Volk Israël in de loop der
eeuwen
Kerk is uit het jodendom voortgekomen
Kerkdiensten Leiden en omgeving
ajjmjniiKijj.il»
ZATERDAG 18 AUGUSTUS
Dit jaar is het vijfentwintig jarig bestaan van de staat Israël
herdacht. Op zichzelf is dit geen kerkelijke gebeurtenis. Er zijn,
sinds het einde van de laatste wereldoorlog zoveel nieuwe sta-
ten ontstaan en één daarvan is Israël. Toch is er onderscheid
tussen Israël en die andere staten. Die andere hadden een land,
maar daar woonde in feite geen natie. Ze waren niet één volk,
althans het merendeel van hen niet. Na hun zelfstandigwording
is het een strijd, soms een zeer bittere strijd geweest, om
een volk, een natie te worden.
Bij Israël is het merkwaardige dat
het geen eigen land had, maar wel
een natie was. Ook in de verstroiing
Is het dat gebleven. Er zijn aJlleriei
verschillen in het Jodendom. Wie he
den in Israël en in het bijzonder in
jjeruzalem komt, kan daar tot zijn
verbazing ontdekken hoeveel soorten
Joden er zijn en hoeveel soorten sy
nagogen men daar heeft. Wat dat
betreft behoeven ze voor de kerken
hiet onder te doen. Toch weten ze dat
ze bij elkaar behoren; dat zij geza-
inelljk één volk zijn, met een tra
ditie die bijna tweemaal zo oud is als
die van de kerken. Op zich zelf mag
het 25-jarig bestaan van de staat
Israël dan geen kerkelijk gebeuren
zijn, het is voor de kerken moeilijk
geweest geheel en al langs dit feit
heen te gaan. Het gaat om het bij
belse volk en het bijbelse land en
dit maakt dat er een verbinding ia
en zal blijven tussen het land en
volk ginds en de kerken hier.
Strijd gaat voort
Het bestaan van de staat Israël
Is dan nog altijd een betwiste zaak.
Daarvan horen we bijna dagelijks.
Er mag dan een wapenstilstand zijn
met bestandsgrenzen die nu reeds
zes Jaar lang onveranderd zijn geble
ven, achter dat bestand gaat de
strijd toch voort. En wanneer er iets
gebeurt voelen wij er ons meer bij
betrokken dan wanneer er bijv. iets
voorvalt aan de grenzen tussen In
dia en Pakistan. Zo hebben de ker
ken in ons land dat 25-Jarig bestaan
van de staat Israël ook niet onge
merkt willen laten voorbijgaan. Een
deputatie uit de Hervormde, de Ge-
ref. en Chr. Geref. Kerken heeft in
april van dit jaar een kleine brochu
re uitgegeven met het oog op dit
feit. „Het lijkt ons zinvol, dat ook in
Beroepingswerk
Ned. Herv. Kerk
Beroepen te Bleskensgraaf A.
Vlietstra te Doornespijk.
Bedankt voor Nieuwe-Tonge St.
Vlietstra te Doorspij k.
Geref. Kerken (vrijgem.)
Beroepen te Avereest-Dedems-
vaart J. de Wolf, kandidaat te Se-
rooskerke.
Geref. Gemeenten
Bedankt voor Bodegraven R. Boo
gaard te Leiden.
de christelijke gemeenten aan dit feit
aandacht wordt besteed". We heb
ben er eigenlijk verder niet veel van
bemerkt. Maai- wat we wèl bemerken
is, dat wanneer er in enige kerk het
bestaansrecht van de staat Israël
op bijbelse gronden wordt verdedigd,
men er zeker van kan zijn dat an
deren daar 'tegen in het geweer ko
men en dat er een verhitte discus
sie ontstaat. Op het tweede Vati
caans concilie was het onmiddel
lijk reeds een verhitte zaak toen de
verhouding van de R.K. Kerk en de
Joden aan de orde kwam. De staat
Israël kon helemaal niet worden ge
noemd. want het Vaticaan had de
staat Israël in 1965 nliet erkend en
ze heeft dat tot op heden nog niet
gedaan, hoewel de Paus er wel op
één van zijn reizen is geweest, maar
met veel nadruk is toen gezegd dat
het ging om een pelgrimsreis. Van
een officiële ontvangst kon natuurlijk
niets komen. Dat was vóór 1967.
Het was toen nog een grote moei
lijkheid hoe de Paus van het Jor
daanse deel van Palestina naar het
Israëlische moest komen. Er was
slechts één officiële doorgang, die z.
gjn. Mandelbaum-poort. Maar daar
tegen waren ook weer bezwaren, en
zo is de Paus ergens de grens over-
gesmokkeld. Erg hartelijk was alles
niet. In het Vaticaan is men blijk
baar nog altijd verlegen met zijn
houding tegenover Israël, zoals men
dat ook was tegenover het jodendom.
Moest men het plaatsen naast de an
dere godsdiensten? Maar de kerk is
uit het Jodendom voortgekomen! Er
is nu eenmaal een gans andere ver
houding tussen het christendom en
het Jodendom en het chrstendom en
het boedhisme, om er maar één te
noemen. De politieke situatie in het
Midden-Oosten is van grote invloed
geweest op het Vaticaans concilie. De
patriarchen en bisschoppen uit die
streken zouden het tegenover de be
volking waaronder zij leefden en
streken zouden het tegenover de be
volking waaronder zij leefden en
ook tegenover hun eigen kerkleden
niet kunnen verantwoorden wanneer
een enigszins vriendelijker houding
tegenover Israël officieel door de kerk
werd aangenomen.
