Ik ben geen
boodschapper'
os»
Toonder in
zonnetje op
Bom meidag
O
0tf)AG
Een historische ontmoe
ting. Tom Poes maakte 33
jaar geleden voor het eerst
kennis met Olivier B. Bom
mel.
In september van dit Jaar organi
seert het Stripschap een zogenaamde
„Bommeldag" in Zaltbommel. Daar
sal Marten Toonder de geestelij
ke vader van Olivier B. Bommel en
Tom Poes. maar ook van Panda,
Koning Hollewijn, Kappie en nog
veel meer stripfiguren in het
zonnetje worden gezet.
Er zullen tentoonstellingen worden
gehouden. Er zal een forum zijn van
Bommel-kenners. Er zullen films
worden vertoond. Een Tom Poes-to
neelspel zal worden opgevoerd. Dat
alles in het „sfeertje Rommeldam",
Het Stripschap is nu al druk bezig
met de voorbere idingemaldus
voorzitter Martin Wassington.
Het bestuur van het Stripschap
een vereniging van stripliefhebbers
is voorts in onderhandeling met
de uitgeverij De Bezige Bij om een
heruitgave te realiseren van oude
Tom Poes verhalen in een beperkte
oplage. Dit in verband met het
..onrustbarende" grote aantal illegale
herdrukken van Tom Poes verhalen,
dat op de markt verschijnt.
Toonder heeft aanvankelijk nooit
toestemming gegeven om zijn oude
strips opnieuw uit te geven, omdat
hij niet meer geheel achter zijn
vroegere werk staat. Maar sinds
enige jaren worden zijn oude strips
van Tom Poes clandestien herdrukt
vaak technisch slecht en
Liefhebbers van oude Toonder-strips
hebben overigens voor originele
exemplaren bedragen- over die van
tientallen tot meer dan 175 gulden
oplopen.
En net toen Tom Poes zoover was met zijn overpeinzin-
hij bij een bocht van den weg iemand lopen. Een
ode figuur was het, met zijn geruite jas aan en een leeren
aan een riem over zijn schouder.
Wel, dacht Tom Poes, dat moet een vreemdeling zijn!
ld, die zulke groote ruiten op zijn jas draagt, woont hier
i de buurt! Wat zou die vreemdeling hier zoeken? Daar
ik meer van weten!
blies de vreemdeling een groote rookwolk uit zijn
andeling was, zoals iedereen
IJpen. Olivier B. Bommel, de
1 Stand. Deze teerste ont-
met Tom Poes vond plaats
wrdag 12 Juli 1941. bijna
geleden dus. Een historische
Waut dit treffen luidde het
van honderden avonturen.
Poes en Ollie B. Bommel
de dag van vandaag zouden
(Tl!1
helemaal op het schrijven en
tekenen", zegt hij. „De ene keer gaat
het beter dan de andere keer. Dat
hangt van mijn stemming af. Met
mooi weer gaat het slechter.
Inspiratie? Ach, dat ls een mooi
woord. Je moet voort. Je krijgt een
zekere routine. Elke dag een klein
stukje. Dan valt het niet zo op als
je soms wat inzakt. Je krijgt een
gemiddelde".
a eigenlijk wel zeggen dat
en Tom Poes nu al
figuren zijn. Hun bele
torden wel gekenschetst als
tfatuur onder de stripver-
Niet terug
was overigens al drie Jaar
hij Olivier B. Bommel
eerst ontmoette. Zijn
Marten Toonder
Tom Poes al in 1938.
26 Jaar, kreeg toen een
Ier per aflevering.
«s Kokke
te rug-
in 9' 'ontzettend arme tijden ge-
droog brood op de plank"
Marten Toonder nu, tei
1 op die tijd. „Maar toch
'Peelt geen rol. En geld mag
«een rol spelen, dat is iets,
•fold geloofd heb
1) lijkt oprecht, als hij
Want Je moet toch
fd' 'êUri8 even Slhnhumen, als Je
i <Ooet in zijn riante landhuis
tod, waar hij zogezegd, als
'fan Stand leeft
W at daar nu al zo'n tien Jaar
0 alle rust te werken aan
él Tom Poes en BommeL
5# toitends 10 uur tot 's avonds
jfl, togen in de week
itlk °ntvanSt ons voorkomend
^J. In een hobbelende
totobus reisden
°nblin naar zijn
Lodge' in het plaatsje
zo'n dertig kilometer ten
^_ran de hoofdstad
Jij 'Publiek
1 bet er duidelijk
rgj concentreer
„Ik denk niet dat ik ooit voor goed
terug ga naar Nederland. Het leven
in Nederland vind ik ontzettend
benauwend, als ik er een paar keer
per Jaar terugkom. De mensen zijn
er nerveus en agressief. Het zit door
hun hele levensstijl heen. Voortdu
rend die toon van, heb ik wat van
Je aan, moet ik wat van Je en zo".
