lidrukken van 'n volk in oorlog
Leidse studente verkent
aanleg Gotthardtunnel
DOOR
BRAMKRET
olden Benoemd
airing
worden geschre-
"^nuithet King Solomon Hotel
lathanya. Vanuit onze kamer,
wij rechtstreeks in de Middel-
Zee, die totaal leeg is. Het is
d zomerweer. De zee is prach-
-jen en het water is glashelder,
het is als op een Hollandse
^morgen. Alles ligt stil. Alle
irken zijn verlaten, alle ver-
lam. In de hotels (het iis
ijk nog hoogseizoen!) is het bij-
stil. Slechts enkele tientallen
lopen rond. Zij wandelen wat
"het strand of zitten op de ter-
Van het loofhuttenfeest is bij-
te merken. De Joodse fami-
rieren het feest binnenshuis.
daar zijn nog wel loofhutten
j, en kinderen lopen soms
'net hun looftakken. maar de
is er niet naar.
weerbaar is, is opgeroepen.
Jüige uitzondering vormt de in-
,ie Die is nog thuis. De oorlog
immers gevoerd in de lucht en
de artillerie. Vliegtuigen en
5 rijn de grote wapens. De rest
'e en staat buiten schot,
en Jonge vrouwen vechten,
en kinderen zijn thuis. Het
ere autoverkeer dat mis-
is van het' normale wordt
édeels door vrouwen en meisjes
Rd. Alle openbare diensten
en op vrijwilligers. Opgeschoten
en meisjes, meest scholie
ren de handen uit de mou-
Daarom is er geen gebrek aan
>1, geen tekort aan voorziening,
rantsoenering. Hamsteren is
verboden. Men krijgt
oor althans geen kans. Het qni-
Ükel waarvoor ware wedlopen
is batterijen:
de transistors.
winkels zijn open, zoals nor-
Nergens staat een rij. Van pa-
Is geen sprake. Een ongelofe-
discipline kenmerkt Israëli's,
treiliging van de burgerbevol-
ook voortreffelijk. leder-
toerist, kan gaan en
waar hij wil. Nooit word Je
bouden of moet Je papieren
Ook 's nachts niet.
ra de duisternis invalt (17.45
treedt de totale verduistering
zaken sluiten. Alle ramen,
ok<
(die zoals in '40-'45 bij ons met
strips zijn beplakt om versplintering
bij bomaanvallen te voorkomen)
worden geblindeerd. De heldere volle
maan beschijnt een totaal duister
land. Maar er is geen spertijd. Fa
miliebezoek gaat door, bars zijn
open, radio en t.v. zenden normale
programma's uit.
De Israëlische B.B., een uitstekende
burgerwacht, is elke nacht paraat,
en goed bewapend. Het zijn mannen
van 4555 Jaar. Alles wat Jonger is,
is nu opgeroepen. Op de meeste
kruispunten buiten de bebouwde
kom, staan groepjes soldaten met le
gertentjes en verbindingstoestellen.
Op tal van punten staan op parkeer
terreinen grate kluiten gevorderde
vrachtauto's gereed om gebruikt te
worden zodra dat nodig is.
En dag en nacht houdt de perfect
georganiseerde en getrainde lucht
macht de wacht. Voortdurend hoor
Je (en zie Je) vliegtuigen. Ook de
burgerluchtvaart gaat gewoon door.
Israël kent geen spoor van angst.
Wel is er verdriet, bezorgdheid, leed.
Men begrijpt dat Israël een zware
tijd doormaakt en men denkt na en
discussieert. Maar men is ook ge
kwetst. Hoe kon dit gebeuren? Waar
om hebben wij ons laten verrassen
en overrompelen? Waarom waren wij
niet klaar om onmiddellijk in te grij
pen?
Het is aan alles duidelijk, dat de
aanval op Grote Verzoendag een gro
tere verrassing was dan men wilde
weten. In feite komt dat doordat de
politieke ontwikkeling van de laatste
paar jaren op het punt van de de
fensie enige gelijkenis kreeg met die
iin Nederland. De meerderheid van
het Israëlische volk bleef vóór een
optimale defensie, ook al weet men
dat 80 pet. van het rijksbudget aan
bewapening werd uitgegeven. Maar
deze „havikken" werden steeds meer
op de huid gzeten door de „duiven,"
die in toenemende mate aandrongen
op terughoudendheid, op verla
ging, op matiging. En deze activiteit
bleef niet zonder resultaat. De snel
toenemende welvaart in Israël maak
te een deel van de bevolking zorgelo-
zer. De dienstplichttijd werd met een
half Jaar verkort. Voor andere din
gen werd meer geld uitgetrokken
en thans staan nieuwe verkiezingen
voor de deur.