Scheiding der geesten
De protestantse kerken hebben 't
gemakkelijker om hun diepe verbon
denheid met Israël uit te spreken,
maar als de staat Israël daarbij in
het geding komt, kan men eveneens
rekenen op een scheiding der gees
ten. Dat bleek toen de hervormde
synode zich achter het bestaan van
de staat Israël schaarde. Ook in de
R.K. Kerk zijn velen niet gelukkig
met de houding van het Vaticaans
concilie. Dat kwam dit jaar tot ui
ting toen de Franse bisschoppen een
verklaring hebben gegeven over de
verhouding christendom-jodendom.
Ziij voelden zich ten hoogste onvol
daan over hetgeen 'in dezen uit het
Vatioaains concilie was gekomen. De
Franse bisschoppen hebben alle
moeite gedaan om zicht te beperken
tot de godsdienstige kant van het
vraagstuk jodendom-christendom. De
bisschoppelijke verklaring veroordeelt
het anti-sem3tisme en de gevolgen
daarvan. Zij erkent het bestaan van
de Joodse natie, ook door die eeuwen
heen waarin zij hebben rondge
zworven over de aarbodem als een
volk zonder land. Daarom maken ze
aanspraak op een staatkundig be
staan. Hoewel de Franse bisschoppen
een zo voorzichtig mogelijke verkla
ring hebben willen geven, toch was
hun verklaring weer de aanleiding
tot een zware discussie, waarbij na
tuurlijk in het geding kwam heel
de houding van de Franse regering
in de politiek van het Midden-Oos
ten. De theologische, godsdienstige
verklaring van de Franse bisschop
pen liep uit op een politieke discus
sie over de rechten en de toekomst
van de staat Israël.
Dit Franse voorbeeld is tekenend
wanneer het gaat om de verhouding
jodendom-christendom. Dan kunnen
we niet buiten de staat Israël om
gaan. Die staat betekent veel voor
de Joden, ook voor de geseculari
seerde Joden en dit niet alleen voor
hen die in de staat Israël zelf wo
nen.
Het is voor hem volkomen onmo
gelijk dit allen maar te zien als een
politieke werkelijkheid die in 1943
haar belang heeft gekregen.
De diepste band die hen bindt mat
het land dat voor het grootste ge
deelte een stuk woestijn is, is ten-
Slotte een godsdienstige. Wanneer Is
raël in die 19 eeuwen van balling-
schap toch een eigen volk is geble
ven, is de oorzaak daarvan alleen te
zoeken in een godsdienstige overtui
ging en die is nu eenmaal weer niet
los te maken van het land waar de
staat I9raël opnieuw tot stand is ge
komen en van haar hoofdstad, Jeru
zalem. Door de eeuwen heen heb
ben de Joden iin ballingschap hun
paasfeest besloten met de wens dat ze
het grote feest het komende jaar in
Jeruzalem zouden mogen vieren.
Stad van vrede
Nu weten we wel dat niet iedere
Israëliet hartelijk heeft ingestemd
met de stichting van de staat Is
raël in 1943. De zeer orthodoxe joden
van Mea Sjearim (een van de voor
steden van Jeruzalem) vonden het
een zondig vooruitgrijpen op de
komst van het Messiaanse Rijk. En
aan Martin Buber en anderen met
hem, stond een ander ideaal voor
ogen nil. dat Jeruzalem waarlijk zou
zijn een stad van vrede, waar een
samengaan van Joden en Palestijnse
Arabieren mogelijk zou moeten zijn.
We schrijven dit juist op de dag,
dat de Veiligheidrsaad van de Ver
enigde Naties vergadert over de ka
ping van het Libanese vliegtuig. Nie
mand zal dit goedkeuren, maar ook
niemand zal de vliegtuigkapingen
van de Palestijnse organisaties en
hun terreur-acties goedkeuren, tenzij
hij door eenzijdigheid volkomen vet-
blind is. Wat er in de Veiligheids
raad ook uit de bus komt, het zal ons
vrijwel onverschillig laten. Elke slag
brengt nu altijd een tegenslag mee.
Maar de moeilijkheid voor de kerken
is dat, wanneer ze een theologische
verklaring over de verhouding van
jodendom-christendom willen geven,
zij de staat Irsaël niet meer kunnen
omzeilen. In de genoemde brochure
van de drie kerken ter gelegenheid
van het 25-jarig bestaan van de staat
Israël dat op 6 mei gevierd is. is ook
een gebed te vinden van de Her
vormde raad voor de verhouding van
Kerk en Israël: „Heer nu wij in deze
dagen opnieuw gedenken dat wij be
vrijd zijn geworden van het juk van
Bij de klaagmuur in Jeruza
lem zijn in de loop der eeuwen
zeer vele gebeden uitgesproken.
Hitier, spreekt het ons dubbel aan,
dat zijn slachtoffers bij uitstek, van
daag de vreugde vieren 25 jaar vrij
heid te hebben beleefd hi him eigen
staat, waarheen zij uit de volkeren
zijn ontkomen". De schuld wordt
daarna beleden dot wij hen niet vol
doende veiligheid hebben kunnen
geven. En dan gaat dit gebed voort:
„Wij bidden U voor hen, dat ze on
danks alles wat hun is aangedaan, er
toch in zullen slagen van hun staat
een la nd van vrede en recht te ma
ken, vrij van angst en grimmigheid".
Wij bidden U voor ons „dat ij soli
dair met hen zijn en hun die steun
geven die recht is in Uw ogen1". Het
moeilijke is dat, wanneer de kerken
een zinnig woord willen zeggen over
de verhouding van kerk en Israël,
zij betrokken raken in het conflict
tussen recht en recht dat door de te
rugkeer van de Joden naar het land
der vaderen en vooral door de vor
ming van een eigen staat is opge
roepen.
