jKager plassen:
stiltegebied
overvol
^vakantieoord
van
tot
"JAMMER DAT HET NVV
OP DEZE WIJZE REAGEERT
LAATSTE OPRUIMINGS
KNALLERS
Teleteehniek
Twee boeken over plassen-
m poldergebied
RIJDAG 27 JULI 1973
i
la
DE KAAG Het Kagerplassengebied is niet langer die oase van rust. De recreant
eft de plassen ontdekt en is bezig een van de laatste stiltegebieden van de Randstad in
ordtempo te veranderen in een mondain en overvol ontspanningscentrum. Vooral in
zomermaanden is er nauwelijks meer een plekje te vinden om tot rust te komen. Dui
nden zeil- en motorjachten varen af en aan en gedurende de weekeinden is het
•eilijk een ligplaatsje te vinden langs de ruim vijftig kilometer lange oever.
Zo vol zijn de plassen al dat Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland van plan zijn
>lders in de omgeving onder water te zetten om het areaal voor de watersport uit te
eiden. Die gedachte maakt deel uit van een streekplan voor het plassen gebied, dat ener-
s de mogelijkheden voor de recreant wil uitbreiden, maar anderzijds het landschap-
ilijke karakter wil bewaren. Een moeilijke, zo niet onmogelijke opgave.
jkzujd:
idlen uist in de periode, dat over het
Voc' worden genomen, zijn
twee boeken verschenen, die De
naaste omgeving als onder-
rp hebben. In de eerste plaats is
6411 oor
ram van Leeuwen
k*** het werk van de oud-inwoonster
Leiden Elsa Vleer-Jagerman, die
Av enlang op het Kaageiland heeft
voond en die nu huist in het
aardentse dorpje Norg.
een uitgever
irteipaar man verzamelde vele jaren
hobby alle beschikbare gegevens
de Kaag en de omringende pias-
Zijn vrouw besloot die feiten op
srakflji rijtje te zetten en het in boek
uit te geven. Dat laatste bleek
at zo eenvoudig, want er was geen
gever te vinden, die voor dit spe-
typiistische werk een markt zag. En
xjuvi igezien ook uitgevers niet van de
peel id kunnen leven bleef het manu-
igspi ipt liggen.
esprekken
llsa Jagerman liet het er niet bij
tl besolot het boek voor eigen
ening uit te geven. Bij de Leek-
Courant werden vierhonderd
s mplaren gedrukt, die nu op drie
atsen op de Kaag te koop zijn voor
ntig gulden per stuk. Het is een
fraai werk geworden met tallo-
Ikaarten afkomstig uit de gemeen-
rchieven van Leiden en Alkemade,
>enlr Rijksarchief in Den Haag en ve-
foto's afkomstig u it het archief
de Kagenaar J. van Nieuwkoop,
llsa Jagerman en haar man Wig-
boorden alle mogelijke bronnen
Lanj» om de geschiedenis van De Kaag
y 1, haar bewoners de Loogman-
de Van Nieuwkopen en de Zwet-
)ten voor het nageslacht te be-
n. Daarvoor werden ook uitvoe-
gesprekken gevoerd met bejaar-
agenaars.
n van de verhalen, die bij ge-
ekken steeds naar voren kwam
i dat het vroeger op het eiland
jeril {betekent: "tovenaars hoog-
i niet plus was. Volgens overleve-
ot dgen moeten daar vroeger orgiën
plaats gevonden van paters
nonnen. Elders op de Kagerplas-
i achter de Vogelscamp moet,
gaat het verhaal, het Kaagmon-
LeJr hebben gehuisd.
Q l' loe het ook zij, vast staat dat om-
ieks het Jaar 1000 de eerste water-
ring in Rijnland werd aangelegd,
enaamde "Wendeldijk", die
geveer gelopen moet hebben ben
zuiden van de huidige Ringvaart.
De dijk beschermde arme vissers
en jagers tegen het door de wind op
gestuwde water. De sluis in die dijk
is de eerste aanzet geweest tot De
Kaag.
Uit de cijfers, die Wigholt Vleer
verzamelde, blijkt dat het Kaagdorp
in 1544 al 40 woningen telde, een
aantal dat na een teruggang pas in
1930 weer werd bereikt. Voor de
drooglegging van de Haarlemmer-
qn de Leidse Meer was de Kaag nog
een echt eiland. Het droogleggen had
nog een ander gevolg: het aantal be
roepsvissers op de Kaag liep terug
van zes in 1829 tot drie in 1860.
