lapillon: wat n ellende
Iet kennen van God is het kennen van de beminde
terkerkelijk Vredesberaad
hter Nobelprijs Sacharow
we McQueen opnieuw n getaway
Een lelijke vrouw is
toch ook niet alles
p 12 APRIL 1974
«imiimmu»
ring prof. C. J. de J ogel in Leiden over St. Thomas van Aquino
Kr men als christen hoort
ver een Thomas, dan denkt
geeist aan de ongelovige
die alleen wilde geloven
jelf zag. Onder de vele gelo-
jmassen die na hem kwa-
mt Thomas van Aquino, die
geleden gestorven is. een
pndere plaats in binnen de
le wereld. Allereerst is hij
s van wie ook de tegenstan
den dat hij gekenmerkt
l„or ernst, bescheidenheid,
van karakter en zulver-
jarnaast is deze Thomas
die zijn Schepper volledig
De opdracht om heilig te
zoals "HU heilig is die
Petrus 1,15) is door deze
volledig verwezenlijkt.
/an de heilige Thomas
61 Ino bekend dat hij zich in
ïtte op Christus: de Waar-
II n liefde voor de Schepper
i zich zeker niet afkeren,
kennen van de waarheid
jjpdng. Harmonie-model dus
»loof en weten! Een harmo-
van de eenheid tussen ge-
d geloof en natuurlijk we-
bij het geloof op geen enke
le manier wordt aangetast door het
menselijk kennen en waarbij tevens
het menselijk kennen haar geheel
eigen zelfstandige plaats behoudt.
Daarmee hebben we één van de
kenmerken van het thomisme weer
gegeven.
In Leiden organiseert nu een
groep r.k. studenten bij gelegenheid
van het zevende eeuwfeest van St.
Thomas een serie van 5 lezingen,
waarvan de vierde lezing door Prof.
dr. C. J. de Vogel onder de titel "De
ethiek van St. Thomas tegen de ach
tergrond van het Griekse denken" in
het Academie gebouw te beluisteren
viel.
Bij een korte bespreking van de
kerkvaders gaf prof. De Vogel als
inleiding twee voor hen belangrijke
kenmerken. Allereerst staan de
kerkvaders weliswaar kritisch,
maar zeker niet afwijzend ten op
zichte van de hen bekende Griekse
filosofen zoals Plato en de Stoa (de
geschriften van Aristoteles waren in
de eerste eeuwen van het christen
dom niet bekend). Het tweede ken
merk is dat de christelijke leer ver
re het door de filosofie gegevene
overtreft. Eén van de belangrijkste
eerste kerkleraren vatte dit samen
met: "wat de Grieken zochten, gaf
het evangelie".
Als voorbeeld van deze opname n
overstijging gaf prof. De Vogel de
verhouding van de wijsheid binnen
het neoplatonisme ten opzichte van
Christus, de wijsheid in het christen
dom, Het neoplotamisme nu kende 'n
allesoversüjgend beginsel: het ene
Hieraan zou alles wat bestaat on
dergeschikt zijn. Alles zou hieruit
voortkomen en ernaar terug keren.
Zo zou volgens deze leer ook Chris
tus een onder geordende uitstroming
moeten zijn van dit ene. Hier ech
ter zien we dat de christelijke leer
consequent vasthoudt aan de
Openbaring van de Drie-ene-God;
Christus als de Zoon, de Logos, het
eeuwige woord blijft immers geheel
gelijk aan de Vader.
Wat prof. De Vogel aantrof bij de
kerkleraren, blijkt nu ook aanwezig
bij St. Thomas. De Griekse wijsbe
geerte wordt binnen het thomisme
opgenomen, maar tevens verre over
stegen. De taak waarvoor St. Tho
mas zich gesteld zag, was het opne
men van de pas bekend geworden
i Aristoteles. Dit pro
cos lichtte prof. De Vogel toe aan de
hand van een vergelijking tussen de
Bthioa Nicomachea van Aristoteles
en het ethische deel van de Summa
Theologlca van St. Thomas, met
name wat betreft het doel van het
menselijke ethische handelen. Waar
om zou men ethisch handelen, wat
is het oogmerk?
