Pinksteren en
het Liedboek
voor de kerk
Kerkdiensten Leiden en omgeving
FACTNA 4
ZATERDAG 9 JUNI
Wie het nieuwe gezangboek begint
te lezen voelt zich in een vreemd pak
huis. Dat gevoel komt over hervorm
den gewend zijn aan het gezangboek
van 1938. Het zal ook wel zo wezen
voor gereformeerden die het tal van
119 gezangen meer dan viermaal zien
uitgebreid en voor luthersen, doops
gezinden en remonstranten, die ieder
weer hun eigen gezangbundel heb
ben. Ze zullen allen aan dit nieuwe
liedboek moeten wennen.
Toen in 1938 de nieuwe gezangen
bundel van de hervormde kerk werd
aangeboden, (we zullen in dit artikel
daarvan uitgaan, omdat deze bundel
ons het meest bekend is) was het
mogelijk het oude en nieuwe gezang
boek naast elkaar te gebruiken. Bij
de registers achterin was er ook „en
lijst van evangelische gezangen die
geheel of gedeeltelijk gelijk zijn aan
liederen in dezen bundel". Dat waren
er nog heel wat en daaronder van
zelfsprekend de meest bekende.
Zulk een lijst ontbreekt in het nieu
we liedboek voor de kerken. Wie de
bundel doorleest, begrijpt dat zulk
een lijst weinig zin zou hebben, want
het getal van de gezangen dat is
overgenomen, is nu niet zo erg groot
en bovendien zijn sommige van de
overgenomen liederen nogal veran
derd, waarover we ons meestal kun
nen verblijden. Dit liedboek voor
de kerken is in z'n geheel iets volko
mens nieuws. Het is niet mogelijk
het oude en nieuwe gezangboek, zii
het dan ook tijdelijk, naast elkaar te
gebruiken. Wanneer men dit liedboek
in gebruik wil nemen, zal men van
het begin af aan volkomen moeten
omschakelen. Misschien zal men er
in de geref. kerken nog de minste
moeite mee hebben, omdat men bij
de samenstelling van de 119 gezan
gen in 1961 reeds gebruik heeft ge
maakt van het liedboek dat toen in
wording was, wat een verstandig be
sluit is geweest.
Het leek ons zin te hebben de ge
zangen die op het Pinksterfeest ge-
zongen kunnen worden wat nader te
bekijken. Onder dit aparte hoofdstuk
staan in dit nieuwe liedboek 17 ge
zangen. In de bundel van 1938 vin
den we er 12. In één van de registers
achterin vinden weeen aantal psal
men en gezangen waaraan op het
Pinksterfeest ook kan worden ge
dacht. Waarom zouden we de bede van
psalm 51Neem Uw heilige Geest
niet van mij, in berijming niet zin
gen? Bovendien is er onder de „bij-
belliederen" een aantal dat direct
heenwijst naar datgene waaraan de
kerk op dit feest denkt.
Wie het register van bijbelplaat
sen naslaat, vindt daarin een hele
reeks van teksten uit Handelingen
2 en daaronder is ook de tekst waar
over Petrus preekte op het grote
Pinksterfeest in Jerusalem, uit Joël
2 (gezang 39) Bovendien wordt dit
gezang gezo.ngen op de wijze van
psalm 101, één van de mooiste psalm
melodieën, welke psalm vanwege de
woorden weinig bekend is.
Behalve de in het register genoem
de psalmen en gezangen waaraan
ook kan worden gedacht, zijn er
ook andere die op het Pinksterfeest
te gebruiken zijn. Ons oog viel bijv.
op het alaste van de gezangen in e
rubriek „Hemelvaart", dat eindigt
met: „de Geest zal ons bewaren, de
Geest die troost en leidt". De kerk
heeft door de eeuwen heen beleden
dat de H. Geest in ons bevestigt wat
wij hebben in God. de Vader en de
Zoon.
En zo komt in 't zicht heel het
heils gebeuren, zowel van het Oude,
als van het Nieuwe Testament. Deze
vormen tenslotte steeds één geheel.
Om nu te blijven bij de 17 gezan
gen die onder de rubriek „Pinkste
ren" staan; deze kunnen we onder
scheiden in vier delen. Dezelfde in
deling kunnen we in vele van de an
dere rubrieken terugvinden en als
zodanig kunnen deze Pinksterliede
ren gelden als een voorbeeld van een
groot deel van dit liedboek. Allereerst
vinden we dan drie gezangen van
vóór de Reformatie. Het zijn latijnse
hymnen uit de 10e tot 12e eeuw. Ook
hun zangwijs is uit die tijd.
Zolang de kerk bestaat, is er ge
zongen. Zelfs in het Nieuwe Testa
ment vinden we althans de aanzet
tot liederen. En telkens weer zijn er
in de kerk mensen geweest die uit
de grond van hun hart gezongen
hebben van hetgeen zij kenden als
hun diepste geloof. In elke eeuw zijn
er ook weer nieuwe gezangen ont
staan. Van de kerk van vóór de Re
formatie hebben wij ook overgeno
men de drie oud-christelijke geloofs
belijdenissen en waarom zouden we
ook haar hymnen niet zingen, wan
neer ze tenminste een vertolking zijn
van het geloof dat wij belijden?
Wie zal er zo niet kunnen meezin
gen: „Verlicht ons duistere verstand,/
geef dat ons hart van liefde brandt./
en dat ons zwakke lichaam leeft/
vanuit de kracht die Gij het geeft?"
Trouwens, zolang er in ons land ge
zangen gezongen zijn, heeft men in
woorden van onze taal, aangeheven
het Te Deum Laudamus: wij loven
U o God, één van de oudste gezan
gen die de kerk kent.
Na de vóór-reformatische volgen
er drie gezangen van Luther. In het
liedboek zijn er 18 waaronder zijn
naam te vinden is, terwijl er nog
een aantal is waarvan men niet ze
ker weet of ze van hem afkomstig
zijn. Luther is het tenslotte geweest
die de kerk die uit de Reformatie is
voortgekomen, heeft leren zingen in
de taal die het volk sprak. In de R.K.
