„KRIJGSMACHT
WORDT
MENTAAL
ONTWAPEND"
HERIKA WACHT NACHTMERRIE
iapitein De Boer vindt het allemaal maar niks
tiks en consumenten maken deskundigen bang
J tag
PERPAG 20 SEPTEMBER 1973
twee politieke programma's,
i waarvan het huidige kabi-
iar beleid uitstippelt, is
unt '72" het meest uitgespro-
Dit programma wordt boven-
zoverre mede door een soort
itelingsfilosofie gedragen, dat
rijke .elementen in partijen
programma aanhingen, on-
tiet feit dat hun partijen sa-
jjg steeds duidelijk een min-
in het parlement vormen,
relatieve verkiezingswinst on-
lijk de conclusie trokken, dat
per sé aan de macht moes
poen en wel met hun maat-
eüjke omwentelingsprogram-
regeringsprogramma.
3 dit ondanks hun duidelijke
heidspositie toch is gelukt, is
oreer een gevolg van het
5 formatieproces, sympto-
voor de politieke malaise
ons land sedert een aantal
«keert, als wel van de oor-
ifc&rvan, zoals een toenemen-
visa tie en navenant toene-
over en weer gebruik van
reel geweld in de verhoud in-
zaken ontevreden radikale
romingen en groeperingen in
(L
iandkoming van dit kabinet
programmatische opstel-
aam ook in belangrijke mate
a geweest aan het feit, dat
andere weg open leek te
m een einde te maken aan
nte dreiging van struktureel
in de vorm van demonstra
te- en bezettingsacties, sta
al andere vormen van bui-
Jementaire activiteiten van
|e van de met de actuele
tn zaken ontevreden redikale
in de vakbeweging, de
owereld en onder de dienst-
militairen en bij andere
meer of minder radikale
van bestaande verhou-
atrevende groeperingen.
Door kapitein ter zee
J. J. P. de Boer
zou echter uit wat dit kabinet
daadwerkelijk zou gaan doen in de
praktijk moeten blijken
Het is te vroeg om daarover nu al
conclusies te kunnen trekken, maar
wat er tot nu toe te zien is geweest,
heeft er nauwelijks toe bijgedragen
om diegenen gerust te stellen, die
tfgen geforceerde omwenteling van
de bestaande verhoudingen zijn en
die, blijkens de uitslag van delaatste
algmene verkiezingen, mogen menen
de meerderheid van het Nederland
se volk aan htm zijde te vinden.
De dreiging van de regeringsloos
heid, welke een gevolg zou zijn van
een eventuele scheuring in of weg
stemmen van dit kabinet, hangt zo
zwaar boven regering en de haar
steunende partijen, dat zij zich nu
reeds heel diep hebben gebogen
over een aantal radikale verande-
ringseisen en dat in sommige geval
len in strijd met op volstrekt demo
cratische wijze tot stand gekomen
oudere uitspraken van het zittende
parlement.
Aanfluiting
enteling
ie de vorming van dit kabi-
bovengenoemde groeperin-
x)k een belangrijke stap in
2^§üng van het door hen ge-
raiwentelingsproces, voor al
die niet zo gelukkig zijn
idee, dat minderheden wat
„gemeen overleg" niet wil
i, dan maar „op straat"
iwingen, was het een laat-
ag om door het doen van
Ie concessies de funktione-
In het „gemeen overleg" in
trs tellen.
twee het met zijn ver
ten bij het rechte eind had,
Een, op zijn zachts gezegd, aanflui
ting van de grondbeginselen van de
parlementaire democratie, die wei
nig draagt om het, juist in deze
tijd van mondiale déconfiture van
deze parlementaire democratie, zo
hoogstnoodzakelijke, vertrouwen in
deze regeringsvorm in stand te hou
den. Die men bovendien wel het al
lerminst mag verwachten van rege
ringen en partijen, die voortdurend
de mond vol hebben over de wijze,
waarop in andere landen soms met
de grondbeginselen van de parle
mentaire democratie wordt gesold.
Het wordt dan ook hoog tijd, dat
de regering zowel als de confessio
nele en progressieve partijen waar
op deze regering min of meer
steunt, zich bezinnen op wat zij
aan het doen zijn, in welke gevaar
lijke richting zij zich vanaf het
eerste begin van de vorming van
dit kabinet en daarvoor al aan het
bewegen zijn. Ook wat zij daarmee
over ons land wel eens zouden kun
nen afroepen aan nieuwe controver
ses en polariserende tendensen, die
m laatste instantie misschien wel
eens niet meer via de min of meer
onpartijdige spelregels van de par
lementaire democratie oplosbaar
zouden kunnen blijken.
