1
Cn
an
rukkers deden het werk
de monniken mooi na
j ENSD.
rpositie in Utrecht bewijst:
fSDAG 14 NOVEMBER 1973
Centraal Museum in
jftlit wordt van 24 november
3 januari een grote tentoon-
Hing gehouden van in de vijf-
eeuw gedrukte boeken. De
jltidin tot deze expositie, die
yen in de Koninklijke Biblio-
in Brussel te zien was, is
omstreeks vijf eeuwen geleden
terste drukwerken in de Ne-
bnden ontstonden, die waren
uit losse letters.
tentoonstelling is een ca-
gemaakt, die tot een heer-
pil van bijna zeshonderd
's en een 150-tal platen
itgegroeid. Tientallen specialis-
n België, Nederland en Duits
hebben de artikelen geschre-
wa&ruit voor onderstaand
is geput. Deze catalo-
35) is een goudmijn van
maar gelukkig is voor de
se tentoonstelling een
Isaam boekje in de A. en O.-
geschreven en voorts zijn
iohtende stencils beschikbaar,
aandachtig bekijken van de
tonstelling vraagt tijd. Welis-
kunnen boeken maar op één
opgeslagen worden getoond,
er zijn er zo veel, dat het
neerkomt op het kennis ne-
)'n drie- tot vierhon-
bladzijden. Het gaat daarbij
om de schoonheid van illu-
i en tekstbeelden en het
kter van het zetsel,
het vijfde eeuwfeest van het
Nederlanden gedrukte boek.
Laurens Janszoon Coster
pas. Van deze Haarlemse
is geen enkel werkstuk be-
gebleven, zomin trouwens
Gutenberg in Mainz. te
men hem lang uitspeelde
„uitvinder" van het druk-
met losse letters, Coster is
at nu wel vast, zeker
geweest en niemand weet,
[an wel. In Mainz zijn waar-
ïlijk wél, kort na 1450, de
aldus gedrukte geschriften
duceerd. In de oude Neder-
begon de boekdrukkunst
wintig jaar later.
«tekende overigens niet het
d het met de hand ge-
boek. Tot ver in de zes-
uw zijn nog in de kloos-
ïe teksten, voor eigen ge-
met de hand afgeschreven,
nkelijk werden drukwerken,
nwd als schamele vervan-
ooqr de prachtige, verluchte
hriften. Drukkers beijver-
ch, de schoonheid van die
tenwerken zo veel mogelijk
In gedrukte boeken
ruimten opengelaten
lustraties, die op de aloude
handwerk werden uit-
rden door kloosterlingen als
lijke concurrenten be-
fd. De bibliothecaris van de
s des Gemenen Levens in
biechtte in 1475 op zijn
op, dat hij er berouw van
hij de boekdrukkerij in
had tegengewerkt. Rijke
bers, zoals Lode wijk van
luse in Brugge, lieten voor
bliotheek manuscripten ma
in druk verschenen boe-
copiëren van een uitgave
iken van Vergilius duurde,
de verluchting met fraaie
togen, van 1488 tot 1494!
Houtsnede uit "Die jeeste van Julius Caesar", 1486-93, vermoe
delijk Gouda. Dit is het enige bekende exemplaar van een
boekje, dat de vroegste uitbeeldingen van de "vaderlandse"
geschiedenis bevat.
instellingen
entecentrum Lljtweg Oegst-
'entoonstelling keramiek van
tenbakster. T. e.m. 17 nov. Op
ilkshuls Tentoonstelling
op 9 nov. 2-5 en 7-10 u.
10-12 en 2-4 uur. Op 15
»v. op Haarlemmerstraat 73b
Ier Orlessen-Van Duyn. Bree-
exposltle Juwelen en zilve-
iksvoorwerpen. Tot en met
)er
nj De Bink, Rooseveltsfcraat 3
Hoppener
"er? Gerard Rijksstraatweg
senaar (bij Den Deljl) za-
f 11—5 uur en verder vol-
ispr 01751—591 i of 1714.
