Het Nieuwe Testament in
de omgangstaal
Bijbelse sfeer komt beter tot haar recht
Goeie reis
Kerkdiensten Leiden en omgeving
aAiuiMVMvmm
Kortgeleden vergaderden er twee synodes, die van de Ned. Herv. Kerk en die van de
Geref. Kerken. Middenin die vaak benauwende synodale zittingen verscheen er, zowel op
de ene als op de andere synode, iemand van het Ned. Bijbelgenootschap die aan alle sy
nodeleden uitreikte: Groot Nieuws voor U, de nieuwe vertaling van het Nieuwe Testa
ment ,,in de omgangstaal".
ZATERDAG 3 FEBRUARI
Deze vertaling is gemaakt en uit-
gp —■ven voor gezamenlijke reke-
n: van de Katholieke Bijbelstich-
ti -n het Nederlands Bijbelgenoot-
sc ap. Deze beide instanties staan
natuurlijk dus ook achter deze ver
taling. Wat vroeger als een onmo
gelijke droom zou zijn beschouwd,
dat deze twee stichtingen met een
gezamenlijke vertaling zouden ko
men, blijkt nu werkelijkheid ge
worden te zijn. Om te beginnen,
moeten we met vreugde vaststellen
dat dit mogelijk geweest is. En
eveneens mogen we met blijdschap
constateren dat men in ons land
vanwege de R.K. Kerk zich al
le moeite geeft om de bijbel te
brengen bij de parochianen. De tijd
dat werd gewaarschuwd om de bij
bel in handen van leken te geven,
is voorgoed voorbij.
Weer al een nieuwe vertaling?
Houdt het dan nooit op? Nadat
reeds eerder het Nieuwe Testament
was verschenen, kwam in 1951
de nieuwe vertaling van heel de bij
bel op de markt. Tien jaar later
verscheen de vertaling van het Nieu
we Testament van de Sint Willi-
brord Vereniging. En reeds is aan
gekondigd dat de R.K. Bijbelstich
ting en het Ned. Bijbelgenootschap
gezamenlijk bezig zijn met een ge
heel nieuwe vertaling van de gehe
le bijbel. En eer daarvan nog ook
maar iets verschenen is, komen
deze beide instanties met dit nieu
we testament in de omgangstaal.
Wordt dit alles met elkaar niet wat
al te veel van het goede? Is het wel
nodig zich zoveel moeite te geven
voor een bijbelvertaling? En dan
zij hierbij nog te bedenken dat er
heel wat vaderlanders zijn die
niets anders willen lezen dan de
oude statenvertaling.. Hoe ouder de
uitgave, hoe liever het hen is.
Statenvertaling
We moeten bekennen dat we zelf
ook nog al gehecht zijn aan die
statenvertaling. We zijn er bij op
gevoed en we hebben er enige tien
tallen Jaren mee moeten werken in
het pastoraat. Met die statenverta
ling zijn we in de loop der jaren
vertrouwd geraakt, vooral ook door
de kanttekeningen, waarin rustig de
mogelijkheid van een andere ver
taling telkens weer wordt gesteld.
Bovendien zie Je aan de druk on
middellijk welke woorden de staten
vertalers er aan hebben toegevoegd
om een verstaanbaar Nederlands te
krijgen. Wie met de statenvertaling
vertrouwd is geraakt, zal zich wel
wachten er ooit een smalend oordeel
over uit te spreken. Trouwens, wan
neer het geen goede vertaling was
geweest, had ze het nooit drie
eeuwen lang uitgehouden.
Maar in die drie eeuwen is de
bijbelwetenschap voortgegaan. En
wat hier misschien nog van groter
betekenis is: we spreken niet meer
de taal die drie eeuwen geleden ge
sproken werd. Ook hier is er een
ontwikkeling geweest en die gaat
nog steeds voort. Voor de vertaling
van 1951 hebben we nooit zo geest
driftig kunnen zijn, enkele bijbel
gedeelten dan uitgezonderd. Men
heeft zich te veel willen aansluiten
bij de statenvertaling. Toen in 1961
de Sint Willibrord vertaling ver
scheen. bleek deze ook voor menige
protestant dat te zijn wat hij van
een nieuwe vertaling verwachtte;
meer de taal van vandaag. En dan
ligt er nu voor ons het Nieuwe Tes
tament "in de omgangstaal", dat is
de taal die wij zo onder elkaar spre
ken. De verantwoording vooraf
spreekt, dat er gestreefd is naar een
"dynamische gelijkwaardigheid"
met welke ondoorzichtige term is
bedoeld "dat de hoorder of lezer de
boodschap van het Nieuwe Testa
ment even duidelijk kan verstaan
als degenen tot wie ze oorspronke
lijk was gericht". Anders gezegd:
dat de vertaling "de inhoud en de
bedoeling van het origineel zó tot
uitdrukking probeert te brengen,
dat de hoorders en lezers van van
daag op dezelfde wijze kunnen rea
geren als de oorspronkelijke hoor
ders en lezers". De statenvertalers
hebben geprobeerd zoveel mogelijk
letterlijk te vertalen. Het is echter
onmogelijk, bij welke vertaling dan
ook, dit altijd vol te houden. Ook
de statenvertalers hebben dit niet
gekund, maar zij hebben toch zo
veel mogelijk geprobeerd het te
doen. En daardoor zijn er een aan
tal spreekwoordelijke uitdrukkingen
in onze taal gekomen. Doch, ook
een letterlijke vertaling geeft niet
atlijd weer wat de bedoeling is
van het oorspronkelijke. Vertalen is
nooit een gemakkelijk werk en ze
ker niet ais het gaat om een taal die
negentien eeuwen geleden gespro
ken werd.
