Portugal vecht al 13 jaar
in Afrika
IN MACAO IS NOG
ALLES MOGELIJK
Caetano: wi
geven Afrikc
nooit op...
Afrikaanse provincieseisen onafhankelijkheid
r
ZATERDAG 13 APRfl
LISSABON Al meer dan dertien jaar bestrijdt Portugal
nu Afrikaanse guerrillabewegingen in zijn drie overzeese
gebieden in Afrika: Angola, Mozambique en Portugees
Guinee, gebieden die ver van elkaar verwijderd liggen op
het Afrikaanse continent. De guerrillabewegingen eisen
volledige onafhankelijkheid op, zoals hun Afrikaanse buur
landen kennen, en willen hun landen zelf besturen.
Premier Marcello Caetano van Portugal heeft verklaard dat
de Afrikaanse gebiedsdelen onder de Portugese vlag moe
ten blijven als autonome provincies met een multiraciale
structuur. Hij heeft verklaard dat Portugal hiervoor zal
blijven strijden, koste wat kost, maar niet iedereen in Por
tugal is er echter nog zo zeker van dat de strijd met militai
re middelen beslist kan worden.
Generaal Antonio De Splnola. die
Jaren lang als commandant in Gui
nee de strijd tegen de guerrillastrij
ders heeft geleid, schrijft in zijn
boek .Portugal en de toekomst" dat
Portugal met militaire middelen al
leen de overzeese gebieden nooit zal
kunnen behouden en een politieke
regeling bepleit. Het boek heeft mede
g^'eid tot een crisis in Portugal en De
Spinola is inmiddels als vice-chef-
staf van de Portugese strijdkrachten
ontslagen. Met De Spinola ls een
deel van het Jonge kader van de
st-ijdkrachten van mening dat ge
streefd moet worden naar een poli
tieke oplossing voor de Afrikaanse
pr flemen.
Angola en Mozambique liggen aan
twee zijden van het Afrikaanse vaste
land. Angola, aan de westkant, grenst
aan de Atlantische oceaan; Mozam
bique, aan de oostkant, ligt tegenover
Madagascar en grenst aan de Indi
sche Oceaan. Portugees Guinee ten
slotte ligt in West-Afrika tussen Se
negal in het noorden en de republiek
Guinee in het zuiden. Het heeft eth-
nische banden met de Kaap Verdi-
sche eilanden in de Atlantische Oce
aan, een strategisch belangrijke
eilandengroep enkele honderden ki
lometers buiten de kust van Senegal.
Zowel Angola als Mozambique zijn
rijk aan natuurlijke hulpbronnen.
Angola produceert diamant, katoen
en ijzererts, en de olieproduktie is er
krachtig op gang gekomen. Verder
is het een van de grootste koffie-ex-
porterende landen.
Mozambique heeft rijke voorraden
aan kolen, mineralen en edelgesteen
ten. Spoedig zal het kunnen beschik
ken over de electriciteit van de cen
trale aan de Cabora Bassa dam. Het
land is een der voornaamste produ
centen van Cashew noten.
Rijk
Zowel Angola als Mozambique ma
ken economische hoogtijdagen door,
voor een deel tengevolge van de oor
log tegen de guerrillabewegingen. In
Loeanda, de hoofdstad van Angola,
Portugal, het armste en achterlijkste land van Europa bezit
het grootste koloniale rijk ter wereld. Het heeft de afgelopen
dertien jaar vijfduizend mensenlevens en 18 miljard gulden
besteed bij pogingen om dat rijk te behouden. Toch waagd
Portugals meest geëerde vechtjas het om een boek te schrijven
waarin stond dat een militaire overwinning in Afrika onmoge
lijk was. De schrijver (generaal António de Spinola) werd ont
slagen, maar de twijfel blijft. Op deze pagina een overzicht van
de activiteiten der bevrijdingsbewegingen in Angola, Mozam
bique en Guinee-Bissau, de visie van Portugals premier Caetano
op de oorlog en de indrukken van een onzer redacteuren na
een bezoek aan de vrijwel vergeten Portugese mini-kolonie in
Azië, Macao.
