toer voor kunsthistorici
SUGGESTIE-BOK VEROUDERD EN LICHTVAARDIG
Lezers schrijven
verstandig.
Ziekenverpleging
Filmfestival
tripverhaal: eerst slecht voor jeugd, maar nu
ABYVOEDING
0OR VIETNAM
Vilitiek en recht
Eend (2)
SCHOON
91
IJDAG 23 FEBRUARI 1973
LEIDEN
Neem Davitamon 10.
Davitamon 10
bevat 10 vitamines.
Precies die
vitamines die u
juist nu broodnodig
hebt.
Davitamon 10.
w et is wel even wennen. Nog niet
lang geleden was één van de
doeltreffende manieren om Je
toorn van Je ouders op de hals
halen het verslinden van strip-
id ialen". Ga toch eens iets behoor-
s lezen", kreeg Je dan te horen.
je dan een studentencon-
s in het LAK-theater gaat be
staan er allerlei universitair
i, jhoolden ernstige woorden over
-3 zo verfoeide Lucky Luke,
Noorman, Heer Bommel en
io maar door te spreken.
el hilderkunst
'och legde de eerste spreker van
reeks die deze twee dagen voor
'i studenten in de kunsthistorie
reedt, drs. R. H. Fuchs, een
htstreeks verband met de schil-
kunst. Ook het "bulletin" dat
het congres is uitgegeven legt
verband. In de inleiding schrijft
Christiaan Jörg: "Het stripverhaal
is als verhaal type vergelijkbaar
met bijvoorbeeld de Trajanuszuil,
fcet tapijt van Bayeux, de marme
ren preekstoel van Nicola Pisano, de
armenbijbels, en de fresco's in de
Sixtijnse kapel, en mét de Holland
se cents en kinderprenten. "Fuchs:
"Ook bij een schilderij hoorde een
verhaal meestal uit de klassieke
oudheid of uit de bijbel. Iedereen
kende dat verhaal, dus het hoefde
er niet bij te staan. In het stripver
haal worden oorzaak en gevolg van
het moment dat Je op het plaatje
ziet interessante gegevens, bij een
schilderij wist men die meestal al".
Yellow Kid"
Het bulletin, dat voor de bezoekers
het congres, waaraan
ne expositie
soort naslagwerk is, geeft een uit
en, ook alweer, weten
Bommel rechts?
Daarnaast worden er over grote
striphelden korte beschouwingen
gegeven. Over het feit, dat Lucky
Luke wel bijna zonder woorden kan,
omdat de plaatjes uitdrukken wat
er gezegd wordt, maar Blueberry
niet, daar is veel meer tekst nodig.
Over de western in de strip, en een
hoofdstuk over de populariteit van
Ollie B. Bommel. Dit is, meldt Henk
Mondria-, een a-politieke figuur, die
evenwel zijn goede start voor een
groot deel te danken heeft aan een
liberale voedingsbodem, Awant een
eenvoudig lachen om jezelf is in de
linkse hoek niet waarschijnlijk".
Waarmee de bolle heer van stand
dan eens temeer een raadselachtige
figuur wordt. Is een "heer van
stand" voor wie geld geen rol speelt,
en die het van liberalen moet heb
ben, een a-politieke figuur?
De indiaan neemt natuurlijk een heel bijzondere plaats in in het stripverhaal. Daarom is er
in de kleine expositie in het LAK een speciaal hoekje voor hem ingeruimd. Opmerking uit het
bulletin: "Moed, trouw en eerlijkheid zijn pas kort geleden va Europese loesterns verworven eigen
schappen; sluwheid, verraderlijkheid en wreedheid zijn de meer traditionele hoedanigheden.
(Foto Jan Holvast)
LEIDEN In het St. Elisabeth Zie
kenhuis in Leiderdorp zijn op 20 fe
bruari 1973 geslaagd voor het diplo
ma ziekenverpleging A: de dames:
L. H. Th. v. d. Aardweg, A. M. A.
v. d. Broek, Y. M. de Haas, J. M. P.
