PIANO RAGS: WAARDEVOLLE DOCUMENTEN ITT, een macht zonder grenzen Hitiers jeugd uitgeplozen Amerikaanse LP van Cats: gevarieerder Hot Baker: voor de bakker 'Kijk, onze bevrijding' curieus document Muziek uit oude films Romeim slaafjes BOMANS: EEN MOOIE TUD ZATERDAG 25 I m T Piano Rags by Scott Joplin. Jos hua Rifkin. Eelektra 22007 en 22006. Achter in de jaren negentig van de vorige eeuw schoof er bij de Amerikaanse muziek plotseling 'n nieuwe rage naar binnen: de rag time. Een totaal nieuw element in de cultuur van het toen nog ster ker dan nu gedifferentieerde Ame rikaanse volk, dat enerzijds aan genaam werd geprikkeld en an derzijde de ragtime predikaten toedichtte die erop duidden dat ook toen enige nieuwlichterij met Ar gusogen werd gadegeslagen. Toch zou de ragtime de conven tionele scepsis weerstaan. Zij groeide uit tot een allesoverheer sende muziek waarvan het domi nerende karakter zo sterk was dat zelfs nadat zij min of meer was overleden, elementen ervan voort leefden in de Jazz, de populaire dans- en filmmuziek en zelfs in de hedendaagse muziek. Het is overigens niet derlijk dat de ragtime me ontwikkelingsmarge zou krij gen. In de rag viel zelf viel en valt duidelijk een aantal aspecten te vinden die erop wijzen dat zij eind vorige eeuw werd gelanceerd als een gelukkige mengeling van toen al bestaande witte en zwarte mu ziek, geconcretiseerd o.a. in resp. de "national honour and glory" koperbands en de sterk gesynco peerde muziek van het ver verwij derde Afrika. De ragtime doorspekt met syncopen (waardoor het ritme ten opzichte van de maat wordt ver schoven, „ragged time") vond, toen zij schuchter haar ontwikke ling begon, een groot initiator in de negermusicus Scott Joplin (1868—1917), die zich roem en rijkdom vergaarde met zijn we- reldveroverende compositie "Maple leaf rag". Joplin had dit trouwens voorzien nadat zijn nummer, dat aanvankelijk ietwat weigerachtig werd begroet, eindelijk was uitge bracht. Tot één van zijn vrienden zei hij: "Arthur, the Maple leaf will make me King of Ragtime Composers". Joplin kreeg gelijk. Zijn composities, met hun typische achtergrond van bijna naïef klin kende, onverstoorbare bassen, sloe gen aan. In de café's en saloons van "The Midwest" bepaalden zij het ritme van de rinkelende whis- key-glazen en in de straten wer den ze als niet meer uit het hoofd te bannen deuntjes door de popu latie gefloten. Met het eerste spervuur van we reldoorlog I zakte de ragtime als een pudding in elkaar. Maar ds herinneringen leefden voort tot op de dag van vandaag. Herinnerin gen die door de twee albums "Pia no rags by Scott Joplin" met kla- vierist Joshua Rifkin zo worden versterkt dat, deze twee platen zonder twijfel tot zeer waardevol le documenten kunnen worden be stempeld. Hier ligt een brok muziek dat door z'n eenvoud, bescheidenheid en somstijds opmerkelijke associa ties met de klassieke muziek onge twijfeld in wijde kring een dank baar gehoor zal vinden. W.W. De Cats, die met Be my day voor de zoveelste maal de lijsttrekkers zijn geworden van de Nederland se pop, hopen dat ook de Ameri kaan de komende weken tot de ontdekking zal komen dat Volen- dam meer te bieden heeft dan versgerookte paling en kleder dracht. In Januari was het Volen- damse 6-tal in de Larrebee Sound Studio's in Hollywood. Dat bezoek heeft een schitterende elpee op geleverd. Een flink aantal oude successen zijn in een nieuw, Ame rikaans Jasje gestoken en hebben op de langspeler gezelschap ge kregen van songs, waarvoor o.m. producer/arrangeur Al Capps te kende en natuurlijk Larry Mur ray, de man achter Be my day. Dat