HERNHUTTERS HEBBEN DE
KERK VEEL TE ZEGGEN
t
I
V
Leven in vrijheid - alle geweld is onchristehjk
B
1
iS
DS. REILING
OVERLEDEN
Kerkdiensten Leiden en omgeving
rz
-
„Voor het eerst sinds 1746 vergadert de Europese vasteland synode van de Hernhutters
weer eens in het Zeister Slot". Niet eens alle Europese gemeenten zijn hier vertegenwoor
digd, want door het IJzeren Gordijn is, ,,naar bekend model", na de laatste wereldoorlog
een splitsing noodzakelijk geworden. De gemeenten in Oost-Duitsland, de DDR hebben
een eigen synodaal bestuur moeten krijgen en zo is de Europese provincie in twee dis
tricten uiteen moeten vallen. In de communistisch geregeerde landen is men maar bang
voor een kerkelijke verbondenheid die reikt tot buiten de grenzen.
ZATERDAG 31 MAART 191|
Het regiem aldaar wil niet te ma
ken hebben met bisschoppen en sy
noden buiten hun gebied. Zo is er
een splitsing gekomen in de Evan
gelische Kerk van Duitsland, hoe
wel men tot het laatst toe aan de
eenheid heeft willen vasthouden en
in dat zelfde lot hebben ook de
Hernhutter broedergemeenten moe
ten delen. In het bericht dat we la
zen in het dagblad Trouw stond er
bij vermeld dat het sistrict in de
DDR wel vertegenwoordigd was "en
nog wel door de predikant uit Herrn-
hut". De vertegenwoordiger uit
TsJ echo-Slowakij ewaar eigenlijk
hun oorsprong ligt, (vandaar ook de
andere naam waarmee de Hernhut
ters wel worden aangeduid: de
Boheemse en Moravische broeders)
heeft geen visum kunnen krijgen.
Aanhang groeit
Die broedergemeenten van de
Hernhutters hebben in ons land, wat
getal betreft, niet veel te betekenen.
Er waren slechts twee gemeenten,
Zeist en Amsterdam—Haarlem.
Doch een beweging behoeft niet al
tijd groot te zijn om van invloed te
wezen. De Bijbel vermaant ons te
recht de dag van de kleine dingen
niet te vergeten, en dat begin was
maar heel klein enkele gezinnen die
zich mochten vestigen op het land
goed Berthelsdorf van de graaf von
Zinzendorf. Zij hebben daar een
nieuw dorp gesticht dat zij Herrn-
hut noemden. Die naam was voor
hen een program. Onder des He
ren hoede wilden zij staan en leven.
Dat gebeurde in het Jaar 1722. De
graaf von Zinzendorf zelf is hun
leider geworden en hij is het die vijf
Jaar later aan de gemeenschap
haar statuten heeft gegeven. In
middels groeide die communauteit
(zo zouden wij haar tegenwoordig
noemen) steeds meer, doordat uit
Bohemen en Moravië steeds meer
deren zich bij hen voegden en ver
der een piëtistische opwekkingsbe
weging uit heel Duitsland mensen
deed toevloeien die zich bij de kolo
nie in Herrnhut aansloten. Wie zich
met de kerkgeschiedenis van de 18e
eeuw bezig houdt zal altijd en over
al met die Herrnhutters in aanra
king komen. Hun beweging is een
van de meest verbreide geworden
en dat niet alleen in Europa. In
1737 had zij in bijna alle protes
tantse landen vaste voet gekregen.
Wanneer we de zendingsactiviteit
van de Hernhutters er bij rekenen,
worden de grenzen nog al wijder. In
de moeilijkste gebied, Groenland,
Labrador, Suriname en andere,
hebben zij zich gevestigd en hoe
wel men oorspronkelijk niet van
plan was een eigen kerk te gaan
stichten, maar veel meer de bedoe
ling had de toenadering tussen de
verschillende kerken te bevorderen,
wat zij zagen als een stuk verwe
zenlijking van de broederliefde, is
het toch tot kerkstichting geko
men, o.a. in Suriname.
Behalve de vijf zelfstandige pro
vincies, ieder met een eigen synode,
hebben deHerahutters de nog twaalf
zendingsprovincies. Dit alleen
reeds wijst op de enorme activiteit
die zij op zeoidingsgebied 'hebben ont
plooid.