Peters-Van Heugten, H. P. Hogenes
-Kerpershoek, J. A. A. M. Kerklaan
G. J. M. Klein, A. H. M. Menken, A.
G. M. Oudshoorn, H. A. M. Reyers J.
M. Vroonhof en de heren A. M.
Broeke, A. B. C. Dubois en J. W. A.
Rietbergen.
LEIDEN Door vertraging in de
levering van de films door de Rus
sen kan het geplande filmfestival van
Cinéclub-Leiden eind februari en be
gin maart niet doorgaan. Het hele
festival is verschoven naar een late
re datum.
IDEN Het lijkt met het stripverhaal dezelfde kant op te
Ln als het indertijd met de film ging. Waren de "bewegende
atjes" al snel na hun uitvinding tot kindervermaak op ker-
vervallen, tegenwoordig wordt film meer en meer ge-
een aparte vorm van kunstuiting, met een heel eigen
acht.
b k het stripverhaal gaat zo langzamerhand geaccepteerd wor-
als iets dat in elk geval kunsthistorische waarde heeft,
ndaar dat het als centraal thema is gekozen voor het jaar-
se congres van de Interuniversitaire Kunsthistorische Stu
ften Organisatie in Nederland (IKON), dat gisteren door
ui :tor-magnificus Cohen van de Leidse universiteit werd ge-
end, en dat ook vandaag nog "draait".
schappelijk verantwoord histo
risch overzicht. Daarin valt bijvoor
beeld te lezen dat het eerste strip
verhaal dat aan alle eisen voldeed
om zo genoemd te kunnen worden
in 1896 verscheen in de New York
World: "The yellow Kid". Het ont
staan van Mickey Mouse, en van
Tarzan om er maar een paar te
noemen, wordt geplaatst in het
tijdsbeeld. Conclusie van inleider
Jörg: "Het is duidelijk dat het ook
voor de kunsthistoricus van belang
is dat hij zich met het stripverhaal
als verschijnsel bezig houdt, al was
het alleen maar omdat het de nog
jonge loot aan de oeroude stam van
het "vertellen met beelden" is.
Om de toekomst van de Pieterskerk
heer P. Bok heeft gisteren met
i suggestie over de toekomst van
Pieterskerk voor een curieu^ ver-
,il gezorgd. Het verdient zeker een
actie, reeds omdat deze sugges-
-- op transport met dat ding naar
lerika bij de schrijver proces-
iig evolueerde van een krankzin-
denkbeeld tot een rèële moge-
:heid.
Iet denkbeeld zou ik geenszins
rankzinnig willen noemen. Mis-
ilen nog vél wat de omvang van
iele onderneming betreft, maar
als méning. In dat opzicht heeft
heer Bok namelijk een "wolk van
tuigen" om zich heen, die zoiets
lemaal heel gewoon vonden. Hij zal
wel weten, dat er op deze wijze
wat waardevolle Nederlandse
lillen in Amerika en andere conti-
nten zijn terechtgekomen.
Us in vroeger jaren kerkbesturen
bodem van hun schatkist zagen,
ti akten ze stante pede in paniek en
het gebeuren dat het koper en
houtsnijwerk werden geofferd op
altaar van het overzeese kapi-
dat, mild als het was, ervoor
D rgde, dat het gebouw weer een
LEIDEN Het Vietnam Komitee
Eiden, aangesloten bij de Brede
ietnam Beweging, roept de Leidse
volking op de actie babyvoeding
or Vietnam te steunen. Het giro-
unmer 1090400 van het Medisch Co-
Itee Nederland Vietnam wordt
in harte aanbevolen,
likken babyvoeding kan men bij de
iderstaande adressen afgeven.
een snelle doorzending naar 't
CNV wordt gezorgd.
In Oegstgeest: Leidsestraatweg 7,
tnge Voort 245.
