iolda Meir toch naar Duitsland UZZELEN OVER WATERGATE: KIES EEN DRAAIBOEK OMENDE WEEK ONTMOETING MET DAYAN WESTDUITSE WAS DDR-SPIONNE umes McCord wil Ti nieuw proces in vogelvlucht in vogelvlucht LTERDAG 9 JUNI 1973 ASHINGTON De Watergate- re heeft een nieuw tijdverdrijf jeerd in deze hoofdstad, waai "onder normale omstandigheden imermaanden doorbrengt aan de van één van de talrijke privé- ibaden en niet, zoals nu, achter levisie om gefascineerd te kijken mannen van middelbare leef- ile een jaar geleden met rubbe- Andschoenen in het holst van de t een klandestiene operatie uit- len. Of naar piepjonge Nixon- sten die miljoenen verkiezings- rs beheerden en bereid waren er ied voor te plegen, tijdverdrijf, dat zowel in kan als in zwembaden wordt ge- vereist een willekeurig aantal Het heet: „Kies een draai- Winnaar is hij die 't over- idste scenario samenstelt over btergronden van de Watergate- Er zijn drie basis-draaiboe- i] had er geen voorkennis van, hij is wel betrokken bij de it-acties die erop volgden, [lij wist noch iets van de in plannen, noch heeft hij iets te gehad met de pogingen om de Eén van de redenen waarom de zogeheten Watergate-affaire zowel Amerikanen als Euro peanen blijft bezighouden, is dat de belangrijkste vragen er over onbeantwoord blijven. Heeft president Nixon ervan afgeweten, was hij betrokken by de pogingen om de affaire in de doofpot te stoppen, zou hy moe ten aftreden? Onze correspondent in Wash ington, mr. H. Leffelaar, heeft in twee artikelen een overzicht gegeven van de belangrijkste argumenten zoals ze in de Ver enigde Staten aan beide züden van deze vragen worden aange voerd. Omdat de aard van het onderwerp strikt speculatief is, heeft onze correspondent er een speels karakter aan gegeven en de speculaties in twee „gezel schapsspelen" ondergebracht: „kies een draaiboek", en „kies de laatste akte". Het eerste is op deze pagina te vinden. Wat dit gezelschapsspel boeiend maakt, is dat geen van de drie uit gangspunten waterdicht kan worden verdedigd zonder dat er vragen over blijven, die er een lek in stoten. Voor vergevorderden is er nog een tweede spel: „Kies de laatste akte". Winnaar daarvan is degene die een sluitende theorie weet op te stellen over de afloop van de Watergate-af faire, en gelijk krijgt. Op zijn een voudigst wordt het spel beperkt tot de vraag of president Nixon zijn tweede ambtstermijn zal voltooien, of dat hij het Witte Huis zal verla ten (hetzij uit vrije wil, hetzij door een gedwongen aftreden, of doordat hij wordt afgezet). De langere versie van dit tweede spel laat de spelers argumenteren welke van de Water- gate-figuren vrijuit zullen gaan, en wie in de gevangenis zullen belan den (en voor hoe lang) Bij wijze van handleiding voor be ginners volgen hier de meest gehan teerde posities van het „kies een draaiboek"-spel. Nixon wis het 1. President Nixon wist van de in braak voordat deze plaatsvond. Argumenten voor: volgens nog on bevestigde berichten zou de Water- gate-inbraak beraamd zijn op bij eenkomsten in het kantoor van de toenmalige minister van justitie, John Mitchell, later hoofd van de herverkiezingscommissie. Mitchell was één van de weinigen die recht streeks toegang had tot president Ni xon, en leidde Nixons verkiezings campagne van 1968. Het is onwaar schijnlijk dat Mitchell zijn goedkeu ring aan dit plan hechtte (zoals nu wordt gezegd), zonder president Ni xon daarover in te lichten of te raadplegen. Op bijeenkomsten in Mitchells kantoor was verder aan wezig, aldus de berichten, de toenma lige Witte Huis-advocaat John Dean. Trad hij op namens het Witte Huis. namens de president? Argumenten tegen: hoewel presi dent Nixon