Geen plechtige taal
Het Nieuwe Testament in de
omgangstaal. Het Nieuwe Testa
ment is in het Grieks geschreven.
Het is niet in het klassieke grieks
geschreven, maar in het zg. koinè-
grieks, dat was de taal in de eerste
eeuw van onze Jaartelling die door
de gewone man gesproken werd.
Het is dus geen deftige, plechtige
taal. Trouwens, ook de statenverta
lers hebben niet in een plechtige
taal willen vertalen, maar in de
taal die er in de 17de eeuw in ons
land gesproken werd. Om de be
doeling beter te kunnen weergeven
hebben zij zelfs woorden uit dialek-
ten genomen. Eigenlijk is het dus
vanzelfsprekend wanneer men een
poging waagt om een bijbelverta
ling te geven dn de omgangstaal.
Daardoor zal men misschien beter
kunnen weergeven wat evangelis
ten en apostelen hebben bedoeld.
Zonder dat we de vertaling die voor
ons ligt als zodanig willen beoorde
len, kunnen we dit streven niet an
ders dan toejuichen.
Er is echter nog een andere re
den waarom een vertaling als die
welke nu is uitgekomen, nodig
werd geoordeeld. Op de terreinen
van de protestantse zending had
men allereerst nodig een bijbel of
bijbelgedeelte in de taal die het
volk waar men het evangelie ver
kondigde kon verstaan.
Dat is te begrijpen. Taalgeleerden
zijn aan het werk gezet. En nu staan
wij voor het feit dat oolk ons land
voor een bepaald gedeelte (hoe
groot?) zendingsgebied is gewor
den. Op de middelbare scholen zit
men steeds weer met de moeilijk
heid dat de vertaling van 1951 moei
lijk te begrijpen is voor een deel van
de leerlingen en voor een ander deel
zelfs onverstaanbaar geworden. Op
het zendingsveld zat men telkens
weer met de vraag hoe een bepaald
woord in die taal moest worden
overgezet om verstaanbaar te zijn.
Het is dan ook een zendeling die een
bepaald systeem heeft ontworpen
om datgene wat hij bij de vertaling
in andere landen had geleerd, ook in
eigen land toe te passen bij de verta
ling van de bijbel. Hij had nl. ge
leerd dat hij zich bij de vertaling
moest bewegen op een eenvoudig
taalniveau. Moeilijke abstrakte be
grippen moesten vermeden worden.
Dit systeem is nu ook toegepast op
het Nieuwe Testament in de om
gangstaal en ons land heeft in dezen
lang niet de primeur. In allerlei lan
den zijn er reeds zulke vertalingen
verschenen. Zo vinden we in deze
nieuwe vertaling bijv. niet terug de
oproep: bekeert u! Aan de bekering
zit een heel kerkelijk en dogmatisch
gedachtenbeeld vast, dat vreemd is
aan een buitenkerkelijk mens die is
opgegroeid buiten de bijbelse sfeer.
In vele protestantse kerken is het morgen wereldraadezondag.
Er wordt dan gecollecteerd voor het iverelddiakonaat. Naast
het opbouiowerk, dat een groot deel uitmaakt van de activi
teiten van het iverelddiokonaat, worden de kerken ook regel
matig geconfronteerd met rampsituaties, waarin snelle hulp
nodig is op het gebied van voedselvoorziening (foto) en me-
dische hulp.
Verander je leven
In de vertaling die nu is uitgeko
men lezen we in plaats van beke
ring: verander je leven, waarmee
toch wel het wezenlijke is aangege
ven wat er in de bijbel bedoeld is.
Oefening van het lichaam (1 Tim. 4
:8) is de nieuwste vertaling "trai
ning" geworden. Al is dit een
vreemd woord, toch is het een woord
dat in de omgangstaal zo algemeen
bekend is en gebruikt wordt dat ie
dereen de inhoud begrijpt en het
geeft inderdaad beter weer wat de
apostel werkelijk bedoelde te zeggen.
Gedurende de laatste wereldoor
log kwamen we in aanraking met
een gezin dat buiten de kerk stond
en eigenlijk geheel buiten de bijbel
was opgevoed. Dat gezin kwam te
recht op een Zeeuws dorp. Op school
kregen de kinderen bijbelonderricht.
Alle kinderen namen daaraan deel.