Recht en onrecht
Als het ons om recht voor de Jo
den gaat, moet het ons dan niet gaan
om het recht voor de Palestijnse Ara
bieren die nu reeds 25 jaar in de
vluchtelingenkampen zuchten en in
hun ballingschap reeds heel wat el
lende hebben moeten doormakn.
Kunnen de kerken hier wel vrijblij
vend tegenover staan? Hebben zij
geen rechten? In Europa is de Joden
veel onrecht aangedaan en de stich
ting van de staat Israël is gedeelte
lijk mede daaruit te verklaren, ons
geweten is daardoor een beetje ge
sust. Maar ook hij, die volop staat
achter dit herstel van Israël
schrijft Bert Krijnen in Tijd en
Taak kan er niet van tussen dat
dit gaat ten koste van de Palestijnse
Arabieren. „De Arabische staten dra
gen de last die Europa had verdiénd
te dragen".
S. J. M. HULSBERGEN.
WOORD VAN BEZINNING
Vermoeidheid
Moeheid is de klacht van velen,
zeer velen in deze tijd. „Ik voel
me zo intens moe". In de vakan
tie. toen we eruit waren en tijd
en aandacht hadden voor de an
deren voor onszelf, ging 't goed.
We kregen weer lust in het leven.
Maar nu we terug zijn. valt al
les op ons. Dat moet en dat. We
worden naa alle ka nten getrok
ken we weten niet wat we hier
eerst en het laatst moeten doen.
Het is weer hetzelfde als voor de
de vakantie. „Ik ben nu al weel
moe".
Wie zo klaagt is in nood. Het
evenwicht is verbroken en de re
latie gestoord. Het is goed, dat de
ze vermoeidheid niet wordt ont
kend en verdrongen. Laten we
het uitzeggen. Alleen.wie gaat
er op in? Wie neemt deze klager
ernstig?
Laten we vaststellen, dat een
mens moe mag zijn. Er is een tijd
van werken, er is een tijd van
rusten; er is het ritme van in
ademen en uitademen, er is de dag
en de nacht, de aarde en de he
mel. Volgens psalm 104 is dit le
vensritme een geheimenis van
Godswege. „Gij hebt een plaats
gesteld," vers 9. De ordening en de
begrenzing markeren het leven.
Mateloosheid en grensoverschrij
ding zijn levensgevaarlijk. Een
mens kan niet alles tegelijk willen.
Hij zal een keuze moeten doen.
Wie 't onderste uit de kan wil heb
ben, krijgt het lid op de neus. In
de vakantie is dit levensritme te
ruggevonden. Het geheim van het
leven heeft zich aan ons geopen
baard en we kwamen tot onszelf
en tot elkaar en tot de dingen.
Maar nu we weer in het arbeids
proces zijn opgenomen, kunnen
we het gevondene niet vasthou
den. We worden geleefd, meer dan
we zelf leven, we hebben geen
tijd meer voor elkaar en we zijn
weer moe geworden.
Van Jezus lezen we: E Hij de
scharen ziende, werd innerlijk
met ontferming bewogen over
hen, omdat zij vermoeid en ver
strooid waren, gelijk schapen, die
geen herder hebben (Mattheus 9:
36). Jezus uit geen verwijt, maar
Hij is aangeraakt door deze nood.
Het gaat Hem ter harte. Hij
draagt deze nood op zijn hart
en ziet waar het schort. Zij heb
ben geen herder. Ze zijn de r
ting kwijt. Er is geen ges
hen innerlijk overtuigt en
maakt. Zij hebben het niet g
Een mens kan moe worden, a
dat het hem niet lukt zich te or
trekken aan de drang tot me
aan de tirannen en machten vi
deze tijd. Tegen de draad i
ven is niet te doen. Trouwens,
waar zie je vruchten van je werj
Jezus zegt: „Komt allen tot)
die vermoeid en belast zijt e
zal u rust geven (Mattheus U;j
Hij weet hoe het ons te moed?
Wij zi.in moe, omdat we het
voor elkaar krijgen in het get
ne, dagelijkse leven. Die moehi
te kunnen uitspreken bij Hem
dan verstaan te worden is
troosting. Hij nodigt ons tot Hi
te komen als vermoeiden en
lasten. Allen, die hieronder lijd
roept Hij. Hij stelt geen vo,
waarden. Komt! En als we
men, worden we aanvaard
holpen. Hij houdt van ons i
we zijn en stelt ons weer op oi
Dlaats. Door Hem gevonden v
den wij onszelf terug en hen,<
ons zijn hoevertrouwd.
krampachtigheid valt van ons i
Wij weten weer, niet de laats
verantwoordelijkheid te dragen
Hij, die ons liefheeft,
leven en bemoedigt i
hangt niet alleen van o ns af.ï
behoeven niet bezorgd te
want Hij zorgt voor ons. Tot M
tha heeft Jezus gezegd: „Mart!
Martha, gij maakt u bezorgd
druk over veel dingen, maar t
nigen zijn nodig of slechts
want Maria heeft het goede d
uitgekozen, dat van haar niet
worden weggenomen (Lukas 10 E
42). Martha maakt zelf de dig t
uit en legt die ook aan Maria i
Maria luistert naar de Heer
laat zich dienen. Dat is het eg
nodige: plaats maken en tijd:
men voor Hem te midden vam
beslommeringen van het hulsh u
den.