BU Aristoteles hangt het doel van
iedere zaak of ieder ding samen met
dat wat het is. Alles echter wordt ge
kenmerkt door belangrijke en min
der belangrijke eigenschappen. Zo
ook de mens. Het meest kenmerken
de van de mens nu is dat wat hem
zijn eigen plaats onder de levende
wezens geeft en dat is ongetwijfeld 't
kennen.
Wanneer nu de hoogste eigen
schap van de mens zijn kennen is,
dan zal de hoogste deugd van de
mens het hoogste kennen zUm. Dit
kennen echter blijft bij Aristoteles
beperkt tot de mens zelf: het eind
doel van het menselijk handelen kan
immers niet een niet-menselijk goed
zijn. Deze hoogste intellectuele deugd,
geheel gebonden aan het menselijke
kennen, geeft bij Aristoteles de ge
lukzaligheid. Wat nu bij St. Thomas
behouden blijft, is evenzeer het ken
nen als hoogste goed van de mens.
Dit kennen is echter niet in zicnzelf
besloten, maar is het kennen van
God.
Het hoogste waar iedere mens
naar streeft is het schouwend ken
nen van God zelf, dat kennen geeft
ons de beloofde gelukzaligheid, (zie
bijv. Joseph Pieper: Glück und Kon-
templatlon blz. 68, waar hij wijst op
Joh. 17.3: "Dit is het eeuwige leven,
dat zij U kennen). Dit mogen ken
nen van God is niet zoals bij Aristo
teles een kennen om het kennen, het
is integendeel het kennen van de be
minde. Dit liefdevol kennen geeft
daarbij een geheel nieuw aspect: 't
sociale. Wanneer we God kennend
mogen beminnen, dan maakt dit dat
we evenzeer al wie Hij bemint moe
ten beminnen. Dit beminnen gaat
dan gepaard met eerbied, ontzag, of
fer, enz.
Zo wordt dan binnen het chris
tendom ons einddoel tot een norm
die niet de mens meer als middel
punt heeft, maar de Schepper. Maar
deze .verlaging' van de mens tilt hem
verre boven zichzelf uit. Het kennen
is niet meer zichzelf kennen, de lief
de niet meer alleen gericht op het
eigene. Zo werkt het christelijke doel
normerend: normen echter die de
mens niet zelf vastlegt (wat een
meerderheid besluit zou norm zijn)
maar die ons door de Openbaring
door onze Schepper gegeven zijn.
In korte trekken schetste prof. De
Vogel enkele consequenties die van
uit de christelijke normering voor
het sociale leven gelden. Met r.ame
de moderne opvattingen over de
verhouding ouders-kinderen evenals
die binnen het onderwijs bleken wel
erg verwijderd van de thomische ge
gevens.
Wat ons bijzonder trof was het
feit dat de verhouding mens-milieu
vanuit het thomisme een ander aan
zicht krijgt. De mens is niet zonder
meer meester, maar is beheerder van
de hem gegeven natuur. De vraag
komt nu bij ons op in hoeverre mis
schien een groot deel van de moder
ne milieu-problematiek haar oplos
sing kan krijgen vanuit het thomis
me. In dat geval is het thomisme
niet alleen een leer uit het verleden,
maar is het evenzeer een leer van de
toekomst.
P. M. C. VAN KEMPEN,
Phil/d-rs. arts
namens de groep r.k. studenten
[AAG Het Interkerkelijk
d (waarin negen Ne-
kerken samenwerken)
Jkun betuigd aan de voor-
de Russische dissident
WSacharow voor de Nobel
1974. Sacharow is al
leidene groeperingen als-
n groep hoogleraren aan
iche faculteit te Leiden
e formeel het recht heb-
»r de Nobel Vredesprijs
liitvoerige toelichting op dit
egt het IKV dat de werke-
kenis van de Nobelprijs
niet zozeer ligt in de
zelf (al is die niet zon-
als wel in de activi-
f daar in de wereld aan
Daarom heeft het IKV
(iet verleden ook aangeslo-
D actie voor toekenning van
de Nobel Vredesprijs aan Bisschop
Dom Helder Cam ara en zou het zich
in de toekomst ook willen aanslui
ten bij een actie voor ds. Beyers
Naudé uit Zuid-Afrika.