Kerk werd in het latijn gezongen
en daar kende men niet meer het
zingen van heel de gemeente, hoewel
er aanwijzingen ziln dat dit in de
Middeleeuwen toch niet helemaal
onbekend is geweest.
Luther is de schepper van het
evangelische gezang. Behalve het aan
slaan van de stellingen tegen mis
bruiken in de kerk, moet ook dit op
zijn conto worden geschreven. Het
kenmerk van de protestantse zang
en de daarbij behorende melodie is
dat ze niet is gemaakt terwille van
de kerk, maar terwille van het volk
Ze is ook uit het volk geboren. Dit
geldt ook voor de psalmen van Cal-
vijn. Het protestantse kerklied heeft
geen luisterijk kerkgebouw nodig,
noch ook een getraind koor. Het
heeft alleen de massa van de ge
meente nodig die het lied uit volle
borst, als een stuk eigen bidden en
belijden kan meezingen. Het evange
lische gezang is nietbestemd om er
naar te luisteren en om muzikale
schoonheid te bewonderen, maar om
gezongen te worden door hen, in
wier ziel de verkondiging van het
Woord een klankbodem heeft gevon
den. Het geestelijk lied is een volks
lied geweest.
Maarten Luther heeft de kerk die uit de Reformatie voort
kwam leren zingen in de taal die het volk sprak.
Nu hebben twee van de drie Luther-
liederen een middeleeuwse melodie
en één van deze gaat ook nog weer
terug op een latijnse tekst. Het is
geenszins de bedoeling van Luther
geweest alles op te ruimen wat aan
de r.k. eredienst herinnerde. Hij wil
de de kerk alleen maar zuiveren.
Uit de eredienst, zoals hij die van
Jongsaf kende, schrapte hij wat hij
in tegenstelling achtte tot de H.
Schrift. Bepaalde misgezangen laat
hij ongewijzigd, in het begin zelfs
in het latijn. Hij had ook niet het
ministe bezwaar melodieën van oude
kerkgezangen over te nemen. Calvijn
zou hier later radicaler zijn.
Toch moeten we niet vergeten dat
ook de calvinistische kerken één door
lopende lijn hebben gezien vanaf de
apostelen. In de formulieren en ge
beden zijn heel wat stukken over
genomen uit de r.k. eredienst bekend.
Luther heeft de betekenis van het
kerklied al heel spoedig ingezien.
Wanneer hij het over de betekenis
van de kerkdienst heeft, schrijft hij
dat „onze lieve Heer zelf met ons
spreekt door Zijn Heilig Woord en wie
wederom met Hem spreken door ge
bed en lofgezang". Dat is er in het
liedboek voor de kerken nog al wat
liederen van Luther voorkomen, kun
nen we dan ook zien als een van
zelfsprekende zaak.
Na de Luther-liederen vinden we 'n
drietal uit de 17e tot de 19e eeuw.
In andere rubrieken is dit aantal
naar verhouding groter, ook wat de
landen van herkomst betreft. Dit is
de 'tijd der Nadere Reformatie, van
het Piëtisme en van het Reveil, be
wegingen die in Europa en vooral ook
in ons land, diep zijn ingeslagen. In
het gezangboek van 1938 vinden we
er heel wait uit deze eeuwen; trouwens
ook ln de gezangen van de Geref.
Kerken. Het spreekt ook weer van
zelf dat deze drie eeuwen niet over
geslagen kunnen worden. Ze hebben
ook heel wat goede kerkliederen opge
leverd.
Tenslotte vinden we in de rubriek
„Pinksteren" 8 gezangen van dich
ters uit onze tijd. Daarvan hebben 4
een bekende melodie, wat belangrijk
is voor een nieuw gezangboek. Alle
eeuwen door zijn geloof en lied on
losmakelijk met elkaar verbonden ge
weest. Beiden hebben elkaar ook no
dig. En in elke eeuw hebben mensen
getracht met eigen woorden de oude
waarheden van het christelijk geloof
in een lied om te zetten. Waarom
zouden dichters van deze tijd, die
zich hebben ingezet voor dit nieu
we liedboek, niet op eigen wijze hier
van spreken en waarom zouden wij
in de kerk niet met hun woorden
zingen? Wanneer de Here God „ons
hart en gemoed blijde gemaakt
(heeft) door Zijn lieve Zoon" (om
deze woorden van Luther te gebrui
ken) en „wie dit in ernst gelooft,
die kan het biet laten daarvan te
zingen en te spreken, zodat anderen
het ook horen en daartoe komen".
Onder de dichters van deze tijd
vinden we er twee die van rooms-
katholieken huize zijn; Huub Oos
terhuis en Tom Naastepad, beide
geestelijken en beide voortrekkers in
hun kerk wanneer het om vernieu
wing gaat. Ook in andere rubrieken
vinden we gezangen van hen afkom
stig. Onlangs waren we in de kerk
van de abdij van Affligem, dicht bij
Aalst in België. In elke kerkstoel
stak een boekje met ongeveer voor
de helft liturgische gedeelten, terwijl
de andere helft in beslag was geno
men door liederen die door heel de
gemeente moesten worden gezongen.
Daaronder waren heel wat psalmen
in de berijming van ons nieuwe lied
boek en gezangen van onze heden
daagse dichters die zo'n twintig ja
ren hebben gewerkt aan de samen
stelling daarvan. Het was voor ons
een teken hoezeer men in het Neder
landse taalgebied nauwlettend gade
slaat wat er in de protestantse ker
ken van ons land gebeurt en daar
bij aansluiting zoekt.
Luther en Calvijn zijn, meer dan
er wel eens gedacht wordt, bezig ge
weest met de éne heilige algemene
christelijke kerk. Dit nieuwe liedboek
voor de kerken is ook bezig met die
éne, alle tijden en wereld omspan
nende kerk en zouden wij er niet
gezamenlijk van kunnen zingen, bijv.
met de woorden van het Pinksterlied,
gezang 251: Uit alle kerken komen/
wij om U saam./ Gij schrijft door
onze dromen/ Uw grote naam,/ o
God die uit de wolken/ daalt in de
tijd,/ tot licht voor alle volken/ in
eeuwigheid.