Het Portugese rijk omvat op het ogenblik nog, behalve het
eigenlijke Portugal met de Azoren en Madeira in Afrika: An
gola, Mozambique, Portugees Guinee, de Kaap Verdische Eilan
den, Principe en Sao Tomé en in Azië Macao en oostelijk Timor.
De Portugese bezittingen in India zijn overgedragen aan India.
40 procent is bestemd voor militaire
uitgaven.
De bevrijdingsbewegingen in de
drie "provincies" vallen uiteen in
splintergroepen en zijn het vaak on
derling niet eens. Zij hebben slechts
een groot gemeenschappelijk ideaal:
onafhankelijkheid. Verzet tegen de
Portugese autoriteit is het middel,
om dat ideaal te bereiken.
Napalm
wordt elke dag een nieuw gebouw op
geleverd. In beide gebiedsdelen zijn
veel nieuwe scholen, ziekenhuizen,
wegen en bruggen gebouwd. Grote ir
rigatieprogramma's zijn er verwezen
lijkt.
Portugees Guinee is de arme tak
van de familie. Het land heeft weinig
natuurlijke hulpbronnen. Voor Lis
sabon ligt het belang van Portugees
Guinee voornamelijk in de band met
de Kaap Verdische eilanden. Verder
redeneert men in Lissabon dat als
Portugel in Portugees Guinee zou
toegeven dit een slecht voorbeeld zou
zijn voor Angola en Mozambique.
Guerrilla
De ellende voor Portugal in Afrika
begon in 1961, toen guerrillagroepe
ringen Noord Angola binnentrokken
uit het naburige Zaïre - toen nog de
Republiek Kongo genaamd. De guer
rilla richtte zich tegen het leven en
de bezittingen van de Portugese kolo
nisten. Spoedig werd dit voorbeeld ge
volgd door inheemse vrijheidsstrij
ders langs de grenzen van Portugees
Guinee en in 1964 werden ook in het
noorden van Mozambique de guirril-
ders actief.
Sindsdien is het oorlog in de Portu
gese overzeese gebiedsdelen. Van
Portugese zijde wordt de strijd ge
voerd door een leger van ongeveer
140.000 man. Veerig procent van hen
zijn Afrikanen uit de landen zelf. Ook
het officerenkorps telt steeds meer
Afrikanen. Er is momenteel een vol
ledig Afrikaanse commando eenheid.
De oorlogen hebben hun effect niet
gemist op de Portugese begroting:
De guerrillabewegingen opereren
vanuit bases in de buurlanden de
onafhankelijke Afrikaanse staten
Zaïre, Sambia, Tanzania, Senegal,
en de republiek Guinee. Een groot
deel van de financiën, de wape is de
instructeurs en adviseurs van de
guerrillabewegingen komt uit de
Sowjet-Unie, China, Cuba en de
Oosteuropese communistische lan
den. Het is bewezen dat Portugal in
Afrika NAVO-wapens en napalm ge
bruikt.
Angola heeft een bevolking van on
geveer 6 miljoen. Een grote meer
derheid van de bevolking is zwart, 'n
grote minderheid gemengd. Het Por
tugese leger in Angola is naar schat
ting 60.000 manschappen sterk. Daar
bij komen nog een zesduizend man
schappen van de speciale politie en
de veiligheidsdiensten.
De oorlog heeft een land als Gui
nee in bepaalde opzichten voordeel
gebracht. De militaire situatie
heeft de aanleg van wegen, brug
gen en goede communicatie syste
men noodzakelijk gemaakt. Het so-
cdaJe programma van het leger heeft
gezorgd voor een groot aantal scho
len voor Afrikaanse kinderen en *n
goede gezondheidszorg.
De gemengde bevolking op de Kaap
Verdische eilanden is het gevolg
van de traditionele Portugese multi
raciale politiek. De Portugese ma
rine heeft het heft stevig in handen
op de eilanden en guerrilla-activi
teiten van betekenis hebben daar
voor zover bekend niet plaats gevon
den.
