o best groeien
Vis de bij ziek
,s willen de
lugurken niet
ffflPAG 22 SEPTEMBER 1973
EXTRA
PAGINA 19
Nog altijd zijn het de bloemen én de bijen, die vooraan figureren in het eeuwenoude ver
haal over jong leven in het rijk van Moeder Natuur.
De nooit opdrogende werklust van de honingbij heeft haar tot een symbool gemaakt, dat
zeker zo oud is dat verhaal. (Wie bijvoorbeeld de voortreffelijke wandtekeningen van de
Egyptenaren beziet, komt veelvuldig de nijvere bij tegen)
Nu woont er in Limburg een man, die niet alleen bijen houdt, maar ook erg veel afweet
van hun leven en werken. Een leven dat eigenlijk alleen maar werken is, en dat ook
voor de grootste kenner deels schuilgaat in de nevelen van het onbekende.
Deze Limburger Fons Even uit Roermond vindt dat het tijd wordt, dat de honing
bij loon naar werken krijgt. Zonder de honingbij, zou u bij voorbeeld het smakelijke au
gurkje bij uw maaltijd moeten missen. En zou de appel niet te betalen zijn.
Verdrijving van indringers
"Voordat we praten over onze plan
nen wil ik graag duidelijk maken,
dat de bijen een bijzonder belang
rijke plaats innemen in de natuur.
Het ecologisch nut, als ik dat zo
mag noemen, is niet te onderschat
ten.
Als het slecht gaat met de honingbij,
heeft dat verstrekkende gevolgen".
Nu zijn het inderdaad moeilijke tij
den voor die imkers in ons land.
Dat zijn er nog altijd zo'n tien dui
zend. Grotendeels houders van
eén of twee kastjes. Maar er zijn
'jok mensen als Fons Even, die
achttien kasten heeft. Wie praat
over bijen moet in kanjers van cij
fers leren denken.
In die achttien kasten leven acht
tien bijenvolken, die elk rond de
Door
Thom Olink
bijenpotentieel weer te kunnen aan
vullen. De ziekte waarover ik sprak
heeft vooral in onze streken toege
slagen en wij moeten ge zonde vol
ken uit bij voorbeeld het noorden
van ons land halen. Dat kost geld.
Simpel zult u zeggen, vraag dan
meer geld van de augurkentelers.
Dat zou best kunnen als alle imkers
één front zouden maken.
Maar helaas er is geen volkje dat
onderling zo hard steekt als de im
kers."
Een trieste uitspraak, die waarheid
bevat, want als wij later praten
met collega's en bestuurderen over
het plan van Fons Even stuiten we
cp scepsis en stilte.
Nu kent het wereldje van de imkers
al die problemen en ruzietjes, die zo
kenmerkend zijn voor het Neder
landse verenigingsleven.
"Ik zal miet vervelen met alle voor
geschiedenissen, maar ik weet dat
er wrevel bestaat. Ik weet ook, dat
ik wel eens een fout heb gemaakt.
Met de politiek van de verenigingen
wij ik niets meer te maken hebben.
Ik weet echter wel, dat ik zeker
ben van mijn ideeën omtrent een
hoop zaken. Als men bij voorbeeld
•n Wagenlngen „Het Bijenhuis" niet
zo enthousiast spreekt als het over
zijn plan gaat moet worden be
dacht dat wij in Limburg met de
problemen zitten.
Ik heb het bedacht maar daarbij
moet ook onmiddellijk de naam van
L. G. M. Hensels worden genoemd.
Hij is assistent van de rijksbijen-
teèltconsulent. Het komt hierop
neer: maak een pot voor iedereen.
Het geld moet komen uit opcenten,
die worden geheven op het bestoven
produkt. Door de veiling. Bij voor
beeld een honderdste of tweehon
derdste procent.
De veertig gulden, die de "verhuur
ders" van de bijenvolken nu per
drie weken krijgen van de telers
slaan nergens op. Wij hopen dat we
*10 tot 50.000 gulden bijeenkrijgen.
Kt dromen van een ton".
De gesprekken over dit plan zijn in
volle gang.
Agenda
In het bestuur van het overkoepe
lende orgaan van de Limburgse vei
lingen is het plan even punt op
de agenda geweest.
„Het komt voor elkaar, daar ben ik
-.an overtuigd, maar u kunt nauwe
lijks beseffen welke moeilijkheden
daarvoor overwonnen moeten wor
den. Wij zijn een moeilijk volkje."
