'oeristen houden het
ranquisme' in stand
UDE LITANIE VAN BURGERMANS* DROEVIGHEID
N
:N
Over paarden en ruiters
Infor meilief,
maar prijzig
VIS
er
f*w?elle aanklacht9 maar geen oplossing
BLADEREN
INEEN
VERGEELD
FOTO-ALBUM
„Getuige in München
wel aardig,
maar weinig nieuws
Germaanse arbeidsadelDuitse
Kultur" en nog meer ongein
DAG 23 JULI 1973
side,
to
en-A
Keulens eerste novelle, "Blee-
lomer" (uitgever Erven Thomas Rap)
t blad nooit mogen bereiken zodat
van de inhoud daarvan niet op de
heb kunnen stellen. Dit kleine boek
evenwel nogal opgang gemaakt en
ik er het een en ander over kun-
n. De pers is over het algemeen
g in zijn oordeel geweest. NRC/Han-
noemde "Bleekers Zomer" zelfs
teede hoogtepunt van het jaar na "De
der Liefde".
ik dit bundeltje schetsen gelezen heb,
flc dat toch niet erg goed. Schrijven
[ensje van Keulen ongetwijfeld maar
dat kunnen er velen. Dit is m.i. echter niet
genoeg. Waarachtig is het werk ook; exact
van uitbeelding. Maar is dat genoeg? Ik
begin me af te vragen of wü hier in Neder
land nu weer terug moeten naar het realis
me in de betekenis van een nieuwe kijk op
mens en leven in die zin dat de realisten
braken met de oude gewoonte van wat toch
eigenlijk een idealisering van de menselijke
conditie was. Onthullend was het toen, de
in wezen wel niet zo belangrijke maar om
hun onaangename kanten altijd verzwegen
feiten en feitjes in het volle daglicht te
halen. Dit ging zover dat er een voorkeur
ontstond voor het opsommen van van el
lendige toestanden en kwalijk riekende
eigenschappen. De benauwde straatjes, de
donkere stegen, armoede, drankzucht, mis
handelde kinderen en ouden van dagen,
verdrukte onschulden en huwelijksongeluk
ken waren niet van de lucht. Eindeloze ket
tingen van grauwe erwten en bruine bonen
van het realisme regen zich over ontelbare
bladzijden. De realistische schrijver van
toen was ervan overtuigd dat hij door zo
te handelen De Waarheid op papier kreeg.
Juist was dat niet. Het was alleen maar
een nieuwe manier van de dingen bekijken
die wezenlijk even beperkt was als de rea
lisering die eraan vooraf ging. Dit realisme
veroorzaakte wel sensatie. De sensatie van
het in het openbaar brengen van veel dat
vroeger met de mantel der liefde bedekt
werd.
Dit realisme is in Nederland eerst met
enige schuwheid maar al gauw met geest
drift ontvangen. Dit uitbeelden van wat
men nu de werkelijkheid dacht, dit maken
van kiekjes die de waarde van de normale
prentbriefkaart niet te boven gingen, vond
hier veel beoefenaars en beoefenaarsters en
het merkwaardige is dat er hier tot op de
dag van vandaag nog steeds een beekje
voortkabbelt van datzelfde oude realisme.
Dat dit van de zijde van de ontvangers nog
steeds met enthousiasme begroet wordt, is
niet zo verwonderlijk. Wij zijn op het ter
rein van de kunst (in welke vorm dan ook)
geestelijk wat gemakzuchtig. Wij zijn snel
geneigd onder de indruk te raken van het
beeld van bekende situaties, wij herkennen
graag onszelf tot op zekere hoogte. Een
werk dat ons simpele emoties bezorgt leg
gen wij wel tevreden uit de hand na de
lezing en knikken met het hoofd van: "Jaja,
zo is het leven wel''.
Ik zie maar één verschil tussen dat oude
realisme en het moderne, n.l. dat dit laatste
voor een nieuwe sensatie heeft gezorgd. Dat
is de sensatie van vooral veel sex. Maar
daar is het dan mee bekeken. Een typisch
voorbeeld van zo'n heus wel op niveau
schrijvende auteur die de verzuurde oude
wijn in de nieuwe sexzakken giet en daar
mee ook het bovengenoemde succes oogst,
is Jan Wolkers.