De Spinola dringt er in zijn boek op
aan door politieke, economische en
sociale hervormingen de hoofden en
de harten van Afrikaanse bevo.king
voor Portugal te winnen. Als staats
vorm bepleit hij een federatie of een
Portugees gemenebest.
LISSABON Premier Marcello
Caetano beschuldigt de critici
van Portugals militaire beleid
m Afrika ervan dat zij inner
lijke tweedracht zaaien om de
staat te ondermijnen en buiten
landse belangen te dienen. In
een van zijn periodieke "praat
jes" voor de televisie zei Cae
tano dat een mislukte opstand
in het leger in het buitenland
was beoordeeld als een teken
ruglopende steun voor Portu
gals beleid in de Afrikaanse
kolonies.
Zoals bekend hielden enkele we
ken geleden ongeveer 30 offi
cieren en 180 manschappen 'n
mislukte mars op Lissabon uit
protest tegen het ontslag van
generaal Antonio Spinola als
plaatsverangens stafchef. De
generaal had een boek gepubli
ceerd ("Portugal en de toe
komst") waarin hij eerder
pleitte voor een politieke dan
voor een militaire oplossing
van de nu al 13 Jaar durende
oorlogen in Guinee, Angola en
Mozambique. Caetano zei dat
de "muiters geen rekening hiel
den met de politieke manipula
tors, hier en elders, die bereid
zijn alle gebeurtenissen uit te
buiten om de fundering van de
staat te ondermijnen. Voor en
kele landen en volken die niet
weten of begrijpen wat Portu
gal in Afrika poogt te doen is
de enige oplossing dat Portugal
de Afrikaanse staten verlaat"
In zijn eerste verwijzing naai
Spinola's boek sinds het begin
februari werd gepubliceerd zei
de Portugese leider dat "de in
ternationale pers en onze ge
bruikelijke vijanden snel dat
gene uit die analyse pikten dat
hun doeleinden ondersteunt
Maar tegelijkertijd wijzen zij
elke oplossing van de hand die
niet neerkomt op een onmiddel
lijke overgave aan de zoge-
n aam de bevrijdingsbewegin
gen". Caetano besloot zijn
praatje met: "Zolang ik aeze
functie vervul zullen de Portu
gese overzeese gebieden niet
worden overgegeven, daar is
geen twijfel aan".
Premier Caetano
vrijheid
Caetano zei dat hij niet
over kortgeleden verwarm
gebiedsdelen waar "een
dozijn bureaucraten
lieden" bezig is met het g
ten van onderworpen vol
"Wij hebben het ovc
strekte geb.eden die
Portugezen vijf eeuw
den werden ontdekt
langs de zeekust bevolkt,
waaruit de Portugese
zich over uitgestrekte or
te. of nagenoeg onbevolb
bieden in het binnenland
breidde".
De premier stelde met kle
Portugal weigert
bieden, waar thans grote 1
gese gemeenschappen
vestigd, op te geven. "Pi
heeft Angola gemaakt"
klaarde hij. "Portugal
Mozambique geschapen,
ze twee grote provincies-,
duizenden families die i
ginsolen en technieken
beschaving hebben gd
plantages en industrieën
ben gesticht,
aangelegd, rivieren hel
temd en moderne stedi
MACAO Zelfs op het beste geretoucheerde portret van Voorzitter Mao is de grote
wrat op zijn kin duidelijk te zien. Een Nederlander zou zo'n wrat waarschijnlijk laten
weghalen, maar Chinezen zijn zeer trots op hun wratten en laten er vaak lange haren uit
groeien. De Volksrepubliek China heeft zelf ook zo'n wrat. Ergens aan de onderbuik van
het immense rijk ligt, enkele kilometers ten westen van Hong Kong en Canton de piep
kleine Portugese kolonie Macao: een vrijwel vergeten stukje kolonialisme dat als 'n wrat
schijnbaar ongecontroleerd voortwoekert op een schiereiland van vijftien vierkante kilo
meter.