S. J. M. HULSBERGEN
WOORD VAN REZINNINC
Tien dagen geleden vierden we
Hemelvaartsdag. Nou Javier
den"? We kregen een extra-vrije
dag, die we op één of andere
manier gebruikt of doorgebracht
hebben. Maar of er voor de mees
te mensen nou veel te "vieren"
was? Hemelvaartsdag is zo'n
beetje de verschoppeling onder de
christelijke feestdagen; wie weet
daar nu een „feest" van te ma
ken, wie heeft daar nu iets bij te
„vieren"?
Dat kan hem zitten in de vra
gen van het wereldbeeld: waar is
de hemel? hoe moet je je een reis
naar de hemel voorstéllen? Zul
ke vragen kunnen voor mensen-
van-onze-tijd een hevige belem
mering vormen om tot "vieren"
te komen. Als u 't goed vindt, wil
de ik het ditmaal over deze we-
reldbeeldvragen niet hebben. Die
problematiek komt in woord en
geschrift wel vaker aan de orde;
bovendien heb ik het idee dat bij
Aflossing van
cle wacht
tal van mensen de weerzin tegen
„hemelvaart" eigenlijk heel ergens
anders zit, veel dieper, veel radi
caler. Ik doel op gevoelens als:
„De hemelvaart betekent dat Je
zus Christus van ons weggegaan
is, dat hij ons in de steek gelaten
heeft. Was hij maar bij ons ge
bleven! Dan zou het op deze we
reld niet zo'n troep geworden zijn,
wanneer hij, de nieuwe mens die
zich voor zijn medemensen geof
ferd heeft èn die uit de dood is
opgestaan, hier onder ons was
blijven meedoen. Dan zou Je ook
met je zorgen en vragen naar
Jezus toe kunnen gaan; hèm zou
je alles vertrouwelijk kunnen ver
tellen, hij zou luisteren zonder
veroordelen of vóóroordelen, hij
zou een uitweg wijzen en bevrij
ding schenken. De eenzame zou
in hem een metgezel vinden, de
bedroefde in hem een trooster.
Maar nu is Jezus van ons wegge
gaan en onbereikbaar voor ons
geworden!"
Is dat zo? Voelt u dat ook zo?
Laten we eens voor een ogen
blik veronderstellen dat Jezus
Christus niet naar de hemel was
teruggegaan, op deze wereld on
der ons was gebleven; laten we
ons een ogenblik indenken hoe
het zou wezen, als Jezus in deze
tijd als medemens op deze aarde
leefde. Hou dat gaan? De mees
ten van ons zouden hem natuur
lijk niet van nabij kennen, want
dat kan niet met drie-en-een-half
miljard mensen. Voor de meeste
wereldbewoners zou Jezus een
verre bekende zijn van het tv-
scherm, op zijn best een figuur-
gewo
tje in de verte op een mass
audiëntie in Rome of Jer®
lem, iemand op een eretril
boven het gewoel van
mensen. Voor de meeste werel
bewoners zou Jezus ook niet vt
staanbaar zijn; op zijn best
hij met Engels of Frans miljo
nen mensen in hun moederts
en nog wat meer miljoenen in
aangeleerde vreemde taal kum,
bereiken, en hoevelen spreken
nou Hebreeuws? Voor de mee
wereldbewoners zou Jezus
iemand van een andere hm
kleur zijn, van een ander
van een andere cultuur..een
vreemde van een krantenfoto,
ïnterviewd in de VIP-kamer
Schipholver en onbereikte
voor de meeste mensen.
Jezus zelf zegt, denkend
zijn hemelvaart (en dan niet i
gefantaseerde Jezus in het
vraaggesprek, maar de échteI
het evangelie van Joha®
hoofdstuk 16)"Ik zeg u
waarheid: het is beter voor
dat ik wegga. Want als ik
wegga, kan de parakleet niet
komen; maar als ik wegga, a
hem tot u zenden".
De parakleet: dat is een i
zinnig Grieks woord. Het bete
kent: advocaat, raadsman, hel; j
èn trooster. Het is Jezus' bet j,
ming voor Gods Hei r
Geest, God-zoals-hij-in-mens ai
inwoont, God-in-ons. Jezus
tot ons: „Het is beter voor u
ik wegga, in mijn beperkte lid
melijke gedaante van één Ji
man die Hebreeuws spreekt;
kan God bij u terugkomen in
gedaante van de Geest, die
talen spreekt, die ieder t
troost en leert en leidt en foL
op zijn eigen golflengte, die s K
alle mensen van alle rassen
culturen dezelfde kan zijn".
Dat is de betekenis van Pi:
sterende komst van Gods He] u
Geest is een soort goddelijke
lossing van de wacht. In de r<
stalte van de Zoon, de timn d:
man van Nazareth die zich
de wereld offerde aan het kn cli
is God van ons weggegaan; en
komt hij tot ons terug in
stalte van de Geest, de parah rd
de raadsman en trooster, die
alle mensen dezelfde is en wil
zijn. Nu spreekt God tot u ii:
Nederlands, door de mond van
uw eigen pastor die morgen
u predikt in uw eigen parod >l
kerk, en door de mond van
eigen zoon die vanavond na
maaltijd uit de jeugdbiibel vo
leest, en door dit stukje ln
kra/nten op soortgelijke i
nier spreekt hij tot alle men
in hun eigen taal en levens- J
vorm. Pinksterfeest vieren is: g
luisteren, en dan blij tot elk Z|
zeggen: „We horen in onze ei jjC
taal de grote daden van Gi
DS J. D tal
Herv. predikant/Oegst? op
lste Pinksterdag
Leiden Herv. Gem.
Hooglandse Kerk 10 u. ds. E. M. Pan-
nekoek, 11.45 u. Oecumenische stu
denten dienst, 5 u. ds. C. v.d. Bergh,
Katwijk a. Zee.
Marekerk 10.30 u. dhr. F. Eenshuls
tra, Scheveningen.
Maranathakerk 10 u. ds. H. J. v.
Achterberg.
Koningskerk 10 u. ds. G. C. Post.
Bethlehemkerk 10 u. dr. K. E. H. Op-
penheimer.
Bevrijdingskerk 9 en 10.30 u. ds. J.
Bovenberg, Herv, Geref. dienst.
