o min mogelijk uitzending
an gangbare kerkdienst
euwe regering
i de Antillen
Paal Katwijkse zuiveringsinstallatie
door jeugd „geslagen"
tiuimniniiJj.B
of. Lammens over liturgie en massamedia
n'
Bepaal uw
eigen winst met NMB
Spaarwinstbiljetten
Beroepingswerk CHILEENSE
DR. REILEVG
HOOGLERAAR
BISSCHOP IN
ONS LAND
Tips voor het
amateurvoetbal
Marine krijgt vier
standaard-fregatten
Rectificatie
Reserves LDG
kampioen in
eerste klasse
KOERSEN IN
HILVERSUM
ADVERTENTIE
mogelijk uitzendingen van de gangbare kerkdienst, maar wél: aan radio en televi-
gepaste liturgievieringen." Dat was de conclusie van prof. dr. G. N. Lammens toen hij
rede over "Liturgie en massamedia" het ambt van buitengewoon hoogleraar aanvaar
de gereformeerde theologische hogeschool te Kampen.
mens is directeur van het
van Kerken en sinds enige
Dgewoon (part time) hoog-
m de Kamper hogeschool
de Vrije Universiteit. Hij
ih daar bezig met de litur-
fcken, waarvoor hij zelf het
k>rd „liturgiologie" vormde,
imbtsaanvaarding te Kam-
pacht op de geboortedag
igeschool. Van zijn oratie
thans een uitvoerige sa-
10 volgen. De zaak is be-
enoeg.
ïens is vanaf het begin
geweest in kerkelijke te-
ndingen. Hij hield de
bs de eerste gereformeer-
idienst halverwege de Ja-
g (liturg was de vroegere
ier van Bloemendaal ds. J.
ard
nalige Kralingse predikant
voorzitter van de gerefor-
.ugdbond geweest, zijn la-
!eente in Heemstede werd
ie proefpolder" hij kwam
lonvent van Kerken en het
ed van media en liturgie
onderwerp van zijn rede.
was het niet zijn bedoe-
afdoend antwoord te vin-
e vraag naar de wenselijk-
i radio- en televisiekerk-
Het ging hem vooral om
tenten pro en contra om-
In vragen naar voren ko-
het wezenlijke raken zowel
iturgie als van de massa-
atie.
omroep
veral waar de kerken be-
1( aakten in het omroepwerk
•p( irof. Lammens - zijn van
Ijd af door de radio en la
bor de televisie protestant-
Js ensten en roomskatholieke
I evieringen uitgezonden.
Q i hadden daarvoor ook wel
idelijke argumenten: men
een dienst mee aan zie-
9' idere aan huis gebondenen
hoopte via kerkdienstuit-
buitenstaanders, vooral
jken met het evangelie
vroegste kerkdienstuitzen-
geen grondig theologisch
voorafgegaan. Het was
/aieen aanvaard gegeven. De
over het kerkelijke werk
oep zijn pas goed losgeko-
Jaren zestig. Sinds de
kerken wat meer mediumbewust
zijn geworden is in de literatuur de
wenselijkheid van kerkdienstuitzen
dingen meer en meer in twijfel ge
trokken. Momenteel wordt ze over
vrijwel heel de linie ontkend.
De tegenargumenten zijn sterk. Te
meer omdat het pastorale motief -
de dienst aan zieken en andere aan
huis gebondenen - betekenis begint
te verliezen. Steeds meer plaatselij
ke kerken beschikken over kerktele
foon of taperecorders.
Video-tape, lokale en regionale om
roep, meerkanalige beeld- en ge
luidstransmissie zullen in de nabije
toekomst ook voor de kerken nog
weer nieuwe mogelijkheden creëren.
Door de reeds nu getroffen voorzie
ningen - vooral door persoonlijk be
zoek met taperecorder - kan een
veel meer toereikend pastoraat wor
den uitgeoefend dan door de pu
blieke omroep.
T egenargumenten
De tegenargumenten worden verder
ontleend aan de aard van de kerk
dienst en het karakter van de mas
samedia. De taak van liturgie en
prediking zou onverstaanbaar zijn,
afstotend, „een zieke, egocentrische,
uit zelfverdediging ontsproten taal
die meer verdringt dan ze vrij
geeft".
