Billy Graham vriend van 5 presidente
Hawaii niet blij met Japanse toeristeninvasie
Zij vliegen naar ons eiland met een tevoren betaald reispakket"
EXTRA"
.Er waren drie overlopers van de Heli's Angels aanwezig. Ze noemen zich nu de
Heavenly Angels" (hemelse engdlen) en hebben kruisen en andere vredelievende te
kens op de hemden die ze over hun leren jacks dragen. Davie „Crocket" Hoggs de
vroegere voorzitter van de ,,schuim-der-aarde-afdeling" van de Heli's Angels in Don-
caster, een jonge mijnwerker, zegt dat zijn ommezwaai ,,veel te maken heeft met Billy
G". Het gebeurde allemaal toen ze het afdelingsgebouw van de Broederschap van de
Christelijke Jeugd (Christian Youth Fellowship) wilden'verbouwen'en oog in oog kwa
men te staan met de jonge christenen: „Het was of onze handen met touwen werden ge
bonden.
Zanger Cliff Richard. Staat in het voorprogramma
Net als de meeste andere beroemdheden lijkt Billy Graham
van dichtbij ouder, kwetsbaarder. Het gebruinde gelaat is
smaller en er tekenen zich meer lijnen op af dan zichtbaar wa
ren op de tv-toestellen van het gesloten circuit in het Londense
Eearls Court. De beroemde blauwe ogen zijn een tikkeltje
grijs. Hij ziet er uit naar wat hij in feite is, een midden-vijf tiger.
Als redenaar is hij nog steeds een top-professional. Hij houdt
zich aan zijn belofte het niet langer te zullen maken dan een
half uur, begint met twee snel-afgewerkte grappen over de ge
varen van breedsprakigheid en gaat dan direct over tot de ver
koop met meer armbewegingen dan Mussolini.
Het is een techniek die hij ontwik
kelde tijdens de crisisjaren als ver
koper van borstels langs de deu
ren. Er is maar zelden iets merk
baar van de generatiekloof tussen
hem en zijn 11.000 meest Jeugdige
toehoorders, die hebben ingeschre
ven als gedelegeerden van "Spree
'73" (voor Spiritual Re-Emphasis-
herhaaldelijke geestelijke nadruk).
Een herinnering aan een lied uit
South Pacific wordt snel teruggeno
men met de opmerking „Dat is
waarschijnlijk van voor jullie tijd".
Dr. Graham (het doctoraat in de
geesteswetenschappen werd hem
verleend door de Bob Jones' Uni
versiteit) kennen we eigenlijk al
een tijd. Als de aartspriester uit
het midden van de Verenigde Sta
ten, de man die golf plaatst naast
godsvrucht, is de vriend van de
laatste vijf Amerikaanse presiden-
Door
Colin Smith
ten. Nixon belde hemzelfs tijdens
de historische reis naar Peking,
waarna de evangelist zeer geschokt
was door krantenberichten als zou
hij de president hebben aangespro
ken als Dick. „Sinds de dag van
zijn inauguratie heb ik hem nooit
anders aangesproken dan met mijn
heer de president", zei hij.
FM speelde, zo vertelt hij, golf met
Kennedy op de dag voor diens
inauguratie, toen hij voor het eerst
hoorde van Amerika's betrokkenheid
bij Indo-China. Hij is echter niet
bereid te onthullen wat er toen
precies is gezegd. Tijdens datzelfde
spel heeft Kennedy hem gevraagd
of hij inderdaad geloofde in een
tweede wederopstanding van Jezus
Christus. Hij herinnert zich nu dat
die vraag van een katholiek hem
vu raste, maar nu schrijft hij de
vr ag zonder meer toe aan het on
derzoekend brein van Kennedy. "Hij
stelde altijd vragen ik veronder-
stol dat goede presidenten dat nu
eenmaal doen."
Later dezelfde dag gaf hij een
persconferentie samen met Kenne
dy, die zorgen had over verdeeld
heid binnen het land over de gods
dienstkwestie.
'Acht de heer Graham het cynisch
dat hij op die manier door een pre
sident wordt gebruikt?"
„Nee."
Groentje
Zijn eerste ontmoeting met een
piesident verliep niet al te best.