Argus-ogen
Zo dit proces al door ieder aktlef
geïnteresseerd staatsburger met ar
gus-ogen moet worden gadegeslagen,
zoveel te meer geldt dit voor diege
nen die als overheidsdienaar bij de
Paul Turken, de voorzitter
van de Vereniging van Dienst
plichtige Militairen. Volgens de
schrijver van dit artikel, kapitein
ter zee J. de Boer, zijn pressie
groepen zoals de VVDM er dank
zij "willekeur en terreur" in ge
slaagd de krijgsmacht binnen
enkele jaren radikaal "in uiter
lijk aanzien en innerlijke houding
te veranderen".
treden, is het principe, dat de loya
liteit van ondergeschikten ergens
een funktie is van de legaliteit van
dat, wat hun bazen /regeringen van
hen eisen en dat de ondergeschik
ten zelf mede voor de afweging van
eventuele divergerende eisen van
loyaliteit en legaliteit verantwoorde
lijk zijn, een algemeen aanvaard
principe.
Een principe, waarvan door de gro
te meerderheid van ons volk, en o.a.
ook door de huidige regerings- en
welwillend tegenover de regering
slaande partijen, van harte zou
worden toegejuichd, als het in som-
nnge landen beter zou worden na
geleefd. Vermoedelijk zonder daarbij
een seconde stil te staan bij de ge
dachte, dat problemen, als die, wel
ke door de naleving van dit princi
pe worden opgeroepen ook wel eens
in Nederland aktueel zouden kun
nen worden.
Gewetensproblemen
formulering en/of uitvoering van Sinds de veroordeling van de af- burgerambtelijke regel, dat onderge-
het regeringsbeleid daadwerkelijk schuwelijke misdrijven, tijdens de schikten loyaal moeten doen wat
betrokken en in zekere zin medever- tweede wereldoorlog bedreven onder hun bazen/regeringen zeggen, on-
8-ntwoordelijk kunnen worden het motto „Befehl ist Befehl" of de geacht de wettelijke en morele toe-
geacht. voor burgerambtenaren aangevoerde laatbaarheld van het gevraagde op-
Niettemin dreigt deze problematiek
ook in toenemende mate ons deel te
worden en is zij dat in zekere zin
nu al reeds voor een grotere of
kleinere groep militaire en civiele
ambtenaren die zich beroepsmatig,
zoals zij dat ook gedurende hun
hele ambtelijke carrière plachten te
doen, loyaal zouden willen opstellen
tegenover ook deze regering, maar
daarin in toenemende mate met ge
wetensproblemen te worstelen heb
ben gekregen. Omdat van hen din
gen gevraagd werden die, hoezeer
daar ook wellicht bepaalde partijpo
litieke belangen mee gediend wer
den, volgens hun eerlijke overtui
ging niet in het belang van het
land, of In overeenstemming met de
werkelijke wensen van de meerder
heid van het Nederlandse volk zijn.
Het zijn bijvoorbeeld niet slechts de
twee generaals die het tot nu toe
hebben gezegd en er door hun ont
slag in te dienen de in hun ogen
enige Juiste conclusie uit hebben
getrokken, die het niet eens zijn
met de richting waarin ons defen
sie- apparaat lijkt te worden ge
stuurd. Het gaat in de eerste plaats
om de vrijblijvende wijze, waarop
er wordt omgesprongen met wat er
na de diepe ingrepen van de afge
lopen Jaren in de krijgsmacht nog
rest aan mentaliteit en zelfrespect
en over is gebleven van de noodza
kelijke bindmiddelen van discipli
ne, onderling begrip en saamhorig
heid. Want dat is het, wat men
doet, als men de krijgsmacht als
iets in essentie onoirbaars gaat be
handelen, dat zoveel mogelijk moet
worden weggehouden. En dat is het
wat veroorzaakt wordt door terug te
keren naar de onder vorige kabine-
te-a fataal gebleken toegeeflijkheid
tegenover pressiegroepen, die de
krijgsmacht radikaal proberen te
veranderen.