Het IKV ziet zijn actie voor Sa
charow in het verlengde liggen van
de standpuntbepaling "De toekomst
van Europa" die het in 1972 heeft ge
publiceerd. Ook daarin heeft het
IKV zijn bezorgdheid laten blijken,
over de schending van mensenrech
ten in Oost-Europa en met name in
de Sowjet-Unie. Het IKV riep daarin
de vredesgroepen in Nederland op,
om deze zaken niet te verwaarlo
zen. "Protesten uit de kring van de
vredesbewegingen zullen meer indruk
maken en beter gemotiveerd zijn,
dan die uit de behoudende hoek waar
zulke protesten gewoonlijk de in
druk maken meer gericht te zijn te
gen als "anti-Amerikaans" of links
beschouwde groepen in Nederland,
dan tegen de machthebbers iri de
Sowjet-Unie zelf, aldus het IKV.
Sacharow geboren in 1921
werkte vanaf 1948 tezamen met vele
anderen in grote afzondering en in
het geheim aan de verwerving van
de kennis, die de Sowjet-Unie In
staat moest stellen de VS in te ha
len op het gebied van de atoom- en
waterstofbom. Maar evenals bij zijn
Amerikaanse collega's ontstond ook
bij hem het inzicht dat een wereld
die deze wapens heeft leren kennen,
slechts op de oude voet voort kan
gaan op straf van zelfvernietiging.
Vanaf het einde van de Jaren vijf
tig begint hij zich meer en meer be
zig te houden met de centrale
vraagstukken van vrede en mense
lijkheid. In vertrouwelijke en later
ook in open brieven aan Chroetsjow
waarschuwde hij voor gevaren ver
bonden aan de "fall-out" bij proe
ven met deze wapens.
In 1968 werd deze man, die twaalf
Jaar onbekend aan de top van de
Russische wetenschap had gestaan,
op slag ok wereldberoemd door
zijn memorandum "Vooruitgang coë
xistentie en instellectuele vrijheid.
Een pleidooi voor een menswaardig
bestaan", dat na in Rusland te heb
ben gecirculeerd in het westen in
vele talen verscheen.
In 1970 richtte hij zich tezamen met
V. F. Turcin en R. Medwedew op
nieuw tot de leiders van de Sowjet-
Unie met een pleidooi voor een
reeks van democratiseringsmaatre-
gelen. In 1973 verklaarde hij dat het
westen bij het op gang komende vei-
ligheidsoverleg, een liberalisering
in de Sowjet-Unie tot voorwaarde
diende te maken voor toenadering en
ontspanning. Al deze activiteiten
werden Sacharow niet in dank afge
nomen. Hij verloor zijn baan en de
vele daaraan verbonden voorrechten
maar hij blijft zijn contacten
met het buitenland gebruiken om in
steeds sterkere bewoordingen te pro
testeren tegen de onvrijheid en het
onrecht. Hij blijft daarbij het com
munisme trouw. In zijn diverse me
moranda steltt hij dat de communis
tische ideologie aan aantrekkelijk
heid kan winnen wanneer de tech-
nisch-economische vooruitgang in
het eerste socialistisch land in de
wereld gepaard zou gaan met een
groot aantal democratiseringen.
stille betoging op de dag van
OVERZICHT
PREMIES
KERKENBOUW
DEN HAAG Sedert de inwer
kingtreding van de Wet Premie Ker
kenbouw in februari 1964 en gere
kend tot en met 1973 zijn bij de mi
nister van Volkshuisvesting en
Ruimtelijke ordening 924 aanvragen
voor een toekenning van een premie
ingediend, waarvan er tenslotte 889
zijn gehandhaafd. Deze waren af
komstig van de volgende kerkgenoot
schappen: Rooms-Katholiek 302, Ne
derlands Hervormd 178, Gerefor
meerd 162 en andere genootschap
pen 247.
In 21 gevallen was sprake van de
stichting van kerkgebouwen voor ge
zamenlijke rekening van meer dan
één kerkgebouw.
De door de wet ingestelde commis
sie van advies brachit tot ednd 1973
aan de minister niet alleen 908 ad
viezen uit over het al dan niet in
willigen van de ingediende aanvra
gen, maar ook 726 adviezen over
de voorlopige vaststelling van de
werkelijke en de wettelijke stich-
tingskosten, alsmede van de premies.