Verder vraagt liturgie om deelname,
meevieren en dat kan alleen bij lij
felijke aanwezigheid. Bovendien
heeft de kerkdienst principieel geen
missionair of evangelisatorisch ka
rakter.
Behalve aan de liturgie worden ook
tegenargumenten ontleend aan de
massamedia. Radio en televisie heb
ben een eigen identiteit, ze kunnen
daarom geen verlengstukken zijn
van Kansel en tafel.
De massamedia blijken ook niet de
werking te hebben die men ze aan
vankelijk toedichtte. In plaats van
mensen in hun opvattingen en ge
dragingen te veranderen verharden
ze reeds ingenomen standpunten en
bevestigen ze de ontvangers in aan
wezige zekerheden, terwijl liturgie
en prediking krachtens het evange
lie juist mensen willen veranderen.
Tenslotte blijken de media door de
miljoenen vooral gebruikt te worden
voor ontspanning en amusement.
Zodra een kerkdienst wordt uitge
zonden wordt hij een onderdeel van
het programma-aanbod van radio
en televisie en daarom een stukje
vrije-tijdsvulling dat - althans on
der de welwillende luisteraar en
kijker - moet beantwoorden aan de
behoeften aan zekerheid en gebor
genheid.
Na bespreking van het voor en te
gen kwam prof. Lammens tot de
volgende conclusies.
Radio en televisie stellen als tech
nische media natuurlijk bepaalde
eisen maar veel van wat naar voren
gebracht wordt over een eigen iden
titeit, gebruiksfunktie en werking
van de media dient met de nodige
nuchterheid beoordeeld te worden.
Het berust meer op gelóóf dan op
onweersprekelijke onderzoeksresulta
ten.
O nuitzendbaar
Aan de media is geen stringent ar
gument te ontlenen waarom kerk
diensten onuitzendbaar zouden zijn.
De onuitzendbaarheid hangt veeleer
samen met het karakter van de
gangbare kerkdienst.
De centrale taak van de kerkelijke
omroep is stellig niet de uitzending
van kerkdiensten. In de omroep
treedt de kerk in de openheid en
haar presentie daar zal allereerst
moeten betekenen dat zij vanuit
haar evangelische overtuiging zon
der enige machtspretentie haar bij
drage levert aan het algemeen wel
zijn. Informerende en commentarië
rende programma's vormen daarom
de kern van het kerkelijk omroep
werk.
Niettemin zal de kerk, wil ze als
kérk in de omroep herkenbaar blij
ven, ook uitzendingen moeten ver
zorgen waarin duidelijk wordt hoe
haar optreden in de wereld van de
massamedia innerlijk verbonden is
met de centrale inhoud van het
christelijk geloof.
Naast de „koele stroom" van analy
se en kommentaar is nodig de
„warmestroom" van herinnering en
lied, visioen en meditatie. Daartoe
leemt zich maast het drama het
meest de liturgie. Maar of dit de
gangbare kerkdienst moet zijn is
zeer de vraag.
Er zal een hoogst noodzakelijk on
derzoek ingesteld moeten worden in
welke behoeften de kerkdienstuit
zendingen voorzien. Wijzen de on
derzoeksresultaten in positieve rich
ting dan blijft de radiokerkdienst
een mogelijkheid.
Een andere manier van sparen, met een leuke
spaarwinst na 2, 4'/2 of 6 jaar. De NMB Spaarwinstbiljetten
zijn aan toonder; zij zijn te verkrijgen aan de kas van elk
NMB kantoor.
U hebt keuze uit 6 mogelijkheden:
U stort
873,44
4.367,20
714,70
3.573,49
621,49
ƒ3.107,44
Looptijd Rente U ontvangt
2 jaar
2 jaar
4Vz jaar
4'/2 jaar
6 jaar
6 jaar
7
7
73A
7V*
8%
81/4
ƒ1.000,-
5.000,-
1.000,-
5.000,-
ƒ1.000,-
5.000,-
Vraag eens inlichtingen over deze nieuwe
spaarmogelijkheid.
NEDERLANDSCHE MIDDENSTANDSBANK
Ook de massamedia brengen het woord uit het Mattheus-evan-
gelie "Zie een zaaier ging uit om te zaaien" in praktijk. In de
gereformeerde kerk te Valkenburg bevindt zich dit glad-in-
loodraam.