Het is doodstil in de werkkamer van
Toonder. Je hoort alleen het fluiten
van de vogels buiten. Aan de muur
hangt een geschilderd portret van
zijn vader. Die was vroeger
zeekapitein en inspireerde Toonder
tot de stripfiguur Kappie.
„Vroeger in Nederland was ik
zakenman. Daar heb ik de pest aan
gekregen. Ik wil er niets meer mee
te maken hebben. Ik dacht vroeger
dat Je het wel kon combineren.
Maar daar ben ik nu helemaal van
teruggekomen", zegt Marten Toon
der.
Hij is geheel in bruine tinten
gekleed. Een bruin overhemd jasje,
bruine stropdas, die echter, zonder
de conventionele strik recht naar
beneden hangt. bruine broek,
corduroy schoenen. Zijn vrouw
Phiny, schrijfster van kinderboeken,
serveert de koffie.
Wie is Marten Toonder?
Een vroegere medewerker van hem,
de tekenaar Fred Julsing, zei eens:
„Toonder is een soort samenvoeging
van Tom Poes en Bommel. Maar ik
denk dat het Joost zal zijn".
Toonder moet hierom hartelijk
lachen. „Ja, er zitten natuurlijk
allemaal facetjes van Jezelf in. De
ene dag stop Je dit erin, de andere
dag dat. Je laat ze vaak dingen
zeggen, die Je zelf graag zou willen
zeggen. En dan geef je de ene keer.
die de hoofdrol. Het is prettig om
veel karakters te hebben".
Rechts
Is Bommel rechts?
„Dat geloof ik niet", zegt Marten
Toonder. „Bommel is uit overtuiging
niets. Soms kan hij zich jpwerpen
als een rechtse figuur. Maai als het
erop aankomt is hij de eerste, die
op zijn neus valt. Het enige,
Marten Toonder voor zijn landhuis Eyerefield Lodge in de Ierse Re-publiek.
verstand. Geslaagde rechtse figuren
kunnen toch geen greintje gevoel
verdragen. Kijk maar naar Hitier,
De Gaulle, Amin".
„Tom Poes is geestelijk veel meer
veranderd in de loop der Jaren. Hij
heeft allerlei fasen doorgemaakt. Hij
heeft een soort naiefheid maar ook
een soort harde schranderheid. Als
ik het achteraf bekijk, vind ik hem
soms ook wel kil. Maar hij kan ook
soms erg romantisch zijn".
„Tom Poes is de meest bedachte
figuur in het verhaal. Die hou Je
ook het beste in de hand. Bommel
is geen bedachte figuur. Is figurant.
Die heb Je nodig om het verhaal
niet te saai te laten worden. Dat is
een figuur om tegenaan te praten.
Maar hij is op den duur toch wel
een eigen leven gaan leiden. Ja".
„Maar toch, zelfs als ik helemaal
genoeg van Bommel zou krijgen,
dan zou ik hem niet laten sterven.
Ik geloof niet in dood gaan. Als ik
hem dood liet gaan, dan zou ik den
ken, dat dood gaan zo belangrijk is.
Ik zou hem liever laten verdwijnen.
Ergens naar de eilanden in het
westen. Een plek, waarvan hij niet
kan terugkomen. Waar de Egypti-
leuk zijn heeft het niets te maken.
Het heeft eigenlijk wel iets met Zen
Boeddhisme te maken".
„Ja, ik ben erg gelovig", zegt Marten
Toonder. „Niet in de christelijke zin.
Het christendom heeft me weinig te
zeggen. Ik geloof meer in de
natuurlijke zin. Krachten in de
natuur, die bovenmenselijk zijn.
