eneraal De Spinola neemt
de macht
over m
Portugal
)ansend door de straten van Lissabon...
BRITS LEGER BLIJFT
IN NOORD-IERLAND
dviseur van Brandt
noneerde voor DDR
Portugese revolte
maakte einde aan
langste dictatuur
van West-Europa
RUSSISCHE
INVITATIE
VOOR SADAT
H IJDAG 26 APRIL 1974
BUITENLAND
SSABON Zij dansten in de
claxonneerden, kochten
apagne voor de opstandige sol-
.jnaar soms ook betaalden de
a van Lissabon die de omver-
ig van het rechtse regime vier-
tiun uitbundigheid met hun
tuigen zeiden dat vijf van hen
de veiligheidspolitie werden
jeschoten toen zij langs haar
lfcwartier liepen, roepend „vic-
victorie weg met het fas-
rscheidene anderen werden
jemaaid toen zij vanaf de tanks
geklommen waren, de po-
uitjouwden die door de ramen
jen politiebureau naar de tanks
opstandelingen gluurden,
jaren vrijwel de enige in-
5T de overgrote meerderheid van
iiizenden die in de straten van
jofdstad uiting gaven aan hun
[de, was het roepen, drinken en
a. Men droeg manden met eten
aan voor de rebellerende
ten. Men ging met de pet rond
thampagne of rode wijn voor
kopen.
heb nog nooit van mijn leven
geluk gezien", zei een jong
usecretaris die een demonstra-
en paar duizend mensen ga-
Drijfnat van een gestadige
val wuifde de menigte met
igese vlaggen en leuzen met op-
ften als „weg met Caetano" en
leve de 25ste april". Velen
ten het Churchilliaanse V-te-
re voorbijgangers. Kenmerkender
was echter wat student Fernando
Correira te zeggen had: „Het is nog
te vroeg om te zeggen wat de mili
taire junta voor ons in petto heeft.
Maar wat het ook is, het zal beter
gaan. Het zou niet slechter kunnen
zijn dan het was".
Een collega, Joao Pinheiro, zei:
„De mensen zijn met de soldaten.
Alles zal beter gaan. De nieuwe re
gering zal een oplossing vinden voor
de conflicten in Afrika".
Voor de meeste Portugezen was het
de eerste keer dat zij ongecensu
reerde kranten konden lezen en on
gecensureerde uitzendingen van ra
dio en televisie konden volgen.
Het dagblad Republica drukte be
richten af die uit recente uitgaven
door de censor waren geschrapt.
Ook publiceerde het een vraag
gesprek met generaal Antonio de
Spinola dat 2 Jaar geleden gegeven
was op voorwaarde dat 't in zijn ge
heel of helemaal niet zou worden af
gedrukt. Dat was de reden waaróm
het zolang was achtergehouden.
De wijsheid van het regeringsbe
leid in Afrika in het geding bren
gend zei Spinola: „Is dit 'de Afri
kaanse oorlog) een eerlijke prijs die
Portugese jongens moeten betalen
voor de fouten van hun voor
ouders?".
De eens door de regering gedreven
televisie-omroep gaf herhaaldelijk
nieuws over de opstand met de aan
kondiging „ongecensureerd". En via
radio en televisie hoorden de Por
tugezen voor het eerst sedert vele Ja
ren de vrijheidsliederen van de com
ponist Jose Alfonso waarvoor een
verbod gold.
LISSABON Premier Marcello Caetano van Portugal is
gisteren afgezet via een militaire opstand, die voornamelijk
door majoors en kapiteins werd geleid. De macht in het land
werd overgenomen door een militaire junta, waarin generaal
Antonio de' Spinola de sterke man blijkt te zijn.
De opstand was het gevolg van daad de nieuwe stortte man vati Por-
een groeiend onbehagen binnen het tugal wordt, betekent dit hoogstwaar-
Partugese jeger over de reeds 13 sohljnlljk een voortzetting van de ko-
Jaar durende koloniale oorlogen in loniale oorlogen", zo stelt het Ango-
Afrika het gebrek aan democra- u, Comité. Het baseert deae ult-
tische vrijheden m eigen land. Een spraak op De Spinola's recente boek
x overzicht van het plein voor het centrum, in Lissabon waar Caetano en enkele leden van zijn
ering verbleven. Het gebouw was omsingeld door legereexiheden met lichte tanks.