De gehele bevolking ervaart nu aan
den lijve, wat het gevolg is van ver
minderde defensie en verminderde
paraatheid. Op straat hoor Je zeggen
„Defensie kost je je geld, maar ver
laging van bewapening, kost Je Je
leven". Men is verbitterd over het
feit dat de z.g. vredesapostelen
(vooral Rusland) sinds 1970-1971
Egypte en Syrië tot de tanden be
wapend en geoefend heeft, met het
modernste materieel en de geraffi
neerdste technieken. Daarvoor had
Israël in de eerste dagen geen wissel
geld. Men gaat dat zichzelf èn de we
reld verwijten. Men heeft ervan ge
leerd. Het hele volk is nu te wapen.
Aan het front en thuis. Duizenden
vechten mee, Arabieren geven bloed
en toeristen (helaas gingen de mees
ten weg, omdat hun familie ten on
rechte angstig werd) helpen als
vrijwilligers.
Het wereldprobleem van de ontwa
pening is in een nieuw stadium ge
komen. Ontwapening blijkt niet mo
gelijk als er niet tevens sprake is van
absolute betrouwbaarheid, open
heid, waarachtigheid. En aangezien
die helaas niet bestaat, is ontwape
ning gebleken een fixie te zijn
meer nog: een onverantwoord risico.
De Israëlische regering schijnt een
staatslening te hebben uitgeschreven.
Naar mij werd verteld is dit een le
ning met een looptijd van 15 Jaar, op
3 pet. rente, met eerste rentebetaling
na 5 Jaar. Verwacht wordt dat men
inschrift naar rato van, inkomen
Voor de eerste twintigduizend pond
5 pet. van twintigduizend-veertig
duizend 10 pot. enz.. Daarvan moet
de schade worden hersteld en de de
fensie weer op peil gebracht wor
den.
Terwijl ik dit schrijf, ligt naast
mij een tweetal publicaties waarop
ik even wil wijzen. Ten eerste de Je
ruzalem Post van vanmorgen, na
tuurlijk volop met nieuws over de
oorlog. Het valt op, dat er in de be
richtgeving pro-Israëlische kleurstof
zit. De vordering in de Golan staan
groot opgemaakt in de krant. Over
de Sinai is men minder uitvoerig
Niettemin wil men reeël zijn. Alge
meen wordt de krant zo gelezen, dat
men begrip toont voor het feit dat
het moreel van een zwaar beproefd
volk overeind gehouden moet wor
den. De bevolking luistert trouwens
ook regelmatig naar Engelse uitzen
dingen (vooral de BBC), waarin
soms dingen worden gezegd die men
niet voor de Israëlische radio en tv
boort. En men heeft realiteitszin ge
noeg om te beseffen dat de waarheid
ergens in het midden ligt. Toch valt
het op, dat de sraëli niet van propa
ganda hoeft te leven. Daarvoor heeft
de Jood teveel levenservaring en
teveel meegemaakt. Een propagan
distisch verhaaltje wordt snel door
zien en dienovereenkomstig behan
deld. Eén voorbeeld. Gisteravond
Juist op de dag, waarop de
oorlog in het Midden-Oosten
uitbrak, zou de Leidse wethou
der van Stadsontwikkeling en
Verkeer, ds. A. J. Kret naas, Is
raël gaan, o.m. om er een stads
ontwikkeling en verkeersafwik
keling te bestuderen. Door de
situatie gingen hij en zijn
vrouw enkele dagen later weg
en van zijn oorspronkelijke
plannen kwam weinig terecht.
Op ons verzoek zette hij zijn
indrukken op papier en dat ver
haal kwam vanmorgen per
luchtpost aan.
was ik getuige van het feit, dat voor
het eerst sinds Join Kippoer de mi
nister van defensie Mosje Dajan
weer voor de tv kwam. Hij is in de
Golan en vecht samen met vele ho
ge officieren persoonlijk mee. In
vechtstenue kwam hij voor de lens,
en hij maakte lachend weer enige
schampere opmerkingen. Van zoiets
veert het gehele volk geweldig op.