Via ons rijksdeel Suriname krij
gen wij er in ons landopverschil
lende wijze mee te maken. Een aan
gezien er nog al wat Surdnamers naar
ons land emigreren, zien we het ge
beuren dat die twee kleine gemeen
ten zijn uitgegroeid tot meerdere. De
900 leden van Zeist en Amsterdam-
Haarlem zijn vermeerderd met ruim
2700 Surinamers. In Rotterdam en
Den Haag zïjn nieuwe gemeenten
zelfstandig verklaard. Ook in 'n aan
tal andere grote steden is men bezig
met gemeentevorming en zo krijgt
kerkelijk Nederland in meerdere ma
te dan dat vroeger het geval was, te
maken met de Hernhutters.
In verschillende opzichten zijn die
Hernhutters belangwekkend in de
kerkelijke historie en dit zowel wat
hun afkomst als ook wat hun verr
dere ontplooing betreft. Hierbij is ook
nog te noemen de idealen van kerk
zon, gemeente-zijn, die hem heb
ben geleid. Prof. H. P. G. Quack
houdt zich in zijn grote werk: „De
socialisten, personen en stelsels" ook
bezig met de Hernhutters. Hij plaatst
hen onder het regüeus socialisme en
wie dit werk gelezen heeft, weet met
welk een warmte hij over hen schrijft.
Zoals we reeds hebben gezegd, is het
begin van de Hernhutters geweest de
komst van enkele families uit Bo
hemen. Moravië. Daar moeten we het
begin zoeken van de beweging. In
Engeland had John Wiclif zich be
zig gehouden met de hervorming van
de keric. Hij verwierp alles wat niet
op de Bijbel gegrond was. Er is één
gebied geweest buiten Engeland waar
de gedachten van Wioliif wortel hetobe
geschoten, ml. in Bohemen en dat
was te danken aan Johannes Hus, die
op 6 Juli 1415 door het concilie van
Konstanz werd veroordeeld en ver
brand. Men kan iemand doden, maar
daarmee zijn zijn gedachten nog niet
de wereld uit. De terechtstelling van
Hus is de oorzaak geweest van grote
beroeringen in Bohemen, waar hij
een nationale figuur was. Vooral ook
onder het volk laad hij zijn i
Het kwam tot een gewelddadig optre
den tegen de kerk. Men begeerde een
andere kerk. Doch daarbij bleef het
niet. Men wi'lde niet alleen aan an
dere kerk waar alleen de wet Gods
zou gelden, maar ook een andere
maatschappij. De wet Gods moet gel
den voor heel het maatschappelijk
leven. Men vroeg om democratische
vrijheid en gelijkheid. Men had daar
over wat wij zouden noemen commu
nistische gedachten en daarmee sloot
men zich aan bij een levenspatroon
dat onder Slavische volken steeds
meer heeft geleefd dan in W.-Europa
Deze revolutie (want dat was het)
na de dood van Hus is in Bohemen
mislukt en heeft tenslotte de heer
schappij van de adel sterker gemaakt.
Maar bij het volk zijn de idealen
blijven leven.
Blijvend is geweest de beweging
van de Boheemse en Moravische
broeders. Zij verwierpen alle geweld
als onchristelijk. Deze broederschap
pen vormden een vreedzame groep,
waar men in apostolische eenheid
wilde leven als een gemeenschap op
bijbelse bodem, voor wie de eerste
gemeente in Jerusalem het voor
beeld bleef. Toen Luther optrad
hebben deze groepen zich bij de
Reformatie aangesloten. Maar ook
dan blijft hun ideaal dat er in de
kerk in de gemeente, voor allen ge
lijkheid moet zijn. Tsjecho-Slowa-
kije is nu een communistisch land
en de kerken die daar zijn hebben
het op het ogenblik verre van ge
makkelijk. Toch is dit het eerste
communistische land geweest waar
een gesprek tussen kerk en commu
nisme is tot stand gekomen. Gezien
die achtergrond van de oude broe
derschappen is dit ook weer niert zo
onbegrijpelijk.