Om nu weer terug te komen op het werk
van Mensje van Keulen; uit het hierboven
geschrevene zal het u wel duidelijk zijn
dat ik dit niet hoog aansla en daarbij de
kwaliteiten erken. Ik vind in de bundel
"Allemaal Tranen" niet anders dan een
voortzetting van de onafzienbare reeks ge
slaagde realistische schetsjes-naar-het-le-
ven over de droefenissen des dagelijksen le
vens: Opa sterft, de fiets is gestolen, het
kerstkind wordt verlaagd tot uitverkoopje.
de mishandeling van een bultje door rauwe
kinderen, door hun vrouwen verdrukte man
netjes, een vleugje rassendiscriminatie, een
jong meisje dat dronken gevoerd wordt als
zij met vakantie is, niets begrijpende ouders.
Kortom de oude litanie van burgermans
droevigheid, wel waar. wel met enige va
riatie die echter hoofdzakelijk voortkomt
uit het hedendaagse taalgebruik van de
schrijfster. CLARA EGGINK
hten
34 schuldgevoel van lekker in Spanje een paar weken bruin
in en veirder maar te doen of de neus bloedt, is menigeen
it ernst is met de democratie niet vreemd. Er is een ge-
excuus dat inhoudt dat het goed is om dictaturen als
1 en Griekenland toch maar op te zoeken, omdat het het
met de geknevelde burgerij door de toorts van de vrij-
n brandende houdt. Zelfs 'n man als Franco schijnt enigs-
dit sprookje te geloven, getuige de veelvuldige bordjes
en ander uitspanningen met „no se discuten la politica"
;n zijn bek dient dicht te houden over politiek.
LEDE
iundlg
vilt o!
apleet
een schijnexcuus is, van
rechts en in de maat, weet
die wel eens heeft deel uit-
/an de rood geroosterde
het zand of de kiezeltjes
;es en Malaga. Het con-
autochtonen is er beperkt
met schandelijk onderbe-
nechten op de terrassen en
met scherts-mantilla's
de één of andere Iberische
nneer een al te roe
met het verzengende
!g.g.:è&am tot een zonnesteek of
raadsverbranding heeft ge-
Domingo een in vrijwil-
lanning levende Spanjaard
in „Paella voor het kloot-
og weer eens allemaal op
Hy doet dat op een onge-
en soms briljante wijze,
len met ons allen het „fran-
In stand". Dat doen we dan
omdat we door de toerisfcen-
rogrammeerd voor de kas-
an de lange autorit of de
kiezen en erbij nog den-
'e het leuk vinden en in
heid handelen. Domingo
a dat de toeristenindustrie
zijn miljoenen armen niet
lakt, dat ze de infrastruc-
het land voor een brede
igs zyn volledige kustlijn
naar de verdoemenis heeft
se de onbeweeglijkheid
ipaanse maatschappij alleen
a bevestigt. „Terwijl de
a", zegt Domingo, „ver
door wat men de Europese
noemt, oftewel een zekere
der zeden en een betrekke-
e vita", wordt het binnen-
altijd beheerst door de
rlijke, ultra-conservatieve
de geesten der grootgrond-
rijf of
toe-
ef mij maar
rmiggelt...
Paul Read. Pas op de
tulenhof f- Amsterdam.
de plaats" handelt over een
ns miljonairsgezin, waar-
ader, een hoogleraar politi-
i een geestelijke crisis be-
oorzaak is tweeledig,
wordt hij geconfronteerd
keiharde realiteit (o.a. doet
hter op haar negentiende
poging tot zelfmoord), die
mag heten voor de man-
in een welvarende maat-
En anderzijds dringen zich
telden op van een aantal
die Marx en Che Guevara
makende elementen be-
gleraar ontdekt zijn waar
voordat hij het slachtoffer
een gewelddadig plan. De
an het boek mondt uit in
f-end. Want de vrouw van
er gewoonten zich
_^jk presenteerden ^p het
drank en overspel, en de
vier sexuele behoeften een
niakaal karakter droegen,
ug tot een keurig gedrags-
is het dan wel mee ge-
boek is weliswaar helder
i, maar het onderwerp
Het uit, en wel om de sim-
dat de schrijver niet de
teft genomen de probleem-
ehet boek althans sugge-
diepgaander te benaderen,
van Marx en de strijd van
arra beperken zich tot kre-
i voor de overige ingre-
t boek is dat al niet veel
se, geef mij dan maar Car-
He doet tenminste niet zo
*n weet bovendien waar hij
bezitters, de reactionaire pastoors, de
armzalige boeren Jiet voorwereldlijke
Castilië. Het zwaartepunt van het
franquisme bevindt zich in die oude
episcopale en met mos begroeide
steden, waar het zonder besef domi
neert en waar een sfeer hangt van
een onreine, klerikale, autoritaire de
votie die een gluiperige vijand van
het leven is".
