De enige goede Indiaan is een dode Indiaan'
ndianen zitten
u op plee van
Mamma Foe"
\)k in ons bloedeigen Koninkrijk der Nederlanden doet het gezegde opgang
Indianen
kwijnen in
Suriname
weg in
doffe
wanhoop
ySDAG 24 OKTOBER 1973
let tragische lot van de Indianen behoort de laatste tijd tot
favoriete onderwerpen van onze, zo internationaal gerichte,
erlandse actievoering. De met uitroeiing bedreigde Brazi-
nse Indianen worden in Nederland door meer dan een ac-
:oep vertegenwoordigd; de leeswoede over de ondergang
de Noordamerikaanse Indianen zorgt ten progressieve
10 voor menig goedgevuld boekenplankje; de Wounded
je-rel verwekte in de polders een medeleven, dat zelfs op
jachtvelden van de hit-makers doorklonk; musicerende In-
Jen uit Chili en Peru vullen ettelijk avondje in dienst van
•^nemende Indianen-bezorgdheid in deze dagen van be
en verbroedering is het zo langzamerhand tijd om er op
rijzen dat helaas ook in het Koninkrijk der Nederlanden
de bevolkingsgroep der Indianen met ondergang wordt
:eigd-
hen heeft men de vereerders
;e Wounded Knee-heroiek en
landen van de geweerschoten
Brazilië klinken nog niet ge-
De doodsstrijd van de India-
j het oerwoud van het eigen
irijk voltrekt zich zonder ge
zonder medeleven. In Brazi-
irden geweren op de oorspron-
bewoners gericht, in Surina-
leen maar onverschilligheid:
ra-ven daaraan duurt alleen
inger en valt alleen wat min-
het oog.
5 tenhemelschreiend dat de
den in Den Haag en Para-
al drie eeuwen lang de Su-
nse Indianen aan hun lot
overgelaten: wel werden zij
ogen zich steeds verder terug
ekken in de ontoegankelijke,
t-htbare en ziekte-verwekkende
iden. De zelfbewuste Indianen
Nederlandse stam weigerden
!anke overheersers als slaaf te
Als dank is nog steeds een
irfig en onmenselijk bestaan
deel.
in Suriname doet het gezegde
„De enige goede Indiaan is
bde Indiaan". Zo bericht ons
Paramaribo de onlangs opge-
stichting KANO eindelijk
Igen Indianen-organisatie die
zijn stem verheft en die een
schreeuw om hulp slaakt: de bedoe
ling is dat Nederland de wanhoops
kreet hoort.
KANO heeft een verslag over de
stille ondergang van de rode rijks
genoten op papier gezet en het
aangrijpende document naar het
land van de Wounded Knee-bewe-
gingen en de Brazilië-groepen ge
stuurd. Hier is het in 50.000 exem
plaren als brochure verschenen en
dient het als een treurig spandoekje
voor een aktie van de Rotterdamse
Stichting Rekreatie Centra's voor
Surinamers: het zal niemand verba
zen dat de financiële resultaten tot
nu toe gering zijn.
Wat KANO wil is het ontwikkelen
van een aantal projekten in de so
ciaal-economische sfeer. Deze moe
ten in de 30 Indianendorpen het
afgrijselijke levenspeil ombuigen
naar een niveau, waarvoor men zich
in het Koninkrijk der Nederand
niet de ogen uit het hoofd behoeft
te schamen. De projekten moeten
tevens zo begeesterend kunnen wer
ken dat er een eind kan worden
gemaakt aan de doffe wanhoop die
de 10.300 Indianen wel moeten vervul
len: behalve een enkele regerings
ambtenaar aanschouwt immers nie
mand hun ondergang dan zijzelf.
Laten we enige malen citeren uil Surinaamse Indiaan geen Indiaan
het ooggetuigeverslag dat Nederland is, laat staan een mens.
enkele maanden geleden al bereikte „Aan de rand van een sociaal-eco-
en waaromtrent ene soort stilte van nomische afgrond beseft dit restant
het graf is gaan heersen: alsof een van een groot en fier volk dat het
..Gedreven en opgejaagd door een
onvatbare wanhoop en de algemene
malaise in hun dorp ontvluchten de
indainen de realiteit en bedrinken
zij zich op feesten, die dagenlang
kunnen duren. De kinderen zwerven
van mesthoop tot mesthoop, in de
hoop iets eetbaars te vinden".