Burgers. Burgsteeg 'a,
taposltle van wandkleden
cla Nlggebruggen en Lydla
bt 30 november Dag 41
teterdag 12—1 uur.
En intussen werkten op vele
plaatsen in de Lage Landen al
lang ijverig de persen.
Wegens die relatie tussen hand
schrift en drukwerk, omvat de
drukkunst-expositie 35 oude hand
schriften en op het eerte gezicht
telt men er meer zo goed wis
ten de drukkers soms het monni
kenwerk te benaderen.
Omstreeks dezelfde tijd als de met
losse letters gedrukte boeken ver
breidden zich ook die, welke, als
houtsneden, van blokken waren
gedrukt. Dat op zichzelf omslach
tige systeem had ook voordelen.
De in hout gesneden tekst paste
wat het karakter betreft, veel beter
bij in hout gesneden illlustraties
dan de metalen letter. Bovendien
hadden de drukkers aanvankelijk
dikwijls onvoldoende letters in
voorraad. Daarom drukten zij een
boek in gedeelten en ze konden
het zetsel niet bewaren voor even
tuele herdrukken. Voor veel ge
bruikte kleine teksten school
boekjes, misdienaarsteksten was
de blokdruk praktischer tot
men de techniek van 't mat-nyzen
maken had ontwikkeld, in het be
gin van de 18de eeuw. Er komen
vroege drukken (incunabelen en
wiegedrukken) voor, die deels uit
losse letters, deels van blokken
zijn gedrukt.
Niet alleen de druk, ook het ge
bruik van papier werd als een
verarming beschouwd, want papier
is vergankelijker dan perkament.
Om dat bezwaar enigszins te ver
helpen, werden soms katernen van
papier in een gevouwen blad per
kament geschoven. Inderdaad zijn
van sommige boeken ongetwijfeld
hele drukken spoorloos verdwenen
of de exemplaren zijn zeldzamer
geworden dan handschriften van
hetzelfde werk op perkament.
Onder de drukken komen zowel
geestelijke als wereldse geschriften
voor. Er zijn allerlei drukken van
de Donaat, het boekje voor de La
tijnse grammatica dat ieder uit
het hoofd moest leren, die een po
sitie wilde bereiken in de Kerk. de
maatschappij of de wetenschap.
In massa's werden de nog onmis
baarder aflaatbrieven gedrukt en
van bijzondere gebruikswaarde
waren ook gedrukte illustraties
met de voorstelling van bepaalde
heiligen. Wie voor de houtsneden
van Sint-Anna-ten-drieeën een
„Weesgegroetje" bad, verdiende
daarmee een aflaat van 40 dagen
(veertig dagen korter boeten in
het Vagevuur).
geschiedenis St. Elisabeth-zlekenhuls klasseafde-
Leidse bioscopen
(Ra-
8) Werkd 10 uur voorm.—
eond 1—6 uur nam
uoi Volkenkunde expositie
Ifentkunst uit eigen bezit
zonder boneer üagel
jjo 1—6 uur nam (t.e-m.
pum Geopend op
met vrlldag 9 uur
im Zon en feestdae
CAMERA: "Once upon a time in
the west", 14 jr., dag. 8.00 uur; do.,
vrij., ma. en dl. ook 2.00 uur. Kinder
matinee: "Zorro kruist de degens" a.