Het totaalbedrag aan voorlopig
vastgestelde premies was van 1964
tm. 1973 f 106.278.178. Hiervan werd
voor f 85 022.537, aan voorschotten
toegezegd, van welk bedrag ultimo
1973 nog f 494.300 moest worden uit
betaald. De commissie bracht voorts
tot eind 1973 in 625 gevallen aan de
minister advies uit omtrent defini
tieve vaststelling van de werkelijke
en de wettelijke stichtlngskosten, als
mede van de premies. Boven het voor
deze gevallen reeds door het minis
terie uitgekeerde voorschot van in
totaal f73.021.424, dat begrepen is in
het eerder genoemde bedrag ad.
f 85.022.537, resteerde aan uit te ke
ren definitieve premies een bedrag
van f23.962.558. Hiervan moest aan
het eind van het vorig Jaar nog
f 596.768 worden uitbetaald.
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Nieuw-LekkerlandA.
Vlietstra te Doornspijk, te Spijkenis-
seA. A. van den Berg te Rekken.
Aangenomen naar Helmond: N. H.
J. E. Boomer te Domburg naar
Varsseveld, toezegging: J. B. van
Heerde, predikant voor buitengewo
ne werkzaamheden (Protestantse
Kerk Nederlandse Antillen) te Em-
masfcad, Curasao, naar Hillegom:
W. van Bruggen te Arnhem.
Bedankt voor de Noordoostpdlder7
wijkgemeente Bantrutten: J. Kamer
ling te Ballum en Hollum op Ame
land; voor Zevenhuizen en voor
Maasdam-Cillaarshoek, toezegging:
S. v. d. Oever te Willemstad
GEREF. KERKEN
Beroepen te Assen: J. Popping t«
Spijk-Godlinze.
Aangenomen naar Dokkum: R.
Reitsema te Rotterdamdelfshaven
[apillon; Met: Steve McQueen en Dustin Hoffman;
ranklin J. Schaffner; Theater: Lido.
palmen, een altijd stralende blauwe lucht, grote
iet daaromheen een blauwe zee vol hoog opspat
tenVan dat soort eilanden dromen heel wat
Zij zien zichzelf daar dan wonen in een eenvoudig
let daarvoor een tuin waarin zij hun eigen groenten
I wen; zij stellen zich voor hoe zij zich op bepaalde
op een rots zetten om over de eeuwig deinende zee
ïen alleen aan prettige dingen te denken
het eiland waar de Papil- ke vissen chaaien) geen ontsnappen
ht kwam, de Fransman die mogelijk lijkt. Hij ontsnapt aan het
eind van de film toch en slijt de rest
van zijn leven in Venezuela, waar
hij zijn boeken schreef, een soort
sexclub leidde en opnieuw in de ge
vangenis terecht kwam maar daar
gaat de film niet meer over.
De film Is gemaakt naar het eer
dat hij geen moord had ge-
toch verbannen werd
as Guyana (naast Surina-
Ich daar zo gedroeg dat hij
woede van de autoriteiten
bij de zwaarst gestraften
w de kust. vanwaar door de
Uke stroom en de gevaar lij-
woopbond
ft nog wel
■i it te wensen
Edam (ANP) Hoewel
oopbwoek in 1973 met 6.2
toegenomen, heeft de Ned
ond nog wel verlangens.
Juist verschenen Jaarver-
wordt erop aangedrongen
dm- en bioscoopbedrUf in
b.t.w.-tarief wordt ge-
toorts wordt gewezen op
elijk effect van de uitzen-
bioscoopfilms voor de tele-
aame op feestdagen en in
Wen. Tenslotte noemde de
od de huidige situatie
Hoscoopwet onhoudbaar. De
•ht, dat regering en par-
filmkeuring nu eindelUk
'hief moeten regelen.
Jaarverslag blUkt, dat het
k in 1973 met 6,2 pro-
men in vergelijking
er waren nu 26,5 miljoen
die zorgden voor een
bet van 105 miljoen gulden,
speelfilms hebben be-
%edragen aan deze gun
steling. Zij trokken liefst
t van het totaal aantal be
ider de twintig meest be-
namen Nederlandse pro-
eerste drie posities in,
"olgens „Turks Fruit". ..Bij
h af" en „Frank en Eva".
ste boek van Papillan, dat ook PapJl-
lon heet en een bestseller werd. voor
al toen eenmaal in brede kring be
kend werd dat de schrijver (Henri
Oharrière) al die avonturen en ellen,
de werkelijk zo had meegemaakt als
hij het heeft beschreven. Ik moet
bekennen dat ik het boek nog steeds
niet heb gelezen dus ik kan niet be
oordelen of Franklin Schafner zich
bij het maken van de film nauw
keurig aan het boek heeft gehouden
of veel weg heeft gelaten. Ik ver
moed het laatste, want ik weet wel
dat Papillan een erg dik boek is.