Een hele bos takken ka n niet
één keer worden doorgebroken. 11
ene tak na de andere doet
werk lukken. Het komen tot
die hen roept, die vermoeid
belast zijn betekent steeds weer
het werk onderbreken en loslat
om het dan, bemoedigd
Hem, opnieuw op te vatten,
M. J. WAGENVOOR j
Herv .predikant Leid
ADVERTENTIE
GROTE NAJAARSOPRUIMING
zaterdag 18 en zondag 19 augustus
Wegens een interne reorganisatie ruimen wij een grote part;
ZEILBOTEN op tegen uiterst lage prijzen.
OPTIMIST 2,31x1,14 van f 1.032,— voor f 790,-
MUSARD ZEILVOLGBOOTJE van f 2262,— voor f 1395,-
ZEF JEUGDBOOTJE van f2390,— voor f 1950,-
KAJUITZEILBOOTJE 4 m. 2 sl.plf 2810,-
SHERIFF KAJUITZEILJACHT 6,22 X 2,3 voor f 10500,-
en vele andere, dit weekend by:
HAARSMA WATERSPORT B.V.,
Padoxlaan 22 - Warmond - Telefoon 01711241
t H k
Lelden Herv. Gem.
Hooglandse Kerk 10 u. ds. L. Lan-
genbach. 11.45 u. Oec. studentendienst.
5 u. ds. E. M. Pannekoek.
Marekerk 10.30 u. dhr. F. Eenshuis-
tra. Scheveningen, 5 u. ds. G. C. Post.
Maranathakerk 10 u. ds. H. J. v. Ach-
terbeg.
Konlngskerk 10 u. ds. G. C. Post
(HA).
Bethlehemkerk 10 u. ds. E. M. Pan
nekoek
Bevrijdingskerk 10.30 u. ds. v. d.
Schoot. Voorschoten.
Vredeskerk 10 u. ds. A. J. Lamping.
Ver. Vrljz. Herv. (aula Asserstraat)
10.30 u. ds. L. D. G. Knlpscheer, Epe
Eglise Wallone geen dienst.
Academisch Ziekenhuis 10 u. ds. P.
J D. v. Missen.
Diaconessenhuls 10.30 u. dr. L. J. Ca-
zemier.
Oec. Werkplaats (Rapenburg 10)
11.15 u. Samenkomst.
Jeugdkapel Vredeskerk 10 u. mej. A
M. Lage werf.
Jeugdkapel "De Goede Herder" 10.30
n mevr. A. Breedeveld.
Gemeenschap van Kerken (Meren-
wllk) 10 u. eoc. dienst pastoor Van
Well.
Geref. Kerk
Zuiderkerk (Lammenschansweg 15)
10 en 5 u. dr. A. Wind.
Petrakerk (Surlnamestraat) 10 en 5
u. ds. Hortensius.
Oude Vestkerk (Oude Vest 133) 10
en 5 u. ds. Maaskant.
Beloftekerk (Robijnstraat) 10 en 5
u, drs. P. Meyer Rotterdam-Hillegers-
berg.
Bevrijdingskerk (Aerent Bruunstr
9 en 5 u. ds. Bovenberg.
Huize „Groenhoven" 10 u. ds. De
Heer. In alle diensten viering HA.
Gezinsdiensten "Jeugdhaven" 10 u.
"De Mirt" met Owèl. 10 u. "Het Mie
rennest" dhr. De Jong.
Dienst voor doven 10.30 u. Petakerk
Geref. Gem. 10 en 4.30 u. ds. R. Bo
gaard.
Geref. Kerk (vrijgem.) 10 u. ds.
J. v.d. Haar, 5 u. ds. W. Wleringa te
Berkel en Rodenrijs.
Chr. Geref .Kerk 10 en 5 u. ds. ear
lier.
Baptlstengem. (Oude Rijn) 10 u.
ochtendd. (woens. 8 u. bijbelstudie).
Evang. Luth. Gem. 10.15 u. ds. J.
Happee.
Rem. Doopsgezinde Gem. (Lokhorst-
kerk) 10.15 u. ds. H. v. Bllderbeek.
Leger des Hells 10 u. heiligend. 7.30
li. verlossingssamenkomst.
Chr. Science (Steenschuur 6) 10.30
U. Holl. dienst.
Evang. Chr. Gem. (Mlddelstr.) 10 u.
dhr. Dlkkes, (m.m.v. Victorle-trlo) 4 u
HA voor alle gelovigen.
Nw. Apostolische Kerk (H. Rijndijk
24) 930 en 4 u. (don. 8 u.).
Geref. Gem. In Ned. (Konlngskerk)
11.30 en 5.30 u. leesd.
Zendingswerk Middernachtsgroep.
Zoeterwoudseslngel 21, 6 u. dhr. v.d.
Keur (don. 7.30 u .bandopname d.).
Kerk v. Jezus Chr. van de Heiligen
der laatste dagen (Steenschuur 6)
10.30 u.
Jehova getuigen (Hogewoerd 175)
2.30 u. Vestestraat 10 en 3 u.
Pinkstergem. (Oude Rijn 3) 3 u. dhr
J. Eikerbout.
Evang. Centrum (Zijlsingel 2) 10 u.
Cor van Delft (dlns. 8 u. evang. Zijl-
StRK Kerk H. Antonius (zat. av. 7 u
9.30, 11 en 12.15 u.
Hartebrug 8. 10.45, 12 en 6.30 u.
Petruskerk (zat. av. 7 u.) a, a./a
(hoogmis) 12 en 18 u.
Leonarduskerk (zat. av. 7 u.) 9, 10.45
12 en 6.30 u.
St. Jozefkerk (zat. av. 7 u.) 8.30, 9.30
11 en 6.30 u.
Haagse Schouw (zat. av. 7 u.) 9.30 en
11.30 u.