Des zondags zaten ze met de ande
ren op de zondagsschool. Zoals dat
bij kinderen te verwachten is, kwa
men er thuis allerlei vragen, waar
op een antwoord achterwege moest
blijven. Toen is er een bijbel aange
schaft, een statenvertaling, Het liep
op een teleurstelling uit. Met een
kinderbijbel ging het wat beter. Mis
schien was het ook iets beter gegaan
met een vertaling als er nu is uitge
komen. Laten we er niet gering over
denken welke moeite veel mensen
hebben met het verstaan van de bij
bel. Gedeeltelijk ligt dit aan de ver
taling en gedeeltelijk aan het volko
men andere gedachtenklimaat waar-
Nieuw kabinet of niet, drei
gende belasting verhogingen of
niet, praktisch iedereen is weer
I in de weer met de vakantie
plannen voor de komende zo-
mer. We laten dan ook niet
graag iets aan het toeval over
bij de voorbereidingen. Allerlei
prospect! en reisgidsen worden
geraadpleegd. Zorgvuldig zoe
ken we het doel uit. Daarna,
als het even kan, de vaste af
spraken en dan de hele rij ver
zekeringen, die je tegen allerlei
risico's dekken. Bij slecht weer
zoveel; bij annulering zoveel;
bij pech of ongeluk zoveel. En
al lijkt het allemaal wat over
dreven te worden, toch zou Je
niemand willen aanraden om
en zonder een minimum aan ver
zekeringen op reis te gaan.
En hoe verder weg, hoe meer
dat spreekt. Ik ben niet aange
steld door een van de leveran
ciers van al deze pret en zeker
heden om u hiertoe over te ha
len. (Eerlijk gezegd vind ik er
iets bedenkelijks inzitten, dat
ons steeds dwingender gesug
gereerd wordt allerlei duurs te
willen hebben of meemaken.
Maar daarover een andere
keer). Wat me in verband met
al die vakantie-bedrijvigheid op
valt: dat we in het klein heel
nauwkeurig plegen te doen wat
we in het groot met een onge
looflijk gemak verzuimen! De
vakantie is degelijk voorbereid
en de risico's zo goed mogelijk
gedekt, maar Je levensreis? Op
de korte baan en in allerlei
niet zo gewichtige details, zijn
we heel nauwkeurig, op de lange
baan voor de gróte zaken van
leven en dood, fladderen we
maar wat aan!
Naarmate de bedragen voor al-,
lerlei verzekeringen zijn geste
gen zie Je, dat de belangstelling
voor zekerheid van Je levensge
luk met een hoog tempo af
neemt.
Iedereen kent nog wel het bij
belverhaal van Abraham, die
het risico van een tocht door de
wildernis ondernam, zonder zelfs
het doel te kennen, met als eni
ge verzekering een voortdurend
luisteren naar God. God weet
tot op vandaag nog steeds het
beste, wat leven en wat levens
geluk voor Je betekent. Hij is er
de maker van en hij wil er de ri
sico's voor Je van dragen. Abra
ham is bijzonder goed en geluk
kig terecht gekomen. Datzelfde
kan nog steeds met iedereen,
die de zekerheden en reisroutes
voor het leven, van Christus wil
accepteren. De toch wel wat iv
re opvatting, dat we het z^
wel rooien kunnen op de levens
reis, is heel erg verbreid. Mij
ervaring is. dat er steeds mind<_
mensen daar zo erg zeker v;
blijven!
Het is zo gek nog niet. om nak
het evangelie wat te luister!
en de - op het eerste gezicht
wat eigenaardige adviezen eer
toe te passen in je levenspal
troon. Er groeit dan zo het ei
en ander aan zekerheid, ae
vrolijkheid en vrijheid.
Ik ben wél aangesteld oip u vi
harte déze zekerheden en vij
lijkheden aan te bevelen!
Er zit nog een overeenkom
tussen vakantie-zekerheid en 1
venszekerheid in dit verhaal
Voor de vakantie betalen we fr
vrij gepeperde rekeningen tofec
wel graag en de premies liegfr
er niet om.
Heel lang en heel verbreid bfe
staat de mening, dat de kostt
en de premies bij Christus mi^
W oord van k
T
bezinning t
stens zo hoog zijn. De kerk(jj
hebben te vaak de indruk o
vestigd, dat je voor de zekerh^
den van God moet betalen
een heel stuk van je levensp^
zier. Je vrijheid van handel
of eigen keus. Te lang blijft m
het (foute) beeld hangen, d'
geloven in Christus betekent e£
hele reeks (zure) geboden f
moeten volgen. Niets is mi.
der waar. Levenszekerheid L
levensgeluk zijn bij God gra£'
Het enige wat Je te doen h(
is de moeite nemen om de prw
pectus van Hem de bijbel
goed te leren snappen. Dat gi(
niet zo in een achternamiddfo
dan krijg Je halve waarhed
en onwaarschijnlijkheden d
gaat de smaak er gauw af. Msb
er is open en eerlijke geleget
heid genoeg, ook in Leiden c
een diepgaand en eerlijk inzit
te krijgen in de verrassing!
die een leven aan de hand v
het evangelie gaat bieden. T<?