In vrijheid leven
Door de steeds verdergaande
Contra-Reformatie werd het leven
van de protestantse gemeenten in
Bohemen en Moravië steeds meer
bemoeilijkt en zo trokken dan in
172? enkele gezinnen even over de
grens, naar Saksen, om daar in
vrijheid, volgens hun geweten, te
kunnen leven. Zij zijn zich niet of
weinig bewust geweest van hetgeen
zich drie eeuwen tevoren in hun
eigen land had afgespeeld, maar wel
leefden er bil hen bepaalde ge
dachten over kerk en gemeente. Zij
wilden een gemeenschap die werke
lijk een gemeenschap zou zijn en zo
hebben zij Herrnhut gesticht. Van
uit deze kolonie zijn er ander voort
gekomen in ons land te IJselstein
en Zeist, welke laatste nu nog be
staat. Zij kwamen naar ons land als
zendingsmensen. Ze wilden aller
eerst zien of de christenen hier be
reid waren hun zendingsarbeld te
steunen, maar tevens hoopten zij
iets te betekenen voor het geestelijk
leven van ons volk. Zendingsactivi
teit en opwekkingsbeweging gingen
bij hen hand in hand. Via ons land
hebben zij een kolonie een gemeen
schap gesticht in Suriname, in 1735.
Daar was toen reeds een hervorm
de. een waalse en een lutherse ge
meente. maar deze hielden zich al
leen bezig met Europese planters,
ambtenaren en militairen. Zij
kenden geen roeping zich te be
moeien met Indianen en Negers.
Aan de Hernhutters komt de eer
toe dat zij dit wel hebben gedaan.
Zij zijn begonnen met de slaven op
de plantages en onder veel tegen
stand hebben zij dit zendingswerk
doorgezet. Ook met de Bosnegers
(gevluchte slaven) hebben zij zich
bemoeid. Aan de Hernhutters is het
te danken dat er in Suriname een
volkskerk is ontstaan en een gevolg
hiervan is geweest dat. toen in 1863
aldaar de vrijmaking van de slaven
Graaf Von Zinzendorf op
vriens landgoed Berthels
dorf het dorp Hernhwt
werd gesticht.
kwam, dit zonder onlusten verliep
en als een feest gevierd werd
in een grote kerkdienst in
Paramaribo. Toen er nadien uit
andere landen contractarbeiders
kwamen Javanen, Hindoestani, In
diërs. Chinezen) hebben zij ook
deze in hun zendingswerk betrok
ken.
Wanneer we ons ook maar enigs
zins verdiepen in de geschiedenis
van de Hernhutters, wordt het ons
warm om het hart. De gelijkheid
van alle gemeenteleden is een van
hun kenmerken geweest en geble
ven. Alle kinderen hadden bij hen
gelijke rechten op onderwijs. Zelfs
muziekonderricht behoorde daarote
en het is dan ook niet toevallig dat
er in onze gezangboeken menig lied
te vinden is uit de kerkboeken van
de Hernhutters. De opvoeding heb
ben zij gezien als een van de be
langrijkste taken die rust op de
christelijke gemeente. En wat zij
aan zending hebben gedaan, grenst
ER MOET
GEKOZEN WORDEN
Toen Jezus door de Joodse
Raad ter dood was veroordeeld,
moest het vonnis nog bekrach
tigd worden door de bezettende
Romeinse macht, 's Morgens
vroeg, aldus het verslag in het
evangelie, gaat men daartoe met
Jezus naar de stadhouder Pi-
latus, die tijdelijk in Jeruzalem
resideert. Voor Pilatus blijkt het
een bijzonder moeilijk en lastig
karwei te zijn. Wat interesseert
hem die Jezus? Bij ondervraging
wordt hem wel duidelijk dat Je
zus niet des doods schuldig is.
Moet hij weigeren het vonnis te
bekrachtigen? Maar dan komt
hij in conflict met de Joodse
Raad en daar voelt Pilatus niet
woord van
bezinning
heid om zich uit de moeilijkhe
den te redden. De evangelisten
vertellen ons hoe het de gewoon
te was dat op het feest een ge-
vange werd vrijgelaten.
Er zit Juist iemand gevangen,
die wel bekend was. Zekere
Bar-abbas. Een "rover" vertaalt
de nieuwe vertaling. Een "moor
denaar", volgens de oude verta
ling .Het dichtst bij hert grond
woord zullen we komen met de
omschrijving: oproerling, poli
tieke opstandeling.
