AUL KLEE: NOG
TEEDS ACTUEEL
I Expositie in Gemeentemuseum
Kooktip
RI [SDAG 12 FEBRUARI 1974
salonschilders uit de vorige
woorden nu weer doeken uit
ikelders gehaald. We willen
is zien of het in der-
alles kitsch was, wat tot de
erste Wereldoorlog zo werd be-
2)01 onderd. Met een voorliefde voor
jji itsch kan men tegenwordig trou-
i weer rustig te koop lopen.
Paul Klee-tentoonstelling in
Haags Gemeentemuseum kan
helpen, toch niet al te ver
oor te slaan.
[et is niet voor het eerst, dat we
land zoveel werk van Klee
nnnen bekijken in Utrecht in
971 nog. Maar er is weer een an-
ere keuze uit de rond 9.000
erken gemaakt. En Klee is altijd
errukkelijk en nog steeds ac-
ceL
e was een begaafde Jonge vio-
en tekenaar uit Bern, toen hij
eind vorige eeuw aan de
tünchener academie les kwam
men bij Franz von Stuck. Ba-
von Stuck was een van de
locale schildervorsten. De
InfKiere wao Lenbach. Op de helft
eeuw gold Klee als een
niale vernieuwer van de kunst
i Von Stuck als een schertsfi-
uur. En toch was Stuck in zijn
f |d een modem man, anders dan
rabach. Hij heeft zelfs, in 1892,
et Uhde een afscheidingsbewe-
van de salonkunst geleid.
Stuck schilderde met een
academisch vakmanschap
Mfcorstellingen die hij symbolisch
doelde en die zwoel plachten uit
vallen. Uit de inrichting van
?ea|n villa blijkt, dat hij een flinke
van de opgravingen in Pompe-
had. Klee daarentegen hield
uijch opzettelijk van den domme,
wilde, net als later onze Expe-
nentelen (Appel c.s.)f vooral
knap schilderen en vooral
is Ie voorafgaande kunst vergeten
kt* s hij werkte. In dat opzicht was
i) heel anders dan Picasso, die
:i I ak eigen versies van vroegere
heef: gegeven,
li ra ander belangrijk verschil met
icasso is, dat er van Klee niet
ts als een „Guernica" bestaat
geen definitief, samenvattend
eesterWerk In 1924 zei hij in
toespraak: „Wij moeten het
zoekm We vonden stukjes
i, maar nog niet het geheel.
h hebben nog niet die laatste
i pacht, want ons draagt geen
volk". Dat laatste gold
voor Picasso. Maar het uiteindelij
ke, voltooide werk, dat behoort
niet bij Klee.
Hij werkte, zoals hij zei, niet naar
de natuur, maar zoals de natuur.
En hij had altijd groeizaam weer.
Het is alsof hij speciale zintuigen
had, waarmee hij die natuur kon
afluisteren, aftasten. Alsof zijn
werkjes gevoed zijn door fijne wor
teltjes, gehecht in zijn psyche
daar, waar die nog breukloos deel
uitmaakte van het geheel van de
schepping. Hij was een kweker.
Klee was nog bereid door de ro
mantische verwachting, dat de
scheiding tussen het Ik en de bui
tenwereld overwonnen zou kunnen
worden, hij legde zijn tuin
tje naast die buitenwereld aan.
Voor ons u, er daardoor wat meer
wereld, sedert hij de pen opnam.
Net als sedert Columbus, maar in
het nieuwe gebied van Klee valt
geen goud te halen, wel lrijkgeluk
en inzicht.
Voor Klee was (zoals voor Teil
hard en Chardin) de schepping
een nog steeds voortdurend proces.
En ook zijn werk heeft dat pro-
ces-karakt';i. Door zijn poëtisch
geschreven, pedagogische geschrif
ten, laat hij ons over zijn schou
der kijken om te zien hoe het ge
beurt. En ook elk van zijn werken
is^vooral een gebeuren.
De zaak wat toespitsend, zouden
we kunnen zeggen dat Klee de
eerste nieuwe tekenaar Is. Teke
naar, zoals in ons land bijvoor
beeld Armando of de Hagenaar
Rob van Koningsbruggen. Hij
maakte het materiaal en de lijn
niet weerloos dienstbaar aan de
voorsteling en hij wilde vooral ook
geen schoonschrift in de tekening.