wel iets om eens over na te dP
ken. bijvoorbeeld als u a
drukte van de vakantie-voorF
reiding achter de rug he°
Goeie reis dan. c
J. BOVENBE?
GEREF. PRED. LEIDT
in we worden verplaatst. Maar daar
om kan een poging om de bijbel
over te zetten in de taal waarin men
spreekt, alleen maar worden toege
juicht. Zulk een bijbel in omgangs
taal achten we voor kerkdiensten
niet bruikbaar. Daarvoor is ze ook
niet bedoeld. Maar waarom zou zulk
een vertaling geen goede diensten
kunnen bewijzen in gezinnen waar
de kinderen nog thuis zijn? Alleen
reeds door andere woorden en zins
wendingen dan men in bekende ge
deelten gewoon is te horen, kan er
een nadenken komen en dat is toch
de bedoeling van ons bijbellezen.
S. M. J. Hulsbergen.
SPIERS (KNA) De p
raad in het Westduitse bisdort
heeft zich uitgesproken voort
werkstelling van gehuwde jf
in de zielzorg. In een verfc
zegt de priesterraad, dat een^
de priester ook in zijn eigeni'
te werk gesteld moet kunnd
den. De priesterraad heeft vi
publikatie enquêtes gehoude^
de priesters van het diocees. 1
is van mening, dat pastorai
na verkrijging der dispensaf
Rome en na individueel ori'
mogelijk moet zijn, maar i
in die takken van de zielz#
niet aan het priesterambt zij1
behouden.
LEIDEN Hervormde Gemeente
Hooglandse Kerk 10 u. Ds. A. J.
Lamping 11.45 u. Oecumenische stu-
dentendlenst 5 u. Prof. Dr. C. Graaf
land, de Bilt.
Marekerk 10.30 u. Ds. A. J. de
Maranathakerk 10 u. Ds. H. J. van
Achterberg (H. Avondmaal).
Konlngskerk 10 u. Ds. H. W.
Hemmes. w
Bethlehemkerk 10 u. Ds. E. M.
Fannekoek.
Bevrijdingskerk 10.30 u Ds. J.
Langenbach.
Vredeskerk 10 u. Ds. C. H. Bijl
7 u. ds. A. J. Lamping (gespreksd).
Ver. Vrijz. Hervormden (aula As-
serstraat) 10.30 u. Ds. M. J. Wa
genvoorde.
Egllse Wallone 10.30 u. Pasteur D.
Ribs.
Academisch Ziekenhuis 10 u. Ds.
P. J. D. van Malssen.
Dlaconessenhuis 10.30 u. Prof. Dr.
E. Jansen Schoonhoven.
Oecumenisch Werkplaats (Rapenburg
10) 11.15 u. Samenkomst.
Jeugdkapel Vredeskerk 10 u. MeJ.
R. Brandenburg.
Jeugdkapel "De Goede Herder
10.30 mej. A. Burggraaf.
Gem. van Kerken (Merenwijk)
10 uur oecumenische dienst ds. K.
Bouhuys.
Geref. Kerk
Zulderkerk (Lammenschansweg 15)
10 u. de heer Brouwer, Katwijk 5
uur Ds. Brederveld.
Petrakerk (Surinamestraat) 10 u
Dt Hortensius, 5 uur Ds. Post.
Oude Vestkerk (Oude Vest 133) 10
xiur Ds. Post, 5 uur De heer Brou
wer.
Beloftekerk (Robijnstraat) 10 u
Do. Brederveld 5 uur Ds Krone-
meijer.
Bevrijdingskerk (Aerent Bruunstr)
9 uur: Ds. Kronemeijer, 5 uur:
Ds. Hortensius.
Huize "Groenhoven" 10.15 uur:
Ds Kronemeijer.
Gezinsdiensten "Jeugdhaven" 10 u
"De Mirt" dhr. De Jong 10 uur "Het
Mierennest" ds De Heer.
Dienst voor doven (Petrakerk)
10.30 uur: De heer Brulning.
Geref. Kerk (vrijgem.) 10 en 5 u.
ds. J. van der Haar.
Geref. Gem. 10 en 4.30 uur ds. Bo
gaard.
Chr. Geref. Kerk 10 en 5 uur da.
Carller.
Baptlstengem. (Oude Rijn 3) 10 uur
ds. G. van Mameren.
Evang. Luth. Gem. 10.15 uur ds. T.
Grnmsberg.
Rem. Doopsgezinde Gem. 10.15 u. ds.
H. van Bllderbeek.
Leger des Hells 10 u heiliglngsdienst
7.30 u. verlossingssamenkomst.
Chr Science (Steenschuur 6) 10.30
uur Hol), dienst.
Evang. Chr. Gemeenschap (Middel-
■tegracht) 10 uur dhr. Dlkkes.
Nieuw Apostolische Kerk (H. Rijn
dijk 24) 9.30 en 4 uur (don. 8 uur)
Geref. Gem. in Nederland (Konlngs
kerk) 11.30 en 5.30 uur leesdienst.
Zendingswerk Mlddernachtsgroep.