..De moderne verkeerstechnieken en
de communicatie ten spijt komt de
dokter anno 1973 vaak slechts één
keer per maand voor enkele uren
od bezoek. Van nazorg van deskun
digen of nieuw consult kan geen
sprake zijn. Ernstig ziek worden
anders dan op „doktersdag" bete
kent dan ook in veel gevallen erg
veel pijn lijden of zelfs doodgaan".
„Geïsoleerd leven zij in dorpen die
totaal onleefbaar zijn, zonder enig
sanitair, medische verzorging etc.
Als stemvee hadden ze tot nu toe
weinig waarde, immers de Indiaan
bestond wettelijk niet, er is geen
bevolkingsregister van deze verachte
en gediscrimineerde groep".
Nederland wil zijn eigen indianen
nog steeds niet kennen. Maar sedert
kort kunnen we onszelf weer op de
borst slaan: in Amsterdam heeft
mevrouw Wil van Rijnberk de
Stichting Werkgroep Indianen Suri
name opgericht. Prof. J. W. van
Hulst en dr. J. Pott. directeur van
het Volkenkundig Museum in Lei
den. hebben in het stichtingsbestuur
plaatsgenomen: eindelijk een spon
tane, eigen Nederlandse actie ten
behoeve van onze indianen het
is bijna te mooi om waar te zijn.
We kunnen aan dit heerlijke
nieuws nog toevoegen dat mevrouw
Van Rijnberk het actie- en inzame-
lingswerk geheel alleen verricht.
Een hele ochtend spraken we met
haar over de Indianen in Suriname
en de Nederlanders in Nederland:
twee werelden die heel even bij el-
in gelatenheid moet afwachten op geboorte of al kort daarna zijn ge- kaar kwamen in ee°^!"e
het einde, een einde dat tevens een gestorven, ziet men in de dorpen damff huiskamer 1
bevrijding zal zijn uit een leven naakt rondslenteren, een grote buik leenstaande en allee
van ziekte en honger". meetorsend als teken van ondervoe- vrouw het uitschetterde van woede.
.Kinderen, die niet bij de ding". Zij was 74 Jaar oud.
gesprek met mevrouw Van Rijnsberk liep aanvankelijk geheel uit de hand. De be-
e actievoerdster was een smaakvol geklede en onberispelijk opgemaakte vrouw die
durend met grote kracht op het eigenlijke gespreksonderwerp moest worden ge-
I. Het eerste half uur kon men informeren wat men wilde, alle antwoorden gingen
ren in ellenlange uitwijdingen waaraan geen Indiaan te pas kwam.
Wort over de doopsgezinde kerk, de stimulerende werking van het creatieve den-
in bed, de organisatie van invaliden-reisjes, de gezelligheid van hotelterrassen, de
V, het geestdodende effect van koffiepraatjes, Friesland, God, de voetbalclub
jen, suikerzakjes, geheimzinnige zieken en haar ex-echtgenoot die Brugman heette:
- !at ik praatte als Brugman. Maar ik ben gescheiden, want.
Van Rijnsberk, riepen
i bezoek raakt geheel van
Waar blijven de Indianen?",
gesproken", knikte onze gast-
nu dan: in 1969 had ik
moeting met mijnheer Hey-
i het departement van land-
uit Parama/rio. Die vertelde
»1 die wantoestanden. Ik
ik ben nu 70 jaar, ik heb
a om de rest van mijn leven
oude oma te slijten, ik ga
ünheer Heyde terug,
talderen zijn nog steeds boos
voor die reis mijn spaarcen-
aangesproken. Maar wat
it er toe. Jongen, ik ben pas
*en toen ik 60 was en ik als
ijzeres werd afgekeurd. Mijn
Iteitspercentage was 80. Alle-
eiuwen. Ik werk me nu maf
klhdianen. Verdorie daar! Ik
ineens tijd meer om te
Ik ben lid van Willem III,
len...."