Oud Kath. Kerk (Zoeterwoudsesln
gel) 10 u.
Vrije Kath. Kerk (Vreewijkstraat
19) 10.30 u.
Re-LEX-ez-vous. 0.55100 Nieuws
Aarlanderveen Herv. Gem. 10 u.
ds. Van Hoegee. 7 u. dhr. Goedhart,
Geref. Kerk 10 u. mevr. Geense te Lei
derdorp. 2.30 u. ds. G. d. Ruiter te Al-
&hen a.d. Rijn, Chr. Geref. Kerk 9.30 u.
•lenst des Woords, 2.30 u. ds. H. C. v.d.
Ent te Katwijk a. Zee, RK Kerk (zat.
7 uur. (7.30 en 10.30 u„ Ter Aar Dorps
huis Aardam 9 en 12 u.
Alphen a.d. Rijn Herv. Gem. Ad-
ventskerk Julianastraat 9.30 u. ds. M.
Fokkema, 6.30 u. ds. A. v.d. Most te
Rotterdam.
Kruiskerk Gouwsluis 9.30 u. ds. P.
A. Lefeber.
Opstandingskerk Pr. Marijkestraat
9.30 u. ds. K. Schipper te Dordrecht
de GB. 6.30 u. ds. M. Fokkema.
Gebouw Nabij Van Lennepstraat
9.30 u. ds. J. H. Bogers.
M?.rtha-Stichting Rijnstroom geen
dienst.
Oudshoornseweg 10 u. ds. R. Oort.
Herv. Sionskerk Hooftstraat 9.30 u.
ds. S. W. Verploeg. 6.30 u. Kand. Arens-
horst te Ouderkerk aan den IJssel.
De Goede Herderkerk Ten Harm-
senstraat 9 u. ds. N. J. M. Hoogendijk.
Rldderveld "De Bron" Troubadour
weg Bovenkerk 10.30 u. ds. N. J. M.
Hoogendllk.
Geref. Kerk Maranathakerk Raad
huisstraat 10 u. ds. Fr. d. Jong, 6.30 u.
ds. M. v. Harmeien.
Salvatorlkerk W. d. Zwijgerlaan 10
u. ds. M. v. Harmeien, 6.30 u. ds. J.
Vos.
De Goede Herderkerk Ten Harm-
senstraat 10.30 u. ds. G. d. Ruljter, 6.3
u. ds. A. Geense Ned. Herv. Pred. te
Leiderdorp.
De Bron Rldderveld Troubadourweg
9 u. ds. J. Vos, 6.30 u. ds. Fr. d. Jong.
Geref. Kerk (Vrijgem.) 9.30 u. leesd.
6.30 u. ds Feenstra
Chr. Geref. Kerk Jeruzalemkerk
Grijpensteinstraat 9.30 en 4.30 u. ds. P
Oud Geref. Gem. Kerkgebouw
Hooftstraat 240 9.30 en 4 u. leesd.
(din. 7.15 u. ds. v.d. Breevaart).
Rem. Geref. Gem. Van Mandersloo-
straat 10 u. ds. W. Knoppers.
Baptisten gem. Triomfatorkerk Mo-
lenwerfstraat 10 en 6.30 u.ds. H. G.
Koekoek.
Leger des Hells Corn. d. Vlamingstr.
10 en 7.30 u.
RK St. Bonlfaciuskerk (zat. 7 u.)
8.30. 10 u. Lat. koorzang en 11.30 u.
pred. F. Wüst.
RK Plus X kerk (ze.t. 7 u) 9, 10.30
Ned. koorzang 11.45 en 17.30 u.
RK H. Geestkerk De Bron Ridder
veld (zat. 6.30 u.) 9 Lat. koorzang, 11
u. Pred. J. Seljsener.
Volle Evang. gem. (Kindervreugd)
10 u. H. v. Leeuwen.
Benthuizen Herv. Gem. 9.30 u. ds.
J. d. Dikken. 6 u. ds. Van Dellen uit
Everdlnge. Geref. Gem. 9.30 u. Kand.
Paul te Zoetermeer. 3 u. ds. Honkoop
(din. 7.30 u. stud. Kareis)
Bodegraven Herv. Gem. Dorps
kerk 9.30 u. prof. Van Unnik, Blltho-
ven, 6.30 u. ds. H. Blnnekap, Maars-
sen, Salvatorlkerk 9.30 u. ds. W. Bal-
ke, 6.30 u. ds. G. J. v. Embden, Betle-
hemkerk 9.30 u. ds. J. Jongerden. Har
derwijk. 6.30 u. ds. W. Balke, Geref.
Kerk 10 u. ds. Boswijk, Arnhem, 6.30
u. ds. De Ruiter, Alphen a.d. Rijn,
Nieuwerbrug 10 u. ds. Riemersma.
Rotterdam-Alexanderstad, 6.30 u. ds.
Buitenhuis, Geref. Kerk (vrijgem.)
9.30 u. leesd., 4.15 u. ds. Feenstra, Ge
ref. Gem. 10 en 6.30 u. leesd., Evang.
Luth. Kek 10.30 u. ds. Pobuda, Evang
kring 10 u. ered. 6.45 u. Klein Hane-
veld. Verg. der gelovigen 10 u. ered.
18.30 u. woord verkonding, RK Kerk
(zat. av. 7 u.) 8. 10, 11.30 en 5.30 u.
Boskoop Herv. Gem. 9.30 u. ds.