Zoeterwoudsesingel 21 6 u. dhr. Van
der Keur (donderdag 7.30 u. bandre-
corderdienst).
Kerk van Jezus Christus van de
Heiligen der laatste dagen (Steensch
6) 10.30 uur.
Jehovas Getuigen (Hogewoerd 175),
2.30 u. Vestestr. 39, 10 u voormid
dag en 3 uur.
Plnkstergem. (Oude Rijn 3) 3
uur evang. F. Scheffer.
Evangellecentrum (Zijlsingel 2) 10 u.
J. Zijlstra (dinsdag 8 u J. Zijlstra)
RK Kerk H. Antonius (zat. av. 7 u)
9.30. 11 en 7 uur.
Hartebrug (zat. av. 7 U) 8, 9, 10, 11
12 en 7 uur.
Stud. Parochie (zat. av. 7 u) 11.45,
uur ln de Hooglandsekerk.
Leonardus (zat. av. 7) 9, 10.45, 12
en 7 uur.
Petruskerk (zat. av. 7 u.) 9, 10.30 12
en 6 uur.
Lodewljkskerk (zat. av. 7 u.) 9. 10.30
11 en 6.30 uur.
Jozefkerk (zat. av. 7 uur thema "Het
geluld van Stilte" m.m.v. The Lords
Folks) 8.30, 9.30. 11 en 6.30 uur.
Oud Kath. Kerk (Zoeterwoudsesin
gel) 10 uur Hoogmis. Na afloop ken
nismaking nieuwe pastoor.
Aarlanderveen Herv. Gem. 10
u. ds. Van Hoeggee (HD) 7 uur ds.
Llndenburg. Geref. Kerk 10 en 6.30
u. ds. J. Vos te Alphen aan den Riln.
Chr. Geref. Kerk 9.30 u. Dienst des
Woords 2.30 uur Ds. C. van der Weele
te Hulzen. R.K. Kerk (zat. 7 uur) 7.30
en 10.30 uur. Ter Aar Dorpshuis
Aardam 9 en 12 uur.
Alphen aan den Rijn Herv.
Gem. Adventskerk Julianastraat 10 u.
ds. M. Fokkema 6.30 u. ds. H. C.
Bultman te Schoonhoven voor G.B.
Kruiskerk Gouwsluis 10 u. ds. P. A.
Lefeber. Opstandlngskerk Prinses Ma-
rljkestraat 10 u. drs. F. G. M. Broe-
yer, 6.30 u. ds. M. Fokkema, Gebouw
Nabij "Van Lennepstraat" 6.30 uur
ds. J. H. Bogers Open deurdlenst m.
Jeugdkapel, Zaal Opstandlngskerk,
Prinses Marijkestraat 10 u. Jeugdka
pel de heer Schol ten. Martha Sticht.
"Rijnstroom" 10.30 u Mevrouw D.
A. Geense-Ravesteln te Leiderdorp 20
uur Oecumenische avonddienst mevr.
ds. E. Bongaerds Remonstrants en
ds. I. J. Walpot. Oudshoornseweg 10
u. ds. R, Oort 6.30 u. ds. S. W. Ver-
ploeg. Hervormde Slonskerk Hooft-
straat 9.30 u. ds. S. W. Verploeg 6.30
u. In Oudshoornsekerk ds. S. W. Ver-
ploeg. Goede Herderkerk Ten Harm-
senstraat 9 uur .ds. G. de Ruiter 10.30
u. ds. G. de Ruiter Gezamenlijke
diensten. Rldderveld "De Bron" Trou-
badourweg Benedenkerk 9 en 10.30 u
ds. N. J. M. Hoogendijk, 5 u. ds. N.
J! M. Hoogendijk. 6.30 u. Ds. J. H.
Bogers Interkerkelijke Jongerendienst.
Geref. Kerk Maranathakerk Raad-
hulsstraat 10 u. ds. Fr. de Jong 6.30
u. ds. J. P. v. d. Stoel. Salvatorikerk
W. de Zwijgerlaan 10 u. ds. A. Bor-
rnan 6.30 u. ds. Fr. de Jong. "De
Goede Herderkerk" 9 en 10.30 u. ds.
G. de Ruiter Gez. diensten 6.30 u. ds.
srk (vrijge
9.30 uur leesdienst 6.30 u. ds. Fe
stra. Chr. Geref. Kerk Grijpensteinstr.
9.30 en 4.30 uur ds. P. Sneep. Oud
Geref. Gem. Kerkgebouw Hoortstraat
240 9.30 en 4 uur leesdiensten (dlnsd.
7.15 u. ds. v. d. Breevaart). Baptis
ten Gemeente 10 en 6.30 uur. Kerkge
bouw Triomfatorkerk Molenwerfstraat
10 en 6.30 u. ds. H. G. Koekkoek.
