eidato
aakt
dozijn
rol
m
^Museum is
een pakhuis
tieer, maar een
ntmOeting"
Philip Uythoven:
sterke band met
musea in Leiden
levert expositie op,
die schouwspel is
Mens moet niet
naast, maar
met elkaar
gaan leven"
VAN
WAAR
EN
WAAR
HEEN
leidato
Hobby van V D's chef-etaleur
PAG 7 SEPTEMBER 1973
Ri
10! 1
LEIDEN Een stuk cultuur temidden van de commercie van de twaalfde
Leidato-huishoudshow is de expositie „Van waar en waarheen". Tien Leidse
musea hebben hiermee hun voorportaal verlegd naar de tentoonstellingstent
bij de Groenoordhal. Op deze Leidato-pagina de tekst, die de rode draad vormt
voor de museumexpositie, en een gesprek met de ontwerper.
huishoudshow
p Uythoven, ontwerper van
eumexpositie op de Leidato, is
lar geleden nauw betrokken
bij het museumgebeuren in
Als chef van de etalage-
fan Vroom en Dreesmann had
belangrijk aandeel in de zo-
k e van dit warenhuis en van
®^Jeidsch/Alphens Dagblad,
de musea in de schijnwerper
I gezet. De liefde is geble-
op de Leidato geeft hij ge-
ideeën, die hij samen met
^feimdirecties heeft uitgewerkt
^Bchter grond van alles? Uyt-
H „Het museum is geen opslag-
meer van zaken, die gebruikt
of zijn voor de wetenschap.
.Igiiseum is veel meer, kan dat
geval zijn en wil dat ook.
Bi mpel moet worden beslecht.
w4Joet er zo binnen kunnen lo-
museum moet bij wijze
van spreken een ontmoetingsplaats
zijn, waar men ook zijn twaalfuurt
je nuttigt. Zo ver is het in ons
land nog niet, maar we gaan de
goede kant uit".
Daarom is „Van waar en waar
heen" niet alleen een cultureel eve
nement geworden, maar ook een
show, een schouwspel. Alle kansen
om museaal bezit in die optselling
te presenteren zijn uitgebuit. Uyt
hoven deed dat in ontwerp, dat is
uitgevoerd door zijn vroegere col
lega Gé den Dubbelden, die nu een
functie heeft bij het Legermuseum,
één van de tien, die „Leiden Mu-
seumstad" maken.
Uythoven (31) praat er filosofisch
over. .Etaleren is in deze tijd niet
meer het neerzetten van artikelen.
Je geeft het publiek in de etalage
een driedimensionale indruk. De
meuseumexposiie krijgt er bij wij-
ze van spreken een dimensie bij: het bijna-niets. Dan komt men in mummie beschikbaar te stellen. Die
men staat niet achter glas, maar een evoluerende plantenwereld en staat in een diffuur sfeertje",
men is erin". vervolgens staat men stil bij het
Dat is men meteen bij het bin- eerste leven op aarde. De eerste Uythoven is benieuwd hoe de
nenkomen. „Ik heb geprobeerd een mens, de Neanderthaler, de homo mensen reageren. Hij zal dat met
sfeertje te scheppen van zo'n vijf sapiens. Ik ben blij, dat Oudheden een candid-camera registreren. Hij
miljard jaar geleden, de tijd van het museum heeft verlengd door een pakt de rode draad weer op. „De
Van de mens, van wie ook de Leidato 1973 een
momentopname geeft van zijn handel en wandel,
van die mens kan ook een langspeelfilm worden ge
maakt, een Peyton Place in maxi.
Van het voorspel weten wij weinig of niets en
van de toekomst kunnen we alleen maar hopen op
een happy ending, maar daartussen ligt stof genoeg
voor een aantal brokken levend toneel. „Het Leven"
zou de titel kunnen zijn. Noem het evolutieproces
of vat het samen in die oude Hindoe-spreuk, die
zegt, dat het Goddelijk Bewustzijn slaapt in het
mineraal, droomt in de plant, ontwaakt in het dier
en zich van zichzelf bewust kan worden in de
mens
De steeds wisselende decors, de veranderende
requisieten, ze zijn er nog. Ze liggen opgestapeld
bijna naast uw deur. In de oude gebouwen, die
Leiden Museumstad maken. Ze zfjn hier samenge
bracht voor deze „continuing story", dit vervolgver
haal „in color".
De aarde, het toneel van de mens, is lang leeg
geweest. Leegte, gedurende verreweg de langste tijd
van de vijf a zes miljard Jaar, die moeder aarde
oud is? Wanneer is er leven gekomen?
Voorspel uit Geologie en Mineralogie. Algen en
wieren als primitieve vormen van leven. Cilinder
vormige bouwsels van blauwwieren vormen de re
quisieten. Het décor loopt langzaam, héél langzaam,
over naar de gigantisch rijk geschakeerde planten
wereld. Eerst alleen groene, later bladverliezende en
kruidachtige gewassen. We zy'n in de Hortus Bota
nicus.
Het toneel wisselt. Dierlijk leven, eerst in zee,
later ook op het land. Reptielen in de aanvang, uit
groeiend tot de monsterlijke dinosauriërs, die op een
planten- en algendieet leven, maar toch de weeg
schaal op 40.000 kilo zetten. Later, zo'n zestig
miljoen Jaar geleden, sterven ze uit en ontwikkelen
zich de zoogdieren: inseoteneters, walvissen, roof
dieren, olifanten, zeekoeien en halfapen. Het doek
valt in de Natuurlijke Historie.