"Portugal en de toekomst", waarin
de generaal pleit voor voortzetting
van het Portugees kolonialisme in de
vorm van een federatie.
"Het spreekt vanzelf dat de over-
heersende invloed van Portugal en
- investeringen in Angola
Juichende menigte, die naar schat
ting uit enkele duizenden mensen be
stond was gistermiddag getuige van
de laatste aote van de opstand die in
totaal 14 uur duurde de overga
ve van Caetano en leden
gering bij het in het centrum H.
Lissabon gelogen Carmo-palels, een m Mozamb.irë op"ie "wijie* "volte!
vroeger klooster dat diende als hoofd dlg gegarandeerd zouden blijven. De
kwartier van de regeringsgezinde, bevrijdingsbewegingen van Mozam-
republikeinse nationale garde. "Wij blqufi en Guinee B1SBau hebben reeds
stellen de natie erarn op de hoogte, duidelijk te kennen gegeven niets
dat ex-premier Caetano en leden van een dergelijke federale oplos
van zijn regering zich hebben over- ,s;:ig te willen weten", aldus het An-
gegeven', zo lieten de opstandelingen gola comité
weten. De beweging van d e strijd- Het comité verwijt De Spinola Üj-
krachiten, zoals zij zioh noemden, dens z«n gouverneurschap in Oulnee
heeft de rreer,™ - Blssau hebbar^ gestreefd naar
Gunter Guilleaume, per
adviseur van bondskanselier
Irandt van West-Duitsland en
duw zijn gearresteerd op ver-
n spionage voor Oost-
a zeer
stig ziek
Duitsland. Dit heeft Ruediger von
Wechmar, woordvoerder van de
Bonn bekendgemaakt.
Guilleaume die lid is van de SPD,
heeft de afgelopen vier Jaar ge
werkt op het bureau van de bondskan
selier. Volgens onbevestigde berich
ten zouden Guilleaume en zijn vrouw
deel uitmaken
van
G President Ludvik Swo-
0 Tsjecho-Slowakije is gis-
egens acute storing in de
aloop en ademhaling op-
1 het staatssanatorium in
is een medisch bulletin heb-
artsen alle maatregelen ge-
om complicaties tegen te
'aarnemers maken hieruit op
zondheidstoestand van de 78-
resident zeer ernstig is.
De federale openbare aankla
ger Siegfried Bsuback die opdracht
gaf tot de arrestatie van Brandts ad-
vxiseur, verklaarde dat hfj bekend
heeft dat hfj officier is van t Oost-
duitse volksleger en agent voor het
Oostduitse mnisterie voor de veilig
heid van de staat.
Guilleaume was een van de drie
persoonlijke assistenten van bonds
kanselier Brandt.
De bekendmaking, vormde gisteren
een ware sensatie die het parlemen
taire debat over wijziging van de
abortus-wetgeving totaal uit de pu
blieke belangstelling verdrong. De
zaak Guilleaume vormt volgens me
dedeling van de procureur-generaal
in Karlsruhe de grootste spionage-
affaire die zich ooit in de Bondsre
publiek heeft voorgedaan. Hij voeg
de er aan toe dat het feit dat Guil
leaume zo lange tijd op een hoge
post in het bureau van de bondskan
selier werkzaam heeft kunnen zijn,
hem „zeer aanzienlijke zorgen be
reidt". Guilleaume kwam in 1956 met
zijn vrouw als zogenaamde "vluch
teling" uit de DDR in West-Duitsland
aan. Velen die hem hebben gekend,
hadden zelfs gisteren nog moeite te
geloven dat Guilleaume geen trouwe
aanhanger van de Sociaal Democra
tische Partij was. maar een officier
van de Oostduitse spionagedienst,
die zijn feitelijke bedoelingen altijd
voortreffelijk achter een masker vatt
oprechtheid en Jovialiteit heeft we
ten te verbergen.
Guillaume klom snel op in de
Frankfurter afdeling van de SPD.
Dat hij niet bij allen even zeer ge
liefd was hield vooral daarmee ver
band dat hij zich als een sociaal-de
mocraat van het meer behoudende
type presenteerde, met een duidelij
ke afkeer van de maatschappelijke
hervormingsdrang der Jong-socialis
ten. de JUSO's. Sinds 1970 was hij op
het bureau van bondskanselier
Brandt te werk gesteld. Twee jaar
later werd hij daar belast met het
beheer van Brandt's agenda, met
name die der buitenlandse reizen.