Eerder was men nog het meest ge
schrokken bijna alle verslaggevers
hebben het gemeld van het feit
dat Mevrouw Golda Meir zo ge
ëmotioneerd en Mosje Dajan zo
ernstig was. Daaraan nog het meest
werd de ernst van de situatie afge
lezen. In dit opzicht is men thans
wat meer opgelucht, hoewel Golda
Meir eergisteren (niet meer geëmo
tioneerd, maar wel ernstig) in een
bijna moederlijke toespraak haar
volk voorhield dat de eindrekening
die straks moet worden opgemaakt
een zware zal zijn, niet zo zeer in
materiële zin, maar vooral op het
punt van mensenlevens.
Wat dat betreft steekt de menta
liteit van de Egyptenaar Sadat, die
er veel soldaten voor over zegt te
hebben om te laten zien dat Egyp
te meetelt, schril af bij de Israëli
Golda Meir, die (een vraag ontwij
kend hoeveel er precies gevallen wa
ren) zei dat zij zich ervan bewust
was dat "elke zoon die valt het ein
de betekent van een onvervang
baar leven en een blijvend verdriet
veroorzaakt".
Het tweede papier dat naast mij
ligt, is een gedrukt communiqué van
het stadsbestuur van Nathanya, in
het Engels gesteld met sporen van
haast (onder meer druk- en spel
lingsfouten). Het heet „Communiqué
nummer 1", gedateerd 7 oktober en
is ondertekend door de voorzitter van
het „comité Noodtoestand". Het pa
pier meldt dat de organisatie die no
dig was om in noodsituaties te bestu
ren, inmiddels gereed is; dat een
hoofdkwartier is ingericht; dat de
voedselvoorziening en de publieke
dienstverleneing (gas, licht, water)
volledig verzekerd is en dat nood
voorzieningen in de maak zijn om
de bevoorrading op gang te houden.
Aangeraden wordt, kalm te blijven,
begrip te tonen voor ongemakken
(b.v. gebrek aan openbaar vervoer)
en de situatie te accepteren zoals
die nu eenmaal is.
Een tweede communiqué is niet
verschenen en het lykt ook niet
noodzakelijk. Opvallend is bijvoor
beeld. dat het toeristenverkeer, dat
geheel stopgezet was. weer op gang
komt. Gisteren werd ons door de
meisjes van de hotelreceptie gezegd
dat wij konden boeken voor 'n dag
trip naar Caesarae, Akko en Naza
reth (noordelijk gelegen) maar ook
voor een trip naar Eilat per bus. En
dat is, gelijk bekend, helemaal aan
de zuidpunt. Van verdere trips heb ik
nog niets gehoord, maar dat komt
omdat wij een particuliere auto van
kennissen ter beschikking hebben.
Wij zijn op eigen gelegenheid naar
Haifa, Akko en Nazareth gegaan in
Caesarea waren wij inmiddels al ge
weest. Naar Eilat gaat wij liever
(nog) niet, omdat wij daarvoor nog
wat moed moeten verzamelen. Mor
gen, op Sabbath, gaan wij naar Na
bloes. Zondag aanstaande moet ik de
gehele dag kaas rijden op een
bestelwagen. Van half negen tot vijf
uur worden de verschillende steden
afgereden om voorraad te brengen.
Ik verheug mij erop, dat te kun
nen doen.
In Haifa zag ik gisteren dat de
toegang tot het havengebied was af
gezet. Aangezien het mogelijk is.
vanuit de bovenstad en vanaf de
berg Karmel het gehele havenbek
ken en de stad zelf, plus de gehele
Baai van Haifa tot aan Akko te
overzien, zijn wij (ongehinderd!)
naar boven gegaan en zagen wij 22
grote en klein beladen zeeschepen
gereed liggen, de steven naar zeege-
gereed liggen, de steven naar zee ge
richt. Een klein, fel militair schip
tufte ertussen door, samen met een
parlevinker, terwijl wij boven op de
berg raketten opgesteld zagen staan.