1. woe. en zat. 2.30 uur: zo. 2.00, 4.15
Nachtfilm"Dr. Strangelove",
2.30, 7.00. 9.15 i
de
dae 2.30. 7.00. 9.ir
ook 4.45
REX: 'Zweedse stewardessen", 18
Jr.. dag. 2.30, 7.00. 9.15 uur; zo. 2.15,
4.30, 7.00, 9.15 uur Nachtfilm: "Brug
der begeerte". 18 Ir., vrij. en zat. 11.30
zo. ook 4.45 v
ilngen Volwassenen deg v 11.15 tot
deling dag o 15 tot 18.30 i
Endegeest. dinsdag en vrtldae 13—
14.30 "8 zondags II 12 en 14—15 u eer-
stf klasse de gebele dag
AnnakltnlPk- dag 13.30-14.30 en 18-19 u
4CADKMINCH ZIEKENHUIS
Voor alle patiënten (behalve kinde
ren) «i,|n de bezoekuren als volgt:
volgende bezoekuren (alleen
i. 2.30, 4.30, 7.00 9.15 i
Bezoekuren Ziekenhuizen
Dlaconessenn uls
lopend bezoek wordt toegestaan, kaD
de hoofdverpleegkundige hiervoor spe
cial-? kaarten verstrekken
Alphen aan den Rijn
Rllnourd. le en ze klasse 10.30
11 00 14 00—14.45 en 18 00—19 00 u.
3e klasse 14 00—14.46 en 18.00—19 00
uur Kraamafdellne 16 0017 00 uur.
alleen voor echtgenoten 19 0020.00
uur Kinderafdeling 16 00—15.80 uur
alleen voor ouden» 18 00—18 30 uur
y ?ffte
teuws
NOVEMBER 1973.
ford jaar geleden stond in
Ëant:
Geen dag gaat er voorbij,
w niet 'n bankierskantoor
althans volgens het
Hek gerucht. Den anderen
wordt het tegengesproken,
derden dag herhaald, om
wonds al weder gelogen-
h te worden. Tegen die
vaardige verspreide ge-
~^en meent de Arnhem-
Courant te moeten waar
schuwen. De financieele ram
pen van den laatsten tijd zijn
toch reeds groot genoeg, en
door die ongegronde ge
ruchten terstond te gelooven
en te helpen verbreiden,
schokt men het publiek ver
trouwen nog meer en zou
men zelf oorzaak kunnen zijn
dat nog meer huizen vielen. He
publiek is reeds genoeg ge
straft voor zijne zucht naar
ruime intressen, waardoor de
speculatie-geest zulk eene
hoogte heeft bereikt en de fi
nancieele crisis zich openbaart
ook in die klasse, welke door
haar beperkt fortuin zich van
speculatie had moeten ont
houden.
Vijftig jaar
Volgens een bericht uit
Moscou, aldus het Belgische
Tel. Agentschap, zou Trotzky
tijdens een vergadering door
een revolverschot aan het
hoofd gewond zijn. Dit zou
hem hebben verhinderd deel
te nemen aan de revolutio
naire October-feesten. Een
specialist uit München zou
onmiddellijk naar Moscou zijn
vertrokken om Trotzky te be
handelen.
Amerika zal niet deelne
men aan mogelijke protesten
bij Duitschland tegen den
terugkeer van den gewezen
kroonprins. Het wenscht zich
niet in te laten met binnen-
landsche aangelegenheden.
PAGINA 31
PANDA EN DE MEESTER—BURGEMEESTER
51122. De heer Fant staarde verbijsterd van de verdwij
nende geleerde naar de strook geponst papier.
„Ik begrijp het nietmompelde hij hoofdschuddend. „Z'n
ontslag-aanvrage Maar waarom? Hij had het bij mij toch
prettig? Hij verdiende toch veel geld? En hij mocht toch uit
vinden wat hij wilde? Zolang hij maar niets maakte wat kon
vernielen, vond ik alles goed
Op dat moment werden zijn woorden overstemd door een rom
melend geluid en toen ze geschrokken omkeken, zagen ze de
flatgebouwen als kaartenhuizen in elkaar vallen
„Nu zijn uw huizen toch vernield", zei Panda somber. .Fin
ik heb zo het gevoel dat professor Krok daar meer van weet.