nummer, dat de Duitse en Belgische hitladders al is opge stormd, zal in de Verenigde Sta ten als trekpleister moeten gaan fungeren. Louter om commercië le redenen hebben Piot en Cees Veerman, Piet Keizer. Arnold Mühren, Jaap Schilder en Theo Klouwer ook assistentie gekregen van Amerikaanse tekstschrijvers. Dat neemt niet weg dat zes num mers eigen werkjes van de Cats zijn: If you'll be my woman, Let's dance, She's on her own, Time machine, One way wind en A let ter. Een vergelijking met vorige elpees leert dat dit zestal nu veel beter tot zijn recht komt. Er zijn voor de LP "Love in your eyes" veel meer instrumenten bijge sleept, er is instrumentaal wat meer geëxperimenteerd, de kwa liteiten van solozanger Piet Veer man komen beter uit, kortom, de songs zijn aanmerkelijk verbe terd. De Cats rekenen, voor zo ver zij dat al niet hebben ge daan, dan ook definitief af met de idee dat zij vertolkers zouden zijn van sinterklaasachtige versjes. De twaalf nummers, die in 20 uur zijn ingezongen (manager Jan Buys: "In Nederland doen we bijna zo lang over één nummer") zijn overigens weer sentimenteel getint, met uitzonderling wellicht van het vlottere Moonchild. Door de inbreng van meerdere tekst schrijvers is deze Amerikaanse langspeler wel duidelijk rijker aan variatie dan bijvoorbeeld zijn voorganger "Home", die voorna melijk de ware Cats-fans zal heb ben aangesproken. De Cats, die op 19 mei voor het laatst in de zaal optraden en zich uitsluitend nog willen concentreren op tee vee-optredens en platen-opnamen, hebben daarmee aangetoond nog lang niet in de anonimiteit te wil len terugkeren. En dat, terwijl ze toch al tien jaar in hitland meelo pen. J.P. Billy Cobham geen kitsch Crosswinds. Billy Cobham. At lantic 50 037. Drummer, componist en arran geur Billy Cobham is als weinigen in jazzland oprecht vooropgegaan in de speurtocht naar nieuwe vor men. Na zijn ervaringen met jazz-giganten als Miles Davis, Horace Silver en Billy Taylor stortte hij zich begin van de ja ren zeventig op de zg. Jazz/rock in de groep "Dreams" en verwierf hij zich bekendheid in de forma tie "Mahavishnu Orchestra", waar hij speelde met o.a. John Mc- ,Een leven voor de dood" Laughlin en Jan Hammer. Cobham, die vooral de laatste Jaren tal van platensessies deed met o.a. Quincy Jones en Rober ta Flack, maakte na zijn periode bij het Mahavishnu Orchestra zijn eerste solo langspeler ^'Spec trum". "Crosswinds" is de tweede solo plaat waarop Billy Cobham met een overigens uitstekende forma tie (waarvan o.a. George Duke, ex-Mothers of Invention deel uit maakt) een soort muziek etaleert dat met de noemer jazz-rock eigenlijk niet kan volstaan. Het is een muzieksoort dat vele, ver schillende elementen in zich bergt en zich af en toe best zou kunnen lenen voor avant-gar- distische interpretaties. Wie zich in de experimentele Jazz/rock (etc.?) wil verdiepen doet er goed aan zich deze plaat aan te schaffen. De formatie van Billy Cobham staat er borg voor dat enigerlei kitsch wordt uitge sloten. En dat is bij experimenten toch een belangrijk gegevenW-W. Wat de vaderlandse Cats na 't tweede lustrum eindelijk eens willen bereiken, dat lukte de Geor ge Baker Selection al in het be gin van de vijfjarige groepscar- rière. De doorbraak in Amerika viel de GBS al met de eerste sin gle "Little Green Bag" ten deel. Het frisse geluid stootte onmid- delijk door naar de Amerikaan se toptien en werd een million- seller. Een aardig debuut na tuurlijk, voor het fusie-produkt van een aantal groepen met hun „baker"-mat in de Zaan streek (de Amerikaan weet al lang dat die streek meer