er blijkbaar niet voor te rugdeinsde om andere illegale ac ties (zoals onlangs berichti goed te keuren, is hij als politicus te slim om de enorme risico's te accepteren van een inbraak in het hoofdkwar tier van de democraten. Had hij de inbraak wel goedgekeurd, dan zou de operatie vermoedelijk zijn uitge voerd met een minimum aan perso neel en zouden de fondsen ervoor minder opzichtig ter beschikking zijn gesteld. Zoals de inbraak werd uitgevoerd, waren er acht mannen direct bij betrokken, en wisten er bovendien minimaal nog drie ande ren van, en moest op geheimzinnige manier met alllerlei fondsen gegoo cheld worden. Nixon wist wat 2. Nixon had geen voorkennis van de inbraak, maar was wel betrokken bij de doofpot-operatie. Argumenten voor: de Inbraak vond plaats in juni 1972, vier maanden voor de verkiezingen. Zodra bekend werd dat Howard Hunt en Gordon Liddy erbij betrokken waren (Hunt had een kantoor in het Witte Huis en Liddy was in dienst van Nixons her verkiezingscommissie) dreigde dus het gevaar dat het Witte Huis in een adem zou worden genoemd met de inbraak, waardoor Nixons kansen in de verkiezingen onherstelbare scha de zouden worden aangedaan. Er was dus alle reden om. althans tot de verkiezingen, de belangrijkste feiten weg te moffelen. Perschef Ronald Ziegler noemde het schandaal daarom „een derderangs inbraak". President Nixon zei eerst niets, en verklaarde pas in augustus dat John Dean een onderzoek had in gesteld waaruit bleek dat niemand in het Witte Huis of in de regering erbij betrokken was. Topassistent Bob Haldeman heeft inmiddels beves tigd dat de president nooit een rap port van Dean ontving, en pas in maart dit jaar (dus negen maanden van de inbraak) om een onderzoek vroeg. Ex-assistent John Ehrlichmann zei (volgens een getuigenis van een an der) kort na de inbraak dat hy zich „tot na de verkiezingen" moest be roepen op het principe van „bevoor rechte communicaties" (wat betekent dat hij niets zou zeggen, zich beroe pend op de immuniteit van het Witte Huis». Verschillende getuigen hebben verklaard dat het Witte Huis een aan bod deed van presidentiële amnestie, die niemand anders kan aanbieden dan de president. President Nixon heeft op 22 mei zelf verklaard dat hij het onderzoek naar de inbraak wilde beperken - naar zyn zeggen om redenen van „nationale veiligheid". Uit gegevens van de di recteuren van de CIA (buitenlandse inlichtingendienst) en de FBI (bin nenlandse veiligheidsdienst) blijkt echer dat er geen enkele sprake wat van een bedreiging van de nationale veiligheid, en dat de president daar van op de hoogte werd gesteld. Argumenten tegen: president Nixon wist er niets van. omdat hij werd misleid door zijn naaste medewer kers. die de president er niet over durfden in te lichten omdat hij (nog niet wist dat zijn eigen mensen ook betrokken waren bij het beramen van de inbraak. „Operatie doofpot" werd uitgevoerd, niet alleen om de president te beschermen, maar voor al om te voorkomen dat Nixon er achter zou komen wat zijn medewer kers in zyn naam hadden gedaan. Zodra hij daarvan op de hoogte werd gesteld, ontdeed hij zich (eind april) van Haldeman. Ehrlichmann en Dean. Nixon wist niets 3. Nixon wist noch van de inbraak, noch van „operatie doofpot" Argumenten voor: (zie boven» Argumenten tegen: een president die totaal niets weet van plannen voor een politieke inbraak, niet van plan is het schandaal te verdoezelen, en bovendien bezorgd is over het effect ervan op zijn verkiezingskansen, kan maar één koers volgen Hij zal onmiddellijk voor de televisie een verklaring afleggen, hy zal 't gebeu ren veroordelen als een van de erg ste schendingen van de politieke