De felle toon van Domingo's haat
maakt het nogal verleidelijk om in
hemzelf een duidelijk voorbeeld van
de "hartstochtelijk stelling nemende
Spanjaard te zien. Dat is riskant,
want het draagt weer bij tot het
vooroordeel van de algemene typo
logie van volkeren, een kwaad, waar
om al te veel oorlogen zijn gevoerd
en al te veel bloed is gevloeid.
Niet naar Spanje gaan dus en wat
dan? Hier laat Domingo ons in de
steek. Hjj citeert een econoom en
mede-banneling in Parijs dat de Fa-
lange Spanje nog meer havent door
voor de ontplooiing van het toerisme
Industrie en landbouw weg te duwen
in de gebieden die voor dat toe
risme geschikt worden bevonden.
Maar zijn er alternatieven? Do
mingo zelf is inconsequent als hij
op korte termijn een andere hou
ding van ons Noordelingen tegen
over Spanje zou verwachten. Immers
zijn wy niet allemaal, in Domingo's
visie, slaven van een maatschappij,
die ons 30 dagen vrijaf laat, door te
brengen in een omgeving, die ont
hutsende parallellen vertoont met de
conoentratiekamp-situatie? Met an
dere woorden: waar is de vrijheid
van keuze van de legioenen toe
risten?
Bij alle soms uiterst kundig ver
tolkte verontwaardiging komt ook
Domingo niet uit het „dilemma
Spanje, Ja of nee". Hij zegt niet
tegen de consumptiemaatschappij te
zijn, liever een grote olievlek voor
het strand te zien, dan de tiendui
zenden lijven op datzelfde strand,
maar vergeet dat die zaken precies
in eikaars verlengde liggen, het één
niet zonder het ander. De staaltjes
van toeristen belazeren die hij
noemt, kunnen natuurlijk eveneens
worden gegeven voor Italië, Joego
slavië, Tunesië, of welke toeristische
dwarsstraat aan de Middellandse
dan ook. En zo kunnen we ook met
Domingo de eindjes niet aan elkaar
knopen. Domingo's relaas is een aan
val op de relatie van een door de
welvaart elders mogelijk gemaakt
afgestompt toerisme enerzijds en
Titel: "Kent u ze nog.... de Bent-
huizenaren. Samenstelling G. J. A.
Runsink. Uitgeverij: Europese bi
bliotheek. Prijs f 21.90.
Bladeren in een vergeeld foto-al
bum is een heerlijke bezigheid, zelfs
al zeggen de mensen die op de foto's
staan je eigenlijk helemaal maar
heel weinig. Na het succes van Bent
huizen in oude ansichten, dat bin
nen een half Jaar was uitverkocht
is nu "Kent u ze nog.. de Bent-
huizenaren" uitgekomen.
Een boekje vol foto's van Bent-
huizenaren uit het prille begin
van deze eeuw. Schoolfoto's, plaat
jes van verenigings-uitstapjes zul
len veel Benthuizenaren "oh, Ja's"
ontlokken. Ongetwijfeld zijn er
mensen die zichzelf of familieleden
in dit boekje herkennen.
HENRIETTE VAN DER HOEVEN,
Spanje, als doelwit, anderzijds. Het
werkt de vreemdelingenhaat in de
hand. Inderdaad. Maar hoe komt
dat? Omdat de ongelijkheid zo dui
delijk wordt aangetoond, precies zo
als de slaven van de zeventiger
Jaren, de gastarbeiders, kunnen ver
tellen, als ze weer een weekje in hun
geboortedorp zijn. Als Domingo gelijk
zou hebben, dan hoeft Franco alleen
maar wat aan de welvaart van zijn
onderdanen te doen en de vrijheids
drang zal veilig kunnen worden op
gesloten achter de deur van de was
automaat of de tweedehands Seat.
In de Westeuropese democratieën
pleegt de massa de kwaliteit van een
regering helaas ook voornamelijk af
te meten naar de belastingdruk en
de accijns op de benzine. Dat is dan
de paella, de fish en chips, de
spruitjes, de Sauerkraut, de smóre-
brot en spaghetti van het klootjes
volk. Want heel eerlijk: wie waar
deert in Nederland dat men kranten
mag uitgeven en lezen die men wil,
politieke partijen mag oprichten en
erop stemmen, lid van een vakver
eniging zijn en altijd zonder de angst
van de klop op de deur of de martel
methoden van een geheime politie?
Domingo's bitterheid laat zich ove
rigens uitstekend lezen. Op een rub
berboot voor de Costa Brava, of op
het terrasje bij Pia Beck in Torre-
molinos, bijvoorbeeld.