Haal het op, voor de mens voortgekomen uit de
halfapen: de primaten. Een oude Chinese wijsheid
zegt, dat het dier niet al het menselijke bezit, maar
de mens wel al het dierlijke. De hoofdrolspeler is
opgekomen. Hij heeft eigenschappen die boven het
dierlijke uitgaan: het vermogen om abstract te den
ken en het besef, dat er een macht bestaat, groter
dan hijzelf. HU heeft er vele namen voor: God,
Jahveh, Brahman, Amon-Ra. En hü demonstreert
die kennis. In het oude Egypte laat hij na zUn dood
zUn lichaam balsemen om de ziel gelegenheid te
geven een rustplaats te houden in dat lichaam. In
de sarcofaag krijgt de mummie een papyrusrol mee
waarop de voorschriften zijn uitgebeeld, die moeten
worden opgevolgd om de vele poorten in het hierna
maals te kunnen doorgaan.
Die herinneringen bewaart het Museum van
Oudheden.
Spanning in het leven van de mens. Gevaren
dreigen van alle kanten en in deze wereld van
agressie, sluwheid en bedrog maakt de mens zich
sterk voor de strijd van man tegen man, die niet
ophoudt te bestaan. HU maakt wapens, scherpt ze.
Speren en zwaarden vormen de attributen. Het Le
germuseum is er de schatkamer van.
KleurrUk mensenwerk uit de Lakenhal bewijst dat
de mens niet allen vecht, maar ook bemint en eert.
ZUn medemens, God, de natuur om hem heen
Om de vreugde van de schoonheid geeft de mens
ze vorm. Beschaving noemen we deze actie. Die komt
in een stroomversnelling in de Renaissance. De
mens heeft een drang tot onderzoek in vele takken
van wetenschap.
Het Academisch Historisch Museum weet er alles
van te vertellen.
Een zwarte blaidzUde: de mens verliest de betrek-
kehjkheid van het weten uit het oog, wat zich uit
in tegenstellingen op godsdienstig terrein.
Die in Engeland maken Leiden het décor voor
de bakermat van de vrUheidsgedachte, die later in
de Nieuwe Wereld wordt uitgedragen. Gebjkheid en
Vrijheid van alle burgers is vastgelegd in de Ame
rikaanse Grondwet, waarvoor de Pilgrim Fathers
de grondslag hebben gelegd. Het Pilgrim Fathers
Documentatie Centrum herinnert aan deze opmer-
kelUk periode.
Tweehonderd Jaar pauze gaan vooraf aan een
nieuwe stroomversnelling, het hoofdstuk .Rationa
lisme", waarvoor Natuurwetenschappen requisieten
levert. De mens doet natuurwetenschappelUke ont
dekkingen. Pioniers als Montgolfier (ballon), Dar
win (erfehjkheidstheorie) en Franklin (elektrische
verschijnselen) geven de ontwikkeling van de exacte
wetenschappen een flinke stoot.
Het toneel van de mens verwUdt zich. In cine
mascope ontrolt zich de wereld en de mens maakt
steeds intensievere contacten. De verre naaste komt
naderbU, al is het maar in Volkenkunde. Er komt
een moment dat mensen van alle kleuren en rassen
de handen ineen zullen slaan. Dan is de mens
waarhjk Mens en heeft geweld de wereld verlaten.
Het doek zou kunnen vallen als niet het slot van
dit moment was dat geweld nog steeds bestaat,
maar de méns heeft de aarde verlaten
HU zoekt de ruimte: mens op de maan; een nieu
we, grandioze ontwikkeling in het leven van de
mens, wiens voetstappen staan afgedrukt op de
planken van het levenstoneel, in oerstof, maar ook
in maansteen
mens, die zich verdedigt, die mooie
dingen maakt, die de wetenschap be-
pefent, die in geestelijke conflicten
leeft. Het is allemaal te vinden in
één van de Leidse musea. Ook de
stroomversnelling in de wetenschap,
die me mogelijkheden gaf een futu
ristische sfeer te scheppen.
Die sluit wat kleur betreft goed
aan bij de fluoriserende Mexicaanse
kleding op poppen, ingebracht door
Volkenkunde. Je weet wel, verbroe
dering. niet meer naast elkaar le
ven, maar met elkaar. Dat Je zulke-
gedachten kunt halen uit musea
Uythoven is diep onder de indruk
van wat Cernan, de commandant
schrijft over zijn veranderde hou
ding na zijn maanvlucht. Voor het
laatste onderdeel van de museum
show, „een echte uitsmijter", heeft
hij de grote stap van de mens naar
de maan verbeeld, met flitsende dia's
op multivision screen, mat maan-
stof, met maansteen. Rudolf Spoor,
de NOS-regisseur, die de ruimtevaart
uitzendingen voor televisie heeft
verzorgd, heeft zijn collectie ervoor
afgestaan.
Philip voelt zich sterk verbonden
met de musea, met Leiden ook, zijn
geboorteplaats. Hij groeide op in
Noordwij k en is daar teruggeko
men om er met zijn vrouw en drie
kinderen te wonen. „Een heerlijke
plek,' 'zegt hij. mijmerend op het
balkon van zijn drive-in-waning aan
het Westeinde, „je merk ter zo dui
delijk de wisseling van seizoenen". Hij
heeft er nieuwe vrienden gemaakt,
die eenzelfde stuk jeugdsentiment
hebben. Dat leven ze nu uit in de
Jazz. Zo op het oog rustige Uythoven
„vergeet het, ik ben een zenuw
pees" maakt zich dan druk ach
ter het drumstel.
Door
Hans Melkert
Foto's
Jan Holvast