te bie den heeft dan koeken alleen), maar daarbij bleef het niet. Bij kans elke single van George Ba ker en de zijnen vond overal gre tig aftrek. Van de constante pop groep waren al in 1972 meer dan vijf miljoen platen verkocht. Te recht ook. na veertien hits. De George Baker Selection zoekt voortdurend met hartverwarmd enthousiasme naar nieuwe ele menten Zo werd op de tweede single Dear Ann de accordeon als instrument in de vaderlandse pop geïntroduceerd, zo wordt ook nu nog steeds gezocht naar nieu we variaties. Ze worden gevon den ook en dat houdt te muziek zo fris. Bovendien neeft de George Baker Selection dat aparte sfeertje. Dat speciale toontje, dat zoveel andere groe pen zo node missen. Makkelijk in het gehoor, vrolijk en onge compliceerd. Maar tegelijkertijd toch weer zo heel erg knap van opzet. En dat is niet alleen te merken aan het enkelspel (de single). Ook op de langduurders van de GBS viert de gezellig heid hoogtij. Neem nou alleen maar de LP Hot Baker, die weer een portie aanstekelijke blijheid de kamer inwerpt. Gekoppeld aan een aantal hites als (Fly Away) Little Paraquayo, Drink, Drink, Drink, Baby Blue en Mor ning Light, wordt een aantal nieuwe composities ten gehore gebracht van George Baker (Hans Bouwens). Zoals Canta Libre, Chèr, I'm back en Sweet heart, Sweetheart. De groep waarin Rinus Schoen onlangs de bas heeft overgenomen van Cor Veerman en waarin sinds kort ook de Volendamse zange res Lydia Bont meedraait, brengt die nummers weer op de eigen wijze. Dus is het weer helemaal voor de bakker. En dat terwijl de GBS toch al vijf Jaar in hitland meeloopt en ook frequent in de zaal blijft optreden. Dat is niet voor de poes. P.d.T. "Hitier, een leven voor de dood" door Robert Payne (vertaling Dolf Koning), uitgever: Eiserier, Am sterdam. Het is bijna dertig Jaar geleden dat Hitler in de Führer-bunker een eind aan zijn leven én aan het Der de Rijk maakte. Ondanks de ton nen papier en liters drukinkt die sindsdien aan hem zijn besteed, blijken we over deze demon nog verre van uitgepraat te zijn. Voor al het laatste jaar heeft een zeer sterke opleving te zien gegeven in de Hitler-biografieën. Dat is een nogal raadselachtige zaak. Want er wordt weliswaar op tal van gebieden vertederend teruggegaan in de tijd, maar Hitler is nu toch wel het te gendeel van mild stemmend jeugd sentiment. Waarom dan toch die stroom van Hitier publikaties? Ik vermoed dat het hier gaat om een brok verbijstering, om een kern vraag waarop in de jaren vlak na de oorlog nooit een bevredigend antwoord is geformuleerd. Deze vraag namelijk: hoe is die opeen hoping van menselijke afschuwe lijkheden toch mogelijk geweest in onze jaren; niet in een ver, vaag verleden, nee, in een tijd, waar nog miljoenen mensen uit eigen er varing van kunnen verhalen. Het is, naar mijn gevoel althans, dit mys terie dat ten grondslag ligt aan al die nu verschijnende dikke pillen over Hitier. Gewroet In het leven van de dictator is, van geboorte tot sterfuur, al ruim schoots gewroet. Eén der beste Hitler-biografieën is ongetwijfeld die van de Britse historicus Alan Bullock ("Hitler, a study in tyranny"). Op dat werk, uitgekomen in 1952 is wel veel aan vullend materiaal gekomen, maar aan de grote lijn is toch nimmer ge tornd. In de rij van Hitier-beschrijvers heeft zich nu gevoegd Robert Pay ne (63) een man die in de oorlog in Britse diplomatieke dienst was. Hij heeft een boeiend boek geschreven, maar gezegd moet worden dat er maar weinig materiaal in zit dat niet al bekend was. Payne besteedt veel aandacht aan Hitiers jeugdja ren "omdat in die tijd de