Vredeskerk 10 u. ds. C. H. Bijl en ds.
A. J. Lamping.
Ver. Vrljz. Herv. (aula Asserstraat)
10.30 u. ds. M. J. Wagenvoorde.
Eglise Wallone 10.30 u. pasteur D.
Bibs,
Petruskerk (zat.
en 18.30 u.
Lodewijkskerk (zat. av. 7 u.) 9.30,
11, 12.15, 6 en 7 u.
Leonarduskerk (zat.av. 7 u.) 10.45 12
7 u.) 8.30, 9.30, 11 Geref. Kerk 9.30 en 17 u. ds. C.
Tas. Maranatha-school, 11 u. ds. A. d.
Leeuw, Chr. Geref. Kerk 9.30 en 16.30
u. leesd.. Geref. Gem. 9.30 en 18 u. ds.
A. Bac, Vrljz. Prot. 10 u. ln Rem. Kerk
d. heer P. v.d. Laarse, Pinkstergem.
9.30 u. In Concordia dhr. Th. Verwoerd,
Verg. v. gelovigen 9.30 en 17 u. samen
komst in lokaal Nw. straat 27, Bethel
9.30 en 18 u. dhr. J. Modderkolk, RK
Kerk (dorp) zat. av. 19 u. en zon. 8.45,
10 en 11.30 u., H. Mis, Ontmoetings
centrum, zaterdagmiddag 17.30 u en
zon. 10.30 u. H. Mis.
en 7 u.
Oud Kath. Kerk (Zoeterwoudsesin-
gel) 10 u.
Vrije Kath. Kerk (Vreewijkstraat 19
10.30 u.
The English and American Episcopal
Church (Oud Kath. Kerk. Zoeterwoud-
sesingel 50) 7.30 u. Evensong Followed
by ^vestry meeting. Minister: Rev. W.
Aarlanderveen Herv. Gem. 10 u.
ds. G. v. Hoegee, 7 u. ds. T. H. Oosten-
brug te Rijnsaterwoude, Chr. Geref.
Kerk 9.30 u. Dienst des Woords. 7.15
u. ds. D. J. Klein-Onstenk te Maas
sluis. RK Kerk (zat. 7 u.) 7.30 en 10.30
u Ter Aar Domshuis Aardam 9 en 12
Hazerswoude Herv. Gem. 9.30 u.
ds. M. H. Geertsema. 6.30 u. ds. F. A. L.
Franken te Woubrugge, Geref. Kerk
RK St. Bernarduskerk Rijndijk (zat.
7 u.) 9.30 en 11 u.. RK Kerk St. Michae
Rijndijk (zat. 7 u.) 9 en 11.30 u., RK
Kerk der Engelbewaarders Dorp (zat.
7 u.) 8, 10 en 11.30 u.
Academisch Ziekenhuis 10 u. ds. P. lianastraat 9.30 u. ds. J. H. Bogers, 6.
Alphen a.d. Rijn Adventskerk Ju- fJrh1°1onei
nastraat 9.30 u. ris. .T. H. Ropers, fi.30 en 11 u-
J. D. v. Malssen.
Dlaconessenhuis 10.30 u. ds. J. d. Wit.
Oecumenische Werkplaats (Rapen
burg 10) 11.15 u. Samenkomst.
Jeugdkapel Vredeskerk 10 u. mej. A.
M. Lagerwerf.
Jeugdkapel "De Goede Herder" 10.30
U. mej. A. Burggraaf.
Meren wijk 10 u. Oecumenische d.
Radio gem. (Marekerk) 19.30 u. ds.
G. Toornvliet met Bloemendaal on
derwerp: "Vanavond gaat het gebeu-
Katwljk a.d. Rijn Herv. Gem.
Maranathakerk Raadhuistr. 6.30 u. Dorpskerk 9.30 u. ds. I. J. Wisse
ds. M. Hanemaaljer en ds. Fr. D. Jong
Gez. dienst.
Kruiskerk Gouwsluis 9.30 u. ds. M.
Geref. Kerk
Zuiderkerk (Lammenschan3weg 15)
10 u. ds. Kronemeljer, 6 u. ds. Boven
berg.
Petrakerk (Surlnamestraat) 10 u. ds.
Hortenslus, 7 u. ds. Kronemeljer.
Opstandingskerk Pr. Marljestr. 9.30
u. dhr. J. Goedhart te Nieuwkoop Bor-
Gebouw Nabij Van Lennepstr. 9.30 straatT
u. Jeugdkapel drs. G. Molenaar.
Zaal Opstandingskerk Pr. Marljkstr.
1u. Jeugdkapel.
Rijnsburg, 6 u. ds. M. Heymans, Ont-
moetingskerk 10 u. ds. M. Heymans,
6.30 u. ds. J. G. v. Ieperen. Geref. Kerk
Open Hof 9.30 u. ds. D. H. Elderman,
6.30 u. ds. D. H. Elderman. RK Kerk
(Kerkstr.) 72) zat. 19 u. zon. 8, 9.30 en
11.15 u., Mgr. Bskkersschool (Van Lier-
zon. 18 u.
u. Pinksterd. ds. I. J. Walpot.
Oudshoorn Oudshoornseweg 10 u. d
R. Oort.
Herv. Sionskerk Hooftstraat 9.30 u.
JlKlloluo w jds. S. W. Verploeg, 6.30 u. Cand. Geu-
Oude Vestkerk (Oude Vest 133) 10 ze Oegstgeest.
Martha Stichting "Rijnstroom" 10.30 Kerk. ds. Korenhoff v. Heemstede, Ge
ref. Kerk 10 u. ds. Pouwels, 19 u. ds. N.
Korenhoff v. Heemstede ln een gem.
Jeugdd. ln de Herv. Kerk. Chr. Geref.
drs. G. C. v.d. Kamp,
u. ds. C. Hattlngh, Zuld-Afrlka, 5
Hortenslus.
Beloftekerk (Robijnstr.) 10 u. ds. S.
Oegema, Oegstgeest, 5 u. ds. C. Hat
tlngh.
Bevrijdingskerk (Arent Bruunstr)
9 en 10.30 u. Gez. dienst m. Herv., 5 u.
ds. S. Oegema.