Ook de rijksbijenteeltconsulent is
Fons Even heeft de cijfers klaar
liggen als we hem in Roermond op
zoeken. "Om te bewijzen,, dat het
hier niet gaat om onbelangrijke za-
Augurken worden geteeld buiten of
binnen de kas. Half februari wor
den ze uitgepoot en van half maart
tot half september is de teelt. On
der glas is het areaal ongeveer 300
hectare. Buiten de kas plus minus
1000. Voor de teelt onder glas zijn 9
tol 10.000 volken nodig van elk 20
tot 25.000 bijen.
De produktie waarde van onder
glas geteelde augurken bedroeg vo
rig jaar 32.000.000 gulden! Voor de
natuuraugurken (buiten) was dat
23.000.000 omdat de kilo-opbrengst
beduidend minder is.
De meeste augurken worden naar
Duitsland geëxporteerd. Negentig
procent. Italië en Roemenië zijn
felle concurrenten en als hier de
augurkenteelt tijdelijk ineen zou
zakken, kan Nederland haar positie
in Duitsland wel vergeten. Die si
tuatie dreigt als de bijenstand niet
snel weer gezond wordt. Ik ken een
imker, die leefde van zijn bijen. Hij
had tachtig volken. Nu nog vijftien.
Anderen hebben hun veertig volke
ren compleet verloren. Het woord
catastrofe is gevallen. Ten rechte."
Misschien ontstaat de indruk dat
alleen de augurken van belang zijn.
Beslist niet waar!
Fons Even „Het wordt
tijd dat de honingbij loon
naar werken krijgt"
de voorlichting
waren te vinden en nu nog drie. De
consulent en twee assistenten, die
hun gezondheid opofferen omdat ze
willen doen wat niemand alleen
kan.
Overduidelijk
Appels
Fons Even: "Er zijn proeven geno
men. waaruit is gebleken dat de
kwaliteit van appels sterk wordt
verbeterd als de bestuiving plaats
vindt door bijen. En de 40.000 ton
appels, die vorig Jaar 200 miljoen
gulden opleverden zijn voor de na
tionale economie van belang .Even
als de zoete kersen, de sla en noem
maar op. Tellingen hebben bewezen
dat bij bloemen en fruit voor,
30 procent door de honingbij worde
bestoven en voor tien procent door
andere insecten.
Misschien zegt dit de mensen iets:
ais er geen bijen waren om de ap
pelbloesems te bestuiven zou een
kilo appels negen hele guldens kos-
Wat veel imkers nu hoog zit, is dat
de moeilijke situatie van het ogen
blik weliswaar door sommigen wordt
herkend, maar dat werkelijke bij
stand uitblijft.
"Misschien is het grootste probleem
binnen de bijenteelt in Nederland
wel, dat er veel te weinig voorlich
ting is. Natuurlijk, in Den Haag
klinkt het oude lied van te weinig
geld. maar het is toch belachelijk,
dat er enkele jaren geleden nog
70.000 exemplaren tellen. Op 't mo
ment, dat wij met Fons Even in zijn
met bloemen omgeven „bijenstal"
stonden te praten over dat fascine
rend leven, waren we „omringd"
door ruim één en een kwart miljoen
bijen!
.Er zijn veel bijenvolken afgestor
ven in de afgelopen tijden. Ik kan
niet precies zijn, maar er waren
ongeveer 80 a 100.000 volken. In
winter en voorjaar is zeker 40 pro
cent daarvan verdwenen.'
Grote schuldige is een ernstige
z.efcte, die Nosema heet. Complete
volken kwijnen weg, de koningin
legt geen eitjes meer en de anders
zo actieve samenleving zakt krach
teloos ineen.
Bedenkingen
'"t Is een chronische ziekte, waarte
gen in Duitsland wel een amti-bio-
tisch preparaat wordt geleverd.
Maar ik heb sterke bedenkingen te
gen anti biotica, omdat het toedie-
i.en kennis vereist. Veel bijenhou
ders bezitten die niet."
Donkere tijden dus voor de imkers.
Donkere tijden dus voor de augur-
ktntelers, de kersentelers, de appel
telers, en de perentelers. "Er zijn
niet veel mensen buiten onze krin
gen, die beseffen dat je een bijen
volk nodig hebt om augurken te
kunnen telen. Honingbijen zorgen
voor de kruisbestuiving. Voor mooi
en gezond fruit heb Je bijen nodig.
Ik heb een voorbeeld, dat u zal
aanspreken: Jaren geleden zagen
fruittelers op een van de Zeeuwse
eilanden het nut van de bijen niet
in. Ze wilden de bijenhouders die
hun volken beschikbaar stelden, af
schepen met een hondefooi. De ru
zie liep hoog op en de imkers beslo
ten hun volken van het betreffende
eiland te verwijderen. Het Jaar
daarop was het de fruittelers duide
lijk: ze kwamen beleefd vragen om
de terugkeer van de bijen en zeiden
voortaan goed te zullen betalen."