Kort geleden was er een bloe
dig oproer geweest. Geen wonder
in een tijd, waarin de politieke
spanningen haast ondraaglijk
werden.
"Wie zal ik u vrijlaten"?
vraagt Pilatus aan het verza
melde volk. Het heeft de keus
tussen Jezus en Bar-abbas. Als
Pilatus meent dat het volk dan
niet zal kiezen voor de opstan
deling, die voor een moord meer
of minder niet afschrikt, ver
gist hij zich!
Als er gekozen moet worden;
dan de man die bereid is erop
los te slaan. De guerrilla-leider.
Ook Bar-abbas had in zekere zin
met het Messianisme te maken.
Maar dan met een zeer politiek
gericht Messianisme!
"Wat moet ik dan doen met
hem die gij de kaning der Joden
noemt"? Zij schreeuwden: Krui
sig hem!
Er wordt tegen Jezus gekozne.
Bijna unaniem. De afwijzing die
wij nu beleven is daarom nieti
vreemd. Evenmin als de poging1
van onze tijd om van Jezus toch
een politieke Messias te maken.
Eén van de redenen van de af
wijzing van Jezus, zoals hij ons
in de bijbel wordt getekend, wel
licht de belangrijkste reden,
wordt ons reeds in de Nieuw-
Testamentische geschriften ge
noemd. Jezus en zijn bood-j
schap zijn ons een ergernis. Jel
stoot Je eraan. Er wordt geen'
rekening gehouden met onze'
belangen, onze verlangens en on
ze vragen.
Bar-abbas wordit gekozen. Je
zus wordt afgewezen.
Het zal toch wel geen toeval]
zijn dat mensen dikwijls
kwaad worden wanneer ze alleen
reeds van de naam van Chris
tus horen. Die kwaadheid zal
niet uitsluitend het gevolg zijn
van de mankementen van de
kerk die dit woord van Jezus
verkondigt.
Toch heeft het zin om ons
juist bezig te houden met dat
wat ons een ergernis is; met wat
wij nooit zouden kiezen.
Wellicht is o:
afweerhouding. Omdat wij
niet willen weten van datgene
Jezus nu zo vervuld
r
Namelijk dat ik, schepsel van
God, hier en nu en met het oog
op het Rijk Gods, met God in
het reine moet komen. Dat is,
volgens Jezus het voornaamste
en daarop is zijn leer en leven,
betrokken tot de dood aan het:
kruis. Als dat nu waar is, zo uj
heel wat in ons leven verande-'
ren; we zouden ook heel anders
tegenover God en onze medemens1
komen te staan. Het zou kun
nen zijn dat u na uw overgave,
in het licht en de ruimte van het
evangelie, pas goed tot uzelf
zoudt komen, met nieuwe moed
en uitzicht.
Keuze veronderstelt ken
nis. Kennis is er pas na de ont
moeting. Waarom zoudt u de tijd
niet nemen om Jezus te ontmoe
ten? Mogelijk dat ook veel gods
dienstige mensen, die menen on
geveer alles reeds te weten, tot
die werkelijke ontmoeting nog
niet gekomen zijn.
E. M. Pannekoek.
Herv. pred-.
Lelden.
„I
[ero
lob
aan het ongelooflijke. Als een ge
meente een predikant heeft, moet
zij ook een zendingsarbeider elders
hebben. Dit was een van hun stel
regels. De Hernhutters hebben de
kerken heel wat te zeggen gehad
en zij doen dit nog doordat zij laten
zien wat een kerk, een gemeente,
kan zijn en doen.
S. J. M. HULSBERGEN.
HENGELO Op 81-jarige leeftijd
is in Hengelo overleden emeritus
dominee Reiling, vele jaren voorzit
ter van de Unie van Baptistenge
meenten. Hy diende de gemeenten
Stavenen, Workum, Nieuw Weerdin-
ge, Hengelo, Rotterdam en Almelo.
d rett\
meel
Ned. Herv. Kerk
Beroepen te Ouderkerk a
stel: W. M. van Schuylenburg tiisati
Steenwljkerwold. ijn
Bedankt voor Rijssen:
Brummelen te Heerden; voor Hoevfl riei
laken: J. T. Cazander te Middelha* end,
Vooi
Geref. Kerken F*'
Beroepen te Wagenborgen:
Groeneveit te Oppenihuizen.