Huize "Groenhoven" 13 u. ds. Maas
kant in alle dienst voorb. H. Av. maal.
Gezinsdiensten "Jeugdhaven" 10 u.
"De Mirt" dhr. De Jong, 10 u. "Het
Mierennest" ds. De Heer.
Merenwijk 10 u. Gez. dienst Pastor
Van Well.
Geref. Gem. 10 en 4.30 u. ds. Bogaard.
Geref. Kerk (vrijgem.) 10 en 5 u. ds.
J. v.d. Haar.
Chr. Geref. Kerk 10 en 5 u. ds. ear
lier (bed. HA).
Baptlstengem. (Oude Rijn) 10 u.
ochtenddienst (woensd. 8 u. bijbelstu
die).
Evang. Luth. Gem. 10.15 u. ds. J.
Doopsgez. gem. (Lokhorstkerk) 10 u.
ds. H. van Bilderbeek 10 u. t n
Dager des Hells 10 u. heillgendienst straat 240 9,
7.30 u verlossingssamenkomst.
Kerk 10
RK Kerk St. Martlnuskerk, Eucharis
tievieringen zat. 19 u. Jongerenmis, zo
8.30 en 10 u. Hoogmis, 11.30 H. Vorm
sel, 17.30 u. en 19 u. Lof, St. Jozefkem
Eucharistievieringen zat. 19 u. zon. 8.30
10 u. Hoogmis en 11.30 u., Kapel
emswaard, Eucharistievieringen
zat. 19 u., zon. 8 en 10 u. Hoogmis.
Katwijk a. Zee Herv. Gem. Nwe.
Kerk 10 u. ds Jac. d. Vos v.a. 9.45 u.
zingen v. pinksterliederen, oppasdienst
6 u. ds. C. Treure, Oude Kerk 10 u. ds.
J. Catsburg, oppasdienst. 6 u. ds. L.
Boer, Ichtuskerk 10 u. ds. C. v.d.
isd. 5 u. ds. P. E. van OoUen
jeugdd. 4.45 u. samenzang,
Pniëlkerk 9.30 u. ds. L. Boer. oppasd..
6 u. ds. J. Catsburg, Gr. van Prlnste-
rerschool. 10 u. ds. A. Vink, Zeehospi-
Herriërke'rk'Ten Harm^nstr ~9 tlum (Longkllnlek) 8.45 u. ds. J. Cats-
t .t j t 7.<o1r.»nhii<c "OoorHnlr." O 11 He
10.30 u. ds J. Vos. 6.30 u. ds N. J.
Goede Herderkerk Ten Harmsenstr.
9 u. ds. J. Vos, 10.30 u. ds. J. Vos en
6.30 u. ds. N. J. M. Hoogendijk gez. d.
met Geref. m
Rldderveld "De Bron Troubadour- Bloemswaard, Eucharistievieringen
weg Benedenkerk 9 u. ds. N. J. M. Hoo- - -
gendljk, 10.30 u. ds. N. J. M. HoogendiJ
met m.m.v. koor Onderweg 6.30 u. ds.
J. Vos Gez. dienst m. Gerf.
Geref. Kerk Maranathakerk Raad-
hulsstr. 10 u. ds. A. Borman, 6.30 u. ds.
Fr. d. Jong en ds. M. Hanemaaljer.
Salvatorikerk W. d. Zwijgerlaan 10 rio v
U. ds. M. v. Harmeien, 6.30 u. d. in de
Opstandingskerk. ultTPernis. jeugdd. 4.45u.
Opstandingskerk Pr. Marljestr. 6.30
u. ds. J. Bogers en ds. A. Borman.
Alphen a.d. Rijn Noord De
burg, Ziekenhuis "Overduin" 2 u. ds.
J. G. v. Ieperen. Wijkgebouw "De Hoek-
'n?URronUWidderveld Troubadourwee steen" 10 u. Dovend., Geref. Kerk Vre-
iinaoii ïtï NT m HSSÏdlik I deskerk 9.30 u. ds. R. d. Vries 5 u. ds.
10.30 u. ds. N. J. M. Hoogendijk. b a Halsema. Triumfatorkerk, 9 an
u. ds. J. Vos.
Geref. Kerk (vrijgem.) Kantine So
ciale Werkplaats.
Oud Geref. Gem. Kerkgebouw Hooft
raat 240 9.30 en 4 u. leesd.
Rem. Geref. Gem. Van Mandersloo-
u. ds G. v. Halsema 5 u. ds R. d. Vries,
Chr. Geref. Kerk 10 u. ds. H. C. v.d.
Ent. 5 u. ds. H. C. v. d. Ent Geref. Kerk
Chr. Science (Steenschuur 6) 10.30 straat 11 u. ds. Bongaertz.
u. Holl. dienst. Baptisten gem. Triomfator kerk
Evang, Chr. Qem. (Middelstagr.) 10 lenmeTtggsX. QrlJ telnttraat gSto
u. dhr. Dikkes.
Nw. Apostolische Kerk (H. Rijndijk
24) 9.30 en 4 u (dond. 8 u.).
Geref. Gem. In Ned. (Koningskerk)
11.30 en 5.30 u. leesd.
Zendingswerk Middernachtsgroep.
Zoetenvoudseslngel 21, 6 u. dhr. v.d.
Keur 7.30 u. bandrecorder.
Kerk v. Jezus Chr. van de Heiligen
der laatste dagen (Steenschuur 6)
10.30 u.
7 u. ds. J. Waagmeestar, Geref. Gem.
(Remlsestr.) 10 u. 6 u. St. A. Moerker
ken, "Volle Evangellegem. Katwijk"
Leger des HeUs Corn. d. Vlamingstr.
10 en 7.30 u.
RK Kerk St. Bonifacius (zat. 7 u.
8.30 en 10 u. Lat. koorzang (Brückner
11.30 u. Jongerend. W. Happel Pred. J.
Velthuijse.
RK Pius X kerk (zat. 7 u.) 9, 10.30
u. met koorzang 11.46 en 17.30.
De RK H. Geestkerk De Bron (zat.
18.30 u.) 9. 11 u. met Lat. koorzang
Pred. J. Seijsener.