De televisie daarentegen vraagt
krachtens haar technische wetma
tigheden om korte liturgievieringen
van kleine met het medium ver
trouwde groepen die zich als geheel
direct tot de kijkers richten.
Volledige deelname blijft uitgesloten
maar dit betekent nog niet dat
deelname volledig is uitgesloten. In
leder geval zullen de kerken er te
gen moeiten walken dat kerkdienst-
uiitzemdingen de ekrkdienat zelf
kunnen vervangen want dat is nu
juist lijnrecht in strijd met het we
zen van de erediensthet samen
vieren en samen breken van het
éne brood. Veeleer zoude de kerk-
diestuitzendingen er aan mee moe
ten werken de lege kerken weer
voller en de diensten wat fijner te
maken, een opmerking waarbij dr.
Lammens zich overigens bewust was
een onder media-theologen kwalijke
ketterij te debiteren.
Ned. Herv. Kerk
Beroepen te Hillegom A. A. Drost te
Lemmer, tot predikant voor buiten
gewone werkzaamheden (dovenpasto
raat) A. L. Franken te Woubrugge te
Asperen: drs. A. Jonkers emeritus
predikant, laatstelijk predikant te
Oüterlo.
Aangenomen naar Workum: P.
Vraegiindeweij te Oudega.
Bedantk voor Den Haag: C. B.
Roos te Gouda.
Geref. Gemeenten
Beroepen te Leerdam: C. Hegeman
te Tholen.
Met ingang van 1 Januari is dr. J.
Reiling te Bilthoven benoemd tot bij
zonder hoogleraar vanwege de Unie
van Baptisten Gemeenten in Neder
land aan de faculteit der godgeleerd
heid van de Rijksuniversiteit te
Utrecht.
De nieuw benoemde hoogleraar zal
onderwijs geven in de geschiedenis
en de leer van het baptisme. Dr. Jan
nes Reiling (50) is sinds 1958 rector
van het Baptisten Seminarium te
Bosch en Duin. Sinds 1967 is hij ver
bonden als wetenschappelijk hoofd
medewerker aan de theologische fa
culteit te Utrecht.
Bissohop Helmut Frenz, voorzitter
van de Evangelisch Lutherse Kerk in
Chili, bezoekt vandaag ons land. Mgr.
Frenz leidt in Santiago het nationale
interkerkelijke comité voor hulp aan
politieke vluchtelingen, afkomstig uit
andere Latijns-Amerikaanse landen.
Hun aantal bedraagt ongeveer 13.000.
Vanwege het nfeuwe regrne achten
zij zich niet langer veilig in Chili en
anderzijds kunnen zij om politieke re
denen niet terugkeren naar hun ge
boorteland. Tot nu toe is voor bijna
2000 personen asiel gevonden in an
dere landen, zoals Nederland.
Mgr. Frenz zal in Nederland onder
meer ontmoetingen hebben met
staatssecretaris Kooijmans van Bui
tenlandse Zaken, de nationale com
missie voor de opvang van Chileense
vluchtelingen, de Raad van Kerken,
en de Stichting oekumenische hulp
aan kerken en vluchtelingen.
ADVERTENTIE
agen en precies 133 dagen
'kiezingen hebben de Ne-
Amtillen een nieuwe rege-
U*ISTAD, CURACAO -"Na rtog. Formateur en NVP-^lJvoor-
natie- en formatieperiode zMer Juancho Everfez (50) heeft de
,00 jgouverneur van de Nederlandse An
tillen drs. B. M. Leito de lijst met na
men van de nieuwe ministers over
handigd. Het nieuwe kabinet kan
rekenen op de steun van vijftien
van de tweeëntwintig staten parte -
ments) leden.
Alhoewel aan het 'regeringspro
gramma nog de laatste hand wordt
gelegd, verklaarde de formateur en
nieuwe imdnister-president Juamcho
Eventsz (NVP-U) dat de nieuwe re
gering er naar zal streven een An
tilliaanse staatsvorm te construeren
met grotere zelfstandigheid voor de
Antillen als geheel en ook voor de
eilandgebieden apart.