Dat was in 1950 toen hij veertig
minuten lang sprak met Harry
Truman in het Witte Huis. „Toen
ik naar buiten kwam stonden al die
journalisten te wachten en groen
als ik was vertelde ik ze alles wat
ik met de president had besproken."
Daarna was hij geruime tijd een
Ongewenste persoon" voor het Witte
Huis. Truman vergaf hem later. „Ik
zei hem dat het kwam omdat ik
nog zo'n groentje was en hij zei
„Ja dat weet ik."
Hij had, zegt hij, meer contact (en
meer golf) met Eisenhower dan met
enig andere president, vooral be
treffende de integratie in de zuide
lijke staten. Ondanks zijn zuidelijke
afkomst heeft hij altijd geweigerd
te spreken voor gescheiden gehoren.
Maar in de meeste politieke zaken
staat hij aan de rechterkant ook al
zou hij zichzelf liever omschreven
zien als a-politiek.
Zijn bijeenkomsten ter opwekking
van een nieuw godsdienstig leven
kwamen in 1949 voor het eerst in
de publieke belangstelling. Het was
het begin van de koude oorlog en
Graham aarzelde niet om zijn
steun aan McCarthy te geven. „Ik
dank God", zei hij eens, „voor
mannen die scheldwoorden en po
gingen om hun belachelijk te ma
ken negeren, en loyaal hun werk
doen om de rosen, de roseroden en
de roden aan te wijzen die hun
toevlucht hebben gezocht onder de
vleugels van de Amerikaanse ade
laar."
Presidentskandidaat
In de zestiger Jaren heeft hij nooit
een woord van kritiek geuit tegen
de Amerikaanse politiek in Zuid-
oost-Azië. Hij sprak de lofrede uit
bij de begrafenis van Lyndon John-
Billy Graham tijdens een kruistocht in Rome (1971).
son en onthulde korte tijd later dat
Johnson hem had gevraagd zich
kandidaat te stellen voor het pre
sidentschap zijnde "de enige man die
dit land kan samenbinden."
Hij was allerminst verbaasd toen
iemand het bij zijn aankomst in
Londen vroeg of hij de presidentiële
kaspoetin was. Hij is natuurlijk in
zijn optreden tegenover de pers
even professioneel als bij de ver
koop van christendom. De enige ge
legenheid waarbij men hem kon be
schuldigen van uitglijden was toen
hij tijdens een interview met de
Daily Mirror bijna "Watergate" zei
in plaats van „Armeggadon".
In mei schreef hij een artikel voor
de New York Times met als kop
Watergate en zijn lessen in zede
lijkheid", waarin hij een visie open
baarde die zeer sterk overeen komt
met die van Nixon. „We moeten de
atergate-affaire in het Juiste per
spectief plaatsen", schreef hij.
„Amerika heeft vele morele, politie
ke kwesties overleefd..."
Nixons ouders
Hij weet het niet precies. Het ge
beurde gewoon. Hij ontmoette
Nixons ouders, Quakers, tijdens een
van zijn eerste bijeenkomsten in
Californië in 1948. Nee, hij heeft ze
niet gered; het waren al goede
christenen. Twee jaar laten werd
hij in het Senaatsrestaurant voor
gesteld aan hun zoon door de sena
tor van Noord Dakota, de voorgan
ger van Sam Ervin.
Dr Graham woont ongeveer zestig
kilometer van senator Ervin van
daan in een plaatsje dat Montreat
heet en waar hij enige honderden
hectaren land bezit waarop hij drie
Dobberman Pinchers houdt als
waakhonden die geleerd is om te
doden als ze daardoor in het Duits
bevel krijgen.
De evangelist zegt dat hij zich in
een moeilijke positie bevindt omdat
hij zichzelf beschouwt als een goede
vriend van Sam Ervin en op die
manier een van de weinige levende
zielen moet zijn die met heide
hoofdrolspelers in Watergate-affaire
op goede voet staat.
Hij doet de zaak af met duidelijke
diplomatie. „Het zijn beide grote
rechtskundigen en bekwame man
nen", zegt hij tegen me, „ze ver
schillen alleeti van mening over
tenminste een belangrijke grond
wettelijke kwestie."