Zoals elk dorp had ook De Kaag
zijn specifieke dorpstypen. Elsa Ja
german beschrijft in haar boek on
der meer Jannetje, die een ton voor
de kerk na liet, de zonderlinge Oost-
Indische Jacob, die na een verblijf
in de oost weer terugkeerde naar het
eiland, "Ouwe Mein" Spaargaren,
die zo klein behuisd was dat de kin
deren gedeeltelijk buitenshuis sliepen
en het manusje-van-alles Kool.
Puur Warmonds
De watersporters ontdekten de
Kaag pas na de eerste wereldoorlog.
"Maar", zoals Elsa Jagerman in
haar boek constateert, "het was een
pure Warmondse aangelegenheid".
En hoewel ook vandaag de dag nog
vele Kaagbewoners zich fel velzet
ten tegen de ontwikkeling van de
Kaag tot een tweede Loosdrecht, kon
de ontwikkeling niet worden tegen
gehouden.
De grote stoot in die richting werd
gegeven in 1950 toen de raad van Al
kemade - na felle protesten - met ze
ven tegen vijf stemmen besloot tot
de bouw van 72 zomerhuisjes, die la
ter bungalows voor permanente of
semi-permanente toewoning bleken
te zijn. Elsa Jagerman constateert in
haar boek: "Het hek was van de
dam. De Bonte Koe kwam op de
plaats van het winkeltje van moeder
Los, de schuur van Willem en Bart
Loogman werd 't Kompas, bakker
Reinink maakte van zijn schuur
zomerhuisjes en Tante Kee ging van
kruidenierswaren over op "Schie
dam". "De ontwikkeling", aldus El
sa Jagerman." betekent een bedrei
ging van het natuurschoon en land
schappelijk karakter. Er is al veel
verloren gegaan. Sinds 1920 zijn zes
molens van de Kaagoever verdwe
nen. De Jachthaven aan de Ringvaart
heeft in 1966 het uitzicht op de Ka-
gerpolder vernietigd.
En de zandwinning in het Zwei-
land en de Eymerspoel betekent niet
alleen, dat er een stukje viswater
verloren gaat, maar doet het ergste
Verlovingsringen
De ruimste keuze.
De beste merken.
Blijvende service.
Gratis graveren,
desgewenst handgravure.
v.d.WATER
Haarlemmerstraat 181
vrezen voor de bodem en vegetatie
van het eiland De Kok".
Diezelfde vrees voor het verloren
gaan van waardevolle stukjes na
tuur ademt het boek "In de Polder"
van K. Hulsbos. De schrijver, die al
eerder bekendheid kreeg door zijn
boek "De wondere wereld van onze
duinen" gaat niet zozeer op het plas-
sengebied in, alswel op het leven in
een van de eerste droogmakerijen in
ons land, liggend ten noorden van de
Voorzitter Sloos van de LVI:
Ruïne van De ver
Li deze polder, waar vroeger 't
Geestwaeter, de Zuydtpoel, de
Noordpoel en de Cleene Poel lagen,
staat nu nog de ruïne van Dever,
overblijfsel van een slot, dat in de
glorietijd (ca. 1370) bewoond werd
door een heuse ridder. De geschiede
nis van de polder vormt echter maar
een bescheiden onderdeel van het
boek, dat zich voornamelijk bezig
houdt met de dieren en planten in
dit stukje van de Randstad „waar
het leven nog goed is".
Hulsbos geeft met veel oog voor 't
detail en aan de hand van vele prach
tige foto-opnamen boeiende infor
maties over de vogels die daar leven
zoals de leeuwerik, de zanglijster, de
reiger, de kievit, de scholekster, de
zwaluw, de kemphaan, de meerkoet
en niet te vergeten de koning der wei
devogels, de grutto. Ook de planten
wereld kleine hoefblad, paarse do-
venetel, speenkruid, vogelmelk, look-
zonder-look om er maar eens een
paar te noemen krijgen ruime
aandacht alsmede de werkzaamhe
den op het boerenbedrijf, zoals het
uitstervende „zelfkazen". Een boekje
dat iedere stadsplanoloog eens aan
dachtig zou moeten doorlezen, alvo
rens hij weer besluit een serie grijze
flatblokken neer te zetten in een pol
der.
De Kaag en Kagerplassen door de
eeuwen heen Elsa Jagerman in de
polder, het veelzijdige leven binnen
de dijken K. Hulsbos.
LEIDEN Het is jammer dat de Industriebond NVV op
déze manier reageert. Er wordt niet wezenlijk ingegaan op onze
argumentatie over het misbruik van de werkloosheidswet en de
problemen die daarmee samenhangen. Als de zaak zó eenzijdig
wordt benaderd, wordt de discussie gauw ridicuul of onzin
delijk".
vroeger tijden. Ik neem aan dat men
doelt op de Jaren twintig en dertig of
nog vroeger. Ja, wat moet ik daar op
zeggen. Er zijn toen zeker fouten ge
maakt, dat zal ik niet ontkennen.