Klüsener uit Zeist, 6.30 u. ds. Heij-
mans, Geref. Kerk 9.30 u. ds. Couvee
uit Den Haag, 6.30 u. ds. Warninck uit
Berkel, Marnatha-school Hu. ds. Cou
vee uit Den Haag, Chr. Geref. Kerk
9.30 u. leesd., 6.30 u. ds. Madern uit
k)tterdam-Z, Geef. Gem. 9.30 en
6.30 u. Bac, Vrtjz. Prot. geen dienst,
Pink6tergem. 9.30 u. dhr. Th. Verwoerd
Verg. v. gelovigen 9.30 en 5 u. samen
komst lokaal nleuwstraat 27, Bethel
9.30 en 6 u. dhr. J. Modderkolk. RK
Kerk (zat. av. 7 u.) 8.45, 10 en 11.30 u„
Ontmoetingscentrum (zat. middag
5.30 u.) 10.30 u.
Hazerswoude Herv. Gem. 9.30 u.
ds. A. Gooier te Zeist, 6.30 u. dhr. Van
Gorkum te Soest, Geref. Kerk 9.30 u.
ds Brink. 5 u. ds. Keize, RK St. Ber-
narduskerk (Rijndijk) (zat. 7 u.) 9.30
en 11 u„ RK St. Michaelkerk Rijndijk
(zat. 7 u.) 9 en 11.30 u., RK Kerk der
Engelbew. Dorp (zat. 7 u.) 8. 10 en
11.30 u.
Katwijk a.d. Rijn Herv. Gem.
Dorpskerk 9.30 u. ds. P. M. v. Galen v.
Klundert. 6 u. ds. M. Heljmans. Ont-
moetingskerk 10 u. ds. M. Heljmans.
bed. H.D., 6.30 u. ds. R. Steenstra,
vlootpred.. School Narcisstraat 10.30 u
ds. R. Steenstra, interkerkelijke evang.
dienst, RK Kerk Jan de Doper (zat. 7
u.) 8, 9.30,en 11.15 u., Geref. Kerk 9.30
u. ds. G. v. Halsema, 6.30 u. ds. R. d.
Vries.
Katwijk a. Zee Herv. Gem. Nwe.
Kerk 10 u. ds. L. Boer, 6 u. ds. C. v.d.
Bergh, Oude Kerk 10 u. kand. J. Hoek.
v. Katwijk, 6 u. ds. Jac. d. Vos, Ich-
tuskerk 10 u. ds. J. Vroeglndewev. 5 u.
ds. A. Vink, Pniëlkerk 9.30 u. ds. Jac. d.
Vos, 6 u. Kand. J. Hoek, Gr. v. Prinste-
erschool 10 u. ds. D. W. Koelman, Zee
hospitium (Longkliniek) 8.45 u. Geref.
dienst. Ziekenhuis "Overduin" 2 u. ds.
Hoeksteen" 10 u. Pfarrer J. Koch van
Walldörn, denst in de Duitse taal, Ge
ref. Kerk Vredeskerk 9.30 u. dhr. D. J.
Brouwer. 5 u. ds. G. v. Halsema. Trium
fatorkerk 9.30 u. ds. R. d. Vries, 5 u. d
D. J. Brouwer. Chr. Geref. Kerk 10
u. ds. H. C. v.d. Ent. 5 u. ds. H. C. v.d
Ent, Geref Kerk Vrijgem. 8.30 u. leesd.
3 u. ds. Th. Hoff, Geref. Kerk brij gem
(bulten verb.) kerkgebouw W. d. Zwlj-
gerlaan 9 u. ds. G. Roukema. 7 u. ds.
f. Roukema, Geref. Gem. (Remisestr.)
10 u. ds. G. Kuijt, 5 u. ds. G. Kuijt,
Ger. Gem. in Ned. Louwestrat 16. 10
u. H.A.. 5 u. ds. Mallan v. Vlaardingen.
"Volle Evang. gem. Katwijk", Voorstr.
100. 9.45 u„ Soefi-beweging, Universe!
(kerk voor allen), Sportlaan, Katwijk,
3 u. bijeenkomst voor belangstellenden
4 u. Universele eredienst.
Koudekerk Herv. Gem. 10 u. ds.
v.d. Linden. 7u. ge. dienst in Geref.
Kerk, Geref. Kerk 10 u. ds. Swierts, 7
u. ds. v.d. Linden (gem. dienst).
Leiderdorp Herv. Gerf. Kerk
Dorpskerk 10 u. ds. J. P. Honnef HA.
(Hoofdstraat) 10 en 6.30 u. ds. Van
Loenen (HA) (Scheppingskerk) 9 en
10.30 u. ds. Geense. 5 u. mr. J. Reu-
genbrlnk, RK Kerk (zat. av. .30 u.)
9, 10.30 en 12 u.
Leimuiden Herv. Gem. 9.30 u. ds
De Vree (HD), Geref. Kerk Oosten-
kerk 9.30 en 7 u. ds. Jos G. Los, RK
Kerk (zat. 7 11.) 7.30, 9.30 en 11.15 u.
Lisse Herv. Gein. Grote Kerk 9 u.
ds. J. v.d. Velden, Pauluskerk 10.30 u.
ds. J. v.d. Velden, 7 u. ds. H. v. Niel, te
Rijnsburg, Geerf. Kerk 10 en 7 u. ds.
H. D. d. Wit, Ch. Geref. Kerk 10 en
4.30 u. ds. D. H. Biesma, Geref. Gem.
10 en 4 u. s. D. Hakkendberg, Geref.
Kerk (vrijgem.) 10 u. ds. H. J. J. Feen
stra v. Alphen-Bodegraven, 5.30 u. ds
K. Deddens v. Rijnsburg. Geref. Kerk
(vrijgem. buiten verb.) 9.30 en 5 u. ds.