Dart; hij in die hoedanigheid zijn
'bazen in Oost-Berlijn vermoedelijk
waardevolle gegevens heeft kunnen
toespelen blijkt wel uit de officieel
tot uitdrukking gebrachte bezorgd
heid van de Westduitse procureur-
generaal. Vast staat dat de verden
king al geruime tijd bij de ambte
naren van de veiligheidsdienst had
postgevat. Zijn gangen werden
voortdurend nagegaan. Ook de bonds
kanselier was uiteraard sinds enige
tijd op de hoogte van Guilleaume's
dubbelleven.
Gisteren werd Guilleaume tesa-
men met zijn vrouw en enkele als
"waarschijnlijk onbetekenende rand
figuren" omschreven personen in zijn
woning gearresteerd. Het betekent
ongetwijfeld een slag voor het pres
tige van dé Westduitse veiligheids
dienst dat Guilleaume zo lang onop
gemerkt zijn schadelijke werk heeft
kunnen verrichten. Het ministerie
van Binnenlandse Zaken poogde dit
overigens welgemoed te versluieren
door de opgewekte mededeling dat
de veiligheidsdienst toch maar een
goede vangst had gedaan en de spio
nage van de DDR een gevoelige slag
was toegebracht.
heeft de regering overgenomen'
De overgave van Caetano kwam
twee uur nadat een ultimatum van
de opstandelingen (om 14.30 uur on
ze tijd) was verlopen. Toen de repu
blikeinse garde die het Carmo ver
dedigde bleef weigeren zich over te
geven i beschoten de militairen het
gebouw kofrte tijd met een licht ka-
machinegeweren waarna met
tegenbeweging "die met Portugese
steun gebruik maakt van een aantal
woorden en begrippen waarvoor de
bevrijdingsbeweging strijdt, maar
deze een andere inhoud geeft".
Verkiezingen Z-Afrika De uit
slag van de verkiezing die woensdag
in Zuid-Afrika is gehouden heeft
een tank de poorten werden geramd, de nationalistische party van pre-
"Geef Je over, we hebben volop dy- mier John Vorster 122 zetels be-
namiet" lieten de militairen via zorgd in het nieuwe parlement. De
luidsprekers weten. Kort daarna, verenigde partij heeft er 41 verwor-
kwam de bekendmaking van de ven en de progressieve partij zes.
overgave.
De militairen zeiden dat de opstand
drie hoofdredenen als motief had:
het falen van de regering he*
oorlogsdoel in Afrika te preciseren
en vrede te bewerkstelligen
het gebrek aan democratische
rechten en het '"misbruik van macht'
aoor de regering;
de plicht van de strijdkrachten,
het land te verdedigen, een plicht
die we ook van toepassing achten op
de rechten van alle burgers.
Hoe de wereld op de gebeurtenis
sen in Portugal zal reageren is nog
onduidelijk. Uit voorlopige bekend
makingen in de vele hoofdsteden,
bleek dat men vooralsnog geen com
mentaar wilde geven.
De Nederlandse socialist Piet Dan
ker t, voorzitter van de vaste com
missie van Buitenlandse Zaken voor
de Tweede Kamer, zei in Avro's ra
dio Journaal de kans groot te ach
ten op een doorbreking van het Por
tugese koloniale beleid.
De verbannen Portugese soclalisti-
oche leider Mario Soares zei in Pa
rijs gereed te zijn naar Lissabon te
rug te keren. Hij hoopt op vrije ver
kiezingen en beëindiging van de ko
loniale oorlogen.
Het Angola comité heeft gisteren
verklaard de ontwikkelingen in Por
tugal "van groot belang" te vinden
maar waarschuwt voor "al te opti
mistische verwachtingen ten aan
zien van de koloniale oorlog'.
"Als generaal De Spinola inder-
LISSABON (UPI)
litaire staatsgreep in Portugal be
looft een einde te maken aan het
langste autoritaire bewind in
West-Europa en mogelijk aan de
kostbare strijd die Portugal voert
in een verkrampte poging de Afri
kaanse overblijfselen van zijn
eerst zo glorieuze wereldrijk te
behouden.