Integendeel. Zorgvuldig koos en
prepareerde hij het vlalk waar hij
op ging werken zo, dat het zich
eigenwijs zou kunnen gedragen.
En het tekenmiddel hield hij niet
„in de hamd": het mocht krasen en
spetteren, ongedresseerd. Plakken,
kreukelen, vouwen, een lastig pen
seel kiezen voor op Japans papier
of een ingesleten kwastje voor het
rotpapier dat alles was van
belang in de wording van het
werkje.
Mona Lisa
naar Japan
NEW YORK (AP) - Verwacht
wordt, dat de Japanse regering de
premie van 400.000 dollar zal willen
betalen voor de verzekering van ös
Mona Lisa, die dit voorjaar het Lou
vre zal verlaten om twee maanden
in Tokio tentoongesteld te worden.
De verzekeringspremie houdt in,
dat het wereldberoemde doek voor 40
miljoen dollar tegen alle mogelijke
risico's verzekerd is.
I entoonstellingen
Wassenaar (dorp), Hoflaan 7,
imstzaal „Heuff" Darlus Gunneweg
jchllderljen Jlts Bakker-bronsplas-
eken Van 9 februari
Wnlngstijden
tel 01751—2185.
u Botermarkt 3. Galerie v. d. Vllst,
einald van den Steene schilde-
Joost Verkruisen kleuretsen,
'an Stolk keramiek Van 26
Itle Wl
iruari)
met vrijdag 9 uur
m Zon- en feestdag
Leidse bioscopen
Camera "Duel", dag. 7.00 en 9.30
uur. do., vr.. ma. en dl.-middag 2.30 u
14 jaar. Kindermatinee"Bonanza,
de pijlsnelle ruiters", za. en wo.-mid
dag 2.30 uur. zo. middag 2.00 en 4.15
uur. a.l. Nachtvoorstelling: "Juste
avant la nuit". vr. en za. 23.20 uur. 18
laar.
Lido "Jesus Christ Superstar",
dag. 2.30. 7.00 en 9.15
12.00 t
18.45 tot 19 45 uur:
dag. van 11.15 tot 12 i
echtgen.) v. 15 tot 16 uur en van 18.45
tot 19.45 uur: kinderafdeling: dag. van
15 tot 18.30 uur: 3e klasse: dag. van 14
tot 14.45 uur en van 18.45 tot 19.45 uur.
Kraamafdeling: dag. van 15 tot 16 uur
en van 18.45 tot 19.45 uur. kinderaf
deling dag. van 15 tot 18.30 uur
Endegeest: dinsdag en vrijdag 13
Annakllniek: dag. 13.30—14.3
a.l.
ACADEMISCH ZIEKENHUIS
ook 4.45 Voor alle patiënten (behalve kinde
ren) z(jn de bezoekuren als volgt:
0Rapenburg, expo-
Jan Leirhuis schilderijen (t/m
Rijksstraatweg 358
Luxor "Blauwe bonen voor twee
binken", dag. 2.30, 7.00 en 9.30 uur. zo.
ook 4.30 uur, 14 Jaar.
Trianon "De avonturen van
"rabbi Jacob", dag. 2.30, 7.00 en 9.15
uur. zo. 2.15. 4.30, 7.00 en 9.15 u, a.l.
Rex "Drie in een bed", dag. 2.30,
7.00 en 9.15 uur, zo. 2.15. 4.30, 7.00 en
9.15 uur, 18 jaar. Nachtvoorstelling:
"Sex and life", vr. en z. 23.30 uur, 18
laar.
Woensdag 2.30 uur: Pipl Langkous
zet de boel op stelten.
Bezoekuren Ziekenhuizen
Oudheden (Ra-
18.30-19!30 I
2e en 3e kl dag. 15.46-
Wlttstraat 40 Galerie Ka-
Ned Legermuseum Geopend
r overige familieleden
volgende bezoekuren (alleen
ouders)
Maandag t/m vrijdag:
18.30—18.45 uur.
Zaterdag en zondag:
15.30—15.45 uur.
Bezoek aan ernstige patiënten:
'7 ernstige patiënten door-
k wordt toegestaan,
i hoofdverpleegkundige hiervoor i
clale kaarten verstrekken.