Lesje gehad
Volgens dr. Graham hebben de
mensen gelijk als ze verveeld raken
door Watergate. "We hebben ons les
je in burgerrechten gehad en nu
moeten we overgaan tot andere za
ken. President Nixon is een man
die door de vrede wordt geobse
deerd. Hij meent dat als we er niet
in slagen onze problemen op te los
sen, de wereld zichzelf zal opblazen.
Ik weet werkelijk niet hoe hij be
trokken raakte in die Watergate
zaak."
Toen hij in 1954 voor het eerst
naar Europa kwam had Graham
zijn eigen deel van de kritiek in de
pers, hoewel hij iedereen snel voor
zich in nam. Sommige kranten we
zen er nogal onbarmhartig op dat
de ware profeet niet in vijfsterren
hotels logeert em niet met luxe
schepen reist. De Amerikaan ant
woordde dat de Goede God op een
ezel reisde en dat als iemand van
de aanwezigen hem kon helpen aan
een ezel die de oceaan over kon
zwemmen hij graag dat beest zou
hebben.
Op vragen over het onderkomen
werkte Graham altijd met het prin
cipe dat hij en zijn entourage
waarvan sonpnigen al twintig jaar
met hem optrekken recht hebben
op een goede nachtrust
Klacht
De veiligheidsmaatregelen zijn
streng en hij komt en gaat van
zijn suite op de derde verdieping
van het Londense Kensington Pala
ce Hotel met de dienstlift. Een em
ployee van het hotel zei zich niet te
kunnen herinneren Graham ooit in
de hal te hebban gezien.
Toen ik op een dinsdagmiddag dr.
Graham onaangekondigd wilde be
zoeken, weigerde een ontstelde as
sistent me de toegang. Later belde
een van zijn „adviseurs" de krant
cp om te klagen over het feit dat
ik de privacy van de evangelist had
verstoord.
Graham zelf is bij de ontmoeting
ren vriendelijke, ontspannen man,
duidelijk zeer verguld met zijn
\riendschap met de machtigste
mannen die de wereld ooit heeft
gekend. „Stel je voor", zegt hij over
Kennedy, Je brengt de hele dag,
J,ot negen uur 's avonds door met
de president op de dag voor zijn
ambtsaanvaarding."
Weinig van zijn jonge christenen
de gemiddelde leeftijd lijkt om
streeks 20 jaar te liggen schiinen
zich iets aan te trekken van Billy
Grahams vriendschap met Nixon.
De mensen zijn kneedbaar, beleefd,
goed gewassen en a-politiek, met de
mechanische glimlach van een ste
wardess.
„Ik ben gewoon niet politiek geo
riënteerd", zegt een van de oudere
afgevaardigden, een Canadese ver
pleegster in de twintig die uitlegt,
dat ze naar Griekenland gevlucht
was voor de „verleidingen des vle-
zes".. Een afvaardiging uit Belfast,
in de rij voor het damestoilet, toont
zich militanter. „Mag hij dan geen
vriend van Nixon zijn?", vraagt een
fel roodharig meisje.
Catherine Rainey, een 17-jarige
Noordierse die arts wil worden, zegt
dat volgens haar dr. Graham een
goed prediker is, net als dr. Paisley,
behalve wanneer die zegt dat de
paus een afgezant van de duivel is.
Dat gaat haar iets te ver. Een man
merkt op dat als God omgaat met
tollenaren en zondaren dat ook ok
is voor dr. Graham.
De
t is
mei
;enc
i.ng-up voor Billy Gral
avondpreek was in volle gang.
blond Zweeds koor in spijkerl''
ken en loshangende hemden
het lied van Spree: Let's Join 1
ther". Iedereen klapte het
mee op een nogal vermoeiende
ze. de handen zover mogelijk bh
het hoofd.
Een jonge acteur, Nigel Goot1
die in de tv-serie „Z-cars" is oie il
treden, deed een monoloog
schepping, compleet met pianob'
leiding. De grootste
showbusiness op het prograior
zijn die van Cliff Richard en J<
my Cash, de country-and-west
zanger die ook optrad tijden.'
grote bijeenkomst in het Weoij(
'6irx
>b
iHiSSIS
fde
Stadion.