Geref. Kerken (vrijgemaakt)
Beroepen tie Mussel: J. Kraidhoffcers
kandidaat te Zwolle.
Chr. Geref. Kerken
Bedankt voor Zaandam: J. C. 1
Starreveld te Kornhorn.
Geref. Gemeenten
Bedankt voor Rotterdam:
Haaren te Amersfoort; voor Gorin
chem en voor Werkendam: Chr.
de Poel te Yerseke.
van Delft. Zeehospitium (Longkliniek):
'Overdiuln': 2 uur ds J G. van Iepe-
Geref. Kerk: Vredeskerk: 10 uur
Leiden. R. K. kerk (zat. 7 uur) 9.
).45 en 5 uur.
Nieuw Vennep Herv. Gemeente
Sing, 11.45 Oec. stud, dienst, 5.- Ds.
Stolk, Schevenlngen, Marekerk
J. de Jong, Maranatha- seslngel 10
r u. Oud Kath. Kerk (Zoeterwoud-
Bevrijdlngskerk 10.30 Ds. K. Bou-
huys, Vredeskerk 10.- Ds. C. H. Bijl,
7- Gespreksdienst, Ver. Vrijz. Her
vormden (aula Asserstraat) 10.3
carls B. W. de Wit. Egllse Wi
10.30 Pasteur D. Rtbs, Academisch
Ziekenhuis 10.- Ds. P. J.
Jeugdkapel Vredeskerk 10.- Dhr. S.
J. de Groot. Jeugdkapel "De Goede
Herder" 10.30 Dhr. W. Backhuys,
Gemeenschap van Kerken (Meren-
wljk) 10 uur oecumenische dienst
pastoor Van Well.
Geref. Kerk, Zulderkerk (Lammen-
schansweg 15): 10 uur: Ds. De Heer,
5 uur: Dr. Vlijm. Petrakerk (Surina-
mestraat): 10 uur: Ds. C. Warner,
Noordwljk, 5 uur: Ds. Kronemeljer.
Oude Vestkerk (Oude Vest 133): 10
uur: Ds. G. de Zeeuw, Voorschoten.
6.50 uur: Ds. N. Korenhoff, Heemste
de. (Dienst met belangstellenden)
Beloftekerk (Robijnstraat): 10 uur:
Ds. Kronemeljer. 5 uur: Ds. Boven
berg. Bevrljdingsk
(Vreewijkstraat 19) 10.30 u.
Aarlandcrveen Herv. Gem. 10 u.
ds. G. van Hoegee, 7 uur ds. J. de Vos
te Katwijk aan Zee, Geref. Kerk 10 u.
en 7 uur ds. A. Borman te Alphen aan
den Rijn. Chr. Geref. Kerk 9.30 uur
Dien6t des Woords, 7.15 uur ds. D. J.
Klein Schenk te Maassluis, RK Kerk
(zat. 7 uur) 7.30 en 10.30 uur. Ter Aar
Dorpshuls Aard am 9 en 12 uur.
A lp hen aan den R(|n Herv. Gem.
Adventskerk Jullanastraat 9.30 uur ds.
M. Fokkema, 6.30 uur ds. J. H. Bogers
Kruiskerk Gouwsluls 9.30 uur ds. P. A.
Lefeber, Opstandlngskerk Prinses Ma
rl Jkestraat 9.30 uur ds. J. H. Bogers.
6.30 uur ds. M. Fokkema Community- ue iieeuw; o.au
Singing. Gebouw Nabij Van Lennep- Geref. kerk, 9.30
straat 9.30 uur Jeugdkapel de heer C.
Otto. Zaal Opstandlngskerk Prinses
Marljkestraat 6.30 uur Jeugdkerk de
heer Hartwlgsen. Martha-Stlchtlng
"BllniifmMn" Ofl uur Hiwiimpnle
Benthuizen Herv. Gemeente 9.30
en 6 uur ds. Den Dikken. Geref. Ge- io 'uur Ds. H. C.
meente 9.30 uur leesdlenst. 3 v -
Honkoop te Moerkapelle.
