'Ik ben van
mening dat
ik aan mijn
rust toe ben'
"Ons Nut en Vermaak nimmer vergaan
PROTEST
TEGEN TREK-
VLIETWEG
Racebaan
EVEN TERUG
NAAR
Wethouder Elsgeest:
ir is in 100 jaar veel veranderd, maar
fltPAG 16 FEBRUARI 1974
LEIOEN
LEIDEN In een open brief aan
de raad van Leiden protesteren ne
gen bewoners van de Groenhoven-
straat tegen het voornemen om van
de Gedempte Trek-vliet een snelweg
te maken. Zij dringen er op aan dat
er een behoorlijke inspraakprocedu
re zal plaatsvinden voordat er een
definitief besluit genomen wordt.
Opnemen van brieven In
deze rubriek behoeft niet. te
betekenen dat de redactie
het met de inhoud eens is
De redactie behoudt zich
daarenboven het recht voor
om bijdragen te weigeren dan
wel in te korten.
Lezers schrijven
Hoera, het waakzaam oog van de
Werkgroep Milieubeheer heeft weer
niet gefaald (zie artikel over aan
leg Trekvliertweg, deze krant van 13
februari jl.) Hulde aan deze mensen.
Ook hier weer een verkeer-sbimuls-
rende racebaan waar hele buurten
nog voor moeten worden afgebroken
en andere weer onleefbaar worden,
door verkeersgevaar voor de bewo
ners en overmatig lawaai? Waarom
inderdaad iniet de wat kronkelende
tweestrooksweg als b.v. de singels
met' alle mogelijkheden zoals in
plan van werkgroep? Laat de ge
meente nu eens écht de alternatie
ven bekijken zodat deze buutten weer
leefbaar worden.
G. ULJé
Rijn en Schiekade 5a
Fam. VAN KRALINGEN
Rijn en Schiekade 5
Fam. NEGER,
Rijn- en Schiekade 12
Fam. SCHOLTEN
Rijn en Schiekade 7,
dr. ir. J. P. van ES
Rijn- en Schiekade 8
Fam. SEVENSTER
Rijn- en Schiekaae 6.
1874 De "Muziek en Too-
neelvereeniging Nut en Ver
maak" wordt opgericht.
1888 Tarievenlijst Stadsge
hoorzaal Rhun f 0.10, Pilsner
f 0.15, Biefstuk met aardappe
len f 0.90.
1912 Wedstr ij da vond-pro
gramma: Af deeling A: Drama
tisch reciteeren, Af deeling B:
Komisch reciteeren. Er zal ge
pauzeerd worden op één door de
jury aan te geven tijd.
1917 "Nut en Vermaak"
voert in de Schouwburg het Too
neelstuk "De Tante van Char
ley" op.
1917 Reglement wedstrijd
avond: Deelnemers (sters) aan
de beurt van optreeden, niet
teegenwoordig of gereedzijde,
kunnen van de wedstrijd bui
tengesloten worden zonder
recht op teruggave van de waar
borg.
1917 Thalia-theater pre
senteert de grootste en meest
besproken wereldfilm "De strijd
kreet om de Vrede". Prijs per
persoon: 5 cents.
1919 Aan den Burcht zul
len er costuums te bekomen zijn,
terwijl de Heer A. Kouwenberg
als Kapper aanwezig zal zijn,
tevens is er de gelegenheid ge-
photografeerd te worden.
1922 Advertentie J. Meijers:
In onze speciale etalage alle
soorten jaegerondergoederen,
beleefd aanbevelend.
1926 "Nut en Vermaak"
Koninklijk goedgekeurd.
1927 Toegangspri jsHeer
en Daame (met inbegrip tekst
boekje) 35 cents.
1974 "Nut en Vermaak"
bestaat honderd jaar.
te lichten of anderen te hinderen in
de uitoefening hunner rol".
Dat is duidelijk. Niet waar? Mocht
nu evenwel de indruk gewekt zijn,
dat "Nut en Vermaak" slechts goed
was voor goede feesten, dan moet ik
u wel waarschuwen. Leest u maar:
"Het moge buitenstaanders vreemd
in de oren 'klinken "Nut en Ver
maak", voor hun was het alleen
maar "Vermaak" wat deze vereeni-
ging beoogde, daarbij terugdenken
de aan de jaarlijks terugkerende luis
terrijke Bal-Masqué's. Ingewijden,
weten wel beter. Veel liefdadigheids
voorstellingen werden gegeven. Zo'n
uitvoering voor werklozen bracht
1000 gulden op. Wij denken ook aan
het vergaan van de monitor "De Ad
der' 'voor Scheveningen waarbij twee
leden van onze vereeniging Bont en
Lintvelt het leven lieven. Een uit
voering bracht toen 500 gulden op".