Leger des Helss Corn, de Vlaming
straat 10 en 7.30 uur. R.K. St. Bonl-
faciuskerk (zat. 7 uur) 8.30, 10 en 11.30
uur prd. J. Velthuyse. R.K. St. Pius
X Kerk (zat. 7 uur) 9. 10.30 Ned.
koorzang 11.45 uur Jongerendienst en
17.30 uur. De H. Geestkerk De Bron
(zat. 6.30 uur) 9 uur Lat. koorzang.
11 uur Braziliaanse koorzang. Volle
Evangelie-gemeente (Kindervreugd),
10 uur dienst.
Benthuizen Herv. Gemeente 930
en 6 uur dienst. Geref. Gemeente,
9.30 uur leesdienst 3 uur ds Honkoop.
Bodegraven Herv. Gem. Dorps
kerk 10 u. ds. G. J. van Embden 6.30
u. Ds. J. H. Cirkel Salvatorkerk 10 u.
Ds. W. Balke 6.30 u. Ds. J. Seton,
van Nootdorp. Bethlehemkerk 9.30 u
ds. J. H. Cirkel 6.30 u. Ds. W. Bal
ke. Geref. Kerk 10 u. Ds. B. J. F.
Schoep 6.30 u. ds. L. Buitenhuls Nleu-
werbrug 10 u. Ds. L. Buitenhuls 6.30
u. Ds. B. J. F. Schoep. Geref. Kerk
(vrijgemaakt) 9.30 en 4.15 u. Ds. H.
J J. Feenstra. Geref. Gemeente 10
en 6.30 u. Leesdienst. Evang. Lutherse
Kerk 10.30 u. Ds. D. Pobuda. Evan
gelisatiekring 10 u. Eredienst 6.45 uur
Jb. Klein Haneveld. Vergadering van
gelovigen 10 uur Eredienst 16.30 uur
Woordverkondiging.
Boskoop Herv. Gem. 9.30 u ds.
A. de Leeuw, 6.30 u. ds. H. C. v. It-
terzon Gouda, Geref. Kerk 9.30 en 5
u. ds. C. v. d. Tas; Maranatha-school
11 u. ds. C. v. d. Tas; Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 4.30 u. kand. J. ten
Hoeve: Geref. Gem. 9.30 en 6 u. ds.
A. Bac: Vrijz. Prot. 10 u. in Rem.
kerk de heer P. v. d. Laarse; Pink
sterbeweging 9.30 u. samenkomst in
Concordia; Verg. v. gelovigen 9.30
en 5.00 u. samenkomst in lokaal
Nieuwstraat 27; Bethel 9.30 en 6.00 u.
de heer J. Modderol: R.K. Kerk
(dorp) (zaterdagavond 7 uur) 8.45 10
en 11.30 u. Ontmoetingscentrum (za
terdagmiddag 5.30 u. 10.30 u.
Hazerswoude Herv. Gem. 9.30 u.
ds. M. Hanemaaijer te Alphen aan
den Rijn 6.30 u. ds. A. de Leeuw te
Boskoop. Geref. Kerk 10 en 5 uui
ds. Van Zetten te Leiderdorp. R.K. St.
Bernarduskerk Rijndijk (zat. 7 uur),
9.30 en 11 uur. R.K. St. Michaelkerk
Rllndljk (zat. 7 uur) 9 en 11.30 uur.
R.K. kerk der Engelbewaarders Dorp
(zat. 7 uur) 8, 10 en 11.30 uur.
Hlllegom Herv. Gem. 10 u ds
Boonstra (H.D.) 7 uur ds. Van 't Hoff
te Kaag. Geref. Kerk 10 en 5 uur
dienst. Chr. Geref. Kerk 10 en 5 uur
ds. v. d. Kamp. R.K. Kerk St. Marti-
nus (zat. 7 u) 8.30, 10. 1..30, 12.45 en
5.30 uur. St. Jozef 8.30, 10 en 11.30
u. en 7 u.
Hoogniade Herv. Gem. 10 uur ds.
P. Schoonenboom. R.K. Kerk (zat. 7
uur) 9 en 11 uur.
Kaag Herv. Gem. 10 u. ds. J. E.
Faber (Jeugddienst) R.K. Kerk (zat.av.
7 u.) 8 en 10 uur.
Katwijk aan den Rijn Herv. Gem.
Dorpskerk 10 u. ds. A. Makkenze 6
u. ds. M. Heijmans. Geref. Kerk 10 u
ds. D. H. Elderman, 6.30 u. Ds. F.
Pijlman. Ontmoetingskerk 10 u. Ds.
M. Heijmans 6.30 u. Ds. A. Makken
ze. R.K. St. Jan de Doper (zaterdag
7.00 u) 9.30, 11.15 u. Om 6 u. ln de
Mgr. Bekkersschool (Hoornes).
Katwijk aan Zee Herv. Gemeen
te. Nieuwe Kerk 10 u. Ds. A. Vink 6
u. Ds. J. Catsburg Oude Kerk 10 uur
Ds. J. Vroegindewey, 6 uur Ds. D. W.
Koelman. Ichthuskerk 10 u. Ds. C.
Treure, 5 u. Ds. L. Boer. Pnlëlkerk
9.30 u. Ds. W. Koelman 6 u. Ds. J.