Banen alsteblieft, riepen we.
fce staatsburgeres die vecht
tee in het Koninkrijk met
Willigheid omringde en met
Hg bedreigde, bevolkings-
Wod, hartelijk lachend, excu-
„Moet Je suiker in Je kof
fen. ben doopsgezind en
houd ik van suiker. Je weet
81 van die hagepreken van
8imonsz. Nou hij preekte op
taoppot. Toen is hij er inge-
eö toen hebben ze hem afge-
WJp Je, die doopsgezinden.
to Van Rijnsberk!!
hier ben ik weer hoor. De
hè. Nou. ik heb daar vier
ta het binnenland met Hey-
Igezworven. Afgebeuld voelde
Ik kon niet tegen de hitte,
Heten vonden mijn bloed zo
'Ja en toen werd ik ook ere-
en moeder van het India-
P Matta, Mamma Foe Matta
tojn Indianen me noemen".
I onderscheidingen wegen in
Door
Ary Jassies
exotische allure op tegen de eretitel
die onze, inderdaad als de vrouw
van Brugman orerende, gastvrouw-
we diep in het oerwoud van Suri
name kreeg. Men was daar opgeto
gen van dankbaarheid dat eindelijk
iemand uit Nederland het dorp
kwam binnenstappen - nu eeais tiiet
met een bevelschrift, maar met een
hart zo groot als de wereld zelf.
Pas Missie
De moeder van Matta was onder
tussen weer afgedwaald. „Ik ben te
gen de missie omdat wij in naam
van Christus zoveel kwaad hebben
bedreven. Ze moesten hier in Ne
derland evangelisatie gaan bedrijven
dan kon ik weer rustig met mijn
tas over straat lopen".
We leidden haar terug naar het
kleine dorp aan de oerwoudrivier.
„Gelijk heb je. Nou dan, ze hebben
daar de meest democratische be-
stuurvorm ter wereld. Allemaal in
een grote kring en iedereen mag
zeggen wat hij wil. Ik had allang
gezien dat een dokter daar hele
maal niet bestaat. Ik heb toen in
die kring voorgesteld: jongens, wat
we hier nodig hebben is een EHBO-
cursus. Dat is aangenomen. Tóen ik
terug was in Holland hoorde ik dat
het in uitvoering was en dat ik tot
moeder van het dorp was be
noemd".
Het 74-Jarige lid van Willem III
keek ons verontschuldigend aan:
men vernam nu hoe het Indianen
dorp dankzij zijn unieke bezoekster
een toilet ten deel was gevallen.
„Het kerkje was beeldig", brieste
mevrouw Van Rijnsberk, "maar het
toilet was afgrijselijk. Alleen een
vierkant gat. En een walm! Niet
mooi meer.
Razend
Toen ben ik razend geworden, ra
zend op die hele evangelisatie-toe
stand. Zieltjes winnen en verder is
er niets: geen winkel, geen dokter,
geen verlichting geen goed onder
wijs, niets. Alleen maar 'n gat in de
grond. Toen' ik terug was in Hol
land bleek een plee 50 Surinaamse
guldens te kosten. Toen heb ik ge
zegd: goed, dan betaal ik die plee.
Mijn plee staat er nu. Ik heb ook
geschreven: Jongens gebruik de in
houd van de beerput als huisjes-
mest".
Zo helpt Nederland het volk der
Indianen; dankzij de bescheiden
begonnen inzameling van een een
zame veterane van de hulpverlening
staan in twee, tot dan door volk en
vaderland geheel over het hoofd ge
ziene, Indianen-dorpen nu ook al een
bijenteelt-projekt op stapel. Ook
worden er nu vruchten gekweekt.
„Ze moeten werk hebben, iets ver
dienen, en daardoor hun zelfrespekt
terugverdienen", zo riep Mamma
Foe, met een stem die klonk als
een klok. „Ik heb pas voorgesteld
om ze op die rotgrond, waar ze
door de Nederlands naar toe ver
dreven zijn, schapen en geiten te
laten houden. Dan zouden ze melk
en andere inkomsten hebben. Het
voorstel is potverdorie nu afgewe
zen: die beesten zouden zogenaamd
de bast van de boom afvreten. Uit
mijn vel ben ik gesprongen, slapelo
ze nachten heb ik beleefd aan die
lariekoek. Ik ga nu meteen terug
schrijven naar Paramaribo: domme
jongens die Jullie me daar zijn,
waarom houd Je die geiten dan ook
niet aan een paal?"