Voor wie het zien wil hoe onze
waarlijk in de wereld toch niet de
meest door willekeur en terreur van
meerderen en door gebrek aan
rechtsbescherming voor de minderen
gekenmerkte, krijgsmacht in luttele
Jaren radikaal in uiterlijk aanzien
en gedrag en in innerlijke houding
en mentaliteit is veranderd en nau
welijks meer de toets van de verge
lijking met enige andere krijgs
macht in de wereld kan doorstaan,
is het zonneklaar, dat wij hard be
zig zijn onze krijgsmacht, althans
een groot deel daarvan, mentaal te
ontwapenen. Zolang dit proces
voortduurt zal het geld dat wij dan
nog bereid zijn om wel in onze de
fensie te steken in wezen wegge
gooid zijn, omdat de wapens die er
van gekocht, vervangen of in stand
gehouden moeten worden in handen
worden gegeven van wat, als het zo
daargaat, binnenkort het slechtst
gemotiveerde leger ter wereld zal
blijken te zijn.
Iets, waarvan wij, zonder meer aan
nemen dat het toch nooit de bedoe
ling van ook maar enig lid van ook
deze regering zou kunnen zijn,
maar waartoe sommige delen van
hun achterban wel eens aanleiding
hebben gegeven om aan te nemen
dat zij zo'n ontwikkeling misschien
heel wat minder rampzalig zouden
kunnen vinden dan anderen dat
doen. Een niet omgeturnde krijgs
macht zou wel eens niet zo gemak
kelijk kunnen passen in een door
hen nagestreefde radikalere versie
van de omkeer van de maatschap
pelijke verhoudingen in ons land en
in ons werelddeel
Wat er met de geloofwaardigheid
van dit kabinet voor de militaire
leiding en het kader van de krijgs
macht op het spel staat, zijn niet
de carrières van enkele militaire
topfunktionarissen, maar het be
houd van een slagvaardige krijgs
macht. En het behoud van de voor
de geloofwaardigheid van onze ge
hele nationale defensie-inspanning
van vitale importantie zijnde loyali
teit van die militaire leiding en dat
kader van die krijgsmacht, die op
zich gemakkelijk genoeg te bruske-
ren zijn, maar wier loyaliteit een
onvervangbaar goed la, dat nergens
te koop is.
taanse milieudeskundigen, die de stijgende energie-
p de voet volgen, voorspellen voor de toekomst twee
één voor een Utopia en één voor een nachtmer-
larmate de winter nadert en de crisis accuter wordt
nachtmerrie de meest waarschijnlijke mogelijkheid.
Als de Amerikanen werke
lijk een ernstig tekort krijgen
aan olie, kolen en andere ener-
giestoffen moet de levensstijl in
grijpen gewijzigd worden. Vooral
voor automobilisten en de bewo
ners van grote steden als New
York zal er dan veel veranderen,
want alleen al de verwarming en
verlichting van de grote gebou
wen in deze stad kost iedere dag
sloten energie.
J 'Tnlï
r «va
•ische vooruitzicht ziet er in
vorm ongeveer als volgt
Amerikanen, geconfronteerd
tekort aan olie, kolen en
nergiebronnen, en zo lang-
tó Pijnlijk afhankelijk van
*ordt geïmporteerd uit on-
Arabische staten, zullen
1 worden veranderingen
sagen in een stijl van le-
verkwistend, inhalig en di-
voor het milieu is. Ho
gingen en benzinerantsoe-
het gebruik van klei-
to's
en openbaar vervoer
tfo en zo het proces op
®?en, waar alle milieube-
van moeten dromen: het
volk wegvoeren van
Dobiel.
aan elektriciteit en ver-
Me zal dwingen tot een
van air-conditioning
'nning, met de bijkomstige
yan de Amerikaanse ge
zondheid en gelaatskleur. Het olie
tekort, samen met andere duidelijke
tekorten van vlees, graan en
krantepapier zullen dwingen tot
het aanhalen van de buikriem, het
geen de gehele maatschappelijke
geest verbeteren ongeveer zoals
de Tweede Wereldoorlog dat in En
geland teweeg zou hebben gebracht
en zal leiden tot 'n totale veran
dering van de kwaliteit van het
openbare leven
Auto's
Het scenario voor de nachtmerrie
echter zou de campagnes voor be
scherming van het milieu drastisch
terugdraaien, ten behoeve van een
grotere autonomie inzake kolen en
olie. Geconfronteerd met de eisen
van de Arabische sjeiks en de Ame- Doornen
rikaanse consumenten zullen de
pleiters voor olie en voor auto's een
ideaal excuus hebben voor het laten
vallen van restricties op milieuver
vuiling. De auto zou, in plaats van
zijn politieke macht te verliezen,
nog meer schade kunnen aanrichten
aan lucht, land en de volksgezond
heid.