Dit is net als al die andere dingen die uit uw fabrieken komen
en plotseling niet goed meer zijn". ,tfet is vreselijksta
melde de ondernemer ontdaan. „Niets is meer goed Nergens
breng ik meer vreugde. Niemand kiest mij nu nog tot burge
meester. En ik had nog wel zulke goede bedoelingen
De
avonturen
van
Jommeke
De
zingende
oorbellen
De koning heeft u j
nodig, Litchi. j
Ik kom
dadelijk.
p fj
"nrf
/LVA, GA NIET TERUG NAAR DE
GECONTROLEERDE WERELD'. Jl
SW TOCH NIET IN N GEVANGE
NIS ZITTEN ALS JE VRJ KUNT
Kooktip
Pruimendessert
Laat 250 g gedroogde
pruimen een nachtje we
ken in fles eenvoudige
rode wijn. Verwijder de
pitten na het weken.
Kook ze in de wijn zacht-
gaar, op een zeer
laag vuur, te zamen met
ongeveer 75 g suiker, een
mespunt kaneel en 2
kruidnageltjes. Reken op
ongeveer 15 min. Laat de
pruimen zo heel mogelijk,
dus roer er niet in en laat
het kookvocht niet borre
len. Neem de pan van
vuur en voeg 2 eetle
pels sinaasappelsap toe.
Laat de pruimen afkoelen.
Giet het sap er af en
meng dit door een be
kertje ijshoude Bulgaarse
yoghurt, die u eerst met
lepel suiker luchtig
hebt geklopt. Schep het
mengsel over de pruimen.
WINA BORN.
J.RSHmimq
SCHOOLHOOFD.
Dutch Faith 12 10 o Great Yarmouth
Santander
Mare Iratum 12 te Hamburg
GROTE VAART
Achilles 12 250 zw Gibraltar nr Tries-
ALgorab 13 te Santos
Alkmaar 12 te Bremen
Ameland 12 30 zo D
haven
Amersfoort 12 v Bilbao nr St. Maar
ten
Archimedes 11 te Belize
13 te Grenada
Explorer 12 80 zzo Menado nr
>bane
Atlantic Crown 12 320 zzw Sable isl.
Ave Drecht 12 100 nw P to Rlco nr
Northport
Crania 12 vn Curacao nr Kingston
Dlloma 12 800 n Hawaii nr Mlri
Diogenes 13 vn R'dam nr Bremen
Goeree 12 v Mojl nr Seattle
Gulf Hansa 12 255 wzw 1
Gulf Swede 12 vn R'dam nr Bantr
Heemskerk 12 te R'dam
Kalydon 12 te Freetown
Hilversum 131 te R'dam
Kara 12 20 zw Barbados nr Durban
Kaowk 12 te Amapala
Kosicia 11 vn Singapore nr Aneno
Cartago 13 te Montegobay Ladon 13 vn
Cinulia 12 180 nnw Flores nr Shell- Leuvelloyd
Machaon 12 70 zzw Dakar nr Am
sterdam
Marnellooyd 12 1000 o Marquesas
ell. nr. Papeete
Moordrecht 12 200 wnw Finisterre i
Providence
Neder Llnge 12 250 n Azoren
Crl6tobal
Neder Rhone 13 te Durban
Neder Rijn 12 200 nw Kaapstad
Parthenon 12 230 no Azoren nr Su-
Patro 12 te Kharg Isl.
Poeldijk 13 te R'dam
Rljnborg 13 te Kopmanholmen
Scheldeborg 12 te A'dam
Schelpwljk 12 vn Shualba nr Bom-
Schlelloyd 12 120 o Eastlondon nr
Port Kelang
Straat Bali 13 te Lourenco Marques
r Durban
Talamanc-a 12 110 ozo Bermuda
Crtótobal
Tanamo 12 350 no Pto Rico nr Ci
tobal
Tinto 13 te Pto Cortes
Trident R'dam 12 vn Bremen
Wester kerk 12 450 wnw Walvlsbaal
nr Manila
Willemskerk 14 te Kobe
Wonlglrl 12 vn Yokohama nr Man-