Maar het is een tijd die ik zelf
niet heb meegemaakt en dat geldt
voor bijna alle huidige LVI-leden.
We proberen het nu in elk geval zo
goed mogelijk te doen. En dan is het
toch weinig zinnig om bij alles met
dat verleden te komen aandragen".
Peinst even en zegt dan: „Als Je
tegen een Duitse jongen van een
jaar of twintig zegt: „Jullie heb
ben in de oorlog dit gedaan en dat
daan, dan zal zo'n jongen je op
zeker moment toch ook antwoorden:
hoor eens, Je kimt dat niet allemaal
mij in de schoenen schuiven
Het misbruik van de werkloos
heidswet. Er is in het LVI-artikel
een getal genoemd van 400 mensen,
wier devies is, „waarom werken voor
een geeltje meer". Vindt U dat aan
tal op het geheel gendfnen veel?
Sloos: „Op het geheel van de Leid
se beroepsbevolking is het niet zoveel
als percentage van het aantal werk
lozen (400 van de 2400) vind ik het
wel een tamelijk hoog cijfer".
Dat zegt voorzitter R. Sloos van de
Leidsche Vereeniging van Industrië
len (LVI) als reactie op een recent
artikel in het blad "Wik" van de In
dustriebond NVV, waarvan de be
langrijkste passages in onze krant
van gisteren werden geciteerd. Dat
stuk sluit aan op een publikatie van
Door
Ruud Paauw
Foto Jan Holvast
Rust bij het dorp De Kaag: op de achtergrond de kerktoren met het Kaagschip als windwijzer.
Tevens het zomerhuis vm wijlen prof. K. Visser.(Foto jubileumboek "De Kaag").
de LVI in het juli-nummer van "In
dustrie Rijnland", waarin uitvoerig
aandacht wordt besteed aan de wer
keloosheid in Leiden en het misbruik
dat sommigen maken van de werk
loosheidsuitkeringen.
Mentaliteit
Van de mannelijke beroepsbevol
king in "het Leidse" is ruim 2400 man
werkloos. Daarvan zijn er 300 tot 400,
aldus de Leidse industriëlen, die dat
zijn op grond van hun mentaliteit en
derhalve permanent in de WW lopen.
Het percentage 2539 Jarigen in de
ze groep zou "onrustbarend" zijn.
Het zijn mensen, aldus de LVI, wier
advies is: "Waarom werken voor een
geeltje meer"? De LVI vindt dat
"deugdelijke controle en wettelijke
prikkels tot werkwilligheid noodza
kelijk zijn". Zij geeft verder als haar
oordeel (vooruitlopend op de resul
taten van een onderzoek) dat de
structurele werkloosheid in Leiden
"wel eens beduidend minder zou
kunnen blijken dan altijd is voorge
geven".
De Industriebond NVV verwijt de
LVI nu "riooljournalistiek". Wik
schrijft dat de Leidse industriëlen
komen aanzetten "met de bekende
stukjes over vermeend misbruik van
onze sociale wetgeving".
Het hele verhaal draait natuurlijk
uit op de slechte mentaliteit van-de
gemiddelde Leidse werkloze, die de
oorzaak zou zijn van de hele Leidse
misère, aldus Wik, dat van oordeel is
dat de Leidse industriëlen de hand
in eigen boezem moeten steken. "Zij
zitten in hun maag met de gevolgen
van hun eigen al met de indus
triële revolutie aangevangen wan
beleid".
Onzin
LVI-voorzitter Sloos: "De Indus
triebond NVV zet het wel heel een
zijdig neer. Wij dragen bepaald fei
tenmateriaal aan, de bond gaat
daar niet op in, maar zegt heel sim
pel: het komt allemaal door Juliie.
En men maakt zich boos over din
gen die door ons niet eens naar voren
zijn gebracht. Dat de slechte men
taliteit van de gemiddelde Leidse
werkloze de oorzaak zou zijn van de
Leidse misère, is nimmer door ons be
weerd. Dat is doodgewoon onzin. De
werkloosheidsproblematlek is niet
specifiek Leids, de cijfers voor Lei
den zijn alleen slechter dan in ande
re plaatsen in de Randstad.
Daarnaast komt men terug op het
wanbeleid van de Leidse industrie in
De vraag is wat je er wezenlijk
tegen kunt doen. Wetten worden nu
eenmaal overtreden. Je zult, hoe dan
ook, een aantal profiteurs houden,
zoals Je ook altijd inbrekers, flesse-
trekkers, oplichters en bankrovers zal
houden. Loop je niet het risico door
al te zeer het accent op die kleine
groep profiteurs te leggen dat er
maatregelen worden genomen die
voor buiten hun schuld werklozen-
en dat is tenslotte veruit de grootste
groep weinig plezierig zijn.
