reschiedenis van de
ipanse prentkunst
jpAG 13 JULI 1973
rijf tig Jaar geleden verza-
een geleerde uit Nederland in
ruim vijfduizend voorwerpen,
bagage, die hij naar Leiden
|t, waren papiertjes waar lief-
ers vandaag met genoegen ga-
Foor zouden slaan in hun bank-
uing. Destijds zag men dat
niet zo. Het duurde zeven Jaar
jat het Rijk besloot, de colJec-
Siebold aan te kopen,
mee was de grondslag gelegd
„Japans" museum dat la-
ïjiltgroeide tot het Rijksmuseum
Volkenkunde,
en reeks van tenminste twaalf
ilties, die zeker tot Juni vol-
jaar zal duren, laat dit mu-
iu een keuze zien uit de Ja
prenten-verzameling waarvan
üdste bladen in Von Siebolds
zaten. Er zijn prachtige
indrukken bij, maar voor ken-
zljn de opwindendste zeld-
lieden de kleine houtsneden in
op wit.
in Von Siebolds tijd
gesloten land. Japaners
er niet uit; vreemdelingen
er niet in. Buitenlandse
(3; jreukellngen die zich op de
!li°d ise kust redden werden ter
gebracht. Alleen met Chinese
;n werd handel gedreven en
tders mochten een handels-
esialing hebben op Desima, een
™-pvoimig eilandje dat via een
met de havenstad Nagasaki
Dai^erbonden.
zestiende eeuw hadden vooral
loeraigezen 111 ^aPan zaken gedaan
d vo
Yel
gul<
bekeringen gemaakt. Tot
van de Boeddhistische pries-
^jiadden Portugese Jezuïeteu er
Bea succes. In 1563 werd zelfs een
15- 0 met 25 Van zijn vazallen
i/pü 5Q- Een daimyo is een leen-
64 zoals er in Europa in die
■sthe middeleeuwen waren,
van Japan had geen we-
macht. Het rijk werd be-
door een shogun - een gene-
èlmo (een titel die ook Tsjang
3jek op Formosa zich heeft
meten). In de provincie heer-
-de daimyo's, leenheren van de
~241. De daimyo's beschikten
ü/bi rdellijke vazallen die gewapen-
ellieden, de samuarl, in dienst*
r®'n. In geval van nood waren
vrije boeren, de goshi weer
leg.
1 deze maatschappelijke bo-
wp volgden de burgers, de
voornaamste burgers
theoretische de pachtboe-
De middengroep van de burge-
estond uit handwerkslieden.
2 ers, winkeliers en kooplieden
de onderste laag. Men kon
samenleving nog lager
n een bankier, maar dan
|d -de men tot de heffe,
tig Jaar lang werkte het
;ndom erg aanstekelijk. Toen
de 6hogun de Jezuïeten uit.
het begin van een dramati-
Ttjchristenvervo lgingDe bekeer -
die in opstand kwamen, wer-
,f iet behulp van Hollandse ar-
'1
DÜanders waren anti-paaps en
de Portugezen graag een za-
vlieg af. Zij werden beloond
e toestemming op Decima te
toen de volgende shogun in
1638 het land voor buitenlanders
sloot.
Gedurende 230 Jaar kon Japan ver
volgens ln vrede stagneren. De mili
taire kaste - samurai - had geen
werkelijke functie meer en de on
derste laag van de burgerij, die zich
op geld toelegde, won aan invloed.
In deze periode floreerde, apart van
de aloude hofkunst, een burgerlijke
literatuur en beeldende kunst van
sublieme wereldsheid.
Het onderwerp van deze kunst was
„de vlietende wereld", in het Japans
ukiyo. Dat woord komt al voor ln
Middeleeuwse Boeddhistische ge
schriften en betekent dan zoiets ais
„de aarde, het vergankelijke tra
nendal". In de eeuwen, waarin de
Shugons van de Tokugawa-dynastie
het land regeerden van Edo (het
huidige Tokio) uit, had de term
ukiyo een andere gevoelswaarde. De
Japanner Asai omschreef deze als
volgt:
Deze genietende overgevoeligheid
voor zinstndrukken is nog kenmer
kend voor een stroming in de Ja
panse literatuur: het sensitivisme.
Japanse houtsneden brengen die
ontvankelijkheid zeer direct op ons,
westerlingen over. Ze hebben een
grote invloed gehad op onze moder
ne kunst. Vincent van Gogh en zijn
broer Theo verzamelden zulke pren
ten, die in him tijd heel weinig
kostten. Ze 'lieten er ruim zeshon
derd na. Nu zou dat een kapitaal
bezit zijn.