Maar ook daar verder hetzelfde
beeld: de kinderen op school, vrou
wen in de auto's (ook in vrachtwa
gens), stilliggende bouwwerken en 'n
zeer kalme, maar zeer vastberaden
bevolking. Over de stad heen was
een grote industriestreek te zien.
Wij zijn er door heen gereden. Op
zichzelf een verhaal waard. Bijna al
les lag nu stil en werd bewaakt.
Voor ditmaal genoeg. Tal van an
dere indrukken, zoals die van de
stadsplanning en de verkeersafwik
keling, waarover veel te vertellen zou
zijn (juist daarvoor zou ik aanvan
kelijk ook gegaan zijn!) doen nu
niet terzake, al zijn ze zeer interes
sant. Misschien is echter dit verhaal
wel voldoende om iedereen die dit
leest, ervan te overtuigen, hoe groot
de verschillen kunnen zijn in één,
klein land. Terwijl er op nog geen
zuidelijker en nauwelijks 80 kilome
ter oostelyk (respectievelijk in de Si
nai en in de Golan) een loeiende oor
log aan de gang is. met de grootste
tankconcentraties die ooit zijn
Wethouder Kret
voorgekomen, wordt ervoor gezorgd
dat alles hier volmaakt rustig is en
dat de burgerij kan verder leven. Wie
hier familie heeft of kennissen moet
zich vooral niet ongerust maken. Nie
mand zit hier in schuilkelders. Dat
kwam alleen de eerste dag voor.
Niemand heeft hier honger of dorst
of gebrek. Wat men wel heeft, is
zorg, en verdriet. En weinig hoop op
een rechtvaardige wereldopinie in
deze zaak. Ondanks alles. Dit volk,
dat „vertrouwt op God de Almachti
ge" en dat „vertrouwen heeft in de
Israëlische defensie" (zoals het com
muniqué aangeeft), vraagt om ge
bed aan wie bidden kan om steun
aan wie steun kan verlenen en om
begrip aan wie verstand heeft.
ADVERTENTIE
HORLOGES
De beste Wereldmerken
hebben wy voor U.
Seiko. Eterna, Certina. Prisma,
Junghans, Citdaen, AWE-Ancre
Voor f39,50 heeft U by ons al
een echt 17 st. Anker uurwerk,
schokvrij en waterwerend.
Een gouden 17 st. Anker
dameshorloge voor slechts
f 79,50.
Eigen ateliers, dus le klas
vakservice.
UW HORLOGER
V. d. WATER
Haarlemmerstraat 181
)EN De Nederlandse pop-
}olden Earring zal vrijdag a.s.
Stadsgehoorzaal in Leiden een
agse toernee door Nederland
i. Op deze toernee wordt de
n Earring vergezeld door de
formatie Snafu, die is samen-
door Bobby Harrison, voor
drummer van de bekende
Procol Harum.
ecl den Earring (vroeger „The Gol-
^arrings") kan zich al Jaren re-
tot de topbands van ons land.
ep maakte tweemaal een toer-
»r Amerika, en is zojuist te-
eerd van een succesvolle reeks
ms in Engeland.
irring, die op dit moment ho-
Jtoopcijfers scoort met de LP
ijjj tin" en de daarvan afkomsti-
c-i „Radar love" zal naar Lei-
aen met een zeer omvangrij-
«ratuur. Men concerteert na-
quadrafonde („vier kana-
reo").
troep treedt aan in de beken-
matie: Barry Hay (fluit, gi-
i zang), George Kooymans
en zang), Cesar Zuiderwijk
I en Rinus Gerritsen (bas,
en harmonica), op de foto
Het concert in de Stads-
aal begint vrijdagavond om
s|?en.
LEIDEN Aan de Leidse univer
siteit lijn benoemd tot buitengewoon
hoogleraar in de economische ge
schiedenis dr. P. W. Klein (thans
gewoon hoogleraar in Rotterdam),
tot gewoon hoogleraar in de sociale
geneeskunde dr. F. Doeleman (hoofd
van de afdeling onderwijs bij het
Ned. Instituut voor Praeventieve
Geneeskunde TNO-Leiden), tot ge
woon hoogleraar in de biochemie dr.
Ir. A. Rörsch (buitengewoon hoogle
raar-Leiden). tot gewoon hoogleraar
in de farmaceutische chemie dr.