Vroegindewey, Groen van Prinsterer-
school 10 u. Ds. C. v .d. Bergh Zee
hospitium 8.45 u. Ds. C. v. d. Bergh.
Geref. Kerk Vredeskerk 10 u. Ds. G.
van Halsema 5 uur Ds. D. H. Elder
man. Triumfatorkerk 10 u. Ds. F.
Pijlman 5 u. Ds. G. van Halsema
Chr. Geref. Kerk 10 u. Ds. H. v. d.
Ent. 5 u. Dr. H. v. d. Ent. Geref.
(vrijgemaakt) 8.30 u. leesdienst 3 u.
Ds. Th. Hoff. Geref. Kerk (vrijgem
buiten verband) 9.30 u. Ds. G. Rou-
kema 7 u. ds. G. Roukema. Geref
Gemeente (Remisestraat) 10 u. en
5 u. Leesdiensten. (Dinsdag 7.30 uur
Ds. Boogaard uit Leiden). 'Volle
Evangellegemeente Katwijk" Voor
straat 100 9.45 uiir. Soefl-beweging,
Unlversel (kerk voor allen) Sportln.
Katwijk 3 uur bijeenkomst voor be
langstellenden 4 uur Universele ere-
Ds. van der Linden bed. HD 7 uur
Ds. Stehouwer van Alphen aan den
Rijn. Geref. Kerk 10 en 5 uur Ds.
Swlerts.
Leiderdorp Herv. Geref. Kerk,
Dorpskerk 10 u ds. J. P. Honnef.
Hoofdstraatkerk 10 u. ds. G. an Loe-
nen, 6.30 u. ds. G. van Loenen Schep-
plngskerk 9.30 en 11 uur ds. A. Geen-
se (HD) 5 uur ds. D. Braam. R.K
Kerk (zat. av. 7.30 uur) 9, 10.30 en
12 uur.
Leiniuiden Herv. Gem. 9.30 uur
ds. De Vree, Geref. Kerk 9.30 uur ds
J. Huizebosch te Woubrugge 7 u. ds.
Jos G. Los Leerdienst. R.K. Kerk (z.
7 uur) 7.30, 9.30 en 11.15 uur.
Lisse Herv. Gem. Grote Kerk 10
u. ds. J. van der Velden. Pauluskerk
10 uur ds. H. G. Oostlnga H.A., 7 u.
ds. Oostlnga, H.A. en Dankzegging.
Geref. Kerk 10 en 5 uur ds. E. Ver
burg, van Wassenaar. Chr. Geref.
Kerk 10 en 4.30 u. ds. D. H. Biesma
Geref. Gem. 10 en 4 u. Leesdiensten
Do. 8 febr. 7.30 u. ds. Boogaard Lei
den. Geref. Kerk Vrljg. Prinsessenstr
10 en 4.30 u. Ere-dienst. Geref. Kerk
Vrljg. Salvatori 9.30 en 5 u. ds. J.
J. Verleur, H.A., Oud Geref. Gem.
9.30 en 3 u. Leesdiensten; Do. 8 feb.
7.30 u. Leesdienst Ned. Prot. Bond
geen dienst; Aktle Kruistochten Neder
land: maandagav 8 u. dienst in Gas-
tehuls Welkom Bondstraat ds. J. Gra
vendeel 4.30 u .Jeugdsamenkomst. St.
Agatha Parochie R.K. Kerk (zat. av.
7 u.) 10, 11.30 en 7 u. Dependance,
Poelpolder (zat.av. 7 u.) 10, 11.30 en
7 u. Maria Parochie (zat. av. 7 u.),
8.30, en 10.30, 12 en 5.30 u. H.H. En
gelbewaarders parochie (zat.av. 7 u.)
7.30, 9.30, 11 en 5.45 uur en 7 u.
Nieuwkoop Herv. Gem. 10 u. ds.
van Doorn (HD) 6.30 u. ds. Van Iepe
ren (Jeugddienst). Geref. Kerk 10 uur
ds. Rinse J.A. Hanenburg 3 uur Ds.
Rinse J. A. Hanenburg afscheldsdnst
Rem. Geref. Gem. 10 u .ds .Paarde-
kooper. Chr. Geref. Kerk 9.30 u Dienst
des Woords 2.15 uur ds. H. C. van der
Ent te Katwijk aan Zee. R.K. Kerk
(zat. 7 uur) 7.30, 9, 10.45 en 7 uur.
Nieuwveen Herv. Gem. 9.30 uur
ds. Kaal 6.30 u. ds. Van Harten (Jeugd
dienst) Geref. Kerk 9.30 en 7 u. Ds
J. H. Zelle te Leeuwarden. R.K. kerk
(zat. 7 uur) 9, 10.45 en 5 uur.
Nieuw Vennep Herv. Gem. 9.30 u.
ds. Goverts, 7 u. ds. Ruitenberg, Ge
ref. Kerk 9.30 u. ds. Wijngaarden 4.15
u. ds. Korenhoff. Chr. Geref. Kerk
9.30 en 3 u. ds. De Graaf. R.K. kerk
(zat. av. 7 u.) 9, 11 en 7.30 u.