Xavier Domingo! „Paella voor het
Klootjesvolk". Meulenhoff-Amster
dam, f 13.50.
HAN MULDER
Getuige in München" (Dagboek van de Olympische Spelen) door
Michel van der Plas. Uitgeverij: Elsevier, Amsterdam.
Voor Michel van der Plas heb ik al jaren de grootst mogelijke
bewondering. De man is uitgerust met een veelheid aan talent en hij
heeft het uitgegoten over een breed terrein: als journalist (zijn re
portages over het Vaticaans Concilie), als schrijver (de samenspraak
met Godfried Bomans over het Rooms-Katholicisme; boek over
Luns) en als ontwerper van een serie briljante staaltjes vaderlands
cabaret (Frater Venantius, De Opperstalmeester, Tearoom Tango).
Als zo'n man, géén insider in de sport, acht maanden na de Spelen
in Elseviers Literaire Serie zijn dagboek over München aan de open
baarheid prijsgeeft, dan klopt het hart vol verwachting. Je ver
wacht min of meer dingen, zienswijzen waar je nog geen kennis van
draagt details in het spanningsveld sport-maatschappij die je zijn
ontgaan; een aanpak die rechtvaardigt dat er driekwart jaar na
dato mee voor de dag gekomen wordt. Wie met die hoop het boek
openslaat, loopt een teleurstelling op. Michel van der Plas toont zich
wie had dat durven betwijfelen een scherp registreer-
der, een man met gevoel voor veelzeggende kleinigheden, een boeiend
verteller. Maar er is zo weinig nieuius in dat dagboekalthans voor
iemand die de Spelen een beetje aandachtig heeft gevolgd.
"Getuige in München" is een boek van een man die deels verbijs
terd, deels gefascineerddeels cynisch, deels geamuseerd het groot
ste sportfestijn ter wereld heeft beleefd. Zoals de meeste tv-kijkers
verbijsterd, gefascineerd, cynisch en geamuseerd naar de Spelen
hebben gekeken. RUUD PAAUW
"Paarden, ruiters en paardensport"
door H. J. Kohier verschenen bij
boekenuitgeverij Keesing N.V. in
Amsterdam f 27 50
"Het aanrijden van paarden" door
George von Romaszkan verschenen
bij L. J. Veen's uitgeversmaatschap
pij N.V. - f 19,50
Het is niet de eerste maal - en het zal
ook wel niet de laatste keer zijn - dat
wij hier constateren dat de animo
voor de paardesport hand over hand
toeneemt. Wij hebben al eens gewe
zen op het snel groeiend aantal ma
neges nog steeds vragen wij ons
af. waarom nu Juist deze tak van
sport het zonder enige steun van
overheidswege moet stellen, waar
andere sporten zonder meer in kant
en klaar accommodaties kunnen
stappen en op 't zich even snel op-
tastende aantal boeken over deze
sport.
Onlangs zijn er weer twee versche
nen. Twee vertalingen. J. H. C. Val-
ckeniers Kips had het niet gemakke
lijk bij de vertaling van het met
technische adviezen doorspekte boek
van H. J. Kohier. Maar hij heeft er
een prettig leesbaar boek van ge
maakt. Uiteraard nergens uitput
tend. Als men zovele facetten van
het paard houden, rijden en fokken
wil behandelen kan men vele zaken
slechts aantippen. Maar een totaal
naslagwerk over alle onderwerpen
die het edele dier betreffen, is nog
niet gemaakt, al twijfelen wij er niet
aan dat er spoedig ieman daan zal
beginnen. Köhlers boek is al met al
een leuk bezit voor alle paardenlief
hebbers, mede door de talrijke illus
traties, waaronder een 28-tal belang
wekkende oude gravures.
Gregor von Romaszkan is in zijn
werkje van een heel ander standpunt
uitgegaan. De man die eens "Ruiter
en paard in evenwicht" schreef,
heeft ook nu weer een specifiek on
derwerp bij de kop genomen. Hij gaat
de complete africhting van het on-
gedresseerde paard na. Hij heeft ge
zocht naar een synthese tussen de
klassieke rijkunst uit Wenen en de
moderne opvattingen. In Duitsland
heeft dit boek al zijn derde druk be
leefd. Terecht het is een waardevol
werkje met foto's en instructieve te
keningen die velen een rustige
handleiding kan bezorgen in het toch
wel uiterst moeilijke werk van het
aanrijden van paarden.