eer baarheid, en zeggen dat zijn herver kiezing minder belangrijk is dan het tot op de bodem uitzoeken van deze affaire, en hij zal het congres vragen op de kortst mogelijke termijn een of meer juristen aan te stellen om een gerechtelijk onderzoek in te stel len. President Nixon heeft, in het geval dat hij niets wist, geen van de ze voor de hand liggende mogelijkhe den aangegrepen. In tegendeel COMECON LONKT NA 4R HET WESTEN onze correspondent) JZALEM Bondskanselier Willy Brandt heeft op een persconferentie in Jeruza- lekendgemaakt dat de Israëlische premier Golda Meir een uitnodiging voor een of- 1 tegenbezoek aan Bonn heeft aanvaard. Het tijdstip zal via diplomatieke kanalen bepaald. Premier Meir heeft onlangs nog gezegd dat zij nimmer voet op Duitse ri zou kunnen zetten. :t was niet bereid veel los te laten over de besprekingen die hij donderdag en gisteren met er Golda Meir heeft gevoerd. Hij legde er nog eens de nadruk op dat Duitsland niet de ling heeft als bemiddelaar in het conflict van het Midden-Oosten op te treden, dat Duits- met Israël „normale betrekkingen onderhoudt met een speciaal karakter" en dat de goede tóngen met de Arabische landen niet ten koste zullen gaan van Israël. It maakte aan de speculaties, er geen ontmoeting met mi- van defensie Dayan op het ima staat, een eind door mee dat hij Dayan zal ontmoe- mijn bezoek aan Israël en dat Galilea. Brandt heeft de dag daar van minister van Buitenlandse Za ken Scheel aan drie Arabische lan den een paar weken geleden, heeft bij ons de indruk gewekt dat de stand hij naar Bonn terugkeert, punten van Israël en de Arabische landen niet zo star zijn als men wel eens denkt," aldus Brandt. doorgebracht met vissen. Het meer van Galilea is al sinds de bijbelse tüd beroemd om zyn rykdom aan vis. ssies oorbeeld van de „Ostpolitik" het Midden-Oosten toegepast, »n dat de Arabieren moeten Over herstelbetalingen aan Joden die na 1965 uit de communistische landen naar Israël zijn geëmigreerd, territoriale en andere con vooral uit de Sowjet-Uirrie, liet Brandt e doen, zoals Duitsland dat omzichtig weten dat Duitsland niet laan heeft. Is Brandt het bereid is opnieuw te beginnen met eens? Natuurlijk kan hij idelijke uitspraken doen zon- sraël of de Arabische landen Ich in het harnas te Jagen, m zegt hij ook dat de lan- compensatie te betalen. De conse quentie van zo'n schade-uitkering zoals Israël die zou willen, zou het pad effenen voor gelijksoortige ver zoeken uit communistische landen. Veiligheids- conferentie kan beginnen HELSINKI (Reuter-UPl) Het overleg tussen vierendertig landen om de basis te leggen voor een Euro pese yeiligheidsconferentie is na een entwintig weken moeizaam debatte- B.J B ren tenslotte gisteren uitgemond in Gisteren is Brandt de gast geweest ee.n beslissing: op 3 Juli kunnen de ministers van Buitenlandse Zaken in Helsinki om de tafel gaan zitten om te proberen een hecht Europees vei ligheidsverdrag in elkaar te schroe ven. Tot de laatste week waren er nog twee okstakelseerst lagen Frank rijk en Zuidslavië met elkaar over hoop over de kwestie of de veilig heidsconferentie gekoppeld moest worden met de besprekingen in We nen over een wederzijdse troepen- vermindering. Nadat dit was bijge legd kwam Malta, dat hardnekkig ANGELES (AP/UPI) De tuigenverklaringen had afgelegd voor vasthield aan zijn eis dat de Ara het Midden-Oosten iets van Ten aanzien van Joegoslavië heeft lodes die bij de „Ostpolitik" gepast kunnen leren: te we- erhandelingen en het vinden compromis in zeer delicate f)e gezamenlijke conclusie De eerste kus in het openbaar althans van Mark Phillips voor zijn verloofde, prinses Anne van Engeland. Het