Dat is duidelijke taal. J. Th. Ter-
burch, voorzitter van de Regelings
commissie tussen haakjes Feest
commissie. doet met deze wij
ze woorden uw ideeën al in 1924 ver
dwijnen, als sneeuw voor de zon.
Het verleden verder "doorsnuffe
lend" mogen we stellen dat twee
mensen in deze voorbije eeuw voor
"Nut en Vermaak" wel erg belang
rijk zijn geweest. Allereerst was dat
de (historische) oud-burgemeester,
van Leiden, jonkheer mr. dr. N. C. de
Gijselaar, die zich als beschermheer
beschikbaar stelde en penningmees
ter J). A. Hageman. Vooral laatstge
noemde vanaf de oprichting tot het
50-jarig Jubileum' in dezelfde functie
werkzaam komt natuurlijk bij
zonder goed uit de pen van de "ge
schiedschrijvers der vereeniging".
"Als een "geldduivel" (in den goe
den zin des woords) heeft hij ten al
len tijde met de grootste eerlijk
heid de penningen bij elkaar ge
schraapt en gehouden" Zoo'n
penningmeester is voor de vereeni
ging een parel aan de kroon die "Nut
en Vermaak" siert".
Het Leidsch Dagblad liet zich in
de tijd dat de vereniging nog duch
tig aan de weg timmerde niet onbe
tuigd. In het nummer van 12 febru
ari 1949 lezen wij onder de kop"Nut
en Vermaak verovert Gent": "In het
kader van de uitwisseling met de
Kon. Mij. "De Meloman-en" ging
"Nut en Vermaak" naar Gent. Na 'n
"warme" ontvangst werd 's avonds
"Polly Perkins", spel van liefde en
list, opgevoerd. Het dankbare publiek
beloonde de Leidenaars met een ova
tioneel applaus". De schrijver staat
vervolgens nog even stil bij het feit
dat de beide Volksliederen in die
twee dagen, maar liefst mvler maal
klonken en eindigt: "De Gentse trip
is een waardig slot geweest van de
viering van het 75-jarig bestaan van
"Nut en Vermaak", dat Gent als 't
ware stormenderhand heeft veroverd
en vriendschapsbanden voor het le
ven heeft geslagen". De gebroeders
Oudshoorn in een gezamenlijk op
treden: "Die uitwisselingen hebben
een jaar of vijf standgehouden,
maar bleken later niet meer te reali
seren. Op dat moment kondigde het
"einde" zich eigenlijk al aan.
Het lij'kt inderdaad duidelijk dat
"Nut en Vermaak" zijn grootste glo
rietijd achter de rug heeft. De tijd
dat deze vereniging als tweede in de
Drie-oktober optocht, direct na de
Drie Oktober-vereniging, haar
plaats had gevonden, komt naar al
le waarschijnlijkheid niet meer te
rug. Dat hoeft eigenlijk ook niet.
Maar het lijkt ons inziens toch ook
niet noodzakelijk dat deze vereni
ging, met zo'n rijke, "eeuwenoude"
traditie, van het toneel zou moeten
verdwijnen. "Iets" om over te den
ken, wanneer u de nu volgende slot
regels onder uw ogen laat verdwij
nen
(Oudejaarslied 28 juni 1909)
Uren, dagen, maanden, jaren
Vliegen als een schaduw heen
Ach wij vinden waar wij staren
Niets bestendigs hier beneen
Op den weg die wij betreden
Staat geen voettstap die beklijft
Al het heden wordt verleden
Schoon 't in 't hart geschreven blijft
Nu zelf overmand door de wee
moed, die mij altijd bekruipt wan
neer ik bezig ben met "zaken" van
ver voor m'on tijd, toch aiog een "toe
giftje", bestemd voor de "ouwe ge
trouwen van "Nut en Vermaak":
(December 1886)
Rustig werkend gaan wij immer voort
Vieren wij heden het feest wat ons
behoort
Jublen wij allen: Ter eere van het
bestaan
Ons Nut en Vermaak; Zal nimmer
vergaan.....