De opstand betekent de eerste
breuk in het Rechtse Portugese
bestuur sinds in 1932 Antonio de
Oliveira Salazar aan de macht
kwam en autocratisch bewind in
stelde dat hij gedurende veertig
jaar in stand wist te houden.
Onder Salazar's leiderschap
werd de pers gemuilkorfd, poli
tieke tegenstanders werden in
ballingschap gezonden en vormde
zich een algemeen gevreesde poli
tieke politiemacht. De premier
duldde geen verzet tegen zijn
vastbeslotenheid de overzeese ge
bieden onder de vlag van Portu
gal te houden.
Toen Salazar in 1968 door een
hersenbloeding werd getroffen,
waaraan hij later zou overlijden,
werd Marcelo Jose Alves Caetano
door de machtige vijftien leden
tellende Raad van State als zijn
opvolger benoemd. De raad ge
noot daarbij de steun van de
traditionele pilaren van de ge
vestigde orde. de militairen, han
del, industrie en banken en de
rooms-katholieke kerk, die ge
loofden dat hij de man was die
zo weinig mogelijk dingen zou
veranderen.
Caetano voerde enkele hervor
mingen in. Hij verzachtte de be
knotting van de pers. stond poli
tieke vluchtelingen de terugkeer
toe, beperkte de activiteit van de
nolitieke politie en moedigde d<>
toevloed van buitenlands kapitaa'
Maar onder druk van ul
tra-rechtse elementen in de rege
ring en de na'rionale verga
dering. hield Caetano een aantal
erfenissen van het tijdperk Sala
zar in stand. Politieke opDositie-
groeperingen mochten slechts kort
voor de verkiezingen van de na
tionale vergadering in de open
baarheid komen, maar daarbi.i
mocht het onderwerp van Portu
gal's strijd om zijn koloniën te be
houden niet worden aangevoerd
wanneer daarbil de regeringspol5
*#ek werd aangevallen.
De aan de macht zijnde Natie
nale Volksactiepartif won bij de
verkiezingen vorig Jaar alle 150
zetels nadat alle kandidaten van
de oppositie zich hadden terugge
trokken uit protest tegen de
overheidsbeperkingen op de ver
kiezingscampagnes.
Ondanks de politieke onderdruk
king kon Caetano wat zijn Afri-
ka-politlek betreft rekenen op de
steun van de overgrote meerder
heid van zijn landgenoten. De
meeste Portugezen beschouwden
de al vijf eeuwen onder Portugese
heerschappij verkerende koloniën
Angola, Mozambique en Guinee
als een Integraal deel van
het thuisland, dat ten koste van
alles verdedigd moest worden.
Men spreekt in Portugal dan ook
niet van koloniën maar van pro
vincies.
Voor een van de armste landen
van Europa zijn de kosten die
voor deze nationale trots betaald
moesten worden duizelingwekkend
hoog.
Het in Londen gevestigde In
stituut voor strategische zaken
schat dat Portugal meer dan vijf
miljard gulden heeft uitgegeven
om de dertien Jaar durende oor
log tegen Afrikaanse verzetsstrij
ders in zijn overzeese gebieden te
financieren. De Portugezen beta
len hiervoor dan ook op een groot
aantal consumptiegoederen 15
procent "oorlogsbelasting".
In deze oorlog zijn zeker drie
duizend Portugese militairen ge
sneuveld. Men moet niet denken
dat die oorlog uisluitend ide
alistische vaderlandslievende mo
tieven wordt gevoerd. Er staan
andere zaken op het spel. In An
gola heeft men geweldige
den ijzererts gevonden en vooi
de kust is olie aangeboord. In Mo
zambique is men bezig kunstwer
ken aan te leggen om de Zambe
zi voor Irrigatie en energie °r
bruiken.
In februari kwam verzet tege
voortzetting van de oorlogen in
Afrika uit een onverwachte hoek
namelijk van generaal Antonio
de Spinola. een keiharde voorma
lige cavalerie-officier die vorig
jaar als een nationale held naar
Portugal terugkeerde nadat hij
met zijn troepen in Portu
gees Guinee een succesvolle actie
had gevoerd om de guerrillastrij
ders daar in bedwang te houden
De Spinola, die vaak een mono
cle draagt en in een parachutis
tenuniform gekleed ging, betoog
de in een boek 'Portugal en de
toekomst', dat Lissabon de strijo
diende te beeindigen en de drie
Afrikaanse gebieden gedeeltelik
autonomie moest verlenen.