Om op dit laatste punt de nadruk
te leggen is er een speciale minister
benoemd voor de staatkundige struc
tuur van de eilandgebieden. De por
tefeuille hiervan zal in het kabinet-
Evertsz worden beheerd door de
Arubaan mr. Hendrik Seferino Croes,
een broer van de MEP-leider Betico
Croes.
Prognoses
zaterdag Ter Leede-Huizen 2,
Quick Boys-GWV lf Heerjansdam-
Noordwijk 2, RCL-IJmuiden 3, SV
Hoogvliet-Koudekerk 3, DUNO-
Rijnsburgse Boys 3, SMS-Brandweei
3, NaaldwiJk-SVOW 3, Die Haghe-
Lisser Boys 2, TAW-Oegstgeest 1,
Ornas-ARC 2 Woubrugge-Katwijk 2.
Zwammerdam-Schoonhoven 3.
zondag
KNVB: Roodenburg-Unitas 3;
DRL-UVS 3; Lenig en Snel-LFC 2,
Lugdunum-VELO 3; Randstad Sort
-HW 1; Teylingen-RKDEO 1;
Quick H.-Bodegraven 3; ASC-VCS 3;
VEP-Spcl. Lisse 1; Altior-SJZ 1; SJC
-Rijpwetering 2; Van Nispen-UDO 3;
DOCOS-Hillegom 3; LDWS-War-
munda 1; Foreholte-WSB 1; Al-
phen-Excelsior '20 1; Quick Steps-
VTL 3; ESTO-RKNSV 3.
Afdeling Leiden: Weteringse Boys-
MMO 3; Bernardus-SVLV 1; Al-
phia-Alphense Boys 3; Stompwijkse
Boys-WOA 1; Kickers '39-KRV 3,
Unitas Leiden-VNL 3; VNA-ZLC 3;
Meerburg-Leidse Boys 1.
Jacobs presenteert van
seer zijn "Music-all-in"
r op Nederland II. De-
vangt hij vele gasten
te de Engelse zangeres
te.Er zullen maar iveinig
1 zijn die zo'n goed jaar
de rug hebben als Cleo
1 haar man John Dank-
e lijst van haar optredens
teken is indrukwekkend,
sloot Cleo haar optreden
sus West End af. Een jaar
ee de ster in "Showboat",
te volgde er een onaf ge-
eeks concerten in de VS
'Europa, die overigens in
Jdt voortgezet.
DEN HAAG De regering heeft
ingestemd met de bouw van vier
standaard-fregatten van Nederlands
ontwerp. Een dezer dagen is met
Rolls Royce een overeenkomst ge
sloten voor de levering van gastur
bines voor de voortstuwingsinstal
laties van de fregatten. Het eerste
schip zal in januari 1978 gereed zijn
voor 'n proeftocht. In oktober zal 't
aan de vloot worden toegevoegd. De
andere drie zullen met tussenpozen
vain een half jaar volgen.
De totale kosten zijn 832 miljoen.
Aan het Nederlands ontwerp is an
derhalf Jaar gewerkt door de hoofd
afdeling materieel van de Koninklij
ke Marine, de Koninklijke Maat
schappij "De Schelde" en het Neder
lands Verenigd Scheepsbouw Bu
reau".
Abusievelijk plaatsten wij giste
ren bij het artikel over het looncon-
flict in de Industriële sector de ver
keerde foto. In plaats van de heer
ir. H. D. Prins die nu was afgebeeld
zou er een foto van de heer A. Prins
hebben moeten staan. We bieden
daarvoor onze excuses aan.
KATWIJK Het Hoogheemraad
schap van Rijnland had zich zo
veel voorgesteld van het slaan van
de eerste paal voor de afvalwaterzui
veringsinstallatie in het Katwijkse
,,'t Heen". De Jeugd was er nauw
bij betrokken, want uit iedere plaats,
waarmee door dit gemaal het afval
water hopelijk in de tweede helft van
1975 zal worden gezuiverd, was één
leerling uitverkoren behulpzaam te
zijn bij deze handeling. Mede-klas-
LEIDEN Slechts drie spelers
hebben tot nu toe al hun partijen
in de strijd om het persoonlijk dam
kampioenschap gespeeld. Door aller
lei oorzaken zijn er spelers die pas
vier van de zes wedstrijden
speelden, zodat een duidelijk over
zicht nog niet te geven is. Toch is
al wel te voorspellen dat De Bruijn
Huisman, Passchier en Slingerland
de meeste kans zullen maken op hei
kampioenschap. Vooral het spel van
De Bruijn uit Bodegraven is van
goede kwaliteit.