Maar ik bedoel met krachten we!
degelijk individuele krachten".
tische farao s en de druïden naai
gingen", peinst Marten Toonder.
toe
waaraan ik toch wel in Bommel Het is best mogelijk dat hij rechts de boventoon. Dat is de reden dat al
geloof is. dat hij toch wel een heer is. Maar als het erop aankomt dan zijn opzetten mislukken. Omdat hij
is. Zijn verstand loopt door elkaar, is het menselijk, het gevoel speelt zijn gevoel erin gooit en niet zijn
Hand
Is Toonder zelf een Heer van
Stand?
„Wat is stand?", zegt Toonder
daarover. „Dat weet Bommel
misschien wel, dat weet ik niet. Het
is allemaal zo betrekkelijk. Ik woon
hier nu wel heel mooi. Maar ik heb
dit huis gekocht voor de prijs van
een Drents boerderijtje. Bovendien,
stand is in Ierland eigenlijk een
onbekend begrip. In Nederland, Ja
daar kennen ze stand. Dat is wat Je
noemt een burgerlijk land. Neem nu
Den Uyl. Wat Je overigens ook over
hem denkt, ik vind wel dat hij het
erg goed doet. Maar ik vind hem
wel een ontzaglijk burgerlijke fi
guur".
„Bommel als een Heer van Stand is
eigenlijkeen soort parodie op
Holland. Zeker voor Bommel, die
helemaal geen stand heeft. Want
sijn afkomst is toch wel
duister".
„In vertalingen is het moeilijk om
Bommel als een Heer van Stand
over te doen komen. Dat is eigenlijk
niet te vertalen".
Satiren
Het zijn vaak satires, zijn strips.
Klopt dat?
Toonder: „Als dat zo is, komt dat
omdat mijn manier van denken
satirisch is. Ik geloof dat het onzin
is om te zeggen, kom ik ga eens een
satire maken. Net zoals het onzin is
om te zeggen, kom ik ga humor
maken. Je kunt het of je kunt het
niet. Het is een manier van denken
Humor is geen verdienste. Humor is
gewoon nodig in Je leven, net zoals
zout in Je aardappels. Met gewoon
„Ik ben Nederlands Hervormd
opgevoed. Elke zondag naar de kerk.
Het meest trof me die ongelooflijke
onverdraagzaamheid. Walgelijk.
Daar kan Je niet in geloven. Ik heb
nu al Jaren grote belangstelling voor
het Zen Boeddhisme. Je kan net zo
goed zeggen, er zijn vele Goden. Het
Zen Boeddhisme, dat zou Je de
humor van onze lieve Heer kunren
noemen. Het aantonen, dat alles
anders is dan dat Je denkt dat het
is".
Marten Toonder kijkt naar buiten.
Een prachtig groen landschap. Hier
en daar een palmboom in de tuin.
Een gezellig paard graast in de wei
naast het huis.
Toonder heeft twee zoons. De
Jongste, Onno, studeert andragogie
(opvoeding, vorming van volwasse
nen) in Amsterdam. De oudse Eiso
(34) woont in het voormalige
koetshuis naast de Ierse villa van
Toonder en werkt met hem samen.
Toonder heeft verder twee aangeno
men Chinese dochters. „Dat is één
van de beste dingen, die ik in mijn
leven gedaan heb", zegt hij. „Het was
in mijn Indonesische tijd. Ik her er
nooit spijt van gehad. Het ls
bovendien interessant. Want Je *aat
ervan uit dat Je eigen kinderen het
belangrijkste zijn, de familietrekken,
de manier van denken. Maar dat is
niet zo belangrijk als Je dacht. De
manier waarop Je ze groot brengt,
dat speelt een veel grotere rol"
Boodsc happe n
Toonder krijgt redelijk veel fanmail
in Ierland. Drie tot zeven brieven
per week. Van kinderen, maar ook
van zeer oude mensen. Daarbij zijn
soms zeer bekende Nederlanders.
„Wat ik het meest interessante vind
zijn de brieven van psychiaters, die
vragen, bedoelt dit. of bedoelt
dat ermee".
„Maar boodschappen maak ik niet.
Ik ben geen boodschapper. Ik maak
verhalen, aangepast aan deze 'ijd,
beïnvloed door de omstandigheden
Daarbij laat Je Je leiden door 'net
feit hoe Je zelf op bepaalde
omstandigheden zou reageren Heb
zucht. eerzucht, ambities, het speelt
allemaal een rol".