'Jp de eerste verdieping sidd
n nogal gewoon teenager
stijf in de armen van twee
lijke afgevaardigden, die
overtuigd waren dat ze van
vel was bezeten. Een geestelijke
omstreeks dertig jaar in
ribfluwelen pak denkt aan epilei
en laat een ziekenwagen kor uj
„Het is erg gemakkelijk
godsdienstige conclusies te komei
en sfeer als deze", zegt hij bril
Heli's Angels
it zijn (kar
heeft te i
allenb e
uw vantnni
Er waren drie overlopers vanj
Heli's Angels aanwezig. Ze
zich nu de „Heavenly Angels'
melse engelen) en hebben
en andere vredelievende tekens;
de hemden die zo over hun
jacks dragen. Davie
Higgs de vroegere voorzitter
,,-schuim-der-aarde-af deling"
de Heli's Angels in Doncaster,
jonge mijnwerker,
mezwaai „veel te maken heeft
Billy G." Het gebeurde
toen ze het afdelingsgebou'
Broederschap van de Christel! t\
Jeugd (Christian Youth Fellowship
wilden „verbouwen" en oog in
kwamen te staan met de jo
christenen: „Het was of onze hei
den met touwen werden gebondi i, i
Na afloop zingen de jonge chri^ch
nen hun „Let's Join Together"
lieflijk op het perron van het jnn
dergrondse station bij Earls Cor
dat de omroeper zich verplicht v<r^
„dank U" te zeggen. Billy GrahF'
keert terug naar het Kensing
Palace Hotel waar hij soms ei
coholvrije ontvangst houdt tot
kleine uurtjes.
De vorige keer dat hij in Lonx 1
was placht zii~ eerste opdracht
gaan naar de halportier
golftassen naar de auto te breng®61
Maar Dr. Graham heeft net
president Nixon het golfen er
gegeven.
Acht en twintig Jaar na de Japanse
capitulatie en twee en dertig Jaar
na de aanval op Pearl Harbor is de
bevolking van Hawaii boos over een
nieuw Japanse aanval. De vrees in
de vijftigste staat van Amerika ge
legen op 3200 kilometer van het
vasteland, moge overdeven zijn,
maar de aanwezigheid van de Ja
panners in Hawaii is niettemin
reëel genoeg. Het is het geliefde va
kantieoord van de Japanners; vorig
jaar waren er 235.000 en tegen 1975
verwacht men er 400.000. De Japan
ners kopen hotels, golfbanen, res
taurants. buitenhuizen, reisbureaus
en land op. waaronder 1213 hectare
voor een recreatieterrein op het nog
betrekkelijk onbedorven hoofdeiland
Hawaii.
Japanse ondernerrH"<«»" hebben
voor 250 miljoen dollar in Hawaii
geïnvesteerd, voornamelijk in het
toerisme, dat naar de mening van
vele Hawaiianen zich al meer uit
breidt dan goed is voor de schoon
heid en de natuurlijke gesteldheid
van Hawaii. Vervuiling, inflatie en
drukte vernietigen het milieu van
Hawaii, zo zeggen zij.
Nauwelijks minder irritant voor de
eilandbewoners is de groeiende over
tuiging, dat zij steeds minder dol
lars verdienen aan steeds meer be
zoekers uit Japan, „zy vliegen naar
Hawaii met een tevoren betaald
reispakket dat ongeveer 250 dollar
kost" aldus een hotelier in Waiklkl.
„Zij maken gebruik van Japanse
luchtvaartmaatschappijen, logeren
in hotels die Japans eigendom zijn,
eten in Japanse restaurants en ko
pen in Japanse winkels. Zij spelen
golf op Japanse banen. Er is zelfs
een Japanse pornoshow. Wij vallen
volledig buiten de mand".
Er is zeker veel Japans te zien in
delen van het centrum van Hono-
loeloe, Japanse lantaarns hangen
aan de buitenzijde van restaurants
en achter de ramen staan menu's
in het Japans. Straatnaamborden
zijn in het Japans en Engels per
slot van rekening is 26 procent van
de Hawaiianen van Japanse af
komst en steeds komt men lange
rijen toeristen tegen, uitgerust met
camera's en voorafgegaan door een
gids die een vlag torst.