drijfve ren van zijn gedrag en de vormen van zijn dromen voor het eerst aan de dag treden". Ook staat Payne uitvoerig stil bij de verhouding tus sen Hitier en zijn nichtje Geli Rau- ball. Het meisje werd door Hitiers jaloerse en tirannieke gedrag tot zelfmoord gedreven, aldus Payne. Geli Rauball zou de enige vrouw zijn geweest van wie Hitier op zijn manier heeft gehouden. Haar dood, daar zijn alle Hitier- biografen het over eens, was voor Hitier een enorme schok, die nog lang heeft nagewerkt. Payne ver bindt aan deze gebeurtenis de con clusie dat Hitier bij de dood van Geli zijn laatste restje beheersing en humaniteit verloor. Het nihilisme nam daarna volkomen bezit van hem. "Van nu af aan was hij bevrijd van alle conventionele banden van zedelijkheid en kon hij zo hard en meedogenloos zijn als hij wenste. Hij had de grens van goed en kwaad overschreden en een vreemd landschap betreden, waar niets was wat het scheen te zijn, en waar alle gewone menselijke, waarden waren omgekeerd". Mooi gezegd, al doe Je daar nog niet veel mee. Die opkomst jaren van Hitier zijn intensief behandeld; de rest steekt daar wat vlak tegen af. Maar ook na dit boek van een kleine 500 pagina's blijf Je peinzend achter met de vraag: hoe is het toch mogelijk geweest dat deze man Jarenlang eerst in Duitsland, later in grote delen van Europa heeft kunnen heersen over leven en dood. Het raadsel zal wel nooit worden opgelost. Tot slot een op- en aanmerking. Payne beschrijft de Leidenaar Ri nus van der Lubbe, die al of niet al leen het Rijksdaggebouw in 1933 in brand stak, als "volkomen debiel en tot geen enkele samenhangende ac tiviteit in staat" en later nog eens als "zwakzinnig". Met die constateringen zit Payne er pijnlijk ver naast; hij gaat volko men voorbij aan Van der Lubbe's wanhopige pogingen om de Duitse arbeiders los te rukken uit hun apa thie en te waarschuwen voor het na- tionaal-socialisme. Die brand zag hij als een signaal, als de laatste stro halm die hem nog restte. Je kunt van die daad vinden wat Je wilt maar om het af te doen met de woorden debiel en krankzinnig getuigt van 'n uiterst slechte manier van onder zoeken. Eén telefoontje naar het In stituut van Oorlogsdocumentatie had hem voor deze blunder kunnen be hoeden. RUUD PAAÜW "De Landwacht-afdeling van een klein dorp marcheert door de hoofdstraat. Het was een ver trouwd gezicht geworden, dat niet licht uit de herinnering zal gaan". Zo luidde het onderschrift bij deze foto van het Britse bur- gerleger tijdens de Tweede We reldoorlog in het blad Kijk, dat de Amerikaanse Voorlichtingsdienst in 1944 en 1945 in Nederland uitgaf. Het blad heeft gelijk gekregen: het Britse burgerleger is niet vergeten, al is dat niet in de laat ste plaats te danken aan de Brit se televisie-serie "Dad's Army", (Daar komen de schutters!) waar bovenstaande foto uit ge knipt had kunnen zijn. Een bloemlezing uit de achten twintig nummers die van het blad Kijk bestaan is nu versche nen bij Uitgeverij Ridderhof in Ridderkerk (de uitgeverij die Mein Kampf probeert opnieuw uit te geven). Kijk herinnert niet alleen door de naam aan het Amerikaanse popu laire tijdschrift Look: het staat ook net zo vol met foto's, vaak de beste die in die tijd gemaakt wer den. Het geeft zo een fascinerend beeld van het merkwaardige overgangsjaar dat 1945 moet zijn geweest. Het is wel een bepaald beeld vanuit een speciale hoek, vol lovende artikelen over Neder landse moed, Nederlandse dap perheid en vastberadenheid. Maar Kijk was natuurlijk in eer ste aanzet een propagandablad. Zo bezien moet het in 1945 nog best een informatief en