romantische toneeltje speelde zich af, toen de prinses aankwam op het vlieg- veld, van Hannover. PRAAG (AP) Het vierdaagse top- overleg van de Comecon, de oos.eu- ropese gemeenschappelijke markt is gisteren beëindigd met de ui van een communiqué waarin wordt opgeroepen tot de produktie van meer consumptiegoederen en de wil kenbaar wordt gemaakt tot econo mische samenwerking met ni ot- oommunistische landen. Sowjet-rre- mier Alexei Kosygin en de an-i re oosteuropese premiers zetten hun handtekening onder de slotverkla ring van de 27ste Comecon-bij een komst. De Comecon-top is het eens ge worden over samenwerking met lan den buiten het communistische o ok op basis van gelijkwaardigdheid. we derzijds voogdeel en non-interven tie in binnenlandse aangelegenhe den. In het communiqué wordt hieraan toegevoegd dat men in Praag heeft gesproken over de milieuproblema tiek. Oplossingen hiervoor moeten worden gecoördineerd met maatre gelen op Europese schaal. Andere punten waarover men het eens is geworden: de stichting van een speciaal studiefonds voor de opleiding van specialisten uit ontwikkelingslanden aan universiteiten in de Comecon- landen, samenwerking bij de energie- en brandstofvoorziening aan aange sloten landen, de gemeenschappehjke ontwik keling van wingebieden, een overkoepelend akkoord tot samenwerking bij de vorming van een syndicaat in de Sowjet Unie voor de delving en de verwerking van asbest. ig adviseur van president Ni- een grand Jury. Hij is daarop on- hn Ehrlichman, heeft giste- middellijk uit de persconferentie weg rtaard dat hij herhaaldelijk gelopen met de woorden dat „hij de ekering had ontvangen van wettelijke rechten van anderen niet ftalige juridische adviseur in gevaar wilde brengen". Witte Huis, John Dean, dat Ehrlichman beantwoordde één Watergate affaire zorgvuldig vraag voordat hij de conferentie ierzocht „en wij allen heb- verliet. Op de vraag of president Ni- recht op deze verzekering xon in feite een rapport had ont- vangen van Dean waarin stond dat er liman zei dit tijdens een «eea P°8ta«en waren gedaan in het ^erentie, nadat hij ge- wltt« Huls om de inbraak in he- Watergate gebouw in de doofpot te stoppen zei Ehrlichman: „Ik weet heel zeker dat mijnheer Dean een intensief onderzoek instel de. Hij was op de hoogte van de re sultaten van het onderzoek dat door bische landen aan de conferentie moesten kunnen meedoen. Gister ochtend, toen de meeste delegaties zich al hadden verzoend met de ge dachte dat Malta wel afggeschreven kon worden als deelnemer aan de conferentie in Helsinki, ging de de legatie van premier Mintoff door de knieën op een compromis dat de Arabische landen rond de Middel landse Zee als waarnemers tot de conferentie zullen worden toegelaten. NORDHORN-KLAUSHEIDE (DP A) Inwoners van het plaatsje Klausheide bij Nordhorn hebben gis teren door een bezetting van het Navo-schietterrein Nordhorn-Ran- de federale recherche was ingesteld ge een oefening van de Navo-lucht- James W. McCord heeft gisteren een nieuw proces of herziening van zijn veroordeling aangevraagd om dat tijdens het proces inzake de in braak in het Watergate-gebouw, in Januari gehouden, meineed is ge pleegd. Hij verzocht de rechter, daarbij in lichtingen die na het proces aan het licht zijn gekomen, in aanmerking te nemen. Volgens McCord zou Mag macht verhinderd. Rond zeven uur blokkeerden ze met auto's de toe gang tot het militair terrein. Toen een Britse auto voorreed vormden tientallen mannen en vrou wen een muur om te voorkomen das het personeel van de Royal air For ce de controle-toren binnen zou gaan. De bezetting werd beëindigd toen tegen de middag bekend werd dat de