J. J. Verleur, Oud Geref. Gem. 9.30 en
3 u leesd., Aktle Kruistochten Neder
land maand.av. 8 u. ds. Gravendeel in
Welkom, RK Kerk St. Agatha Paroch'e
(zat. av. 7 u.) 10, 11.30 en 7 u., Depen
dance Poelpolder (zat. av. 7 u.) 10 en
11.30 u„ Maria Parochie (zat. av. 7 u.)
8.30, 10.30, 12 en 5.30 u„ H.H. Engelbe
Parochie (zat. av. 7 u.) 7.30, 11 en 5.45
Nieuwkoop Hen'. Gem. 9.30 u. ds.
Van Doorn, 6.30 u. ds. Kool te Kat
wijk. Geref. Kerk 9.30 u. ds. J. Beze-
mer te Ter Aar, 5 u. ds. Jos G. Los te
Leimuiden, Rem. Geref. Gem. geen
opgaaf ontvangen, Chr. Geref. Kerk
9.30 u. Dienst des Woords, 7 u. ds. P.
Sneep te Alphen a.d. Rijn, RK Kerk
(zat. 7 u.) 7.30, 9. 10.45 en 7 u.
Nieuwveen Herv. Gem. 9.30 u. ds.
J. v. Kruis te Wijk bij Duurstede, 6.30
u. ds. Verploeg. Geref. Kerk 9.30 en 7
u. ds. L. Bech te Wassenaar-Zuid, RK.
Kerk (zat. 7 u.) 9, 10.45 en 5 u.
Nieuw Vennep Herv. Gem. 9.30 en
7 u. ds. Goverts, Geref. Kerk 9.30 en 7
u. ds. Den Heeten, Chr. Geref. Kerk
S.30 en 3 u. ds. Kleisen te Utrecht.
Noordwijk Binnen Herv. Gem.
(in Geref. Kerk) 10.30 u. ds. Lapré. 7 u.
ds. Keuning, Geref. Kerk 9 u. ds. El-
gersma. 5 u. ds. Wagne (v. d. Bergh-
stichting) 11 u. ds. Elgersma, RK Kerk
(zat. av. 7 u.) 8. 9.30, 11 en 12.15 u.
Noordwijk a. Zee Herv. Gem. 10
uur ds. Keuning (De Rank) 10 u. Du-
se d„ 3.30 u. ds. C. v.d. Bergh (GB)
u. ds. Lapré (Ichtus), 10 u. ds. D. v.d.
Berg te Huizen (sole Mio) 9.30 u. ds.
Lapré. Geef. Kerk 10 u. ds. Warner,
7 u. ds. Elgersm, Ned. Prot. bond
(Huis ter Heldestr. 31) 10.30 u. ds. P.
v.d. Laarse, RK Kerk (zat. av. 7 u.)
7.30, 9, 10.30 en 12 u., 7 u. Duitse mis.
Oegst geest Herv. Gem. (Groene
Kerk) 10.30 u. kapelaan H. J. Poelma
en prof. A. J. Rasker (oec. dienst van
schrift en tafel) (Pauluskerk) 10 u. ds
J. Irik, gezlnsd. (Gem. centrum), 10.30
u. ds. I. C. v. Houte, 7 u. ds. Iz. Meijer.
Geref. Kerk 10 u. ds. Iz. Meijer. 7 u.
Gem. centrum, Geref. Kerk (vrijgem.
buiten verb.) Gem. centrum 8.45 en 3
u. ds. M. R. v.d. Berg, Gem. voor oor
spronkelijk chr. dom. (Rijnlands ly
ceum) 7.30 u. evang. N. v.d. Brugge,
RK Kerk (zat. av. 7 u.) 9. 10.30. 12 en
6.30 u„ (Bonaventura) (zat. av. 6.30 u.
8. 10 c
11 i
Oudewetering Herv. Gem. 9.30 u.
ds. Lalleman, 7 u. ds. Loran te Leus-
den( Jeugdd.). Geref. Kerk 9.30 u. ds.
Van Es te Zwanenburg, 6.30 u. ds.
Braam te Aalsmeer. Rem. Geref. Gem.
geen dienst, RK Kerk Meerkreuk (zat.
7 u.) 8.15, 9.45, 11.30 en 7 u.
Rijnsaterwoude 1Herv. Gem. 9.30
u. ds. Oostenbrug, 7 u. ds, J. Kaal, Chr.
Geref. Kerk 9.30 u. Dienst des Woords,
2.15 u. ds. G. Bouw te Scheveningen,
RK Kerk (zat. 7 u.) 7.30, 9.30 en 11.i5
u.
Rijnsburg Herv. Gem. (G. Kerki
9.30 u ds Van Niel, 5 u ds G. v. Doorn
te Nieuwkoop (Bethelkerk) 9.30 u. ds.
M. Hanemaaijer, 5 u. ds. Van Niel
(camping Koningshof) 10.30 u. dhr. J.
Bergman, Geref. Kerk Petrakerk 9.30
u. ds. Baayen, 5 u ds. Bljleveld. Im
manuëlkerk 9.30 u. ds. Bijleveld. 5 u.
ds. Hulsman, Maranathakerk 9.30 u.
ds. Huisman, 5 u. ds. Baayen, Geref.
Kerk (vrijgem.) 10 en 5.15 u. ds. Ded
dens, Ch. Geref. Kerk 9.30 en 5 u. ds.
J. Tijmes te Amersfoort, Evang. Chr.
Gem. (aula mavo) 10 u. evang. C. v.d.
Geer, RK Kerk tuinbouwschool, (zat.
av. 7 u.) 10.30 u.