Sportlaan, Katwijk,
bijeenkomst voor belangstellenden,
u. Universele eredienst.
Leiderdorp Herv. Gem. Dorpskerk
RK Kerk zat. 7 u. in de Schepplngs-
kerk Eucharistie voor-viering van het
Pinksterfeest, Jongerenmis m.m.v.
now, Q Qrt av, ft r-uilUal/Crieeoi/, ouugcicuuwa uxou.v.
Opn'.f Ofl'm 910 u jongerenkoor en combo Hoogfeest v.
Evang. Centrum (Zhlslngel 2 10 u. u. ds. d. Dikken, Qeml. oem. y_ju u. pinksteren. Eucharistie vieringen om 9
Evang. J. Zijlstra, dlnsd. a 8 u. evang. leesd. en 19.30 u. ds. Bogaard van Lei- en 12 u Qm 10.30 u. feestelijke Hoog-
J. Zijlstra. den. miS_ Dames- en Herenkoor zingt de
RK Kerk H. Antonius (zat. av. 7 u.) Mtssa v. Perosl. Verder Ned. liederen.
Herv. Gem. 9.30 u. ds.
J. H. d. Vree, Geref. Kerk 9.30 en 7 u.
ds. Jos G. Los, RK Kerk (zat. 7 u.) 7.30
9.30 en 11.!5 u.
Lisse Herv. Gem. Grote Kerk 10
u. ds. J. v.d. Velden, 19 u. ds. Brons
geest v. Den Helder, Jeugddienst, Pau-
luskerk 10 u. ds. Reijenga v. Leider
dorp, Geref. Kerk 10 en 19 u. ds. H. D.
d. Wit, Chr. Geref. Kerk 10 en 16.30 u.
ds. D. H. Blesma, Geref. Gem. 10 en 16
u. ds. D. Hakkenberg, Geref. Kerk
prln6essestraat10 u. eredienst, 14.3U
u. ds. Ophoff, Openb. bel. des Geloofs
Geref. Kerk (Salvatori) 9.30 en 17 u.
ds, J. J. Verleur, Oud Geref. Gem.,
Aktie Kruistochten Nederland maand,
av. 8 u. ds. Gravendeel in Welkom, St.
Agatha parochie zat. av. 19 u. Eucha
ristieviering, zon. 10. 11.30 en 19 u. H.
Mis. Dependance Poelpolder zat. av. 19
u. Eucharistieviering, zond. 10 u. Hoog
mis, 11.30 u. H. Mis, Maria Parochie
av. 19 u. Eucharistieviering, zon. 8.30,
Hoogmis, 10.30, 12 en 17.30 u. H. Mis.
H.H. Engelbew. Parochie, zat. av. 19
u. Eucharistieviering, zon. 7.30 u. H.
Mis, 9.30 u. Hoogmis, 11 u. (met kin
dercrèche) en 17.45 u. H. Mis.
Nieuwveen Herv. Gem. 9.30 u. ds.
Joh. Stehouwer te Alphen a.d. Rijn,
7 u. dr. C. Oosterhuls te Amsterdam,
Geref. Kerk 9.30 u. drs. A. Hofman te
Amstelveen, 7 u. drs. C. Oosterhuis te
Weesp Gez. dienst in Herv. Kerk, RK
Kerk (zat. 7 u.) 9, 10.45 en 5 u.
Nieuwkoop Herv. Gem. 9.30 u. ds.
G. v. Doorn, 6.30 u. ds. d. Bruyn te
Opijnen, Geref. Kerk 9.30 u. ds. Fr. d.
Jong te Alphen a d.d. Rijn, 6.30 u. d3.
Koekoek te Waddinxveen, Chr. Geref.
Kerk 9.30 u. Dienst des Woords, 2.15
u. ds. H. C. v.d. Ent te Katwijk a. Zee,
Rem. Geref. Gem. 10 en 10 u. ds. Pool-
Bast, RK Kerk (zat. 7 u.) 7.30, 9. 10.45
Noord wijk Geref. Kerk 10 u. Vin-
kenlaankerk ds. C. Warner, 11 u.
Stichtlngskerk ds. C. Warner, 10 u.
Hoofdstraatkerk ds. J. Bosman, 19 u.
Hoofdstraatkerk ds. D. Keuning (Gem.
dienst). 17 u. Vinkenlaankerk dr. J. G.
B. Jansen (Gem. dienst). 10 U. Sole
Mio Cand. R. Blauw., Herv. Gem. 10.30
u. Vinkenlaankerk dr. J. G. B. Jan-
u. De Rank (Golfbaan) Geref. Bond
Hr. K. Visser (Gouda), 3.30 u. De Rank
(Geref. Bond) ds. C. v.d. Bergh (Kat
wijk), 19 u. Geref. Kerk Hoofdstr. ds.
D. Keuning (Gem. dienst), 19 u. Vin
kenlaankerk dr. J. G. B. Jansen (Gem.
dienst), Prot. Bond. 10.30 u. Duinword-
school Huls ter Dulnstr. Pred. nog on
bekend, RK Ker St. Jeroen zat. 16 u.
kapel kerkhof, 19 u. Av. mis (met zang
zon. 8 u. H. mis (zonder zang), 9.30 u.
Hoogmis, 11 u. H. mis (zonder zang),
12.15 u. H. mis (zonder zang), Maria
ter Zee 7.30, 9 u. hoogmis, 10.30 Holl. g
zongen, H. mis 12 en 19 u.
Noordwijkerhout Herv. Gem. 9 u.
ds. J. Streefland, 10.30 u. Cand. Blauw
uit Den Haag, 10.30 u. in de Zilk, aula
RK meisjesschool ds. J. Streefland. RK
Kerk St. Jozef zat. av. 7 u, 8, 10. 11.30
en 19 u.. St. Viktor zat. av. 7 u. 8, 9.30,
11 en 18 u., Kapel St. Bavo 8.15 en 9.30
u., Kapel Sancta Maria zat. av. 7 u.,
8.45 en 10 u., H. Hart in de Zilk zat. av
7 u. 9.30, 10 en 11.30 u.
Oegstgeest Herv. Gem. Wllllbrod-
kerk 9 u. ds. Irik 10.30 u. ds. A. P. v.d.