leesbaar blad zijn geweest. Nu is het in de eerste plaats een curieus tijdsdo cument, dat in bepaalde opzichten meer duidelijk maakt over het laatste oorlogsjaar dan menig historisch standaardwerk. Hot boek heet "Kijk, onze bevrij ding" en kost f 15,90. J. v. W. ITT, macht zonder grenzen, door Anthony Simpson, Uitgeverij: Else vier; prijs: f 14,90. "ITT was met haar fabrieken over de hele wereld een van de eerste multinationale ondernemingen in de moderne zin van het woord. Wat de omvang van haar macht betreft, is het bedrijf in de loop der jaren uitgegroeid tot een karikatuur van een multinationaal conglomeraat, en het is er geen typisch voorbeeld van. Het bedrijf staat alleen door de buitenlandse ambities van de voort varende "staatshoofden" die het be drijf leiden, maar niet weten wan neer zij moeten ophouden". Dit zijn enkele zinnen uit het ge ruchtmakende boek van de Britse journalist Antony Simpson, corres pondent in Washington van 't blad The Observer over het bedrijf dat zijn tentakels over vrijwel de hele wereld begerig uitstrekt en zich zo wel binnen als buiten de Verenigde Staten niet alleen met zaken doen bezig houdt. De initialen ITT kregen over de Ihele wereld een sinistere bijklank toen bekend werd dat het bedrijf al het mogelijke en zelfs het onmo gelijke had gedaan om het haar vijandig gezinde bewind van presi dent Allende in Chili omver te wer pen, en samenwerkte met de Ame- "More Great Film The®| MGM 2353 092 Select (Polydc Het beoordelen van filnu, op de plaat, d.w.z. los van c wegende beelden, is een haohelijke onderneming. muziek dient in de eerste i ter ondersteuning van hanc gen en vereist derhalve eea ciale aanpak. Een heel apy bied dus. Als filmmuziek a kant is dat ze een eigen leve leiden, is dat natuurlijk ma megenomen, maar dat toch geen hoofdzaak te Soms wordt een filmmelodie zienlijk beroemder dan ooi rolprent waarvoor zij gemai (pa. Warsaw Concerto around the Clock en Rah keep fallin' on your head).' al de laatste jaren bespeur; tendens dat filmmuziek dusi geschreven wordt dat ze be aan die dienende taak ook commerciële doeleinden kan doen. Zie: The Godfather a Story. In de Silver Screen 8< track Series, waarin al veel is uitgebracht, heeft MG) een aantal van die ei dige filmthema's verzameld, ma's die nog wel echt van die dersteuning uitgingen. Vo merendeel zijn het wat o films, één ervan gaat zelfs tot 1939. Dat is de klassieke jaagd door de Wind. Daaruit melodie Scarlett and Rhett's meeting gekozen, een echt wets-romantisch stukje met frivole loopjes. Op deze elpee staan verder i dieën uit de volgende films: for San Sebastian, Kelly's 1 The Thirty dozen. Quo Va Cid, Far from the i Crowd, The Prize, The 1 The liquidator, The Cincii Kid en More than a mirad Een heel interessante schijf muziek die je een paar keer horen om er met volle teugen te kunnen genieten. De me ën uit Far from the Crowd. The Prize. Gejaagdi wind en More than a springen er duidelijk Aan deze pagina werkten mee: Ruud Paauw Jan Preenen Paul de Tombe Jan van Wieringen Wim Wirtz Paul Wolfswinkel rikaanse buitenlandse inlichtingen dienst CIA. Daarvoor was het in de V.S. zelf al berucht geworden toen een journalist ontdekte dat ITT spe ciale en hoog gesalarieerde functio narissen in Washington had die de hele dag niets anders deden dan voor haar senatoren aan zich ver plichten met cadeaus en dure "diensten" (tochtjes in privévlieg- tuigen en zo). Hierover is indertijd een lang proces gevoerd. Anthony Simpson heeft al die pro cesstukken nog eens doorgenomen en samen met tal van andere gege vens verwerkt tot een ijzingwekken