Veel van de bezoekers zijn niet op
de hoogte van Westerse gewoonten
en kennen geen engels. Reisbureaus
in Tokio geven boekjes uit, vaarin
staat dat het niet behoorlijk is om
in ondergoed over de hotelgangen
te lopen, een bad buiten de kuip te
nemen en zichzelf dan met emmers
water te overgieten (Amerikaanse
badkamers hebben geen afvoer op
de grond) of de ritssluiting van zijn
broek te openen om uit een verbor
gen plekje wat geld te halen. Maar
afgezien van deze buitensporighe
den beschouwt men de Japanners
als rustig, zindelyk en üverig.
Kamermeisjes vooral zijn verrukt
over de gewoonte van de Japanse
gasten om zelf hun bed op te ma
ken.
Als de Hawaiianen bezwaren heb
ben tegen de toevloed van toeristen
dan moeten zij dat aan hun eigen
regering wijten. De staat Hawaii
moedigde de interesse van de Ja
panners in Hawaii aan door middel
van een serie projecten, waaronder
een paviljoen van één miljoen dol
lar op de Expo te Osaka in 1970.
Investeringen en toerisme zijn
sindsdien geweldig toegenomen.
TarMig Japanse firma's doen thans
zaken in Hawaii, onder de 13 ho
tels, die zij gekocht hebben of laten
bouwen, zijn Hawaiian Regent met
690 kamers (voor 25 miljoen dollar)
en Imperial Hawaii met 410 kamers
(voor 8,4 miljoen dollar). In juli
kocht de Seiboegroep ruim 200 hec
taren op het weinig ontwikkelde ei
land Maoei voor zeven en half mil
joen dollar. Enkele weken eerder
kocht hetzelfde syndicaat een van
de oudste winkelorganisaties van
Hawaii.
Dit alles maakte Japan tot Hawaii's
voornaamste partner in de buiten
landse handel. Er wordt per jaar
voor meer dan 100 miljoen dollar
zaken gedaan. Maar de aard van de
investeringen en de agressieve han
delsmethoden van de Japanners
verontrusten sommige mensen. Zij
vrezen, dat de plannen van de staat
voor een grotere economische ver
scheidenheid op de achtergrond ra
ken en dat Hawaii om te zwij
gen van de Amerikaanse handelsba
lans een klap krijgt als de be-
Japan terug-
Sommige leiders van het zakenleven
betogen, dat de Hawaiiaanse ge
meenschap als geheel profiteert van
de Japanners. „Ik zie geen verschil
tussen kapitaal uit Japan en kapi
taal uit Engeland of van elders", al
dus dr. Thomas Hitch, vice-presi
dent van de First Hawaiian Bank.
„Het maakt, dat wij er minder be
hoefte hebben aan hebben fondsen
uit andere bronnen aan te trekken"
Robert Holden, president van She
raton Hawaii klaagt: „Wij maken
loos alarm. De Japanners sluiten
overeenkomsten op lange termijn
zorgen voor banen en hinderen nie
mand".
Zeker is dat de Japanse investerin
gen en het Japanse toerisme op de
eilanden zullen toenemen. Een va-
kantietje van vijf dagen op Hawaii
kan zelfs de gewoonste typiste
het welvarende Tokio zich veroori
ven en de Japanners zijn zich
toenemende mate bewust van
monstraties of protesten tegen h
aanwezigheid of beperkingen op
toerisme in andere geliefde vaka
tie-oorden, zoals Honkong, Indon
sië en Thailand.
De Japanse penetratie doet zil
ook gevoelen op 't Amerikaanse vas
land. waar investeringen uit Jap
in de industrie snel topn°men
waii is lange tijd Japans voet
weest in de deur van de Amer
kaanse markten, de plaats waar
lange reeks produkten werd I
proefd, van Toyota-auto's tot el<
trische apparaten van Sony. W
goed is voor de vijftigste staat
dus de conclusie van Japanse
kenlieden, is meestal ook goed vo
de rest van de Verenigde Staten.
Observer Dien