Alphen aan den Rijn
2e klas 11-11.30,
0-19.30 u.. 3e
0-19.30 u. Kri
afdeling 13.30-14.15 uur. alleen
echtgenoten 19-20 u. Kinderafdeling
(9ut/ Qlte
teuws
12 februari 1974
Honderd jaar geleden stond
in de krant:
Een kleinzoon van den uit
de Fransctie Revolutie beken
den Danton 17591794, op
last van Robespierre terecht
gesteld, Red.) is dezer dagen
te Parijs halfbevroren opge
nomen. De oude man, 74 jaren,
had geen onderkomen en
was den hongersnood nabij.
Alweer een spoorwegonge
luk van den eersten rang.
He expres van Exeter naar
Londen, die de snelste trem
heet te zijn van de wereld en
hekend is onder den naam
van "The Flying Dutchman",
De Vliegende Hollander, is
nabij V/est-Drayton op een
goederentrein geloopen, die
op een verkeerd spoor stond.
Bij gebrek aan behoorlijk sei
nen is daarop de expres van
Londen naar Exeter in den
puinhoop beland, die de baan
over haar geheele breedte
versperde. De verwoesting
was vreeselijk, maar het
aantal dooden en gewonden
is nog niet bekend.
Vijftig jaar gelden:
Uit Moskou wordt ge
meld, dat onmiddellijk na
den dood van Lenin in het
Verre Oosten een anti-Sow-
jetopstand is uitgebroken, die
zich vooral uitbreidde in de
streek van Blagowisjtsjenk,
waar een voorlopige regee
ring is gevormd. In Sacha-
lin en het geheele Amoergc-
bied vonden dergelijke ge
beurtenissen plaats en ook
uit Turkestan komen soort
gelijke berichten.
In Stuttgart is de politie,
door de arrestatie van een
communistischen koerier en
inbeslagneming van het ma
teriaal dat hij bij zich had,
erin geslaagd onomstootelijk
te bewijzen, dat de commu
nisten voornemens waren op
13 Februari in het heele Rijk
betoogingen op te zetten met
het uitgesproken doel bloedig
bostingen met de politie te
veroorzaken. Het ministerie
van binnenlandsche za
ken heeft terstond de noodi-
ge verordeningen uitgevaar
digd.
„Elk vormgeheel van hogere gele
ding wekt met enige fantasie wel
vergelijkingen op met bekende
vormen", schreef Klee. Maar het
ging hem allereerst om de gedra
gingen van het materiaal (zoals la
ter bij sommige „nieuwe realis
ten"), om de witte energie en de
zwartbe zwaardheid van het licht
donker (zijn eigen woorden), om
de vormen van de kleur (moderne
term). Zo kwam hij tot een „con
structie" ®n die werd gestalte, met
een vaste of een zwevende hou
ding, een gebaar dat een roman
tisch pathos kon hebben, etc. Dan
mocht de constructie wel .compo
sitie" heten en met een spits
handje schreef hij er een dikwijls
geestige, soms lyrische titel onder
De expositie omvat een kleine
keuze, die werk omvat van de
vroegste, grafische periode tot de
laatste, waarin het schilderen
voorop stond. Zelf vond Klee zich
zeer Zwitsers, maar hij is ook
evenals Arp een rand-Duitser
in zijn speelse omgang met de
taal en nret ideeën. In zijn gevoel
voor al het zijnde als een organis
me, zijn kringloopidee, ls hij ver
want aan Ditei Rot. Maar toch
stond hü dichter bij Rilke dan by
de dichter Rot. die in het Haags
Gemeentemuseum het resultaat
van zijn poëtische stofwisseling als
„Soheisse" presenteerde. Klee was
wel ironiscn, maar nooit cynisch.
Hij voelde zich wat dichter dan
gewoonlijk, maar nog niet dicht
genoeg nabü het hart van de
schepping. Daar staat ook zijn
werk.
PANDA EN DE MEESTER-STER
51-123 Joris sprong van zijn kameel en boog zich over het oor
van de emir.