rust van het dorp toch ver- ruder, een der leiders van Nixons zekerd was. Wegens het Pinkster- BONN De Westduitse Gerda Schröter, die op de codeerafdeling van het ministerie van buitenlandse zaken werkte, heeft acht Jaar lang voor de Oostduitse veiligheidsdienst gespioneerd. De laatste Jaren was zij als secretaresse werkzaam op de Westduitse ambassade in Warschau. Zij heeft belangrijke Navo-docu- menten gefotocopieerd en via haar man, Herbert Schröter, in Oost duitse handen gespeeld. De procureur-generaal in Karlsru he heeft bevestigd, dat hij een on derzoek tegen Gerda Schröter heeft ingeleid. Zij bevindt zich nog op vrije voeten, maar wordt dagelijks ver hoord. Haar man is intussen naar Oost-Berlijn uitgeweken. Terwijl de Watergate-agitatie in Amerika voortduurt, blijft president Nixon buitenlandse politieke leiders ontvangen. Na Heath, Andreotti, Brandt en Pompidou is nu Brezjnew aan de beurt. Zou de Watergate-af faire voorheen door de Sowjetrussi- sche pers zonder twijfel zijn aange grepen als een „duidelijk bewijs voor de corruptie van het kapitalistische systeem", thans zwygt die pers in alle talen over Nixons bin nenlandse moeilijkheden. In de eer ste plaats, omdat spioneren-bij-een- politieke-tegenstander voor het Kremlin de gewoonste zaak van de wereld is. Voorts omdat maar zeer weinig Russen, gegeven de onmoge lijkheid van kritiek op regeringslei ders, zich kunnen voorstellen, dat men hogere regionen fouten aan wrijft. En zeker niet als het (in de Sowjet-Unie onaantastbare) partij belang er mee gediend is. Toch zou den deze facetten zeker terzijde zijn geschoven, ware het niet dat Brezj new op dit ogenblik onder geen be ding kritiek op Amerika wil laten ho ren nu hij op het punt staat „zaken te doen", zoals hij in Bonn ook met Brandt heeft gedaan. Daar heeft hy Westduitse medewerking verkregen voor het aanzwengelen van de Sow- Jetrussische economie en in Was hington wenst hij op die weg voort te gaan. De Sowjet-Unie heeft in sterke mate behoefte aan Westerse kredieten en technische kennis. Haar economie laat, zolang het cen tralistische staatskapitalisme in ere blijft, zeer veel te wensen over. De hoogst verontrustende land- bouwtekorten konden alleen door de grootscheepse tarwe-leveranties uit Amerika (en Canada) worden bijge spijkerd en de enorme omvang van de zware industrie voor de nog altyd groeiende bewapening drukt zwaar op de produktie van consumptie goederen, waarnaar de vraag onder de bevolking voortdurend toeneemt. Meer dan Bonn zal Washington de Sowjet-Unie kredieten op lange ter mijn kunnen verstrekken voor het exploiteren van grondstoffen in Si berië. waaronder olie en gas ter vermijding van een energiecrisis, die achter het Ijzeren gordijn evenzeer dreigt als in Amerika. Wil Brezjnew zijn doeleinden bereiken en op Ame rikaanse steun kunnen rekenen, dan is hij gebaat bij een sterke positie van president Nixon. Vandaar dat de Watergate-affaire het Kremlin ver moedelijk niet minder verontrust dan vele Amerikanen. Zoals Nixon ter ondersteuning van zyn gezag ge diend zal zy'n met een vlot verloop van het overleg met Brezjnew, kan deze op zijn beurt voordeel hebben van aanzienlijke resultaten van zijn missie naar de Verenigde Staten. Overigens kan de Sowjetrussische handel zowel ten aanzien van West- Duitsland als met Amerika nog een enorme uitbreiding ondergaan. Tus sen Moskou en Bonn bedraagt die namelijk nog geen tiende deel van die tussen West-Duitsland en Neder land. En de Amerikaanse handels betrekkingen met Sowj et-Rusland zijn nauwelijks groter dan die met Israël. Natuurlijk spelen politieke factoren bij dit aflles een rol van be tekenis. Het Kremlin, nog