Bodegraven Herv. ^gej
r>fi o van Haiw- ds- Q- den Heeten, 4.15 uur dhr Slpke
u. van niuac T o»>»- riorof v.rv flan
Geref. Vrij
Ds.
6.30 uur Ds. W. Balke. Salvatorkerk,
10 uur Ds. G. J. van Embden, 6.30 u.
Ds. W. Balke, 6.30 uur Ds G J van
Embden. Geref. kerk. 10 uur Ds. L.
Buitenhuls, 6.30 uur Ds. B. J. F.
Schoep. Nleuwerbrujg. Treurniet
Leesdlenst. Evang.
Verband), Willem
9.30 uur Kand. C. H. van Gardex
uur Kand. C. H. van Garderen. „Volle
Evangellegemeente Katwijk", Voor
straat 100, 9.45 uur. Soefl-beweglng, U-
nlversel (kerk voor allen), Sportls
1 bijeenkomst
be-
Eredlenst, 6.30
1 ds C. v.d. Tas;
Katwijk;
langstellenden; 4 uur Universele
Gemeente. 10
Ds. De Heer uit Leiden.
Leiderdorp Herv./Geref. Kerk
Dorpskerk 10 uur ds J. P. Hoanef
Hoofdstraatkerk 10 uur ds. G. van Loe-
nen. 6.30 uur ds. A. Geense. Schep-
plngskerk 9.30 en 11 uur ds. A. Geense
(Heilige Doop) 5 uur ds. G. van Loe-
R.K. Kerk Menswording (zat.av.
"Rijnstroom" 20
I. J. Walpot. Oudshoornse- Concordia; Vergadering
R. Oort. Hêrvormde
mist in
gelovi- wj
ref. Kerk 9.30 t
JOB. G. LOS. 7 i
Ge- Maria (zat. av. 7.15 uur) 8.45 e
Slonskerk Hooftstraat 9.30
krek Ten Harmsenstraat 10.30
Ontmoeltngscentrum. ïo.OO
(zaterdagmiddag 5.30) 10.30 u,
Hazerswoude Herv. Gem. 9.3
10 uur: Ds. Bovenberg.' Gezinsdiens- w,rfrfArvpll,
Ta.mriv.atK.n"- in ii Mirt-.- «ïaaerveia.
ten „Jeugdhaven": 10 u.: „De
dhr. De Koning, 10 u.: „Het Mieren
nest": dhr De Jong. Geref. Gem. 10
en 4.30 u. ds. Bogaard. Geref. Kerk
(vrljgem.) 10 en 5 u. ds. J. v.d. TT~—
8 uur zendingsavond) Evang. Luth.
Gem. 10.15 u. ds. J.
Doopsgezinde Gem. 10.:
Bllderbeek. Leger des
helliglngsdlenst 7.30 u. verlossings
samenkomst. Chr. Science (Steen-
schuur 6) 10.30 u. Holl. dienst. Evan
gel. Chr. Gemeenschap (Middelste
gracht) 10 u. dhr. Dlkkes. Nieuw A-
p os toll sc he Kerk (H. RljndUk 24)
.i" Troubadourweg Boven
kerk 9 uur ds. N. J. M. Hoogendljk. 5
uur ds. N. J. M. Hoogendljk en pastoor
Seijsener Oecumenische doopdlenst.
6.30 uur ds. I. J. Walpot Interk. Jonge-
rendlenst. Geref. Kerk. Maranathakerk
ref. Kerk 10
Swierts te Koudekerk. 6.30
gracht) 10 u. dhr. Dlkkes. Nieuw A-
postollsche Kerk (H. Rijndijk 24)
9.00 en 4 u. (don. 8 u.). Geref. Gem.
In Ned. (Konlngskerk) 11.30 en 5.30
u. leesdlenst. Zendingswerk Mldder-
nachtsgroep Zoeterwoudsesingel 21. 6
u. dhr. Van der Keur (dond. 7.30 u.
bandrecorderdienst). Kerk van Jezus
Chr. van de Heiligen der laatste da
gen (Steenschuur 6) 10.30 en 5 u. Je
hova getuigen (Hogewoerd 175) 2.30
u. Vestestraat 39. 10 u. voormi'*',-~
*n 3 u. Plnkstergem. (Oude RljL-
u. dhr A. H. Agtereek. Evangelle-
ds. H. J. Swler*- t
Koudekerk a/d Rijn.