LEIDEN Jan Cornelis Elsgeest zal eind augustus van dit Jaar
dü yoor het laatst de deur van kamer 210 van het stadhuis van Leiden
achter zich sluiten. De 71-jarige wethouder van financiën hoeft
jij jjch dan niet meer te bekommeren om de krappe inhoud van de
fceldse gemeentekas. Hij trekt zich terug. "Ik ben van mening
aa! dat nu langzamerhand aan mijn rust toe ben", zo motiveert
hij zijn besluit. De CHU had hem nog graag een Jaartje in de
«tu politiek willen houden.
11! Bij een afscheid hoort een levensloop. Het Leidsch Dagblad van
22 Juni 1948 meldde: "Als nummer negen van de Prot. Chr. fractie
lac hoopt de heer C. J. Elsgeest zijn intrede in de raad te doen. Hij
js als financieel expert naar voren gebracht door de afdeling Lei-
em den der C.H. nie. Hij werd in 1902 geboren en zijn belangstelling
23 |s vooral sterk geïnteresseerd in de kringen van het bankwezen
en het verzekeringsbedrijf. Geen wonder, gezien zijn levensloop:
in 1928 procuratiehouder van het bijkantoor Ede der Rotterdamse
Bankvereniging, in 1931 inspecteur van de Eerste Rotterdamse Mij.
voor verzekering tegen ongevallen, sinds 1946 districtsinspecteur.
De heer Elsgeest is hoofdbestuurslid van de Vereniging van bui-
(«ndienst-ambtenaren in het verzekeringsbedrijf, maar vervult ook
functies op kerkelijk terrein: diaken van de Ned. Herv. Gemeente,
ha en ook bestuurslid van de Diaconie, penningsmeester van wijk 7
(Maredijikkwartier)quaestor van de algemene kerkeraad en pen
ningmeester van de wijkvereniging "Phebe". Ten slotte is de heer
>o] Elsgeest bestuurslid van de vereniging "Koninginnedag". Dat was
1948. Elsgeest deed zijn intrede in de raad.
Om er in 1952 uit te verdwijnen. De Prot. Chr. fractie verloor
één zetel. Op 1 september 1962 keerde Elsgeest terug in de raad.
Om er tot 1 september 1974 niet meer uit te verdwijnen. Op 10 april
ki 1973 werd hij wethouder. Tegen wil en dank. "Ik heb dat alleen
gedaan uit een gevoel van plichtsbesef. Uit politieke overwegingen
V en als verplichting tegenover het plotselinge aftreden van de heer
m Harmsen. Ik heb het zelf nooit verwacht. Mijn werkkring is nu dus-
81 danig inspannend, dat ik zestig a zeventig uur per week maak.
Op mijn leeftijd heb Je daarnaast veel behoefte aan slaap. Dat
doe ik gelukkig goed. Maar mijn particuliere leven is weg."
Aan bovenstaande levensloop kunnen nog diverse functies in de
wereld van het prot. chr. onderwijs worden toegevoegd. Waar hij
m straks misschien weer in terugkeert. "Maar dan wel tijdelijk".
1 Zestien jaar lang was hij ook ambtenaar van de burgerlijke stand,
uitsluitend voor het voltrekken van huwelijken. En ter completering:
ei zijn wieg stond in Woubrugge. Twee maanden na zijn geboorte ver
trokken zijn ouders naar Noordwijk, waar hij zijn Jeugd door-
f bracht. Daarna heeft hij ook nog een periode in Alphen gewerkt
en op kamers gewoond. Leiden heeft hü sinds 1931 niet meer ver
laten, "En verder heb ik 25 jaar lang met de belasting overhoop
gelegen", zegt hij. Ter geruststelling: dat ging niet over geld. Maar
over een letter, de "t", die in de naam Elsgeest in zijn geval niet
1, tussen de "s' en de "g" thuishoort.
uner 210 van het stadhuis. Een
brengt koffie, Elsgeest rookt
j lgaar. Vertelt op eigen initia-
een verhaal en wacht daarna
dingen die komen gaan. Be
niet zonder genoegen de op-
ing, dat hij sterk de neiging tot
teren heeft. Het steekspel in de
beroert hem niet of nauwelijks.
is eigenlijk nooit een politicus
st. Met enige verbazing con-
irt hij: „Over één woord kan
1 uren gedebatteerd worden. De
houdt zich vandaag de dag veel
el met details bezig. Toen ik in
in de raad kwam, heb ik het
Jaar min of meer alleen maar
iterd". Meer wil hij er niet over
n: natrappen ligt niet zo in
aard. Nog een echte CHU'er,
net zo als zijn vader was. Hij be
treurt het, dat het PAK niet in het
college van B. en W. is vertegen
woordigd. Staat ook niet hard te
juichen bij de voorgenomen confes
sionele samenwerking, die ARP, KVP
en CHU in een CDA verenigt en de
SGP van zich verwijdert. Maar hij
wil er in het openbaar zijn mening
niet over geven: „Ik heb me er be
wust niet mee bemoeid".
