VRIJ SPEL
VOOR
BEDRIJFS
SPIONNEN
ilastra bouwt
icht voor
ertig miljoen
Slimme Cornelis Verolme
kocht zoetjesaan hoog
gekwalificeerd personeel
weg bij Wilton en kreeg
de Argentijnse opdracht
De Karei Doorman, eens de trots van onze marine.
5 JAAG Het vliegdiekschip
Doorman" vergane glo-
i de Koninklijke Marine
in onderhoud en re-
bij Wilton Fijenoord. Dat
ot de slimme Cornelis Ver
ser, want er waren miljoe-
iee gemoeid. Daarom kocht
netjes aan een aanbal vaklui
lil ij Wilton die alle kneepjes
t schip kenden. Toen op 14
1968 de wat aftands ge-
„Karel Doorman" aan Ar-
ië werd verkocht zag Ver
arm ajn kans schoon. Hij kreeg
dat de opknapbeurt die
iegdekschip voor de over-
ondergaan, aan hem
egund. Hij bezat immers de
how".
ine heeft waarschijnlijk
onwettigs gedaan, maar
nier waarop hij Wilton een
tie wordt in de industrie wel
vorm van bedrijfsspionage
Of als een randver-
|d. Want het wegkopen van
iceerd personeel is na-
iets heel anders dan het
stelen van bedrljfsgehei-
de concurrent,
laatste komt in ons brave
en georganiseerd
Vrijwel elk bedrijf van
't wat dat betreft boter
Daarover is iedereen
I eens: de concurrent spio-
■iat is duidelijk. Moeilijker is
feitelijke bewijzen te krij-
gevallen waarbij laborato-
markt- of reclamegeheimen
iestolen. Het bedrijfsleven
als men daar naar vraagt,
zwijgzaam. Wie kaatst moet
de bal verwachten
:h alle zaken die aan het
omen verdwijnen regelrecht
in de doofpot. Bedrijfsspionage is
namelijk in Nederland en trou
wens in de meeste landen ook
Juridisch een schimmige zaak. „Een
zwakke plek in het wetboek van
strafrecht", zegt een deskundige die
niet met name wil worden genoemd.
„Want", voegt hij er aantoe, „de
mazen in de wet zijn te groot. De
wet kent zelfs het begrip spionage
niet".
Ook een leek kan dat beamen, als
hij er het wetboek van strafrecht
op naslaat. Artikel 273 zegt alleen:
„Hij diie opzettelijk aangaande eene
onderneming van handel of nijver
heid bij welke hij werkzaam is of
geweest is, bijzonderheden waarvan
geheimhouding is opgelegd, bekend
maakt, wordt gestraft met gevange
nisstraf ten hoogste zes maanden of
geldboete van ten hoogste twaalf
honderd gulden".
Op een gestolen papier moet dus
confidentieel of vertrouwelijk staan.
Anders kan alleen diefstal van oud
papier ten laste worden gelegd.
Maar welk bedrijf stempelt alles?
Toch kan ook een stuk papier dat
geen topgeheimen bevat gewone
facturen bijvoorbeeld voor de
concurrent goud waard zijn. Of een
foto. En wat heet opzettelijk? Om
maar te zwijgen van de sanctie die
er wordt gesteld op zaken waarmee
miljoenen gemoeid kunnen zijn.
Pabrikanten en Juristen kijken
daarom met grote belangstelling uit
naar een zaak die mogelijk binnen
kort toch voor de rechter komt. in
het lieve, Limburgse stadje Thorn
heeft de heer J. Tonnaer, eigenaa.
van de machinefabriek Tonnaer bv,
een 34-Jarige tekenaar uit zijn be
drijf aangeklaagd wegens bedrijfs
spionage. De politie vond bij huis
zoeking een groot aantal kopieën
van tekeningen van mijnmachines,
offertes en folders van de fabriek.
Fabrikant Tonnaer kwam de teke
naar op het spoor nadat deze teke
ningen had geprobeerd te verkopen
bij een concurrent in Stuttgart.
Het vooronderzoek is nog niet afge
sloten, maar misschien ziet de offi
cier van Justitie er „brood" in. Dat
was niet het geval met de volgende
minder recente affaires die
niettemin als bedrijfsspionage te
boek staan. „Geen namen noemen",
zei onze informant.
Stafemployée van electro-tech-
nisch bedrijf richt eigen fabriek
van bepaalde onderdelen op. Niet
alleen neemt hij vergaarde kennis
mee, maar ook tekeningen die hij
tijdens overwerk onder ogen kreeg.