De film is ook lang geworden
maar niet vervelend.
Het verhaal begint op het moment
dat de gevangenen naar Guyana wor
den verscheept; we maken de moord
partijen onderweg aan boord van het
schip mee, de verschrikkingen in het
moerassige strafkamp op het vaste
land ■van Guyana, de mislukte ont
snappingspogingen en de wanhoop
tijdens de eenzame opsluiting die
daar op volgt. Ook op deze momen
ten wordt de film niet langdradig,
niet in het minst door het talent van
Steve McQueen (net als in the Get
away weer op de onsnappingstoer)
en uiteraard de sterke Dustin Hoff
man als bijziende vervalser.
De verschrikkelijkste scènes zijn
die dn de gevangenis van de Papillen,
als er zelfs geen licht meer in zijn
cel mag komen en zijn rantsoenen
gehalveerd zijn, zodat hij zich ge-
dwongoi ziet insecten te eten. Steve
McQueen blijft dan erg overtuigend
als gevangene die bijna doodgekweld
wordt en toch blijft denken aan ont
snappen.
Rex: hoeaa
oeh, uh, ahli
Film: Het duivelsmasker van
Tang; theater: Rex.
"Hoeaa, oeh, uhh, ahhh, woehhoo"
zo schalde het gisteren in Rex. Tja.
De spectaculaire vechtpartijen wa
ren weer niet van de lucht in deze
Chinese film. Of Juist wel, want ka
rate-experts blijken aardig te kunnen
vliegen. Het verhaal? Prinses Hua
aanschouwt in het begin van de film
dat een gemaskerd personage haar
vader op brute wijze om het leven
brengt. De prinses wordt boos en
besluit wraak te nemen. Dat doet zij
op niet mis te verstane wijze. Op
zoek naar de man met het masker,
slaat ze achteloos hele legers van
getrainde mannelijke kara/teka's
neer. Haar welbesneden aangezicht
blijft daarbij geheel en al onge
schonden. Ten slotte vindt ze iemand
met een masker: de heer Tang. Er
volgt een stevige robber, waarvan
de ingrediënten vast niet beschre
ven staan in het rode boek van de
grote leider Mao Tse To eng. Maar
wat blijkt? Tang is een goede man.
Een ander had zich voor hem uitge
geven. Dat wordt de prinses ten
slotte duidelijk gemaakt. Je zou op
zijn minst verwachten dat beide
vechtlustigen elkaar, als alle mis
verstanden uit de wereld zijn gehol
pen, imiig in de armen zouden vlie
gen. Maar nee hoor, er volgt een
koel, onbewogen afscheid. Rare
Jongens, die Chinezen.
JOHN KROON
Film: Playboy; voornaamste rol
len Jean Paul Belmondo en Mia
Farrow; regie: Claude Chabrol;
theater: Trianon
De eerste helft van deze film van
Chabrol lijkt een aaneenschakeling
van dwaze gebeurtenissen in het le
ven van een playboy, die bovendien
nog van lelijke vrouwen houdt. Hij
trouwt zelfs met een van hen. Op de
bruiloft blijkt zij echter een schoon
heid van een zuster te hebben en Je
denkt al: Dat moet fout gaan. Het
gaat ook fout natuurlijk, al duurt het
wat lang. Hij verwekt zelfs een kind
bij haar. omdat hij zo een onaan
trekkelijke huwelijkspartner van
haar wil maken. Hij is nog zo onno
zel te denkqn, dat zijn vrouwtje er
allemaal niets van merkt, maar die
heeft samen met haar vriend een
heel plan opgezet om hem een loer
te draaien. Zij zetten een ongeluk in
scène, waarbij hij zogenaamd zo
zwaar gewond raakt, dat hij zijn he
le leven aan zijn onderdeel verlamd
zal blijven Als hy daar achter
komt, wil hij natuurlijk zelfmoord
plegen, want wat is het leven van
een playboy zonder onderdeel? Maar
op het laatste nippertje komt hij
toch achter de waarheid en wordt
gered. Zijn vrouw gaat naar haar
vriend en hij zet met Christine, de
moeder van zijn kind, het leven
voort.