Sloos: „O, het is bepaald geen een
voudige zaak. Maar je kunt het toch
maar niet zo laten voortgaan. Er
moet naar onze mening echt iets ge
beuren. Boersma of Roolvink heeft
destijds gezegd dat op ruimer schaal
„oneigenlijk gebruik" van de sociale
wetten (dus niet alleen de WW-wet)
werd gemaakt dan de officiële cijfers
aangaven. Men zal die ontwikkeling
toch in het oog moeten houden en
indammen".
Kijk, die hele sociale wetgeving is
het gevolg van een historische ont
wikkeling, het is een verworvenheid
die niemand kwijt wil. Maar we zijn
nu op een punt aangeland dat we
het voor sommige mensen kennelijk
erg gemakkelijk maken om niet meer
te werken. Ik ben het direct met u
eens dat Je de groep van de be
roepsprofiteurs nooit weg zult krij
gen. Die zullen altijd wel een manier
vinden om ergens onderuit te komen.
Maar daarnaast is er een groep men
sen, die niet kwaadwillend is. Ze zijn
werkloos geworden, ontvangen hun
uitkering en denken: waarom zal ik
me nu nog druk maken om nieuw
werk te vinden. Die mensen kun Je
motiveren weer aan het werk te gaan
door bijv. een soort maximum in de
uitkeringen te bouwen en van lonen
en salarissen zonder bomilo's en
extra's uit te gaan".
De LVI is van mening dat het in
Leiden niet zo slecht gesteld is met
de werkgelegenheid als vaak wordt
aangenomen.
Sloos: "We zitten in Leiden met
een merkwaardige situatie. Enerzijds
is er een hoog werkloosheidscijfer,
anderzijds staat er een niet gering
aantal arbeidsplaatsen open voor zo
wel geschoold als ongeschoold per
soneel. En bovendien is het Centrum
Vakopleiding Volwassenen aan de
Rooseveltstraat zo onderbezet dat
men er mensen uit Den Haag toe
laat. Dat zijn toch dingen die te den
ken geven. Van het artikel in Indus
trie Rijnland kun je misschien van
een enkele passage zeggen dat hij ge
neraliserend is gesteld. Maar het
stuk is bewust bedoeld als tegengas
Want dat er werkloosheid is in Lei
den weet iedereen, maar dat er nog
heel wat arbeidsplaatsen openstaan
weet lang niet iedereen".
Enquete
KOPEREN SCHEMERLAMPEN met kap, vanaf f 9,98
KRONEN 5-armig van f 39,
KLOKRADIO'S AM en FM f 119,
PORTABLE T.V.'s vanaf f 298.—
SALON RADIO'S, vanaff 99,75
CASSETTES C 90, 3 stuks voor f 10,
SONY TAPE 18 cm 540 meter f 11,95
AFZUIGKAPPEN met verlichting en 2 snelheden
van f279,voor f174,
HERENSTRAAT 77
TELEFOON 49108
De LVI is mede-opdrachtgeef
ster van een onderzoek dat een Am
sterdams bureau volgende maand
over alle wijken van Leiden gaat
houden. Daarbij is een aantal vra
gen oVer de bekendheid van Leidse
bedrijven, het oordeel daarover en
de bekendheid van de LVI. Wat wilt
u precies aan de weet komen?
Sloos: "Deze enquete sluit aan op
een onderzoek dat wij een Jaar of
vijf geleden hebben gehouden. Toen
besloot de LVI namelijk zich meer
naar buiten te manifesteren. Dat
laatste was tot op dat moment nau
welijks nog gebeurd. We willen nu.
na die vijf jaar. eens kijken wat er
uitkomt: is het beeld dat men van
het Leidse bedrijfsleven en van ons
heeft misschien iets ten gunste ver
anderd vergeleken bij vijf Jaar terug.
Zakelijk zouden we bijv. graag wil
len weten waarom er vanuit Leiden
zo'n grote pendel is naar Den Haag,
waarom velen a priori een baan bui
ten Leiden zoeken. Het antwoord dat
je nogal eens hoort, is: "In Leiden
betalen ze minder", maar we weten
dat dat bij een aantal bedrijfstak
ken per se niet het geval is".
(Luchtfoto P. de Nijs/H. v. Weste
ring)
De Kagerplassen en het Kaag- enkele vrachtschipper of een vis- ter sportcentrum met duizenden
dorp vanuit de lucht gezien. Eens ser het alleenvertoningsrecht zeil- en motorjachten,
een gebied waar watervogels, een hadden, nu een druk bezocht wa-