Een voorzichtig man, een relativist.
Toch kon de opmerkzame toeschou
wer tijdens de raadsvergadering,
waarin-Elsgeest namens B. en W. *n
sluitende begroting aanbood, op 't ge
laat van de wethouder een teint
waarnemen, die ietwat meer naar
het donkere neigde, dan gewoonlijk.
Het was toen het raadslid Van Dam
namens het PAK kritiek spuide op
Door Foto
John Kroon Jan Holvast
het streven van de wethouder naar
•een sluitende begroting, hetgeen
sinds 1967 niet meer het geval is ge
weest. Nu ook niet eigenlijk, maar de
reserves, die Leiden nog in de kas
heeft, worden gebruikt om het gat te
dekken.
Elsgeest noemt het een „stukje
beleidsombuiging, die bepaalde con
sequenties heeft". Hij is nog steeds
overtuigd van de juistheid daarvan.
„Niet-sluitende begrotingen frustre
ren de zaak. Het onderhoud met de
staatssecretaris in november, waar
bij ons een aanvullende uitkering van
acht miljoen (waardevast, dat wil
zeggen: 8V2 miljoen in 1974) werd
toegezegd heeft ons aan het denken
gezet. In 1970 heeft het college een
inhaalprogramma opgesteld: men wil
de in vijftien jaar de achterstand
die Leiden heeft, inlopen. Mijn fi
nanciële instelling is er ook niet naar
om ons spaarpotje op te maken.
Maar doordat we allerlei uitgaven
niet goedgekeurd hebben gekregen,
heb ik onze achterstand steeds gro
ter zien worden en onze spaarcenten
worden door de inflatie steeds min
der waard. Nogmaals: het heeft con
sequenties dat we onze reserves gaan
opmaken. Van gemeentewerken vin
den we, dat ze aan een nieuwe be
huizing toe zijn. Dat is nu voorlopig
niet haalbaar. De nieuwe brandweer
kazerne staat ook op het verlang
lijstje, maar wanneer? Daar staan
andere dingen tegenover. Op de be
groting staat een bedrag van dertig
mille uitgetrokken voor preventieve
schooltandverzorging. Met een slui
tende begroting, die goedgekeurd is,
weet Je, dat je die dertig mille daar
voor ook zondermeer mag uitgeven".
Elsgeest zet zijn visie in rustige
bewoordingen uiteen. Het is even,
alsof we weer in de raad zitten. Hij
had de kritiek van het PAK wel ver
wacht. „Ik kan ver met de heer Van
Dam meegaan, maar toch scheiden
onze wegen zich. Ik neem vanzelf
sprekend een risico. Maar in vertrou
wen dat in de naaste toekomst het
rijk toch bereid zal zijn om Leiden
verder te blijven helpen, geloof ik dat
we dit risico moeten nemen". Een
„stukje beleidsombuiging": Elsgeest
en zijn dienst hebben die in korte
tijd gerealiseerd. Werktijden van zes
tig a zeventig uur per week. Op
1 september, wanneer de nieuwe
gemeenteraad gaat functioneren, is
het voor hem afgelopen. „Verwacht
U van mij geen ingezonden brieven"
zegt hij, ,ik zie het wel. Misschien
kom ik nog wel eens in de raad kij
ken". Als toeschouwer op de publieke
tribune".
„Er zal nu in mijn leven een gat
vallen. Het is voor mij een open
vraag in hoeverre ik me daaraan zal
aanpassen. Of ik volledig werkloos
zal blijven of dat ik uit een zekere
levensbehoefte toch weer in be
paalde functies terecht kom, ik weet
het niet. Voorlopig wil ik eerst van
mijn rust genieten. Ik heb niet veel
hobby's, ze beperken zich tot lezen
en puzzelen en, o ja, contacten on
derhouden, dat is ook een hobby van
me. Daar ben ik de afgelopen pe
riode niet aan toegekomen".