Rldderveld.
"De Bron" Troubadourweg 10.30 ut:
chael Rijndijk (zat. 7 uur) 9. en 11.30.
R. K. kerk der Engelbewaarders Dorp
(zat. 7 uur) 8, 10 en 1130 uur.
Kaag Herv. Gemeente 10 uur
dienst. R. K. Kerk (zat. av. 7 uur) 8
10.00 uur Ds. D. H. Blesma. 4.30
uur Ds Verhage van Den Haag-cen
trum. Geref gemeente 10.00 en 4.00 u.
Leesdlenst. Geref. kerk (Vrijgemaakt)
10.00 en 4.30 uur Erediensten. Geref.
kerk (Vrijgemaakt Bulten verband)
s) Ned. Prot bond Geen dienst.
Aktle Kruistochten Nederland: Maan
dag Gastenhuis Welkom Ds. J. Qra- j
Dependance Poelpolder
Jong. Geref. Kerk (Vrijgemaakt)
H. Elderman, 5.L I
D. H. Elderman. R. K. Kerk St. Jan
de Doper (zaterdag 7.00 uur) 9.30
kerk Molenwerfstraat 10 i
uur ds. H. G. Koekkoek. Leger
Hells Corn, de Vlamingstraat 10
ir. Mgr. Bekkersschool Hoor- q.
rijk aan Zee Herv. Gemeente
- *- r Ds. A. Vink, 6 u.
Kuiper. Chr. Ge-
Zijlsingel 2) 10
u. Stud. Parochie (zat. av. 7 u.)
10.45, 12 en 6 u. Petruskerk (zat.
Ds. J. VroeglndeweiJ, openbare
Gem.
ref. Kerk 9.30 uur Dienst des Woords.
2.16 uur ds. H. C. vd. Ent te Katwijk
- 1 Zee R. K. kerk (zat. 7 uur) 7.30, 9
Haagse Schouw (zat. av. 7 u) 930,
11.30 u
Oude wetering Herv. Gem. 9.30 u.
ds Lalleman. Geref. Kerk I
dienst met medewerking
H. H. Engelbew. parochie
(Zaterdagavond 7.00 uur) 7.30 uur, 9.30
11.00 en 5.45 uur.
9.30 uur Dienst des Woords. 2.15
ds G. Bouw te Schevenlngen. R. K.
kerk (zat. 7 uur) 7.30, 9.30 en 11.15 u
Ds Baayen. Geref. Kerk (vrljge-
der Land. Chr. Geref. Kerk 9.30
en 3 uur ds W. de Graaf. R. K.. Kerk
(Zat.av. 7 uur) 9, 11 en 7.30 uur.
Noordwljk Binnen Herv. Gemeen
te (in geref. kerk) 10.30 uur dr J. G.
B. Jansen (H.D.), 7 uur ds A. L. La-
ir) 8. 9.30, 11 en 12
oord wijk aan Zee Herv. Ge-
nte 10 uur drs A. van Buuren. 5
dr Jansen (De Rank) 10 uur
Lap ré (H.D.) 3.30 uur ds C. v.d.
(Ichtus. Schoolstraat) 10 uur ds
Post te Leiden. Geref. Kerk 10
31) 10.30 u ds. N. v.d. Wall. RK Kerk
St. Jozef (zat
en 7.00 uur. St. Viktor (zat. av. 7
uur) 8.00, 9.30, 11.00 en 6.00 uur. Kapel
8.15 en 9.30 uur. Kapel Sancta
H. Hart van Jezus ln De Zllk,
(zat. av. 7 uur) 8.30. 10.00 en 11.30 uur
Oegstgeest Herv. Gemeente
i RlInlands lyceum 7.30 u. evang..
v.d Brugge RK. Kerk (zat av 7
11.30, 12 en 6.30 u Bonaventura-
gel. Chr. Gemeente (mavo-school)
uur dienst. R. K. Kerk tuinbouwschool
(Zat. av. 7 uur) 10.30 uur.
Rljpweterlng R. K. Kerk (zat.av
7 uur) 7.30. 9 en 10.30 uur.