Broek en ds. Irik, Pauluskerk 10 en
19 u., Gem. centrum ingang Wijtten-
bachweg 10.30 u. ds. V. Buuren uit
Wassenaar, 19 u. ds. P. Jansen uit Sas-
senheim, Oecumenische d. voor bereid
door Jongeren, Geref. Kerk 10 u. ds.
Heemskerk 7 u. Oecumenische Jonge
ren d. in Gem. centrum Lljtweg, Ver.
Vrijz. Herv. 10 u. ds. v. Buuren, Was
senaar, Geref. Kerk (vrijg. bulten
verb.) 8.45 en 2.30 u., RK Kerk (zat. av
7 u.) 9, 11.30, 12 en 6 u„ Bonaventu-
rakapel (zat. av. 6.30 u.) 8, 10 en 11
u„ Haagse Schouw (zat. av. 7 u.) 9.30
en 11.80 u.
Oudewetering Herv. Gem. 9 u. ds.
Lalleman, 6.30 u. zie Geref. Kerk, Ge
ref. Kerk 9.30 ds. Czlrla en 6.30 u. ds.
Lalleman Gez. dienst, Rem. Geref.
Gem. 10 u. dhr. F. H. Fockema An-
dreae, RK Kerk Meerkreuk (zat. 7 u.)
8.15, 9.45, 11.30 en 7 u.
Rijnsburg Herv. Gem. Grote Kers
9.30 u. dr. G. d. Ruiter. Scheveningen,
5 u. ds. H. van Niel, Bethelkerk 9.30 u.
ds. H. v. Niel, 5 u. ds. Jac. v Dijk uit
Monster, Geref Kerk Petrakerk 9.30 u.
ds. Baayen (met medew. v. het kerk
koor) 5 u. ds. Bijleveld, Immanuël-
kerk 9.30 u. ds. Bijleveld, 5 u. ds. v.d.
Linde, Maranathakerk 9.30 u. ds. v.d.
Linde, 5 u. ds. Baayen (met medew. v.
het kerkkoor), Camping "Koningshof"
10.30 u. dhr. H. Binnendijk. Evang. Chr
Gem. mavoschool Noordeinde) 10 u. ds.
Agtereek m.m.v. familie De Gier (zang)
RK Kerk (tuinbouwschool), zat.av. 7
u.) en zon. 10.30 u.
Rijnsaterwoude Herv. Gem.
u. Dienst des Woords, 2.15 u. ds. G
xw te Schevi
7 u.) 7.30, 9.30
Sassenhelm Herv. Gem. 9 en 10.30
u. ds. A. Westra (10.30 u. H.D.) 17 u.
(in Geref. Kerk) Gez. dienst ds. J. D.
te Winkel en ds. A. Westra, Geref. Kerk
9.30 u. ds. J. D. t. Winkel. 17 u. Gez.
dienst ds. J. D. t. Winkel en ds. A. Wes
tra, Chr. Geref. Kerk 10 en 17 u. ds.
L. S. d. Boer, Ned. Prot. Bond 10.30 u.
ds N. R. Hefting te Nijmegen, RK Kerk
St. Pancras (zat.) 19 u. H. mis, 20, 8,
9.30, 11 en 17.30 u., H. missen, H.H.
Engelbew. (zat.) 19 u. woordmis, 20. 7.
9.30, 11 en 17.45 u. H. missen.
Valkenburg Herv. Gem. 10 en 6.30
u. ds. G. Zonneveld, Geref. Kerk 9.30
en 5 u. ds- H. Rooze.
Voorhout Herv. Gem. 10 u. dhr. A.
W. Berkhof uit Leiden, RK Kerk St.
Bartholomeus 19 u. av. mis H. missen
7.30, 9 (hoogmis) 10.30. 11.45 en 17.30
u. (av. mis).
Voorschoten Herv. Gem. Dorps
kerk 10 u. ds. v.d. Schoot H.D., 19 u.
De Werf 10.45 u. Jongeren d.,
Kerk. 9 en 10.30 u. ds. d. Zeeuw en 17
u. ds. Reedijk (Jeugdd.), Geref. Kerk
Vrijgem. 8.30 en 15.15 u. ds. Deddens
uit Rijnsburg, Rem. Doopsgez. Kring
Cultureel Centrum 10.30 u. ds. d.
Zeeuw uit Utrecht.
Waddinxveen Herv. Gem. Brug-
kerk 9.30 u. ds D. v. Vliet, 6.30 u. ds J.
v.d. Heuvel, De Hoeksteen. 9.30 u. ds.
J. v.d. Heuvel 6.30 u. ds. B. Oosterom,
Bethelkerk 9.30 u. ds. J. Broekhuis te
Schoonhoven, 5 u. ds. D. v. Vliet, Im-
Krulskerk 9.30 u. ds. J. E. Brederveld,
Leiden, 5 u. ds. D. J. Modderaar, Ont-
moetingskerk 10 u. ds. D. J. Modderaar
5 u. ds. A. C. Mooy te Gouda, Rem.
Ger. Gem. 10 u. ds. G. A. Hooykaas,
Chr. Afgesch. Gem. 9.30 en 5 u. ds. A.
P. Verloop, Oud Ger. Gem. in Ned.
Zuidkade 158, 10 en 6.30 u. leesd., RK
Ontmoetingskerk 8.30, 11.45 en 6.30 u.
(zat. av. 7 u.), St Victorkerk 10 u. (zat
av 7 u.).
Warmond Herv. Gem. 10 u. ds. A.
J. d. Tonkelaar, bediening H.D. met
medew. van het kerkkoor.
Wassenaar Herv. Gem. Dorpskerk
10 u. dr. Th. C. Frederlkse, 4.30 u. geen
dienst, 7 u. ds. E. F. Vergunst, Capelle
a.d. IJssel, Klevietkerk 9 u. Jeugdkapel
Jeugdkapel (11 t/m 13 Jaar), 10 u.
Prof. dr. J. W. Schulte Nordholt en ds.
J. T. Wlersma, Messiaskerk 10 u. ds. J.
A. G. v. Zanten, Dorpscentrum 9.30 u
Kand. W. v. Laar, Rhenen, Geref. Kerk
Dorp 10 en 7 u. ds. v.d. Meulen, Kol-
lekte zending, 10 en 7 u. ds. Bech Ned.