Een smalle landtong verbindt de
stad met het anti-kapitalistische en
zeer preutse China, waar iedereen
volgens Westerse bezoekers hard
werkt, maar geen winst maakt en of
ficieel zelfs niet denkt aan zulke zon
dige zaken als geld verdienen, laat
6taan sex, casino's en verdovende
mid dien Juist de voornaamste
bronnen van inkomsten in Macao.
Door
Jan van Wieringen
In Macao doet men ot China niet
bestaat en iedereen leeft er nog pre
cies zoals dat in het oude Chinese kei
zerrijk gebruikelijk was. De rijken
worden steeds rijker; slimme zaken
mensen verdienen hopen geld en er
ls altijd tijd voor een spelletje Mah
jong en een avontuurtje. In Macao
is men bepaald niet preuts. Alles
kan. alles mag en iedereen heeft on
middellijk door wat de vele goklusti
ge toeristen uit Hongkong komen
doen. Heel Macao staat klaar om aan
de dolste wensen te voldoen.
Paradijs
De toeristen komen meestal slechts
een enkele dag. Macao heeft geen
eigen vliegveld. Het is alleen bereik
baar vanuit Hongkong met overigens
uitstekende draagvleugelboten (één
uur) of grote veerboten (drie uur).
Vooral de Engelsen uit Hongkong
komen op him vrije dag graag naar
hun Portugese buren, want Casino's
en gokken bij de hondenraces is in
Hongkong verboden. Verder is Ma-
cao vergeleken met het razend druk
ke, lawaaiige Hongkong natuurlijk
een paradijselijk oord. Er is nauwe
lijks verkeer; de kleine straatjes en
de pastelkleurige. half overwoekerde
huizen geven de stad een Zuideuro
pees uiterlijk en wat zakkenrollers
en aanslagen betreft is Macao veel
minder gevaarlijk dan Hongkong.
De verklaring voor die veiligheid
moet uiteraard gezocht u-orden m
het feit dat de mensen in Macao lang
niet zo opeengepakt wonen als in
Hongkong. En dan is daar natuur
lijk het bewind van de Portugezen,
die met talloze Chinese, Angolese en
natuurlijk ook Portugese soldaten 't
hele stadje dag en nacht bewaken.
Het is een van de weinige steden in
Azië waar vrouwen 's nachts alleen
op straat kunnen lopen en dan niet
worden lastig gevallen.
De meeste Engelsen komen dus ge
woonlijk voor een dag, maar de an
dere groep bezoekers bestaat ook uit
„dagjesmensen". Dat zijn de niet-
Engelse toeristen, die uit Japan of
San Francisco via Hongkong naar
Europa reizen en een bliksembezoek
aan Macao brengen om hun geluk te
beproeven in een van de vele Casi
no's. In alle reisgidsen wordt een be
zoek aan Macao warm aanbevolen,
omdat het uniek is in de wereld en de
prijzen van horloges, camera's emwat
dan ook nog lager zijn dan in die an
dere beroemde vrijhavens, Singapore
en Hongkong.
De Portugezen zijn dol op hun toe
risten, omdat zij natuurlijk veel geld
inbrengen. Het visum alleen al kost
vijftien gulden, wat erg veel is verge
leken met de grote steden in de buurt,
waar zo'n stempeltje doorgaans gra
tis wordt verstrekt. Het wordt de be
zoekers aan Macao verder zo gemak
kelijk mogelijk gemaakt: de plaatse
lijke pataca heeft dezelfde waarde
als een Hongkong dollar (zestig cent)
en de bankbiljetten uit Hongkong
worden overal in Macao vrij geaccep
teerd. De hotels zijn vaak erg mooi
en vrij goedkoop. Voor een kamer die
in Tokio zeker negentig gulden zou
kosten vraagt men in Macao niet
meer dan twintig.