Oprichter H. W. Hageman
DEN „Het was in het voorjaar van 1874 dat de heer
[eman zeide tegen zijn vier zonen, die gewoonlijk met
nden onderling declameerden en musiceerden: „Waar-
richten jelui onderling geen vereeniging opf, dan kunnen
met anderen zich verder toeleggen op voordrachten,
eel en muziek". De grondslag der vereeniging was ge
en in een vergadering op 29 juni 1874 ten huize van
heer F. Hageman, Hooigracht 63 werd tot oprichting
oten. De navolgende Heeren werden benoemd: voor-
er D. van Gelderen, secretaris J. Plantfeber, penning
ester D. A. Hageman (tot op „heden" nog in dezelfde
ctie) en directeur van de muziek W. van der Blij. De
eeniging ontving de naam „Nut en Vermaak". Aldus
in juni 1924 door secretaris H. W. Nelck het ontstaan
li de Muziek- en Toneelvereniging „Nut en Vermaak"
jchreven im een jubileum-nummer ter ere van het 50-ja-
hestaan van deze vereniging. Nu, weer vijftig jaar ver-
leert een simpele rekensom ons dat „Nut en Vermaak"
het feit kan gaan vieren dat het een eeuw gele-
Werd opgericht. Er is echter wel erg veel veranderd.
brzitter Joop Oudshoorn, vijftien "Nut en Vermaak" wederom ge-
'geleden broer Hennie opvolgend toond heeft, der vereeniging
I dan ook tot zijn grote spijt te kunnen feestvieren.
"Er is een onmiskenbaar da-
°"s 'edental *e1bespeu" Carnaval
Eens' had de vereniging zo'n
leden. Nu zijn we al op de "Maar", stelt voorzitter Joop Ouds-
5 beland. Er is in deze tijd blijk- hoorn, telefonisch aangevuld door
geen plaats meer
annex toneelvereniging. Dat is
Mr, maar het is nu eenmaal
(.oudere) broer Hennie: "Dat kun
nen we nog steeds. Ook voor dit jaar
zal het traditionele carnavalsfeest 23
anders. Wel hebben we nog februari in de Grote Burcht, beslist
weer het hoogtepunt vormen van het
jaar.
Het bijzonder goede werk van me
vrouw Schipper, de vrouw van de
penningmeester M. Schipper het
voorzitter Ouds- bestuur bestaat verder nog uit de le-
een fijne gezelschapsvereni-
—met twee-wekelijkse kaart-
den en een grootse carnavals-
d. Vooral dat bal-masqué is nog
s een begrip in Leiden".
berend
1 en vervolgens bladerend door
*at vergeeld archief moet je
tot de conclusie komen,
den G. Roes en J. Koot en secreta
ris M. van Vliet staat zeker ga
rant voor een opkomst van zo'n 300
r wel bijzonder veel veranderd mensen".
de laatste vijftig jaar. Niet
'ostalgie lees je
Juni 1914: "Helaas moest de
Terugduikend in een nog vrij
verleden vult Hennie Oudshoorn a
"Direct na de oorlog 40/45 was
*-afdeeling worden opgeheven belangstelling toch wel "wat" gro-
de oprichting van vereenigin- 1"~ m g
zich uitsluitend op muziek
Anders is het gegaan met a^e zalen speelde een band; tot
Toneel; deze heeft ge-
dat de naam der vereeniging
steeds met eere staat aange
ven in deze stad",
een lofzang op de voorzitters in
40 jaar, de Heeren Arents,
de koffiekamer toe.Het was zelfs
zo sterk dat er door de feestvierders
in twee groepen moest worden ge
danst, anders was de ruimte beslist
niet groot genoeg geweest
Uit het Reglement van orde, be-
a en Hoogekamp, "die door trekking hebbend op het "Groot Luis-
^zielende leiding het ledental terrijk Bal Masqué", gegeven op 21
februari 1925: "Het is niet geoorloofd
de kleeding eener
ener andere sekse,
apache en van een Ne
derlands uniform van den tegen-
1 op te voeren naar een hoogte,
fit dat der andere vereenigingen te verschijnen
gebied verre overtrof!", sluit geestelijke orde, i
feestcommissie" vervolgens het
al af met een fraaie volzin:
kunnen na de feestviering met woordigen tijd «u Het is
ening terugzien en getuigen dat strengsten verboden het masker
Oprichter L. J. Hageman
Oprichter D. A. Hageman
Door
Gert jan Onvl'ee