Von Siebold zal de prenten meer
als merkwaarigheden hebben mee
gebracht dan als belangrijke stuk
ken in zijn collectie. De eerste wes
terling die de Japanse houtsnede
ernstig nam als kunst was een
Amerikaan van de vloot, die Japan
„open brak". De Amerikanen dreven
handel met China. Zij vonden het
hinderlijk dat Amerikaanse schip
breukelingen altijd prompt werden
afgemaakt, als ze in Japan aan
land kwamen. In 1853 kwam daar
om een Amerikaanse vloot onder
commodore Perry op ongevraagd
bezoek. Perry bracht Japanse sche
pen lot zinken en bombardeerde de
kust.
Dit was de genadeslag voor het
shogunaat, dat toch al veel last had
met opstandige daimyo's. In 1868
gaf de laatste Tokugawa-shogun de
macht uit handen. De toenmalige
troonpretendent werd op zijn 17de
Jaar keizer. De kreet in het land
was: Kalkoku shinShu. Dat wil zeg
gen: „Open het land en zorg voor
vooruitgang". Het Japan van Pearl
Harbour, electronica, piano's en au
tomobielen was in aantocht.
Iemand in het geselschap van Perry
bracht naar Amerika een prent mee
van de toen nog levende meester
van het landschap, Hirishige. Hij
stelde vast: „Het voornaamste van
deze illustratie, uit artistiek oogpunt
beschouwd, is dat zij - behalve dat
ze een uitstekend voorbeeld is van
kleurendruk (een proces dat hij ons
in de kinderschoenen staat) - een
brede en krachtige omtrek heeft,
waarbij vergeleken veel van onze
eigen tekeningen zwak schijnen, en
bovenal onzeker".
Toen de Japanse export naar Euro
pa begon, kwamen prenten bij dui
zenden mee - dikwijls gebruikt als
ADVERTENTIE
Agenda
;r<?" Tentoonstellingen
',tr
nd. land zonder honger. Dagel.
uur zo. 15 uur nam. (t.em.
Wandkleden
F2 ïï&fSSnÏÏS?"8 Bezoekuren Ziekenhuizen
Kunstzaal Heuff (Hoflaan 7 Wasse
naar) keramische kun6t van Car en
Jan Verheul en nagelaten werken i
- - - -i1ks van
9 dlnsdagt
14 lull).
t Hoekle bit de oomp (Warmond)
Expositie monotypes en aquarellen,
van Bert Slingerland t.e.m 28 Juli.
Leidse bioscopen
Oudheden (Ra- dermatinee: All Baba en de veertig
10 uur voorm.rovers. Dagelijks om half drie, zon-
-5 uur nam dag om twee en kwart over vier.
Nachtvoorstelling: Cool hand Luke,
18 Jr. vrijdag en zaterdagnacht om
23.30.
Lldo "Last Tango ln Paris", 18
Jr. dagelijks om 2.30, 7 en 9.15 uur.
Volkenkunde Expositie
irentkunst uit eigen bezit.
ook om 4.45 i
Rex "Vrlj(e) rijen", 18 Jr, da- volgende bezoekuren (alleen
de geschiedenis
gelijks
dag ooi
dagelijks 2.30 7 en 9.15 1
om 4.45 uur.
Trianon „Venus ln bant", 18
Zondag Jr, dagelijks
Van der VUst (Botermarkt
dagelijks om 2.30 i
Mleke Kemmlng, brons-
Vincent Dame (tot i
<9ut/
teuws
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
Gisternacht heeft in Den
Haag wederom een beschon
ken soldaat van zijn sabel ge
bruikgemaakt om een agent
van politie te wonden. Dat is
nu reeds de vijfde maal in één
maand, dat in de residentie 't
dragen van wapenen buiten
den dienst tot verwonding
heeft aanleiding gegeven.
Een Oostenrijksch oorlogs
chip, de monitor "Leitha" is
dezer dagen op een tocht langs
den Dona een eind in Beieren
opgestoomd en heeft, niet
tegenstaande protest der
Beiersche autoriteiten, de reis
tot Passau voortgezet. Dit
voorval heeft aanleiding gege
ven tot het wisselen van nota's.
Naar men zegt had de bevel
hebber als opdracht "den Do-
nau zoover mogelijk op te va
ren" en zal men dus wel aan
een misverstand hebben te
denken.
Vijftig jaar geleden:
De hittegolf, welke sinds de
vorige week over ons land is ge
komen, heeft reeds een groot
aantal slachtoffers geeischt.