De stand is: 1. De Bruijn 5 gesp,
8 pnt, 2 Huisman 67, 3. Slingerland
46, 4. Passchier 46, 5Heemskerk
4—5, 6, Fase 6—5, 7. V. d. Zwan 4—3,
8, Dorsman 63, 9. Vrolijk 51.
In de eerste klasse van de LDBB
zijn de reserves van LDG kampioen
geworden: het team is met nog één
wedstrijd te spelen onbereikbaar ge
worden met een score van 17 pun
ten uit 9 wedstrijden. In de hoofd
klasse duurt de strijd onvermin
derd voort. Vier clubs maken nog
aanspraak op de titel. In de tweede
klasse staan RDC 3, WDG 2 en SDV
2 hooggenoteerd. Ook de vijftallen-
competitie, die dit Jaar voor het
eerst wordt verspeeld, verloopt vlot.
Het Jeugdige vijftal van KDC en
de meer geroutineerde spelers van
OGB zulen de dienst wel gaan uit
maken.
genoten konden er getuige van zijn.
Nog nooit eerder was het voorgeko
men, dat de schooljeugd het start
sein zou geven voor de bouw van zo'n
gigantisch werk, waarmee een inves
tering van naar raming bijna f 37
miljoen gemoeid is. „Rijnland" zorg
de daarmee voor een primeur en wil
de de autoriteiten laten genieten van
het enthousiasme, waarmee de
jongeren dit werk klaarden. Ze heb
ben er echter niets van gezien. De
hei-stelling was niet op tijd gereed.
Toen de paal na een uur eindelijk
de grond inging bevonden de ge
nodigden zich in het boezemgemaal
bij de Sluisweg in Katwijk aan Zee
om daar een aantal toespraken te
beluisteren en een toast uit te bren-
Door
Cees Combee
gen op een voorspoedige bouw.
Door dat te laat gereed zijn van
de heistelling viel het gehele pro
gramma in duigen. Dijkgraaf mr. F.
M. A. Schokking liep (begrijpelijk)
min of meer geïrriteerd rond over
het bouwterrein. Hij sprak met aan
nemer Musters uit Lobith, met
hoofdingelanden en met hoofdambte
naren. Toen bleek, dat de vertra
ging ongeveer een uur zou bedra
gen nam hij de voor de Jeugd te
leurstellende beslissing de genodig
den te verzoeken zich naar het boe
zemgemaal te begeven. In de ver
warmde tent was namelijk geen
plaats voor allen, die dit belangrijke
gebeuren wilden meemaken. Hoe het
mogelijk was, dat de heistelling niet
op het Juiste moment in positie was
gebracht om de handeling te kunnen
verrichten, bleef onduidelijk. De bij
de bouw betrokkenen gaven daar
over tegenstrijdige verklaringen. De
één betoogde, dat de machine te laat
was gearriveerd en een ander stelde,
dat men de stelling niet had mogen
plaatsen in verband met de hevige
windkracht.
Toen de jongelui, ndat ze een uur
eerder de vlaggen reeds hadden ge
hesen op de bouwplaats, de stroppen
in de handen namen om het touw
van het heiblok te hanteren luis
terden de genodigden in het boezem-
gemaal naar enige toespraken. Ver
veeld hebben de kleine tweehonderd
scholieren zich in dat uurtje echter
beslist niet.
Ze konden volop warme chocola
demelk drinken en luisteren naar
draaiorgelmuziek. Gekleed in gele
plastic pakken en met de (vereiste j
helm op het hoofd verrichtten ze be
kwaam hun taak.
Hoofdingeland J. baron van Kno-
belsdorff (burgemeester van Sas-
senheim) dankte Helen, Corrie, Hen-
nie, André en Frans voor hun bij
drage aan de bouw en al de Jongeren
voor hun enthousiasme voor dit ge
beuren. Namens het onderwijzend
personeel dankte de heer Van dei
Heyden uit Oegstgeest het Hoog
heemraadschap van Rijnland, dat
het de Jeugd zo nauw heeft willen
betrekken bij de bouw van deze in
stallatie. „Rijnland," stelde de „eerste
paalslaanders" nog een presentje in
het vooruitzicht.