Zo bedrijft in Nederland een oude
dame ontwikkelingspolitiek voor een
vertrapt en vergeten volk; de op
standige correspondentie aan gela
ten reagerende autoriteiten als
Pronk en De Gaay Fortman („de
ouwe, niet Basje") wordt wekelijks
uit de als een mitrailleur ratelende
schrijfmachine gestampt. „Maar
hoor eens even hier", zo hield me
vrouw Van Rijnsberk ons luid en
verontwaardigd voor, "ik vind hier
in Nederland meer verloedering dan
daar. Hoe hier kinderen worden
verkracht en er maar op los gesto
len wordt, dat is daarginder gods
onmogelijk. Die mensen zijn in al
hun totale armoede veel betrouw
baarder en hebben een veel grotere
innerlijke beschaving dan wij. We
eten beter met vork en mes. Dat is
het enige".
Buikomvang
Nadat de beschavingen van ettelijke
volkeren de revue waren gepasseerd,
een fotograaf op strenge toon be
rispt was vanwege zijn gigantische
buikomvang ("zeker garnalen in je
hersens") en men vernam dat
vroeger op het Zandvoortse strand
enorme dronkemanstaferelen te
aanschouwen waren, pakte mevrouw
Van Rijnsberk met een sierlijk ge
baar een lange houten fluit. Deze
was haar twee Jaar geleden uit
Matta achterna gezonden. Ook nu
lukte het haar niet een geluid aan
het instument te ontlokken. „Dat
wordt te gek. Ik ga me opgeven
voor de volksmuziekschool". sprak
zij strijdlustig.
Haar actie heeft vier maanden na
het passeren van de stichtingsakte
het bescheiden bedrag van 8222,20
opgebracht: Nederland is niet even
gul als het om vreemde volkeren
gaat. Misschien is het nog vreemder
dat in Nederland een vrouw van 74
zonder hulp of bijstand haar actie
moet voeren en tot tranen toe ge
roerd is door elke bijdrage die bin
nenkomt.
Niemand uit ons zo hooggeprezen
vrijwilligerslegioenen voor verdrukte
en achtergestelde minderheden snelt
u te hulp: hoe houdt u het vol?,
vroegen we. „Volhouden?", zei me
vrouw Van Rijnsberk, en de woorden
kwamen ineens heel langzaam, "vol
houden?? Ik ben wel eens op bed
gaan liggen dat ik dacht: is het nu
acht uur 's morgens of acht uur 's
avonds. Het is te veel wat ik doe.
Maar mijn hemel, die Indianen
worden me ook zó besodemieterd.
Ze zijn te zachtmoedig. Waren ze
maar opstandig denk ik vaak. Dan
werd er tenminste naar hen geluis
terd. Als lammeren, zo gaan ze".
Straalmoe
Het vuurtje van de opstandigheid
flakkert slechts in een klein huis
kamer in Amsterdam. „Ik ben nu
weer aan het brieven schrijven over
het onrecht van het grondrecht in
de Indianandorpen. Armen die moe
ten betalen voor grond, die de hun
ne is! Moe? Straalmoe ben ik.
Maar ik ben de enige die het doet.
Ik moet nu ook weer 50 adressen
zoeken van mensen die misschien
willen steunen. Die schrijf ik dan.
En voor alles: ik overtuig me er he
lemaal van dat elke cent goed te
recht komt".
Mevrouw Van Rijnsberk zweeg en
zette de koppige fluit weer aan de
lippen, ook nu kwam er geen ant
woord. Ergens in het oerwoud van
Suriname hing haar foto in de hut
ten van het dorp Matta. Verder
wilde het in het koninkrijk met de
hulp aan de Indianen nog niet zo
erg lukken.
(Voor wie iets kan missen voor me
vrouw Van Rijnsberk: postgiro
104100 tji.v. penningmeester W.LS.,
Stationstraat 17 in Amsterdam)
