoogbouw. Er staan wel enkele coraplexen sportvelden (o.a. een rub-
flatgevaarten, maar daarover praat
Drachten wat schichtig. Zij behoren
tot de „vergissingen die niet meer
gemaakt zullen worden". Voor het
overige is het al laagbouw wat de
klok slaat en heel smaakvolle, zorg
vuldig gepland. Er doorheen rijdend
waan Je Je in vooroorlogse tijden. Bij
diverse kloeke, eengezinswoningen
staan bordjes met „Te huur". Vol
westerse achterdocht vraag Je Den
Oudsten dan maar eens of je daar
echt zo zou kunnen intrekken en wat
dan wel de huur mag zijn. Antwoord:
je kunt er inderdaad zo in en de
huur bedraagt 225 gulden.
kor atletiekbaan)
overdekte zwembaden. Wat dat laat
ste betreft: Drachten bezit een wer
kelijk schitterend overdfekt 50 meter
bad (kosten drie miljoen), annex
25 meter overdekt instructiebad. Voor
iemand die komt uit een stad die
niet veel meer dan een ondergelopen
kerkgebouw als enige, overdekte
zwemgelegenheid kent, is dat iets
om werkelijk te barsten van Jaloezie.
Er is nog een gebouw waar Je met
een mengeling van afgunst en be
wondering naar kijkt: het sociaal-
culturele centrum "De Lawei", waar
in ondergebracht zijn: een moderne
schouwburg (700 man), royale expo
sitieruimte. een trouwzaal, een
raadszaal en bijna daaraanvast een
plezierige intieme bar. En nu we hier
zijn beland, dient de figuur van
Darchtens burgemeester ten tonele
te worden gevoerd.
De baron
Drs. W. E. baron van Knobelsdorff
(broer van de oud-burgemeester van
Sassenheim, de huidige dijkgraaf van
het hoogheemraadschap Rijnland) is
wat je een aan de moderne tijd aan
gepaste edelman zou kunnen noe
men. Gevormd in het randstedelijk
bedrijfsleven is hij al 12 Jaar burge
meester van Smallingerland, een ge
meente die hij als een manager pro
beert te runnen.
"Want die vaderfiguur, die vroeger
als de beste burgemeester werd be
schouwd is totaal uit de tijd. Zo kom
Je er nietmeer". Hij was aanvanke
lijk lid van de ARP, maar dat ver
vloog op zeker moment en toen ver
schafte hij zich politiek onderdak bij
de CHU, "maar daar begrijp ik ook
niets van", aldus de baron. Vermoe
delijk zou hij dat van elke partij zeg
gen waartoe hij zich bekeert, want
het non-conformisme staat hem op
het gezicht geschreven. Hij blijkt een
intensieve lobbyer in Den Haag te
zijn en orfherneemt ook talrijke rei
zen voor zijn gemeente naar het
buitenland. Het zou natuurlijk on
juist zijn de opgang en de progressi
viteit van Drachten uitsluitend
aan hem toe te schrijven, maar een
zeer belangrijk aandeel heeft hij
er ongetwijfeld in gehad. Zijn
omgeving omschrijft de baron
als "lastig", "veeleisend", en
"iemand die zegt waar het op staat",
maar beslist niet als onredelijk. De
kwaliteit van zijn werk wordt niet
ln twijfel getrokken. Baron van Kno
belsdorff is echt zo'n burgemeester
d-ie een hoop zelf uitfcnobbelt en ais
zodanig in de wat kleinere gemeenten
voortreffelijk werk kan doen. In gro
tere plaatsen zou hij ongetwijfeld
gauw bonje krijgen met die en gene.
In Drachten zwemt hij in elk geval
als een karper in de vijver. Hoe de
mocratisch de baron is, valt moeilijk
in een enkele ontmoeting vast te stel
len.
Maar dat zal wel meevallen, want
hij vertelt o.a. dat hij over het poli
tiebeleid rekening en verantwoording
aflegt aan de raad, iets waartoe de
wet hem niet verplicht Over de in
spraak van zijn onderdanen: "Elk
Jaar gaan er vragenlijsten uit naar
verenigingen, organisaties, instellin
gen. Dan krijgen wij een overzicht
van de wensen die er leven. Daarna
worden de prioriteiten vastgesteld en
dat is natuurlijk het moeilijkste. Kijk,
ik ben een voorstander van functio
nele inspraak; inspraak op basis van
feiten en deskundigheid. Ik verfoei
inspraak op basis van emoties, wat je
zo vaak ziet. Daar schiet Je, niets,
maar dan ook niets mee op. Je kunt de
ene emotie tegenover de andere zet
ten en het gevolg is dat je blijft pra
ten". Bij die laatste zinnen schuift
enige huiver over zijn beschaafd aris
tocraten-gelaat. (Op zijn redenering
valt overigens wel wat af te dingen.
In de randstad hebben tot voor kort
de feitenkenners, de statistici en de
deskundigen altijd him gang mogen
gaan. Zij hebben er stedebouwkundig
een Janboel van gemaakt)
Toekomst
Wat de nabije toekomst betreft zou
de baron graag zien dat Drachten
wat hoger gekwalificeerde industrie-
en kon aantrekken, want daaraan
ontbreekt het en dat heeft zo zijn
nadelen. De groei van Drachten be
hoort volgens hem te stoppen bij 70
tot 80.000 inwoners. "Dan kun Je het
geheel nog overzien. Ga Je verder dan
kom je terecht in de anonimiteit van
de grote stad, zoals je die in het wes
ten ziet. Dat moeten we per se voor
komen."
De burgemeester doet dit verhaal
staande aan de tap van de intieme
bar vlakbij de raadszaal in "De La-
wei". Hij schenkt het slechtste pilsje
dat mij ooit werd toegeschoven. Een
gedienstige bode ziet het gelukkig en
neemt ontroerd de burgemeester dit
taakje uit handen. Het zou mij niet
verbazen als de burgemeester zelf die
bar zo naast die raadszaal heeft ge
pland. "Na een raadsvergadering
drinken we hier altijd wat" zegt hij
keurig. Er schijnt dan ook nooit
iemand boos naar huis te gaan.
Van het in de vaart der volkeren op
gestuwde Drachten zal in de toe
komst nog wel het nodige worden
gehoond. Zeker zolang de baron aan
het hoofd van de troepen staat.
Pijn
Enkele honderden van die wonin
gen staan leeg, iets waarover Drach
ten zich geen zorgen maakt. (Als
Leids Journalist, met „Noord" en
het Haagwegkwartier in het achter
hoofd doet dit royale woningsurplus
toch wat pijn aan
de ogen)Door de regio-functie heeft
Drachten de beschikking over een
zeer groot scholenarsenaal, over een
ziekenhuis met ruim 300 bedden, over
een dankzij beluifeling mooi opgevij
zeld winkelcentrum, over uitgebreide
Woningen (f225 per maand)
- 'Xi
met bordjes "Te huur". Als westerling loop je je te verbijten.