In Leiden: Wereldwinkel, Steen -
traat lb, De Genestetstraat 53, Vijf-
ovenhuis, Hoflaan 169, De Mey van
ireefkerkstraat 19.
aLeiderdorp: Van
rederik Hendriklaaoi 54.
halve generatie meeging. En dat
was nog maar een vóórfase. De ei
genlijke oplossing van alle proble
men was de onherstelbare vermin
king of de radicale afbraak van het
gebouw. Wat er, met name in de vo
rige eeuw, op cultureel gebied in
ons land verloren is gegaan, is met
geen pen te beschrijven. Wie daar
van toch een beeld wil hebben, moet
de voorgeschiedenis van de officieel
erkende monumentenzorg er maar
eens op naslaan. Kerkbesturen waren
op dat punt totaal ongevoelig. De
overheid ook.
Natuurlijk, Je kunt niet alles be
waren. Je kunt het land niet tot stik-
kens toe volstoppen met monumen
ten, maar de volgende geslachten
hebben er wel recht op, in de gele
genheid te worden gesteld de lijnen
en samenhangen in geschiedenis en
kunst te blijven zien.
Om aan de culturele barbaarsheid
een halt toe te roepen, werd in het
verplaatste stadium de rijksdienst
voor de monumentenzorg opgericht.
Om 5 voor 12!
De oplossing van de heer Bok is
dus sterk verouderd en achterhaald.
Het is eenvoudig een eis, dat wij op
ons nog schaarse monumentenbezit
zuinig zijn. Onze generatie staat niet
op zichzelf. Wij vormen een deel van
een historisch verband. En dat ver
band wordt mede zichtbaar door wat
voorgeslachten ons hebben nagela
ten. Ook aan de volgende geslachten
zijn wij verplicht, die relatie op ver
antwoorde wijze in stand te houden.
Je maakt Je waarachtig niet aan
cultuuroverdrijving en aan monu
mentenverering schuldig, als Je de
generatie van nu het recht ontzegt
om met werkelijk representatieve
monumenten op een bepaald mo
ment te doen wat haar, onder in
vloed van toevallig moeilijke om
standigheden, goed dunkt. Het zou
getuigen van armoede en hoogmoed.
Wij moeten ons wel realiseren, dat
elke beslissing in zo'n richting on
herstelbare schade betekent.
Ik meen, dat de representativiteit
van de Pieterskerk voor de geschie
denis van de stad Leiden en van de
"lage landen" moeilijk in twijfel kan
worden getrokken. Met de Burcht
zou ik geen Leidser monument kun
nen noemen. Kerkelijk en ook bur
gerlijk is het zo nauw met de positie
Hierbij wü ik reageren op het iinge-
toden stuk van prof. Szirmai in dllt
lad van 15 februari J.I., als reactie
ip mijn reeds eerder ingezonden stuk.
wil hem er in de eerste plaats op
Uzen, dat de door mij vermelde ge-
evens inderdaad afkomstig zijn uit
m encyclopedie en wel een uitgave
in Kluwer, samengesteld door J.
looy. Daar ik de deskundigheid van
rof. Szirmai niet in twijfel trek,
aan, dat de heer Kooy zeer
Zorgvuldig te werk is gegaan. Ver
ft wil ik vermelden, dat het jaartal
912 foutief is overgekomen, door mij
bedoeld 1812.
iperk ik mij nu tot de Tweede
Wereldoorlog, dan kan toch niet wor-
fen ontkend, dat de Duitse legers,
bter gesteund door o.a. Roemenië,
n vrijwilligers uit de meeste
Westeuropese landen, Rusland zijn
Innengevallen en enorme verwoes
ten aangericht tot aan de lijn
«ïlngrad-Moskou-Stalingrad, waar-
'il circa 15 miljoen Russen het leven
toen. Ik realiseer mij tevens, dat er,
ïanneer Duitsland erin was geslaagd
Rusland te verslaan, ook nu geen
foltische staten zouden hebben be-
tn, maar wat erger is, ook geen
Riltische volkeren meer.