"De vreemdeling die uit het vliegtuig stapte, is niet te vertrou
wen' fluisterde hij met hese stem. "Hij wil u aan zijn wapens
rijgen en het meisjes ontvoeren. En daarna wil hij haar verko
pen aan een wrede rijkaard. Maar ik stel voor dat ik haar be
scherming op me neem, terwijl gij u elders verdekt opstelt
Maar de emir liet hem niet uitspreken.
"Nee,", sprak hij. "De oeroude gebruiken willen, dat ik zelf mijn
gasten bescherm. Zij blijft bij mij"!
Dat was natuurlijk een tegenvaller voor Joris, want hij had
Bonnie tegen het losgeld willen inwisselen. Maar voordat hij 'n
ander voorstel kon doen, zag hij Panda en de regisseur nade
ren.
"Daar komt de schobbejak al aan"! riep hij verzenuwd.
"Ah"! sprak de heerser, overeind komend. "Ik zal hem een lesje
geven"!
"W-wie is een schobbejak"? vroeg Bonnie verbaasd.
"Die kleine Panda, of de oude Knipper? Wat is dat voor onzin"?
De
avonturen
van
Jommeke
De
zingende
oorbellen
en ik wear met waakcm
dB AFMAN BINNEN HEBT
GELATEN. AVAR dB
ZULT ERSRi/T VAN
.KRJJGEN
WAARSCHUW dB
ALS UE TE VERGAAT
BRENG IK HEM NAAR.
dB HART. JE ECHTE1
WARME ABRIKOZEN-
PUDDING
Week 200 g gedroogde
abrikozen een nacht in
water. Schep ze er uit,
laat ze goed uitlekken en
leg ze in een heel licht
beboterde puddingvorm.
Strooi er 2 eetlepels suiker
over, vermengd met een
theelepel citroenrasp. Ver
meng 2 volle eetlepels sui
ker met 2 eetlepels cacao.
Verkruimel 50 g lange
vingers zo fijn mogelijk.
Klop 2 eieren los met een
mespuntje zout en ver
meng vervolgens ei met
suiker en cacao en ver
kruimelde lange vingers.
Giet er 0,25 1 lauwe melk
bij, roer nog een keer
goed door en giet het
mengsel dan over de abri
kozen. Sluit de vorm af
met folie en zet deze 45
min. in een pan met ko
kend water.
WINA BORN.
EN 20U JE NOU NIET 'NS EEN DBANKJE
Schepen
Acmaea 10 115
Diloma 11 v Men a nx Ravanna
Docklift I 9 te Rotterdam
Ganymedes 9 te Guayaquil verw.
Grotedijk 9 te Rotterdam
Hercules 10 te New Port News
Hermes 10 te Aruba
Khasiella 9 v Shellhaven nr Stanlow
Koratla 11 200 nno Mogadiscio nr
Bandar Mahshahr
Kryptos 11 te Whitegate
Nedlloyd Niger 9 te Apapa
Neptunus - **-
Paramaribo
Rotter- y
Nieuw Amsterdam 10 900 no Midway
Eil. nr Kaoshiung
Nieuw Holland 9 te Adelaide
Ossendrecht 9 v Santos nr Vitoria
Palamedes 9 v Georgetown nr Para
maribo
Periceles 9 v. Bremen nr Pho Cabello
Prlnsendam 9 v Djakarta nr Singa
pore
Rotterdam 9 v New York nr San
Volta Peace 10 te Dovala
Papeete nr Papeete
Chevron Naples 9 v Kopenhagen
Neder Rijn 9 v Manilla nr Hong Kong
Nedlloyd Delft 11 te Rotterdam
Nedlloyd Kembla 9 v Los Angeles nr
dam
Seine Lloyd 9 te Kelang
mskerk 1"
Bremen
Westerkerk 10 v Barcelona nr Ham
burg
Kleine vaart
Areas pass 11 IJmuiden nr Hamburg
Carebeka 1 10 v Rotterdam nr Rou-
Dutch Engineer 9 50 w Blavandshoek
Simonskerk 10 v Lourenco Marwues
nr Bremen
Straat Agulhas 10 600 z Colombo nr
Mare Liberum 8 te Rotterdam
Mauritius
Thuredrecht 10 v Santos nr Rosario
Trident Rotterdam 10 v Cartagena
We sijn er, meneer
Chinchibel.
Kijk, hier staat uw werk! Hopen voor
hons deze kist!