Het boek veroorzaakte in Po>
tugal grote opschudding en Cae
tano ontsloeg De Spinola uit zijr
funtie als plaatsvervangend
stafchef, samen met de stafche'
zelf, generaal Francisco da Cos
ta Gomes. Jonge officieren, die Dr
Spinola steunden, leidden een ko
lomie van ongeveer 200 infante
Caetano
risten naar Lissabon maar zagen
van hun actie af toen zij voor een
overmacht van regeringsgetrou
we troepen kwamen te staan.
De koloniale oorlogen hebber
in Afrika 150.000 man geregeld»
Portugese troepen voortdurend ln
actie gehouden. De helft van he
nationale budget is dan ook voor
defensie bestemd.
De oorlogen begonnen in 1961 in
Angola, toen de volksbeweging
voor de bevrijding van Angola
de wapens tegen de Portugew-
opnam.
Twee jaar later begon de Afn
kaanse partij voor onafhankelijk
heid van Guinee-Bissau en de
Kaap Verdische Eilanden (paigc)
met guerrilla-acties in Guinee. Ir
1964 ontketende het front voor de
bevrijding van Mozambique (Fre-
limo) de guerrilla tegen Portuga'
in Mozambique.
Van de drie Afrikaanse gebie
den is Angola, gelegen tussen
Zaire en Zuidwest-Afrika het
grootst met 12.4 miljoen vierkan
te kilometer. Het gebied ls rijk
aan mineralen, diamant, koffie
steenkool.
Mozambique produceert katoei
suiker en steenkool. Het heeft
voor zijn toekomstige ontwikkeling
zijn hoop gevestigd op de reus
achtige cabora basse-dam, die in
de Zambezi wordt gebouwd. Het
gebied ligt aan de oostkust va»-
Afrika en grenst aan Zuid-AfH
en Tanzania.
Portugees Guinee, in het weste
is het kleinst van de drie gebie
den. Het heeft een bevolking var
ongeveer een half miljoen ver
geleken met Angola 5.5 miljoer
en Mozambique met 8 miljoen
Het voornaamste produkt
aardnoten. Het gebied heeft zich
enige tijd geleden tot de onafhan
kelijke republiek Guinee-Bissau
uitgeroepen. Het is als zodanip
reeds door meer dan 60 landen
kend.
LONDEN (AP) De Britse pre
mier Harold Wilson heeft gisteren
bevestigd dat de Britse troepen in
Noord-Ierland zullen blijven om het
sectarisch geweld tussen protestant
en katholiek te bestrijden.
Egyptisch kabinet President Sa-
dat van Egypte heeft gisteren de
vorming van een 34 leden tellend
kabinet bekend gemaakt. Dit is de
eerste belangrijke kabinetswijziging
sinds de oktoberoorlog.
Het nieuwe kabinet, waarvan Sadat
premier blijft, is de zesde regering
sinds hij 42 maanden geleden aan de
macht kwam.
te dde er op een bepaald ogenblik is
aan troepen.
Momenteel verblijven^ 15.500 Britse
manschappen in de provincie, waar
de afgelopen Jaren al meer dan 200
soldaten om het leven zijn gekomen.
Wilson legde zijn verklaring af na
een toespraak van minister van De
fensie Roy Mason die suggereerde dat
het Britse leger wellicht zou worden
teruggetrokken uit Noord-Ierlamd in
verband met de toenemende druk
die wordt uitgeoefend.
Deze toespraak heeft een storm
van protest uitgelokt van protestant
se royalisten en gematigde katholie
ken die waarschuwden voor een
bloedblad in de omgeving van Bel
fast en de grensstreken.
„Het kabinet heeft opnieuw beves
tigd dat er geen verandering is ge
komen in het beleid van de regering
ln deze zaak", zo verklaarde Wilson.
BEIROET De Sowjetrussische
partijleider v Brezjnjew heeft presi
dent Sadat van Egypte naar Moskou
uitgenodigd voor een dringende top
conferentie, zo meldt donderdav ^et
Libanese blad „An Nahar" de
Egyptische hoofdstad.
Volgens het Libanese blad ueeft
Brezjnjew in een boodschap aan Sa-
dat gezegd, dat de betrekkingen tus
sen de Sowjet-Unie en Egypte een
punt bereikt hebben, waarop overleg
vereist is, „in het belang van beide
landen".