Volgens betrouwbare gegevens
verpakkingsmateriaal in kisten met
waardevolle zaken. Want toen Ja
pan een eeuw geleden zo opeens op
de moderne toer ging, was daar
de waardering voor de houtsneden
sterk gedaald. De kwaliteit ging ook
snel achteruit.
Japanse prenten waren er al lang
vóór „het vlietende leven" het on
derwerp werd. Van de achtste eeuw
af waren er blokdrukken, volkspren
ten voor Boeddhistische pelgrims
bijvoorbeeld. Men krijgt in Leiden ook
bladen te zien krijgen van de he
dendaagse meester Munakata, die
in zijn werk op die oude Boeddhis
tische trant teruggaat.
Wat het schilderen betreft, is de
Japanse kunst van Chinese oor
sprong. Pas na de achtste eeuw
ging men zich op typisch Japanse
onderwerpen toeleggen: de geschie
denis van een tempel, verhalen uit
beroemde boeken, etc. Dit was de
stijl van de Tosa-school, een hof
stijl die tegen het eind van de 16de
eeuw in verval was geraakt
Toen kwam de Kano-stijl op. Deze
ging terug op de Chinese land
schapskunst, maar koos als onder
werpen vooral de mythen over
krijgshelden. Het werd de officiële
schilderkunst van de Tokugawa-dy
nastie. In Nara, bij Kyota, ontwik
kelde zich een schilderkunst voor de
gegoede burgerij - een meer volkse
uitvoering van de Tosa-kunst.
Op die manier was de ukiyo-e
kunst al een heel eind voorbereid,
toen men in het gedepolitiseerde
land een genotvol bestaan voorop
stelde. De onderwerpen van de
ukiyo-e prent zijn vooral: de cour
tisane in de plezier-wijk; de acteur
van het kaibuki-theater, de liefdes
kunst (geïllustreerde handleidingen
zoals bij ons het fotoboek „Varia
ties", in Japan mende men 48 stan
daardhoudingen) en, sedert het be
gin van de 19de eeuw: het land
schap.
Record-bedrag
voor Itabaans
schilderij uit
de Renaissance
Dit is het schilderij van An
drea Mantegna voorstellende
'Christus' nederdaling in het voor
gebergte', dat deze week op een
veiling bij Sotheby in Londen een
bedrag van 3,5 miljoen gulden
heeft opgebracht. Dit is het hoog
ste bedrag dat ooit voor een Man
tegna is betaald. Het betreffende
schilderij wordt beschouwd als
een van de mooiste Italiaanse re
naissance-schilderij en die na de
Tweede Wereldoorlog zijn ver
kocht. Het werk van de 15e eeuw-
se Italiaanse schilder en graveur
is in handen gekomen van een
Londense handelaar, Colnaghi.
Wie de vorige eigenaar was is niet
bekend.
en van 18.45-19.30 uur Kinderafdeling
dagelijks van 14.00-19.00 uur.
St. Ellsabeth-zlekenhuls klasseafde-
llngen Volwassenen: dpg. v 11.15 tot
dag. v. 11.15 tot 12 uur (alleen
echtg.) v. 16 tot 16 uur. en van 18.45
tot 19.45 uur, kinderafdeling: dag. v.
15 tot 18.30 uurr 3e klasse: dag, v. 14
tot 14.45 uur en v 18.45 tot 19.48 u.
Kraamafdellng: dag. v. 16 tot 16 uur,
en van 18.45 tot 19.45 uur, kinderaf
deling dag v 15 tot 18.30 uur
Endegeest: dinsdag en vrijdag 13—
14.30 's zondags 11-12 en 1415 u eer
ste klasse: de gehele dag.
Annakllnlek: daR 13.30-14.30 en 18-19 O
ACADEMISCH ZIEKENHUIS
Voor alle patiënten (behalve kinde
ren) zijn de bezoekuren als volgt:
18.30-20.00 uur.
Voor de prematurenafdellng gelden de
15.30-15.45
Bezoek aan ernstige patiënten:
Wanneer voor ernstige patiënten door
lopend bezoek wordt toegestaan, kan
de hoofdverpleegkundige hiervoor spe
cials kaarten verstrekken.
Alphen aan den Rijn
RUnoord: le en 2e klasse 10.80—
11.00. 14.00—14.46
14 00—14.45 en ïs.oo—10.00
B»SS
ir. Kinderafdeling 16.0016.30 uur.
leen voor ouders 18.0018.30 uur.
zijn ongeveer vijftig personen
als direct gevolg van de hitte
overleden. Hieronder is niet
begrepen 't groot aantal men-
schenlevens, dat door verdrin
king is verloren gegaan.