Prof. Szirmai spreekt over zelf
en de geschiedenis van deze stad
verweven, dat op de tegenwoordige
generatie op z'n minst de verplichting
rust, met alle inspanning te streven
naar een aanvaardabre bestem
ming. Het gebouw staat of valt niet
met een strikt kerkelijke bestemming.
Als de heer Bok een transport
naar Amerika wil rechtvaardigen
met een verwijzing naar de Pilgrim
Fathers, dan heb ik in zijn vertoog-
een fundamentele waardering van
het Leids-Historische aspect toch
wel pijnlijk gemist.
De Pffiebersfeetrik ontleent haar bete
kenis bepaald niet aan dit groepje
refugiés. Het is zelfs de vraag, of ze
op deze plaats hun geestelijk tehuis
voniden. Ze hebben iinjdienaiad een
tijdje in dleze omgeving gewoond en
hun deader zetelde weliswaar in de
schaduw van deze kerk (aan die
Klloksteeg), maar dat is nog geen
reden de betekenis van de kerk in
de geschiedenis der Fathers te over
trekken.
Bovendien, als de kerk bij de her
denking van diiit gebeuren haar func
tie nog wii behouden, moet zij na
tuurlijk wél in Leiden blijven
staan. Zinvol herdenken doe je al
leen op de plaats waar het is ge
beurd. Verplaatsing van de kerk om
het de aan deze traditie verknochte
Amerikanen wat gemakkelijker te
maken, getuigt wel van een zeer
slechte smaak.
Het denkbeeld van de heer Bok is
ook heel lichtvaardig. De kerk is
nauwelijks definitief gesloten en er
is nog nauwelijks enigermate serieus
over mogelijke oplossingen nage
dacht, of er zou geen enkele kans
meer zjiin haar te redden en opnieuw
een functie te geven. Het lijkt op z'n
zachtst gezegd wat voorbarig en pleit
niet voor de fantasie van de schrij
ver. De bouw van deze kerk heeft
zich over eeuwen uitgestrekt en een
van haar restauraties heeft wel veer
tig jiaar geduurd, en nu zuilen wij
er in een handomdraai de staf over
willen breken. Het as de weg van de
minste weerstand. Op dilt moment is
echt nog niet het laatste woord over
de toekomst van dit gebouw gezegd,
Dan 'doen wij er beter aan, denk
beeldige oplossingen, zoals de heer
Bok nu aandraagt, te vermijden.
Trouwens, de Pieterskerk is er niet
alleen. Er zal dm. ons land een beleid
moéten komen om öin zulke gevallen,
die zii'ch Steeds meer gaan voordoen,
te voorzien. Dat beleid is er nog
niet, ofschoon het zich hier en daar
wel begint af te tekenen. Ik wijs maar
op de Stichting „Oude Groninger
Kerken" en de stichting „Aide Frys-
ke Tjerken," die dn luttele jaren al
vele karakteristieke, aan hun eigen
lijke functie onttrokken kerken van
de ondergang hebben gered. Met me
dewerking van de vroegere beheer
ders, de plaatselijke, provinciale en
nationale overheid en duizenden par
ticulieren. Wat in hun dunbevolkte
noorden van ons land op dit gebied
nu al is bereikt, doet ons in het
westen beschaamd staan. En dan
moet de heer Bok niet nu al zeg
gen, dat wat d&ar kan bij ons -kenne
lijk is uitgesloten, want het is hier
doodeenvoudig nog niet eens gepro
beerd. Wij Staan nog maar aan het
begin van een geheel nlieuwe proble
matiek. Weten alléén dat deze kerk
nu eindelijk dicht ïs en dat 'het rijk
haar niet wil overnemen. Nou, wat
zegt dat dan nóg! Zü'jn 'daarmee alle
pogingen zinloos geworden? Deze ne
gatieve ervaring geeft ons geen
vrijbrief het behoud van de kerk
aan de overzij van de oceaan te zoe
ken. Wat wij in eerste instantie
nodig hebben is een adequaat beleid.