Sassenheini Herv. Gem. 9 u. ds. A.
Westra. 10.30 u ds A. Westra (HD) 6.30
u. ds. H. J. Achterberg v. Leiden. Ge
ref. Kerk 9.30 u. ds. J. D. te Winkel. 7
u. ds. H. v.d. Berg. Chr. Geref. Kerk
10 u. ds. G. C. v.d. Kamp, v Hillegom.
5 u. ds. G. C. v. d. Kamp. Ned. Prot.
Bond, mevr. M. W. Nieuwenhuysen-
den Herder v. Haarlem, RK Kerk "St.
Pancratius" (zat. 7 u.) 8, 9.30, 11 en
5.30 u., "H.H. Engelbew." (zat. 7 u.) 7
9.30, 11 en 5.45 u.
Valkenburg Herv. Gem. 10 u. ds.
G. Zonneveld, 6.30 u. ds. G. Zonneveld.
Geref. Kerk 9.30 en 6.30 u. ds. Rooze,
Geref. Kerk (vrijgem.) 9.30 en 5 u. ds.
Th. Hoff.
Voorhout Herv. Gem. 10 u. Doop-
dienst), ds. Hoogenkamp, RK Kerk
(zat. 19 u.) 9, 10.30. 11.45 en 5.30 u.
Voorschoten Herv. Gem. (Dorps
kerk) 10 u. ds. Saraber te Ossendrecht.
7 u. ds. v.d. Schoot (aula Noord-Hof
land) 9.45 u. Kand. Berkhof (Rijnd.)
10 u. ds. Verheuel (Hulp en Heil) 10 u.
ds. v.d. Geest, Geref. Kerk 9 en 10.30
u. ds. Koenekoop te Rotterdam, u. zie
Herv. Kerk, RK Kerk H. Laurentius
(zat. av. 7 u.) 8.30, 10.30 en 12 u„ Moe
der Gods (zat. av. 7 u.) 8, 10 en 11.30
Waddinxveen Herv. Gem. Brug-
kerk 9.30 u. Bevestiging v. ds. W. Ver
boom door ds. H. Veldhuizen te Wa
penveld, 2.30 u. Intrede v. ds. W. Ver
boom, Immanuelkerk 9.30 u. ds. E. f.1.
Kalkman te Amersfoort, 7 u. ds. H. C.
v. Ittei'zon te Gouda, Geref. Kerk
Kruiskerk 9.30 en 5 u. ds. B. Koekoek
(HA), Ontmoetingskerk 9.45 en 5 u. ds.
D. J. Modderaar (HA), Chr. Afgescn.
Gem. 9.30 en 5 u. ds. A. P. Verloop,
Oud Ger Gem. In Ned. Zuidkade 158,
10 en 6.30 u. leesd., Rem. Ger. Gem. 10
u. ds. F. E. v. Leeuwen te Amsterdam,
RK Ontmoetingskerk 8.30, 11.45 en 6.30
u. (zat. av. 7 u.)t St. Victorkerk, 10 u.
(zat. av. 7 u).
Warmond Herv. Gem. 10 u. ds. M.
R. J. Reljenga, RK Kerk 8.30. 10 en
11.30 u.
Wassenaar Herv. Gem. Dorpskerk
10 u. dr. Th. C. Frederikse 4.30 u. ds
H. C. Bultman, Schoonhoven 7 u. ds.
J. T. Wlersma, Kievietkerk 10 u. ds.
J. T. Wlersma, Messiaskerk 10 u. ds. J.
A. G. v. Zanten, Dorpscentrum 9.30 u.
C. v. d. Bergh, Katwijk a. Zee, Deyeler-
huis 10 u. Jeugdkerk, Geref. Kerk 10
en 7 u. ds. D. v.d. Meulen (Bloemcamp
laan) 10 u. ds. L. Wielenga, Hilver
sum, 7 u. ds. D. J. Couvé P., Den
Haag. Ned. Prot. Bond (Lange Kerk-
dam) 10.30 u. ds. M. G. D. Boerhage,
Wassenaar, RK Kerk De Goede Her
der (zat. av. 5 u.) 8.30, 10 en 11.30 u„
H. Joseph (zat. av. 7 u.) 9, 10.30, 12 en
6.30 u„ H. Willibrordus (zat. av. 7 u.»
9.30. 11. 12.15 en 5 u, Camp. Duinrell
(zat. av. 7 u. eucharistieviering) zon.
10 u. Prot. dienst.
Orgel in de Ned.
te Oude Wetering.
Woubruggc Herv. Gem. 9.30
Franken. 6.30 u. ds. Post, Leidei
ref. Kerk 9.30 u. ds. Korenhof, I
stede, 5 u. ds. Den Heeten, Nieu*
Zevenhoven Herv. Gem. 9.30J
J. KaaiJ te Nieuwveen, Geref.
9.30 u. ds. J. Bos te A'dam. 7t
G. Maneschijn te Amstelveen, W
(zat. 7 u.) 7.45, 9 en 10.45 u.
Zoeterwoude Herv. Gem. 10
S. L. Schoch, RK. St. Janskerlc
buurtseweg (zat. 7.30 u.) 7.30,10
u, rk Chr. Dienaarkerk (zat. 71
10, 11.30 en G u., RK. Meerbufl
7 u.) 8.45, 10.30, 12 en 6 u.
Zwammerdam Herv. Gem.
6.30 u. ds. J. Mostert, Geref. Kei
en 6.30 u. ds A. P. Helner te
veen. Rem. Geref. Gem. 7 u. di'
ker. RK. Kerk (zat. 7 u.) 8. 10,1'
S.30 u.