de documentaire die zich laat lezen als een roman van het betere soort. Hij beschrift hoe het bedrijf in 1935 pro-nazi was. in 1943 pro-Ameri kaans, in 1947 fel anti-communis tisch en in 1971 anti-Chili. In dat jaar begon het echter weer wel on derhandelingen met de Russische lei ders over een vestiging in Moskou. ITT (de International Telephone and Telegraph Corporation) dat ook 21 vestigingen in Nederland heeft, is op 9 na het grootste bedrijf ter wereld met een omzet die het nationaal in komen van de meeste landen over treft. Anthony Sampson noemt ITT de logische konsekwentie van het ka pitalisme. Hij voegt daar aan toe, dat juist die logica de zwakte van ITT zal blijken te zijn. Romeinse slaafjes, door Ruting; Prijs: 14,90; Uitgi Meulenhoff. Na acht jaar zwijgen Jos Ruting een nieuwe romi publiceerd„Romeinse sla Het is zijn vierde literaire (hij publiceert ook op bioli gebied) en het is een i luchtige verzameling ten geworden met veel los drukken, korte beschrijr kranteknipsels en zelfs t De zelf niet bepaald kmti Ruting (hij staat met hoed» gaar op de achterflap van fraai uitgevoerde boek) lyrisch over drie beelds knaapjes, waar de hoofdpe Chrisbin, een Jonge arche verliefd op wordt. Het verhaal is erg versni en niet makkelijk te volgen, de vele figuren in het korte blijven vaag, maar deze roman toch een vreen* koring uit die dwingt tot der lezen, 't Boek is voor mi de grote literaire gebeurtenl 1974, maar de bijzondere trant en de lichtvoetig bes ven dromerijen geven „fM slaafjes" toch iets fascinen Titel: Een mooie tijd. Auteur: God fried Bomans. Uitgegeven door Ei serier Amsterdam. Prijs: f 9.90. In tegenstelling tot de twee voor afgaande delen van het nagelaten werk van Godfried Bomans bevat het derde en laatste boek artikelen die reeds eerder werden gepubliceerd in diverse kranten en tijdschriften. Maar zoals de uitgever in 't voor woord opmerkt: "Kranten zijn per definitie ééndagsvliegen. Men be waart ze niet. Omdat veel van Bo mans' Journalistiek werk nog steeds het lezen overwaard is. is daaruit een selectie gedaan". Jeugdherinneringen en beschouwin gen over godsdienst en actuele pro blemen vullen "Een mooie tijd". Een boek vol ernst en gevoelige wijsheid, doorspekt met subtiele grappen: Bomans zoals hij was maar veelal niet als zodanig werd be schouwd. In veler ogen was hij de op pervlakkige woordgoochelaar. Het katholicisme en de cultus er om heen beschrijft hij met een schijnba re onbewogenheid. Hij loopt onaan gedaan rond in de tuin van het blije Roomse leven. Duidelijk mist hij het prieeltje in de rozentuin, zo lijkt het. Maar Ja, er moest een stuk van de hof verdwijnen, omdat een nieuwe weg naar de hemel werd aangelegd. Schitterende voorbeelden van de onvoorstelbare hypocrisie van het Katholieke leven van vroeger dagen worden moeiteloos in zijn verhalen gestopt. Bomans hekelt de gebruiken in de vastentijd, die een periode van bezinning en soberheid diende te zijn, maar waar de vrome room sen allerlei uitvluchten voorj weten te verzinnen. Het uit» leven zonder zonden was een Niet alleen anecdotes doenj zer geboeid raken. De herin» aan de studententijd, het ene als chef-redacteur kunst ij Volkskrant en het verhaal vakantie kunnen niet anders dl een grijns of ferme schatert#) den gelezen. Bomans was op het eerstel voor veel mensen een beetje vlakkig. Hij was echter te 4 te knap om zich te laten was ook niet te grijpen. Zijn sa lativerende humor zette de standers aan het denken, M eerst min of meer de grond ingeduwd. Met zachte hand.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1974 | | pagina 22