Als de klerk deze ge-bouwen niet meer
nodig heeft, moét de overfieid bij
sturen.
De heer Bok moet vooa-al niet
suggeren, dat door uitverkoop van
monumenten en kunstschatten enige
crisis wordt opgelost. Hij verwisselt
oorzaak en gevolg. De crisis dient
zich pas ten voile aan, als de uitver
koop -aan de gang is. Je wordt er als
volk en als cultuur alleen maar ar
mer van. Het doet me denken aan
hét Ezaiuverhaal, waarin het eerstge
boorterecht werd verkwanseld om '11
moment van honger te stillen. De
kortstondige verlichting weegt nooit
op tegen de schade die een genera
tie zichzélf berokkent, en de schan
de waarmee zij de geschiedenis in-
beschikkingsrecht. Wel, daarvoor
kunnen wij in het eigen kamp terecht.
Waar is hét zelfbeschikkingsrecht
van de Papoea's, welk recht door de
Nederlandse regering werd gegaran
deerd? Waar is het recht van het
Ambonesie volk? Waar is het recht
voor de circa 400.000 Indonesiërs, die
bij de zuivering enige Jaren geleden
werden afgeslacht? Van de gekleurde
bevolking van Zuid-Afrika? Waar
van het Griekse volk, waar men zon
der vorm van proces voor onbepaalde
tijd kan worden gevangen gehouden
(en gemarteld)? Misschien is er er
gens een deskundige die mij kan ver
tellen waarom onrecht in het Oost
blok anders is dan onrecht in het
Vrije Westen.
Om nog even terug te keren tot
mijn uitgangspunt Vietnam: in 1956
zouden volgens de akkoorden van Ge-
nève in Vietnam vrije verkiezingen
worden gehouden om tot de hereni
ging van Noord en Zuid te komen.
Nu, in 1973, wacht men daar nog
steeds op.
Eén ding heb ik heel goed begre
pen: Politiek en Recht gaan zelden
samen, zowel in Oost als in West.
H. V. D. WAALS,
Haarlemmerstraat 54b,
Leiden.
LACHERTJE
Naar aanleiding van die fo
to in dit blad van de demon
stratie van de Leidse Studen-
tenbond tegen betaling van
f 1000 collegegeld (hiernaast
een fragment) het volgende:
Deze jonge mensen kosten
ons, belastingbetalers, per
persoon f 18.000 per jaar. Mag
dan alsjébelieft van hen ge
vraagd worden een heel klein
deel hiervan, n.l. f 1000, zelf
te betalen Zij vinden dat
blijkbaar een "lachertje"
A. C. VAN DEN BERG-TAN,
Ten slotte: na deze uitvoerige re
actie zal men van mij ook een idee
verwachten. Ik geef er één. Onder
zocht zou kunnen worden of de Pie
terskerk binnen afzienbare tiijd of in
een later stadium kan worden toe
gevoegd aan het nationiale rijksmu-
seumbezit. Leiden heeft al een aan
tal rijksmusea; een verrijking met.
een museum voor bijv. protestants-
kerkelijke -kunst -Lijkt mij zo gek nog
niet. In het ontvolkte Friese terpd'orp
Jamim kon al tientallen j'aren gele
den in een oud kerkje een dergelijk
museum worden ingericht, en jaar
lijks weten honderden toeristen langs
de onmogelijkste kronkelwegen de
ze plek te vinden. En het kerkje
staait er als nieuw bij! Als er ook
iin het westen zoiets zou kunnen ko
men, ld'jfct de Pieterskerk daarvoor
een uitgezochte plaaibs. Maar dan
moet het rijk natuurlijk wel eerst
zijn eigen wetten eerbiedigen en de
kerk watervriij houden. Het. „nee"
a:an Leiden snijdt anders wel heel
diep in eigen vlees.