O Chinezen nemen op de tentoon
stelling „Het Instrument" op de
Utrechtse Jaarbeurs alle folders mee
die ze te pakken kunnen krijgen, en
en passant ook een nieuw instru
mentje.
•Bedrijf merkt bij insohrijving op
de uitvoering van werken dat de
concurrent steeds iets lager zit in
prijs. Een onderzoek wijst aan dat
er een lek zit in de afdeling calcu
latie. De directie bepaalt dat de
verschillende onderdelen waaruit de
prijscalculatie is opgebouwd voor
taan afzonderlijk en in gesloten en
veloppen aan haar moet worden
overhandigd. Daarmee is het lek
gedicht. De dader blijft onbekend.
Een van de weinige zaken die wèl
de rechter heeft gehaald betrof ook
een stafemployée van een eleotro-
technisch bedrijf. Hij maakte het
erg bont. Eerst speelt hij een afne
mer van zijn baas allerlei produkten
erg voordelig toe. Na een poosje
treedt hij bij die afnemer in dienst.
Daar herhaalt hij het spelletje met
een ander bedrijf. Zijn derde werk
gever merkt dat hij tekeningen
snaait en de poort uitsmokkelt met
hulp van een monteur. Met de man
die hij de tekeningen toespeelde
rioht hij tenslotte een eigen be
drijfje op.
Tot een veroordeling is het niet ge
komen. De rechter stelde vast dat
er niet op de papieren stond dat ze
vertrouwelijk waren. Voldoende be
wijs dat de man wist dat ze geheim
waren kon met worden geleverd.
Hoe ver is de internationale be
drijfsspionage al in Nederland door
gedrongen? Doorgaans is het ant
woord: het valt wel mee. Anderen
bestrijden dat fel. Dat er weinig
aan het daglicht komt zegt volgens
hen niets over het aantal buiten
landse bedrijfseksters dat hier
rondspeurt.
De Amerikaan Robert Parr, die zich
zelf uitermate deskundig noemt op
dit terrein en er een boek over
heeft geschreven („De concurrent
spioneert") zegt: „Door zijn ligging,
zijn uitstekende spoor- en luchtver-
bindingen, vormt Nederland een ge
schikt Europees centrum als opera
tiebasis van een industriële inlich
tingendienst. Deze factoren zijn van
invloed geweest bij de beslissing
van de Japanners om als plaats
voor hun eerste moderne hotel in
Europa Amsterdam het Okura
Hotel te kiezen". Volgens Fan-
opereren er zo'n tweehonderd a
driehonderd professionele spionnen
in Nederland.
Dat bedrijfspionage een wereldom
vattende zaak is wordt de laatste
jaren steeds duidelijker. Grote tech
nische projekten als het Brits-
Franse supersonische verkeersvlieg
tuig Concorde trekken zwermen
spionnen aan. In Franse gevange
nissen zaten er op een gegeven mo
ment meer dan een dozijn die op
heterdaad waren betrapt. De be
langrijkste die in de val liep was de
Rus Sergej Fawlow, directeur van
het Parijse kantoor van Aeroflot.
Door het bespioneren van het Con
corde-project zouden de Russen er
in zijn geslaagd hun supersonisch
spiegelbeeld, de Toepolev 144, eerder
in de lucht te krijgen.
De meesters van het spionagehand-
werk houden kantoor in hoofdste
den van industrielanden als Tokio,
New York, Londen Zurich, Parijs.
Zij gaan vaak vermomd als advo
caat. marktonderzoeker, arbeidsbe
middelaar, financieel adviseur of
privé-detective
De kleine spion, die het vuile werk
moet doen, wordt daarvoor degelijk
getraind. Hij leert om te gaan met
uiterst verfijnde afluisterapparaat
jes, infrarood nachtkijkers, mini-ca
mera's en telelenzen. Maar hij moet
ook wat afweten van het bedrijf
dait hij geheimen moet ontfutselen;
processen, vaktermen, personen,
plattegronden enz. Want soms is de
directie-prullemand of het schrijf-
maohmelint van de baas een betere
verklikker dan een electronische
„luis" in een telefoontoestel.
Bedrijfsspionage is een ingekankerd
begrip geworden. Grote industrieën
als Philips, Shell en Unilever doen
er volgens insiders hard aan mee,
maar hebben ook eigen veiligheids
diensten die de concurrent buiten
de deur moeten zien te houden.
En zolang de mazen in de
wet zo ruim zijn dat er alleen hele
domme visjes in blijven hangen
geldt: vrij spel voor spionnen.