Tijdens de bijeenkomst van de
genodigden In het gemaal wees dijk
graaf Schokking erop, dat deze instal
latie van regionale betekenis is.
want de gemeenten Katwijk, Valken
burg, Oegstgeest, Rijnsburg en Lei
den, de laatste voor wat de universi
teitswij k aan de Wassenaarseweg be
treft, zullen er hun afvalwater op
afvoeren en dat zal door deze instal
latie worden gezuiverd. Door deze
samenwerking was het mogelijk de
kosten van de waterzuivering te
drukken. Als elke gemeente zelf een
installatie had gekregen zou dit veei
hogere kosten tot gevolg hebben ge
had.
Mr. Schokking beklemtoonde me*
nadruk, dat de waterkwaliteit „Rijn
land" zwaar op de maag ligt en dat
alles wordt gedaan om het zo zuiver
mogelijk te houden. De bouw van
nog meer kostbare Installaties is
daarvoor nodig. „Met z'n allen zul
len we de kosten moeten opbren
gen het water zuiver te houden,
want het ls ons aller belang, dat we
het open water in bescherming ne
men," zei de dijkgraaf.
Nandoe-prys, 200 m: 1. Krony
Z (A. van Klaveren) 2.50.3 1.25.2, 2.
Lime du Bois, 3. La Chance. Wlnn.
2.30, pl. 1.90 4.50 4.20, koppel 6.40,
trio 315.90.
Luipaard-prijs. 2000 m: 1. Lucky
Fried (S. van Dooyeweerd) 2.59.6
1-29-8. 2. Lente Boy J, 3. L'Espoir
de Duke. Winn. 26,40, pl. 9.90 1.90
1.80, koppel 7.50.
Maraboe-prijs, 2000 m: 1. Jules
Bonni (B. Dapper) 2.48.2 1.24.1, 2.
Kwiek van Agfa, 3. Kid Eemshooru.
Winn. 4.40, pl. 2.00 1.70 2.70, koppel
7.70. trio 131.70.
Mandril-rprijs, 2000 m: 1. Kandy
Buitenzorg (G. Gomans) 2.50.0
1.25.0, 2. Klaus Olivier, 3. Kitty Gre-
gor 11. Winn. 2.80, pl. 1.90 1.80 2.90.
koppel 5.80.
Gerard van Maarseveen-rijs, 2000
m: 1. Henry Belwin <B. van Kla
veren) 2.09.6 1.21.0, 2. Hannibal, 3.
Ido Hannover. Winn. 8.00, pl. 2.50 3.00
1.60 koppel 5.50, trio 425,50.
Mink-prUs, 2240 m: 1. Karin Hol-
landia (W. Geersen Jr.) 3.28.3 1.25.4,
2. Iron Buitenzorg. 3. Impereur. Wlnn
3.50, pl. 1.80 5.10 3.10, koppel 13.50.
Gerard van Maarseveenprijs, twee
de afdeling: 1. Detra (M. Vergay)
2.10.3 1.21.4, 2. Grand Geste, 3. Gie-
teling S. Winn. 55.30, pl. 5.30 2.60 3.20.
koppel 9.50, trio 2.277,00.
Mandril-prijs, tweede afdeling: 1.
Lelie Bloemlust (A. Suykerbuyk)
2.51,8 1.25.9, 2. June Bento. 3. Jessie
Bond. Winn. 3.00, pl. 1.30 1.20 2.20.
koppel 3.50.
Merinos-prijs, 2040 m: 1. John Bui
tenzorg (R. Hom) 2.53.3 1.25.8, 2.
Illustre Mac, 3. Intrest Scott. Winn.
35.30, plm. 5.30 1 60 7 00, koppel 19 40.
Narwal-prijs, 2000 m: 1. Lucy
Bloemlust (A. Suykerbuyk) 2.59.4
1.29,7, 2. Jewiel Fan Thabor, 3. Ko-
ba Roodnoot. Winn 1.80, plm. 1.40,
2.40, koppel 6.30.
Totale omzet: i 218.038,00.