K. W. Gerritsma (gewoon hoogle
raar in Leiden), tot buitengwoon
hoogleraar in de sociale psychologie
dr. H. Tajfel (hoogleraar universi
teit Bristol), tot gewoon hoogleraar
in de algemene sociologie dr. L.
Layendecker (gewoon lector GU-
Amsterdam).
LEIDEN In het Academisch
Ziekenhuis zijn de volgende kandi
daten geslaagd voor het eindexamen
ziekenverzorgster: S. A. Bode, L. G.
de Gunst, W. P. HeiJmans, B. J. M.
Hoogeboom, J. J. Lems, H. Ligtvoet,
I. Y. Otte, P. w. M. Reijnders, P.
C. Roodakkers en A. van der Zeeuw.
plannen
is
vooruitzien
gebeuren. Tijdig ingrijpen en wijzigen, dat kunt u met een goed
en een goed bordeen o^l planbordKom de mogelijkheden
bekijken in ons Informatiecentrum.
#\ASRA-LEIDEN BV
barentszslr. 23 (01700) 20342*
uw gesprekspartner voor kantoorefficiency
Diep in de granieten donkerte
van de nieuwe autatunnel diwairs
door de St. Gotthard op de grens
van Zwitserland en Italië, ont
moette ik Sylvia van Seroosker-
ke (negentien jaar en sedert één
Jaar studente in de sociologie
aan de Leidse universiteit.) Zo
wel Sylvia als ik was in gezel
schap van een aantal buiten
landse tunnelverkenners aan
de Zwitserse kant en wij hadden
de unieke kans gekregen het ko-
kolossale werk van dichtbij te
bekijken.
In gele rubberpakken en met
wite helmen uitgerust waren we
met zijn allen in een werkers-
treintje gestapt om van de stra
lende oktober-zon buiten even
later terecht te komen in de on
heilspellende donkerte van de
tunnel, die in 1978 (twee Jaar
achter op schema vanwege ver
zakkingen, onverwachte geologi
sche hardgesteenten en overlast
van water) gereed zal zijn en
dan de beste en directe verbin
ding voor toeristen, die het 'las
tige parcours van vroeger nu
niet meer behoeven te maken
en regelrecht naar de zon kun
nen rijden.
Hoe het zyknappe Sylvia zat
tegenover mij in de hobbelende
en ongemakkelijke ijzeren trein
toen we met een vaartje van
tien kilometer per uur naar de
plaats reden waar hydraulische
steenboren en machtige bulldo
zers bezig waren het gat te ma
ken, waardoor over enkele Jaren
auto's in lange files zullen sui
zen. Hoe Sylvia van Serooskerke
in deze contreien verzeild raak
te, vertelde zij mij nadat we
hadden kennis gemaakt, staan
de in de blubber van het tunnel-
gat.
„Ik heb met mijn ouders een
korte vakantie in Locarno ge
maakt en omdat ik vooral geïn
teresseerd ben in de sociologi
sche achtergrond van het mas-
sa-toerisme trok het werk aan
de tunnel mij erg aan. Ik ben
met de trein vanuit Locanno
hierheen gereden en ik bofte
dat ik net aan deze wekelijkse
excursie kon deelnemen.
Er is trouwens nog een Ne
derlands echtpaar bij en wel 'n
ingenieur met zijn bruid, die in
deze streken hun wittebroodswe
ken vieren" zei Sylvia en wees
op een jong verliefd echt jaar, 'uk:
dat in de donkerte van de tun
nel de handen in elkaar gestren
geld hielden.
Sylvia poseerde graag voor mij
toen we terug reden in de met
tralies voorziene onderaard
se trein en onderwijl zei zij
„Als Je zo'n gigantisch werk be
kijkt heb Je gewoon zin voor in
genieur te gaan studeren heb
erg veel respect voor deze man
nen en vrouwen, die betrok
ken zyn by de bouw. Maar ja.
Lelden is mij toch liever dan
Delft en ik blijf maar bij mijn weer in de stralende zon te zijn
eigen leest". en toen we de rubberpakken
Zowel Sylvia als ik was blij hadden afgelegd en de laarzen
na een rit van twintig minuten met modder hadden uitgetrok
ken, zijn we samen een zoet Tes-
slns wijntje gaan drinken.
Tekst en foto
WILKO A. G. M. BERGMANS