ANNEM3EK RUYGROK
Hoogste Duitse
filmprijs voor
Max Schell
BONN (DPA) De speelfilm Der
Fussganger van de acteur Maximi
lian Schell heeft de hoogste Duitse
filmprijs, de Goldene Schale gekre
gen. Naar het Westduitse ministerie
van Binnenlandse Zaken in Bonn
meedeelde zal de prijs, waaraan 'n
bedrag van een half miljoen mark
verbonden is, op 22 Juni in West Ber-
lljn warden uitgereikt. De prijs werd
voor het laatst bwaaif jaar geleden
gegeven aan Bernhard Wicki's film
„Die Brücke".
Goede films in
andere steden
gek. Weken draalt hij hier al.
Dat het een succes zou worden
hadden we wel verwacht. Maar
zo'n succes
The Getaway (Steve McQuin
en Ali McGraw) Cinetol, Am
sterdam.
Dakota (Monique van de Ven
Kees Brusse, Willeke van Am-
melrooy). Rembrandplein Thea
ter, Amsterdam.
De eend en de Cadillac (Louis
de Funès en Bourvil), Olympia
Den Haag.
Marco Polo (Horst Buchholz,
Omar Sharif, Anthony Quinn),
Royal '70, Den Haag.
Corso: "Papillon", dag. 2.15 e
8.15 uur. 14 jaar.
Du Midi: "The bridge on
ver Kwal", dag. 8.00 ui
Nachtfilms
geboden", dag.
CAiviErtA "The last pictu
re show" van Bogdanovich nog
een week in de late avond te be
zichtigen.
Kindermatinee
"u
Terug in
Leiden
CAMERA "Alibaba en de 40
rovers". Voor veel kinderen een
hernieuwde kennismaking.
Spanning en avontuur. Sesam
open U!
ioy", dag. 3.00, 7.00
9.30 uur. 18 jaar.
Metropole: "Papillon", dag. 2.00
beidepaasdagen 1.00, 4.30
Passage: "Help!
1.30 4.00, 7.00
CAMERA "The Bridge
over the River Kwai", de on
sterfelijke film over de aanleg
van de Birma-spoorlijn en de
gebeurtenissen daaromheen.
LUXOR "Louis de Funès al
taxichauffeur", een gouwe
ouwe. Rabbi Jacob is nog maar
net van het Leidse scherm ver
dwenen of Louis verschijjnt al
weer als taxichauffeur. Een film
uit het grijze verleden, maar
met hetzelfde lachen-gieren-
brullen-effect.
Haagse
bioscopen
Royal '70: "Marco Polo", dag.
2.15 en 8.00 uur. vr.. za. en
de paasdagen 2.15, 7.15 en
uur. 14 jaar.
4pollo: "Dakota", dag. 2.30 7.00 Royal: "Karate-duel met de
gen 12.15, 2.30 4.45 7.00 en 9.15
Asta: "De drie musketiers" da
2.30, 7.00 en 9.30 uur. belc
paasdagen 1.30. 4.00, 7.00 e
beide'paasda- vel", dag. 2.
beide paasdagen 2.30. 7.0
rol", dag. 2.15. 7.15
Blijver
STUDIO „Jesus Christ Su
perstar". Het wordit gewoon te
'Juu- great metator en 9.30 uur 18 laar
ri^'no^'o7'00 eni,9A3?cuur' bel" Studio 2000: "Lost Horizon" dag.
j4r UUr- 14 ?-uur (dl" besl voorst.). AL.
Camera: "Papermoon". dag. 2,
7.00, 9.30 uur. beide paasdagen
2.00. 4.30. 7.15, en 9.30 uur. 14
Jaar.
Cineac: "Pippl zet de boel op
stelten", dag. 9.30 11.30 1.30 en
3.30 uur, belde paasdagen v.a.
Wonderland" dag. 2.00 uur,
1.00 uur. AL.
Uitkijk: "Easy rider", daj