De laatste weken is dit vooruitzicht
steeds reëler geworden. De her
nieuwde strijdbaarheid van presi
dent Ghaddafi van Libië en koning
Feisal van Saoedi-Arabië die beiden
dreigen de olie als wapen te gebrui
ken om de Amerikaanse politiek
jegens Israel te veranderen, heeft
de pleiters voor industriële groot
machten duidelijk meer kracht ge
geven.
De directe reactie van president
Nixon op die dreiging is geweest
het bijeenroepen van een spoedcon-
ferentie van experts en het maken
van plannen om de VS op oliege-
bied in drie tot vijf Jaar onafhan
kelijk te maken een ambitieus
doel als men bedenkt dat de VS al
eenderde van hun oliebehoeften im
porteren en dat er vijftig procent
meer verbruikt zal worden tegen
De presidentiële plannen omvatten
onder meer een versnelling van de
aanleg van de Alaska-pijplijn, wat
al lange tijd een van de belangrijk
ste doornen was in het oog van de
milieubescherners; het aanmoedi
gen van de aanleg van diepzeeha
vens voor supertankers; het toe
staan van meer bovengrondse ko-
lendelving, hetgeen een drastisch
effect zal hebben op de mijngebie-
den in Iowa en Illinois: en het ver
zachten van de milieuvoorschriften
door toe te staan dat de komende
winter zwavelhoudende olie gebruikt
mag worden voor verwarming, met
ernstige gevolgen voor de atmosfeer.
De pleiters voor olie maken, begrij
pelijk genoeg, het beste van de cri
sis en ze staan sterk omdat alleen
zij weten (als iemand het tenminste
weet) hoeveel olie er precies uit
Amerikaanse bronnen gehaald kan
worden, zodat ze het olietekort kun
nen overdrijven om hun eigen ar
gumenten voor hogere olieprijzen
kracht bij te zetten en ook meer
ontginningsmogelijkheden te eisen.
Poker
Zowel de Arabieren als de Amerika
nen beginnen het belang te begrij
pen van het onder de grond houden
van olie om hun onderhandelings
positie te verbeteren, zodat hun
spelletje poker steeds ingewikkelder
wordt. De oliemaatschappijen, met
inbegrip van Shell en Exxon (Esso
in Europa), strijden voortdurend
met de Raad voor het Milieubeheer
voor het recht om te mogen boren
voor de Atlantische kust en ze be
weren dat de voorraden daar nood
zakelijk zijn voor een effeotieve
bestryding van de energiecrisis. De
milieubeschermers houden vol dat
boren voor de kust op wrede wijze
de stranden, de vogels en visstand
van de Antlantische Oceaan zal
aantasten.
De discussie tussen de beide partij
en zal harder worden naarmate de
winter nadert: hoe kouder de win
ter, hoe heter de strijd. De nieuwe
leider van het Bureau voor Milieu
bescherming, Russel Train, die aan
het hoofd staat van een staf van
achtduizend man, klinkt optimis
tisch over de uitslag: „Het onder
werp milieu en levenskwaliteit zal
het belangrijkste onderwerp voor de
rest van deze eeuw zijn", zei hij
toen hij vorige week de leiding van
het bureau overnam. „De beschuldi
ging dat milieu-programma's de eco
nomische activiteiten zullen vertra
gen is absoluut vals. Het omgekeer
de is het geval. Door het milieu
veroorzaakte lasten zoals het tol dat
van de volksgezondheid wordt geëist
zijn de werkeiyke belemmeringen
van de groei."
Russel Train heeft alle hoop dat
het Amerikaanse publiek het belang
van een beter leven zal gaan zien.
Hy beschouwt de versnelling van
de Alaska-pijplijn als „soort inge
wandsreactie" op de energiecrisis,
die zijn bureau niet hoeft te ver
zwakken. „In de strijd voor het mi
lieu zijn we op een punt gekomen
dat te vergelijken is met een tus
sentijdse koerscorrectie bij een
ruimte vlucht", legt hij uit.
Maar de eerste reacties van de rege-
ring-Nixon op de energiecrisis dul
den er op dat Train meer moet af
handelen dan een tussentijdse
koerscorrectie: het is een confron
tatie met zeer machtige belangen,
die de consumenten als een man
achter zich lijken te hebben. De
toekomst van het milieu ziet er eer
der uit als een nachtmerrie dan als
een utopia.
OBSER VER-DIENST