Fons Even - een van de duizena
bijenhouders in Limbing, maar in
heel ons land bekend als een veel
weter heeft nu een plan ontworpen,
om de schade en het bijenleed te
verzachten.
Geld
"We moeten geld hebben om het
Ponte
Die Fortpflanzung
Broed
*&&&-
De koningin houdt zich
uitsluitend bezig met het
broed. Zij verlaat de korf
slechts éénmaal, begeleid
door de mannetjes. De eerste
die haar benadertbevrucht
haar. Als zij weer in de korf
is teruggekeerd, legt zij een
ei op de bodem van elke cel.
De mannetjes of darren
schijnen alleen te dienen om
de koningin te bevruchten.
Hun leven is dan ook van
zeer korte duur; zij worden
uit de korf verdreven of door
de werksters vernietigd.
Het economisch en ecologisch nut
van de honingbij is overduidelijk, er
zijn vele. vele miljoenen mee ge
moeid. Mag er in Den Haag dan ie
mand zijn, die luistert en voor ons
pleit. Goede landbouw is afhanke
lijk van financiën, dat weet ik. Maar
van zeven naar drie man..."
Fons Even is een vraagbaak voor
veel beginners en collega's. Van 's
morgens vroeg tot diep in de avond
onderhoudt hij contacten met ie
dereen, die maar iets met bijen
heeft te maken. Hij is vice-voorzit-
ter van de Bond van Bijenhouders
L.L.T.B., propagandist in de breed
ste zin, bestuurslid van het Land
bouwschap afdeling bijenteelt, be
stuurslid van de bedrijfsraad voor
de bijenhouderij in Nederland en
bestuurslid van de Proefbijenstand
"Ambrosiushoeve" in Hilvarenbeek.
Een onderneming, die voor zeven
tig procent door het rijk en voor de
overige dertig door de imkers wordt
gefinancieerd). In verband met zijn
gezondheid heeft de Limburger aj
vele taken moeten neerleggen.
Zijn visie wordt, zoals al eerder ge
zegd niet altijd gedeeld.
"Zeventig procent van het Nose-
n.a-probleem kan worden geweten
aan een gebrek aan voorlichting".
Dat is weer zo'n stelling, waar Fons
Even de volle honderd procent voor
instaat, maar die links en rechts
schouderophalen en woede heeft
veroorzaakt. „In goed overleg zou er
zoveel zijn te doen. Al bij de her
kenning, later bij de bestrijding.
Maar de meeste bijenhouders weten
niet hoe ze moeten jeageren. Er zou
ook verantwoorde aanplant van
laatbloeiende drachtplan ten kunnen
komen, teneinde in moeilijke tijden
stuifmeel voor de bijen te hebben.
De slechte voorlichting is schuld
van veel dingen. In heel Noord-Ne-
uerland is niet één betaalde
kracht te vinden. Daar moet men
maar op eigen houtje uitzoeken wat
er aan de hand is. De twee mensen
in het zuiden en zuidwesten zijn
totaal overbelast."
Het geroep om hulp van de (Lim
burgse) bijenhouders mist tot nu
toe elk antwoord.
Contact
Even en ook anderen hebben wel
contact gehad met het ministerie
van landbouw, waaronder de bijen
teelt valt, maar daar heft men de
aanden ten hemel: geen geld.
..Ik hoef het niet zwarter voor te
stellen dan het is, zegt Fons Even
opgewonden, "maar nog een of twee
van zulke jaren en iedereen zal de
schade voelen".
"Het gaat hier niet om een hobby,
cr.e in de knel dreigt te komen. Het
bestaan van de bijen is voor onze
samenleving van groot belang. Toch
a. teruggedrongen door oprukkende
industrie, bespuiting, verbranding en
verakkering van zijn natuurlijk ge
bied. krijgt de bij nu door ziekte
harde klappen. Er zijn angstaanja
gende cijfers over het teruglopen
van het aantal wilde insecten.
Nu is de honingbij het enige In
sect, dat in cultuur kan worden ge
houden. Dat"bestuurd" kan mee hel-
Den bij bestuiven. Is het dan zo
aat de zwaar gedupeerde bijenhou
ders steun willen?"
Als Fons Even en zijn mensen ge
lijk krijgen zal over enkele weken
het plan voor die "extra-pot" ge
stalte hebben gekregen. Extra-geld
uit opcenten op de bestoven pro
ducten.
"Dat betekent nieuwe bijenvolken
uit andere streken: gezond maken
tan de bijenstand in Limburg, die
ernstig heeft geleden."
Eindelijk krijgt de nijvere bij loon
naar werken.