Prot. Bond 10.30 u. prof. dr. P. A. H. d
Boer uit Oegstgeest.
hart Nieuwkoop Gez. dienst in Geref.
bkerk. RK Kerk (zat. 7 u.) 7.45 u. en 9
u. en 10.45 u.
Zoeterwoude Herv. Gem. 10 u. ds.
Schoch, S. L. Schark. RK St Janskerk
Zuidbuurtseweg (zat. 7.30 u.) 7.30, 10
en 11 u., RK Chr. Dienaarkerk (zat. 7
u.) 8.30, 10, 11.30 en 6 u., RK Kerk
Meerburg (zat. 7 u.) 8.45, 10.30, 12 en
6 u.
Zwammerdam Herv. Gem. 10 u.
ds. P. A. Lefeber te Alphen a.d. Rijn,
6 30 u. ds. R. Oort te Oudshoorn, Ge
ref. Kerk 9.30 en 6.30 u. ds. L. Zwaan
te Zwljndrecht, Rem. Geref. Gem.
geen 9.30 u. ds. Bongaertz, RK Kerk
(zat. 7 u.) 8, 10, 11.30 en 5.30 u.
2 de Pinksterdag
Leiden Herv. Gem. Marekerk
10.30 u. ds. H. v. Niel, Rijnsburg.
Aarlanderveen Chr. Geref. Kerk
9 u. Dienst des Woords, RK Kerk 7.30
en 10.30 u„ Ter Aar Dorpshuis Aar-
dam 9 en 12 u.
Alphen a.d. Rijn Herv. Gem. Op
standingskerk Pr. Marljkstr. 9 u. ds.
P. A. Lefeber.
Oudshoorn Hev. Sionskerk Hooftstr.
9.30 u. ds. S. W. Verploeg.
Geref. Kerk (Vrijgem.) Kantine So
ciale Werkplaats.
Chr. Geref. Kerk Jeruzalemkerk
Grijpensteinstraat 9.30 u. ds. H. C. v.d.
Ent te Katwijk a. Zee.
Oud Geref. Gem. Kerkgebouw Hooft
straat 240 9.30 en 4 u. leesd.
Baptisten Gem. Triomfatorkerk Mo
len werf straat.
Boskoop Geref. Kerk (Herv. en
Geref.) 9 u. ds. v.d. Tas en ds. A. d.
Leeuw, Chr. Geref. Kerk 9.30 u. leesd.
Geref. Gem. 9.30 u. ds. A. Bac.
Hazerswoude Herv. Gem. 9.30 u.
Gem. dienst met Geref. in Geref. Kerk
ds. Blink en ds. M. H. Geertsema, Ge
ref. Kerk 9.30 u. Gem. dienst met Herv.
zie voorgaande opgaaf. RK Kerk St.
Bernarduskerk Rijndijk 10.30 u., RK
"tijndijk
RK Kerk der Enge]
11.30 u.
Hillegom RK Kerk St. Martlnus
kerk Eucharistieviering 8.30, 10 u. H.
mis. 11.30 u 12.45 u.
Hoogmade RK Kerk 9 en 11 u.
Leiniuiden Herv. Gem. 3 u. nam.
Openlucht d. op de Camping "De
Drecht" ds. D. Braam te Haarlemmer
meer Oostzijde, RK Kerk 7.30, 9.30
en 11.15 u.
Katwijk a. Zee Herv. Gem. Nwe.
Kerk 10 u. ds. C. Treure, Pniëlkerk
9.30 u. ds. Jac. d. Vos, Geref. Gem. (Re-
misestr.) 9 u. Stud. C. G. Vreugden-
hil v. Zoetermeer, Chr. Geref. Kerk 9
u. ds. H. C. v.d. Ent.
Katwijk a.d. Rijn Herv. Gem.
Dorpskerk 9.30 u. ds. A. v. Buuren, v.
Wassenaar.
Valkenburg Herv. Gem. ds. H.
Rooze gez. dienst.
Leiderdorp RK Kerk H. Missen
om 9 en 10.30 u. de mis van 12 u. ver
valt.
Llsse Herv. Gem. Gr. Kerk 9 u. ds.
J. v.e. Velden, Chr. Geref. Kerk 10 u.
ds. D. H. Blesma, Geref. Gem. 10 u. ds.
D. Hakkenberg, Oud Geref. Gem. 9.30
u. leesd. 17 u. ds. v. Prooijen v. Stave-
RK Kerk 9 en 10.45 u.
Nieuwveen Herv. Gem. 9.30 u. ds
J. Kaal, 7 u. ds. C. Oosterhuls te Am
sterdam, RK Kerk 7.30, 9 10.45 en 7 u.
Het orgel in de herw#ff5^
kerk van Voorhout.
Noordwijk Herv. Gem. 10
Rnak (Geref. Bond) Prof. dr. C.
land (De Bilt), Geref. Kerk
19 u. ds. D. Keuning Gem. P:
zang d. m.m.v. koorzang. RK 8
ria ter Zee 7.30, 9 hoogm. 10.30!
gezongen H. mis. geen missen
en 19 u.
fi
Sassenhoiiu Herv. Gem.
A. Westra.
RIJnsbilrg Herv. Gem. Gros
9.30 u. dr. C. Bezemer uit Sctj
gen, Geref. Kerk Immanuëlken
Zangdienst met medew. van M
Rijnsaterwoude Herv. Gt
u. ds. T. H. Oostenbrug, RK KB
9.30 en 11.15 u.
Valkenburg Herv. Gem. 10
Rooze, gez. dienst.
Voorschoten Herv. Gem.
Hell 10 u. ds. v.d. Geest.
Waddinxveen Herv. Geo.
kerk 9 u. ds. J. d. Dikken te
zen, Oud Ger. Gem. in Ned
de 158, 10 u. leesd., Chr. Afged
10 u. ds. A. P. Verloop, RK
torkerk 10 u., Ontmoetingskert'
Woubrugge Geref. Kerk
gecomb. zangdienst.
Zevenhoven RK Kerk M