Door
Bram Oosterwijk
iERDAM Voor minder dan
en en beneden de twintig me-
Ite bouwt jachtwerf-eigenaar
fra (47) gèèn schepen: „We
zo'n veertig Jachten in op-
Mlemaal voor het buiten-
Nederland is er niet één
schip betalen kan". En over
ote top-order die hij heeft
fhaald het grootste en
Kueuze motorjacht ooit ter
besteld zegt Glastra:
[blp zal wel nooit meer ge
worden. Dertig miljoen gul-
wil Je? We zijn er heel
mee".
is zakenman én water-
hebber. Hij is eigenaar
naatschappij die machine
apparaten ontwikkelt (in
en hij kocht resp. zeven
laar geleden in Wormerveer
ferdam de Jachtwerven van
Niet om er rijk van te
want: „Een Jachtwerf moet
a's belegging kopen. Jacht-
hebben een inkomen, ze
1 hun brood, maar rijk
bee, dat zit er niet in",
'w noemt hij een puur spe-
b vak, beoefend door men
sen die er gevoel voor hebben. „Wij
wei-ken voor mensen die het varen
met een groot Jacht als hobby heb
ben. Ze geven er veel geld voor uit
en ze willen een perfect schip heb
ben. Wij kunnen zoiets bouwen.
Van een tanker zouden we niets te
recht brengen".
Nederlanders zijn de beste jacht
bouwers ter wereld. Daarom worden
de grote Jachten altijd hier ge
bouwd en daarom kwam die New-
yorkse industrieel voor zijn dertig
miljoen-Jacht ook naar hier, naar
Cammenga, de grootste van al onze
jachtwerven. Glastra: „Die Ameri
kaan heeft kennelijk enkele schepen
gezien die wij gebouwd hebben en
zocht daarna contact met ons. Ik
ben er enkele malen voor naar de
Verenigde Staten geweest en hij is
ook hier wezen kijken. Vorige maand
hebben we het contract getekend".
Glastra maakt de naam van de op
drachtgever niet bekend („daar be
wijs ik de man geen dienst mee").
Wèl een kleine toelichting: „Het is
geen bekend iemand, wel een pret
tige, hardwerkende vent. Een goede
zestiger, die, mede met een dosis
geluk, verschrikkelijk veel geld
heeft verdiend. Een harde werker,
voor wie varen soms öök werken is.
Er komt bijvoorbeeld een telex aan
boord. Het is zijn bedoeling af en
toe enkele dagen met het jacht te
gaan varen, in de Caribische Zee of
de Stille Zuidzee. Hij vliegt dan
met zijn gasten naar de haven
waar zijn schip ligt".
Het record-jacht: een schip van
2.000 ton, negentig meter lang, twee
motoren van elk 3000 pk voor een
snelheid van 23 mijl per uur
een vaste bemanning van dertig
koppen en accommodatie voor twin
tig mensen.
Glastra: „Het schip is een ontwerp
van architect W. de Vries Lentsch
Jr., die al veel jachten voor mij ge
tekend heeft. De inrichting van het
schip komt van een Amerikaanse
binnenhuisarchitect. En die wordt
wel luxueus, Ja. De eigenaar houdt
van semi-modern en van veel hout.
Hij zal het Jacht helemaal volgens
zijn eigen smaak'laten inrichten.
Alles zal tot in de verste perfectie
worden uitgevoerd. Mensen zoals hij
wonen aan de wal ook geweldig na
tuurlijk. Daarom zullen de salons
en de hutten groot en comfortabel
zijn. Aan boord komen enkele bad
kamers, een zwembad, een bar. En
ook technisch moet het schip Af
zijn. Het krijgt stabilisatoren, elek
tronische navigatie-apparatuur. Het
zal wat dat betreft zelfs niet te
vergelijken zijn met welk commer
cieel passagiersschip dan ook".
Het komende halfjaar zullen tien
tallen van zijn personeelsleden al
leen nog maar aan de voorbereiding
van de bouw van het stalen jacht
(met een aluminium opbouw) wer
ken: tekenen, tank-testen e.d. Als
dat gebeurd is, zal het nog tweeën
half jaar duren voordat het
grandioze jacht vanuit een overdek
te bouwloods het IJ-water zal kun
nen inglijden. Dan zullen er 600.000
manuren in het jacht zitten. Ook
dat is een record.
Glastra voor het huidige
(in aanbouw zijnde) re
cord) acht: een schip van
60 meter en 12 miljoen gul
den. Bestemd voor iemand
in Engeland.
I'.!
w'vJÏS
■•tl?
t an