KOOS POST
bloeit ons altijd weer boeit schijnt
op ondubbelzinnige wijze te worden
bevestigd door de hausse in litera
tuur over flora en fauna.melden we
op een vorige boekenpagina nog de
verschijning van een serie nieuwe
boeken over tuin- en kamerplant en
alsmede een bloemen- eti platen-
encyclopedie in 112 afleveringen:
Fleur, ditmaal is er de verschijning
van een nieuw maandblad.
Hoewel het blad de titel "De Tuin"
draagt, beperkt zich de informatie
niet tot dat territoir. Ook zij die een
eigen tuin ontberen en 't moeten doen
met een iel balkonnetje komen op
gezette tijden aan hun trekken. Bo
vendien wordt er naast advies voor
rozenperkjes, grasgazonnetjes en wat
dies meer zij ook plaats ingeruimd
voor het "gebeuren in de vrije na
tuur". In het tweede nummer bij
voorbeeld een artikel over uilen en
het bouwen van vogelnesten.
Het fotografisch materiaal dat bij
de artikelen wordt gebruikt -
meestal in kleur - is van een uitste
kende kwaliteit. Aan de goed ver
zorgde uitgave kleeft m.i. slechts
één bezwaar: de prijs is nogal aan
de pittige kant - f 3 50.
BRAM VAN LEEUWEN
„Signaal. Propaganda die de
wereld noodlottig werd", uitgave
Ridderhof. Ridderkerk.
Prijs f 12,90.
De herontdeking van de Twee
de Wereldoorlog én de thans zo
populaire bloemlezingen uit oude
tijdschrift Jaargangen moesten
vroeg of laat wel leiden tot het
opnieuw uitgeven van „Signaal",
het blad dat in de oorlogsjaren
by moest dragen aan de verheer
lijking van de onoverwinnelijke
Duitse Wehrmacht. „Signaal"
verscheen ook in een Nederlandse
editie en daaruit heeft uitgeverij
Ridderhof in Ridderkerk nu een
kleine 160 pagina's gekozen.
Als voorbeeld van propaganda-
methodiek is het boek borg voor
een uurtje intensief bladeren en
lezen. Propaganda die nu wat
primitief overkomt, maar dat in
de begin Jaren '40 waarschijnlijk
heel anders deed. De Duitse
legers leken onoverwinnelijk en
„Signaal" kwam aan omvang te
kort om dat allemaal door te
vertellen. De foto-verslaggevers
van toen waren voortreffelijke
vakmensen, het dient gezegd. Het
verslag van de verrichtingen was
belangrijk minder, maar dat kan
aan de vertalers hebben gelegen.
Natuurlijk kwamen de redacteu
ren van „Signaal" in latere stadia
van de oorlog in hevige moeilijk
heden, omdat er toen niet meer
zoveel aan heldendaden te mel
den viel en men moest het toen
zoeken in prijzende reportages
over de Germaanse arbeidsadel,
de grote hoogte van de Duitse
„Kuituur" en meer van dergelijke
ongein. Jammer genoeg heeft de
bundel van deze nadagen van
„Signaal" niet veel. Sommige, nu
voorzover ze het hebben over
leefd bedaagde Nederlanders,
zullen niet zeer enthousiast zijn
om hun Jeugdportretten weer aan
te treffen, tijdens de opleiding
voor de SS en de strijd aan het
Oostfront. Veelbetekenend is ove
rigens, dat toen al met initialen
werd gewerkt.
De bundel bevat een aantal
gruwelijke foto's van het drama
van Kat in, waar een groot aan
tal krijgsgevangen officieren
beestachtig werd vermoord (ook
nu is de schuldvraag nog niet
volledig beantwoord, ofschoon de
bewijslast zeer bezwarend voor de
Sowjets is). Voor de liefhebbers
zijn er ook een paar bladzijden
over de VI en V2, het door de
vele mislukte lanceringen al spoe
dig verre van geheime wapen van
het Derde Rijk. Maar de zoveelste
nazaat van hen ging naar de
maan, dat wel. Signaal wist het
al en schrijft: „Een raket in den
wereldaether, die om de maan
heenvliegt en haar van de aarde
afgekeerde zijde fotografeert
dat is het toekomstbeeld van de
V2 na den oorlog, meent de En-
gelsche onderzoeker J. L. S. Hal-
dane". Ze moeten „Signaal" in
die tijd elders goed hebben ge
lezen, in Amerika misschien wel,
want Von Braun was na 1945 snel
vertrokken.
SlotopmerkingDe Körperkul-
tur werd door Signaal druk be
oefend. Veelvuldige blote, arische
mannen, kameraadschappelijk by
elkaar, de hand discreet afscher
mend ter hoogte van het geslacht,
de latente homofilie, één van de
pyiers van de oorlogsheroïek.
HAN MULDER
oude