altijd be ducht voor moeilijkheden met Chi na, wenst rust in het Westen, al be tekent dit nu ook weer niet, dat het daarom zijn spionage en de uitbrei ding van zijn bewapening zal opge ven. Niettemin bevindt het zich in een verrassende positie: dertig Jaar geleden kwam het als overwinnaar tevoorschijn uit de strijd met nazi- Duitsland, thans bezoekt Brezjnew West-Duitsland en Amerika om de zegeningen van het vervloekte kapi talisme deelachtig te worden. Een ander opmerkelijk bezoek is 't huidige van bondskanselier Brandt aan Israël. Een woordvoerder van 't Israëlische ministerie van Buiten landse Zaken zei daarover: "De be tekenis van Brandts bezoek is hierin gelegen, dat het plaats vindt". Dat is kort en krachtig gezegd waarom het gaat. Want deze reis is. gezien tegen de historische achtergrond, uiteraard méér dan zo maar een ontmoeting tussen regeringsleiders. Pijnlijke gevoelens kunnen niet zo maar, door een paar zinsneden in een toespraak, naar het vergeet boek verwezen worden. Toch leeft aan beide zijden de wens een nieuwe verstandhouding op te bouwen. Daar voor is tijd nodig en vandaar dat bei de partijen tevoren overeengekomen zijn na afloop van Brandts bezoek geen communiqué uit te geven. Der gelijke bulletins staan toch al be kend als diplomatieke routine-stuk jes, die vaak meer verbergen dan ze onthullen. In dit geval zou een dergelijk bulletin bepaald mis plaatst zijn, omdat zoals de Is raëlische correspondent van de terecht opmerkte "niet in woor den gevangen kan worden wat niet gezegd en slechts gevoeld kan wor den". Volgens het programma, zal Brandt twee gesprekken van lange re duur met mevrouw Meir mebben en een bezoek brengen aan vice-pre mier Allon in diens kibboets Ginos- sar aan het meer van Tiberias. Ook staan er besprekingen met president Katzir, met minister van Buiten landse Zaken Eban en met minis ter van Financiën Sapir op Brandts reisprogramma. Voort zal de bondskanselier bezoeken brengen aan het Weizmann-instituut in Re- hoboth en aan de beroemde vesting Masada waar, negentien eeuwen .ge leden, de Joodse bezetting massaal zelfmoord pleegde om niet in handen te vallen van de Romeinse belege raars. Overigens is deze Israëlische reis van Brandt niet zijn eerste: als burgemeester van Berlijn bracht hij reeds in 1960 een bezoek, kort na de ontmoeting van Adenauer en Ben Goerion in New York, wier ge sprek de eerste doorbraak beteken de in de verhouding tussen beide lan den. Natuurlijk weegt de huidige reis van Brandt zwaarder dan die van dertien jaar geleden, omdat hij nu als bondskanselier in Israël ver toeft. Vermoedelijk zal hij in zijn gesprekken met mevrouw Meir de stand van zaken tussen Oost en West bespreken, zijn Indrukken van het bezoek van Brezjnew aan Bonn en die van zijn bezoek aan Tito. Van betekenis is, dat de Westduitse mi nister van Buitenlandse Zaken Scheel, onlangs nadrukkelilk er- klaarde. .dat Bonn zich houdt aan de Engelse tekst van de resolutie van de Veiligheidsraad van 22 novem ber 1967 en niet aan de latere Fran se vertaling. Dat betekent, dat van Israël niet de teruggave van alle bezette gebieden verlangd wordt. Dat deze uitspraak van Schee) in Jeruzalem met voldoening is ont vangen ligt voor de hand. Ook Ts- raëls verhouding tot de EEG zal waarschijnlijk een punt van bespre king uitmaken en mogelilk zal Brandt mevrouw Meir tot een te genbezoek aan West-Duitsland uitno digen. Dit alles betekent, dat de Westduitse "fascistische antise mieten" in hun verstandhouding, met Israël aanzienlijk verder ziln, dan de Oostduitsers, die tot nu toe verstek hebben laten gaan. Rl.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1973 | | pagina 9