Gok-hotels
Maar de toeristen komen niet voor
de mooie hotels, al zijn die de tocht
naar Macao alleen al meer dan
waard, vooral de Pousada Inn en de
Regenboog Villa met hun grote bal
kons, bloempotten en voortwoekeren
de klimplanten. De mensen die dat
allemaal al eens gezien hebben gaan
baccarat spelen aan een van de groe
ne tafels van het drijvende Chinese
Casino .Chark Suen' (Piratenschip)
of het protserige nieuwe hotel Lisboa.
Net als in de ontelbare andere gok-
hotels staan hier in verblindend wit-
neon-licht hele batterijen gok-auto-
maten waar soms - niet te vaak na
tuurlijk hele bedragen uit komen
rinkelen. Met roltrappen glijden de
bezoekers langs enorme verdiepingen
vol automatische slot-machines en
jack-pots en zalen waar men vanuit
zachte, zwart-leren stoelen via knop
jes in de armleuning en ingenieuze
lichtsystemen voor grof geld bingo
kan spelen.
Zelfs door de week is het in die gok-
pakhuizen ongelooflijk druk. De en
kele Duitse, Amerikaanse en Japanse
toerist is verre in de minderheid bij
de Chinese gokkers. Op de boot
van Hongkong naar Macao zijn spe
ciale gok-kamers ingericht waar al
druk wordt gekaart en de Mahjong
stenen driftig klikkend over de ta
fels schuiven.
Voor de gokautomaten in de casi
no's staan vooral veel oude Chinese
dametjes die er uit zien of zij hun
laatste pataca zojuist hebben uitgege
ven, maar volgens de Portugezen
hier zijn dit vaak zeer vermogende
vrouwen, die ook aan de groene speel
tafels enorme bedragen inzetten en
verliezen zonder met hun moede
ogen te knipperen: de volgende dag
zitten zij er weer en verliezen op
nieuw.
De sfeer in die speelzalen is uiterst
merkwaardig. Het lijkt er precies op
de geautomatiseerde hebzucht- fa
brieken in Las Vegas en dat klopt
ook, want de eigenaar van het Lisboa
hotel met de vele speelzalen reist re
gelmatig naar Amerika om in Las
Vegas de nieuwe ontwikkelingen te
gaan bestuderen. Het gaat in de ca
sino's bijzonder democratisch toe.
Men is er niet, zoals in Cannes en
Monaco, verplicht om in smoking de
betere roulette-zaken te betreden.
Over de dikke tapijten en de glim
mende vloeren loopt van alles en ver
moedelijk zien alleen de ervaren
croupiers het verschil tussen een
riksja-koelie en een casino-miljonair:
aan de kleding is het niet te merken.
Trucs
De ongedwongen toestand is echter
alleen maar schijn. Iedereen kent el-
kaars trucs; de geroutineerde meisjes
die met een groepje klanten bacca
rat spelen taxeren hun gasten met
een enkele oogopslag. Door iedere
zaal en bij alle ingangen lopen onge-
uniformeerde Chinese agenten die
bezoekers met tassen argwanend na
sluipen om uit te vinden wat zij met
zich meedragen; een wapen, instru-
len.
In de vele restaurants, bars, sau
na's en all-night coffee-shops in het
gokpaleis Lisboa worden ook al enor
me bedragen uitgegeven aan drank
en andere zoete zaken die worden
aangedragen door uitstekend gedril
de Chinese meisjes vaak kinderen
van vluchtelingen uit de Chinese
Volksrepubliek.
Al die zaken zijn 24 uur per dag
open en ze worden dan ook vaak ge
bruikt om in te slapen (de sauna's)
of contacten te leggen voor een ple
zierig uitje. Iedereen in Macao weet
dat en de serveerstertjes wijzen el
kaar giechelend op de avances die de
klanten naar elkaar en de dien
stertjes maken. Amerikanen zijn
vaak dol op Chinese meisjes en in
de coffee-shop van het Lisboa hotel
is het 's morgens om half zes nog
even druk als 's avonds om tien uur:
de zaak loopt als een trein. Bezoekers
met meer gespecialiseerde wensen
prefereren de knappe Portugese sol
daten, die ook in het Lisboa zitten te
wachten om tegen flinke betaling
een nachtje gezellig uit te gaan
Of dat nu met een man of een
vrouw is doet er niet zo veel toe. als
er maar geld op tafel komt.