De Fransche Kamer heeft
met 498 tegen 64 stemmen een
voorschot van 300 millioen
francs aan Zuid-Slavië goed
gekeurd. In het debat zeide
Poincaré dat er geen sprake
was van oorlogstoebereidselen
tegen Rusland; Servië heeft
echter andere buren, Hongarije
en Bulgarije, welke nalatig zijn
in het uitvoeren der verdra
gen. Zuid-Slavië heeft redenen
te over om op zijn hoede te zijn
en Frankrijk zal het helpen
waken.
PANDA EN DE GEESTGROND
6121. Het was natuurlijk een beetje jammer voor Joris,
dat hij niet genoeg geld bleek te hebben voor twee glazen don
kerbruin. Maar hij herstelde zich haastig. Hm eh ik her
inner me daar plotseling dat ik niet mag drinken", sprak hij
waardig. "Doktersvoorschrift. Een geval van siccus ponere; u on
getwijfeld bekend. Maar gaaf mijn eh.vriend maar een glaas
je". De waard nam minachtiend de muntjes van Joris aan, en
Zwobbe leefde zienderogen op
„Jammer dat je niet meedoet", zei hij, toen ze aan een tafel
tje gezeten waren. ,MdCLr hier is op je gezondheid. Proost.'"
Terwijl hij genietend het vocht naar binnen liet glijden, las
Joris de grond-akte door die hij van Zwobbe had gekregen.
,JIm mompelde hij tevreden. „Twee hectaren dat is niet
onaardig. Met een kleine bouwvergunning kan men daar aardig
wat huisjes op kwijt
Zwobbe slikte zijn slok weg, en barstte in een smakelijk ge
lach uit.
„Ha-ha-ha!" riep hij. HuisjesIk denk het niet, h-hoor. Daar
mag niet ge-gebouwd worden, zie je? Maar evengoed proost,
hoor!"
Kooktip
Lente-groentesalade
Dop 1 kg verse tuinbo
nen, snijd de uiteinden
van 250 g spreziebonen
eti breek ze ln 3 stukken.
Kook de sperziebonen in
een bodempje water net
gaar. Breng 1/4 ltr water
aan de kook met een
gespleten teentje knof
look, 2 volle theelepels
gekneusde koriander
zaadjes of gemalen ko
riander, 1 theelepel sui
ker, 1 theelepel zout en
1 theelepel gekneusde
peperkorrels. Temper het
vuur, voeg de gedopte
tuinbonen toe en kook ze
gaar. Laat bedde groen
ten afkoelen en uitlek
ken. Roer een sausje van
3 eetlepels olie, 2 eetle
pels citroensap, 1 theele
pel tomatenpuree, een
snufje bonekruid en giet
dit over de door elkaar
gemengde groenten.
WINA BORN
GROTE VAART
Amstelveen 12 v Port Lincoln nr Dur-
Grotedljk 11 630 no St. Maarten
Asterlx 11 v Ravenna nr Es Sider
Atlantic Star 11 v Liverpool nr Ha- Maracalbo
Bandar Hercules 11 te Philadelphia
Hollandsburcht 11 90 zzo Sapporo i
Vancouver
Kapelle 12 te Lob Angeles
Kreon 12 te Bilbao
nr Okl- Ladon 11 15 z Grenada nr Baltimore
Mainlloyd 12 te Le Havre
Memmnon 11 v Puerto Cabello i
Poeldijk 12 te Bermuda
Poolster 11 v Helsinki nr RIJeka
Putten 11 1600 ozo Baltimore nr US
Toltect 11 480 zzw Azoren nr Cristo
bal
Wonosarl 12 te Singapore
Zafra 11 te Serla
Zarla 12 te Ummzald
Zwljndrecht 11 te Lourenco Mar
ques
KLEINE VAART
Breevllet 12 170 n VUlano nr Avon-
Cornelia B 1 11 te Rotterdam
Slnon 12 te Georgetown verw.
Coral Maeandra 12 te Rotterdam
Daphne 12 te Tanbangao
Lourenco Marques
1 Mlsslsslppllloyd 11 te Port Kelang
Neder Ebro 11 675 zw Kp Verd. EU.
Mlddlesborough
Nassau borg pass 12 Brunsbuettel nr
Kotka
Subra 12 140 ozo Jamaica nr Rosa-
Straat Magelhaen 11 v Pointe Nolre
Ea 11 90 n Paramaribo nr Crlsto- Nedlloyd Kingston""l3 te" San~Frar*- TjfwangMO v°Kobenr Keelang
MET ZU ALLEN SCHIET t
TENMINSTE OR NU MAAR
DAT SR GEEN EÈN SALAMANDER