S. J. DE GROOT
Spliniteriaan 171
Leiderdorp
p ,r -v v,
-
Dit romaanse kerkje in het ontvolkte Friese Janum werd kerk-
museum en bleef daardoor in zijn oorspronkelijke staat voor
nog vele generaties behouden. Zit daar voor de Pieterskerk nu
geen aanwijzing in?
ADVERTENTIE
Dit wandmeubel Suzanne
Uitgevoerd in prachtig eiken en bestaande'uit
3 elementen: een barkast, een vitrinekast en een
TV-kast. Deze 3 elementen vormen samen een
prachtige wand, maar mocht uw kamer daarvoor
niet groot genoeg zijn, dan kunt u zelf bepalen hoe
groot de kast moet worden. De vastgestelde
verkoopprijs van deze komplete wand is 2800.-
naaar nu tijdelijk extra voordelig:
voor 2390.
Haarlemmerstraat 150-154 LEIDEN
Den Haag-Rotterdam-Voorschoten
Ook
voor
woonwagen
bewoners
discriminatie
Zaterdagavond zouden wij met drie
getrouwde echtparen een uurtje ge
zellig de stad ingaan en een kopje
koffie en een biertje gaan drinken
in café restaurant „De Kleine
Burcht", Nieuwe Rijn 19 in Leiden.
Toen wij voor de deur aankwamen,
stond daar de portier en die zei dat
er geen woonwagenbewoners in
mochten.
Op onze vraag „waarom niet" kre
gen wij geen antwoord en toen wij
naar de baas vroegen zei hij dat de
ze niet aanwezig was en dat wij kon
den vertrekken. Het zou wenselijk
zijn, dat ook met één van ons een
verslaggever mee zou gaan om
te trachten diverse horecabedrijven
binnen te komen. Hij zou ook al heel
gauw tot de ontdekking komen dat
niet alleen kleurlingen en gastarbei
ders worden gediscrimineerd maar
ook gewone Hollandse woonwagenbe
woners die met hun vrouwen een
uurtje gezelligheid zoeken.
R. S. B. BOEKHOUDT.
Woonwagencentrum,
Leiden.
Onder "Lezers schrijven" las ik
het stukje van de heer W. Bodrij,
over de vreemde eend. Ik ben gaan
kijken. De vreemde eend was een
Carolinaeend van het mannelijk ge
slacht. Dit soort en de Mandarijneena
worden tegenwoordig veel gehouden
door de liefhebbers en komen dikwijls
voor op tentoonstellingen van pluim
vee en watervogels. Het is dus een
ontsnapte.
C. DE GENS
Tulpenstraat 17
Leiden.
Schoon zijn de mooie witte papier
emmers die de reinigingsdienst in
Leiden heeft geplaatst. Minder
schoon reageert het winkelende pu
bliek door de bakken veelal te ne
geren en de wikkels en het pakpa
pier buiten de winkel al van de door
hen gekochte produkten af te halen
en op straat te gooien in plaats van
in de nabijheid van de winkels ge
plaatste papieremmers.
Dinsdag maakte ik dat persoonlijk
in de Steenstraat nog mee. En hoor
de ik van twee (gelukkig nog milieu
bewuste) dames de opmerking ma
ken: "Wat een papierrommel is het
hier toch en er staan zoveel papier
bakken". Nee gemeente, stoppen
maar met het plaatsen van papier
bakken, een bepaald soort publiek is
niet op te voeden. Het Vijf-Meiplein
staat vol met papieremmers en ik
weet dat iedere zaterdagavond op
vaste tijden twee mannen het plein
schoonvegen. Mogen de mensen van
de gemeentereiniging dan ook ten
minste de medewerking van het
Leidse publiek krijgen zodat we sa
men de stad schoon kunnen houden?
C. V. OOSTEN
Gerberalaan 3,
Oegstgeest.