Heroïne
Die ontmoetingsplaatsen zitten ook
vol met politieagenten niet om dit
soort praktijken te voorkomen maar
om te zorgen dat alles ordelijk ver
loopt. Alleen de serveerstertjes eD
de Portugese soldaten zijn echt <ang
om openlijk contact te leggen en
dat gebeurt dan in de grote hal en de
winkelgalerij van het hotel. Het is
merkwaardig om te zien hoe er dan
stiekem achter een pilaar uit het
gezichtsveld van de politiespioanen
afspraakjes worden gemaakt waar
na men het hotel apart verlaat en
een taxi neemt naar een goedkoop
Chinees hotel, waar de kamers pe-
uur worden verhuurd.
Macao is de stad waar alles ge
oeurt wat God en Mao hebben
verboden. Het is de ideale plaats
voor een James Bond verhaal. Vo)
gens VN-rapporten werden vanuit de
ze stad al voor de tweede wereld
oorlog voor zeven miljoen gulden
aan heroïne verhandeld. Op het
ogenblik zijn van deze handel na
tuurlijk geen betrouwbare cijfers te
verkrijgen, maar men schat dat het
getal nu aanzienlijk hoger moet lig
gen. Mensen die zeggen dat zij het
weten kunnen noemen Macao de ba
sis van wijdvertakte smokkelorgani
saties. Anders dan in Hongkong is
de handel in verdovende middelen
nauwelijks illegaal: iedereen weet
er van en het lijkt wel of de hele
stad er bij betrokken is. Verschillen
de bronnen meldden al Jaren gele
den dat de voorzitter van de Kamer
van Koophandel in Macao, Ho Yin
tevens de leider is van t grootste
smokkelsvndicaat in de stad en
hij zou daarbij dan ook nog lid zijn
van het Volkscongres in Peking. Ma
cao is dan volgens de verhalen ver
der ook nog de basis voor de spiona-
geactiviteiten van de nationalistisch
Chinese regering op Taiwan (For
mosa).
Zelfs als al deze geruchten en ver
dachtmakingen stuk voor stuk ver
zonnen zijn en Macao niets meer is
De stille stad Ma 6
Portugese huizen en Ch
woners. Macao maakt
rige indruk, maar mt n;
zeggen dat zij het toeten
houden vol dat de verwei
ren en betraliede venster 83
gade zijn waarachter zi st
delige transacties word bei
doten tussen rijke hand lai
^aken als heroïne. Rui
ian het slaperige stadje de
veel op lijkt, dan nog blij! Kr
merkwaardig oord. Een b 6 c
uit het drukke Hongkong, zo'
ste Engelse kolonie in Azü m
cao, met vierhonderd Jaar Ie
Europese kolonie in Azië, up
van een onwaarschijnlijke idt
de tijd, die nog interessai
als men bedenkt dat deze chi
den ieder moment kunne fed
opgeëist door de
bliek. (Zowel Hongkong i
zijn min of meer "verhuifl at
Europeanen. De positie v r,
is erg onzeker; de cona en
Hongkong loopt af in 1997)
Er is al veel gespeculeer q
toekomst van deze tw« t
anachronismen. Over het
stelt men dat zowel Ho
Macao voor Peking te ar
zijn om op te geven. Voor d
in de communistische leer
bestaan van deze restjes 1 p
me op de grens ran 4
Volksrepubliek toch ee j j,
schoonheidsfout zijn jor
wrat op een verder gaaf gei n
heeft zyn wrat nooit lad |j^
len, maar niemand kan i jjt(
er na de dood van de hd
politicus zal gaan gebeuren