Sassenheim Herv. Gem.; 9 en
Gesink; Chr. Geref. Kerk; 10 t
Valkenburg Herv. Gemeente 10.00
iur: Ds. G. Zonneveld. Geref. Kerk:
i.30 en 6.30 uur ds Rooze. Geref. Kerk
vrijgemaakt) 9.30 en 5 uur d6. T. R.
Hervormde Gemeente:
Hervormd Gereformeerde
J 8.00 en 19.00 u.)
10, 10.30, li.45 en 5.30 uur.
Voorschoten Herv. Gem. Dorps-
.fs, theol. i
angdlenst.
d. Geest.
Noord-Hofland: 9.45 u. ds. v. d. Schoot
Rijndijk: 10 u ds. Visser uit Eermelo.
De Werf: 10.15 u. Jongerendlenst. Zang-
dienst Dorpskerk Geref. Kerk 9, 10 30
Reedijk. Geref. Kerk (vrij-
Moeder Gods (zat.
d. Heuvel, De Hoeksteen, Esdoom-
kerk: 9.30 u. ds.
D. V. Vliet; Immanuelkerk: 10 u. ds. L.
J. Moderaar. 5
Smit. Chr.
Afgesch. Gam.: 9.30 u. en 5 u. ds. A
P. Verloop. Oud Ger. Gem. in Ned.
R K. Kerk Ontmoetlngskerk
- Herv. Gem. 9.30 i
dr. G. de Ru te Schevenlngen. 7 uu_ I
ds. T. H. Oostenbrug. Chr. Geref. kerk
het Kerkkoor)
ds. A. J. den Tonkelaar (Het Vierde ge
il .30
K. Kerk (zat. av. 7 u.) 8, 10
ds Wisse (Bethelkerk) 9.30
r Lat. koorzang PredJ
J. Seijsener. Volle Evangelie- gemeen
te (Kindervreugd) 10 ur~
Leeu- welj, H. Doop. Groen
Kooten, Kerk 9.30
10.45 e
Nieuwveen Herv. Gem. 9.30 u ds
J. Kaal. 6.30 uur De heer S. v. d. Land
(Jeugddienst] Geref._^ bs Bljleveld. 5
Altaar in de R.K. Kerk te
Voorhout.
(Foto Jan Holvast) 1
lerulen (Zuid) 10 en 7 u. ds Beet
Ned. Prot. Bond (Lange Kerkdam) r
10.30 u. prof. dr. J. v. Goudoever. 1
Kerk H Joseph (zat. av. 7 u.) 9.00, 1!
12.15 u. Goede Herderkerk (zat.
5 u.) 8.30. 10 en 11.30 u.
Woubrugge Herv. Gem. 9.30 en 6-
u. ds. Overgauw, Friezenveen. Geref.
Kerk: 9.30 en 6.30 Kand. Bos Amster
dam. Ned. Protestantenbond ('t oud»
R. K. Kerk (zat.
7 u} 7.45, 9 en 10.45 u.
Zoeterwoude r Herv. Gem. 10 1
Schoch RK St. Janskerk Zuidbuurt-
r ds. J. Maaskant ranathakerk; 9.30 i
Wassenaar Herv. Gem. Dorpskerk
10 u. dr. Th. C. Frederlkse, 4.30 u.
ds. D. J. v. Dijk, Woudenberg. 7 u. ds.
[erv. Gemeente (Gro- j. T. Wlersma. Kievltkerk 9 u. Jeugd-
ds Van Niel. 5 uur kapel (11 t/m 13 Jr.) 9 u Jeugdkerk,
10 u. ds. J.T. Wlersma. Messlaskerk
iiei. uerei. Kerk. io u. ds. J. A. G. v. Zanten. Dorpscen-
Ds Baayen. 5 u. trum 9.30 u. ds. D. J v Dijk, Wouden-
^uëlkerk: 9.30 uur berg Gebouw Shalom 10 u. Jeugdkapel
Ds Hulsman. Ma- (12-14 Jr.). Deylerbuls 10 u. Jeugdkerk
Ds Hulsman. 5 Geref. Kerk 10 en 6 u. ds. Van der
(zat. 7.30 u.) 7.30, 10 i
Christus Dienaarkerk (zat. 7 u)
Zwamraerdam Herv. Gem. 10 t
ds, D. Goudzwaard te Bruintsse, 6.30
dienst. R. K. Kerk (zat. 7 u.j 8, 10,