Noordwijk Binnen Herv. Gemeen
te (ln geref. kerk) 10.30 u. dr. Jan
sen (H.D.) 7 uur ds. Lapré. Geref.
Kerk 9 u. ds. Warner 5 u. ds. Hart
kamp. (v. d. Berghstlchting) 11 uur
Noordwijk aan Zee Herv. Gem.
10 uur ds. Henkei 5 u. dr. Jansen,
(De Rank) 10 u. ds. Lapré (H.D.) Ge
ref. Kerk 10 uur ds. Hartkamp, 5 u.
ds. Warner (Sole Mio) 9.30 u. ds. Van
der Horst. Herv. Geref. evangelisatie
(Schoolstraat) 10 uur ds. Gooyer te
Zeist, 3.30 u. ds. J. Venvellus te
Schoonhoven. Ned. Prot. Bond (Huls
ter Duinstraat 31) ds. mej. van Stee
nis te W^esp. R.K. Ker (zat. av. 7
u.) 8. 9.30 en 11 uur.
Noordwijkerhout Herv. Gem. 10 u
ds. J. Streefland (H.D.) R.K. Kerk St.
Jozef (zat. av. 7 u.) 8, 10, 11.30 en 7
uur. St. Viktor (zat. av. 7 uur) 9.30
11 en 6 u. H. Hart van Jezus in de
Zllk (zat. av. 7 uur) 8.30, 10 en 11.30
uur.
Oegstgeest Herv. Gem. (Groene
Kerk) 10.30 u. ds. J. Irik (Paulusk)
10 u. ds. W. E. Verdonk (Gemeente
centrum) 10.30 u. ds. D. A. Werner te
Wassenaar 10.30 u. (jeugdkerk) ds.
M. B. Blom, 7 u. ds. K. Vegter. Ge
ref. Kerk 10 u. ds. Vegter 7 u. zie
gemeentecentrum. Geref. Kerk (vrij
gemaakt) 8.30 u. ds. K. Deddens, 3
uur ds. J. v. d. Haar. Geref. Kerk
(vrijgemaakt buiten verband) Gem.
pentrum 8.45 en 3 u. ds. M. R. v. d.
Berg. Gem. oor oorspronkelijk chris
tendom Rijnlandslyceum 7.30 u. evang
N. v. d. Brugge R.K. Kerk (zat. av.
7 u.) 9, 11.30 12 en 6.30 u. Bonaven-
turakapel (zat.av. 6.30 u.) 8. 10 en 11
u. Haagse Schouw (zat.av. 7 u.) 9.30
en 11.30 en 6.30 uur.
Oude Wetering Herv. Gem. 9.30
u. ds. Lalleman 7 u zie Geref. Kerk
Geref. Kerk 9.30 u. ds. W. van der
Linden te Amstelveen 7 u. ds. A.
Westra te Sassenhelm. Rem. Geref.
Gem. 7 u .ds. G. J. Bleringa te Haar
lem. R.K. Kerk Meerkreuk (zat. 7
u.) 8.15, 9.45, 11.30 en 7 uur.
(intrede^ c
Rljnsaterwoude Herv. Gem. 9.30
u. ds. G. de Ru, 7 u. ds. F. Franken
Chr. Geref. Kerk 9.30 u. Dienst des
Woords 2.15 u. ds. G. Bouw te Sche-
venlngen. R.K. Kerk (zat. 7 u.) 7.30.
9.30 en 11.15 uur.
Rijnsburg Herv. Gemeente,
(Grote Kerk) 9.30 u. ds. Wisse 5 u.
ds. Van Niel (Bethelkerk) 9.30 u. ds.
Van Niel (HD) 5 u. ds. Wisse. Ge
ref. Kerk Petrakerk 9.30 u. Ds. Bijle-
veld 5 u. Ds. Hulsman. Immanuëlk.
9.30 u. Ds. Huisman 5 u. Ds. Baayen
Maranathakerk: 9.30 u. Ds. Baayen,
5 u. Ds. Bijleveld. Geref. Kerk (vrij
gemaakt) 10 en 5.15 uur ds. Deddens.
Chr. Geref. Kerk 10 en 5 uur lees
dienst. Evang. Chr. Gemeente (aula
mavo) 10 u. ds. Agtereek. RK. K.
Kerk tuinbouwschool 11.15 uur.
Rijpweterlng R.K. Kerk (zat. av
7 uur) 7.30, 9 en 10.30 uur.
Sassenheim Herv. Gem. (in Ont
moeting) 9 en 10.30 u. ds. A. Westra,
6.30 u. ds. Knottnerus; Geref. Kerk
10 u. ds. A. C. J. v. d. Poel te Stock
holm (bevestiging ds. D. W. Gesink)
5 u. ds. D. W. Gesink
Geref. Kerk 10
den Boer.
Valkenburg Herv. Gem. 10 en
6.30 U. Ds. G. Zonneveld. Geref. Kerk
9.30 en 6.30 u. ds. Rooze. Geref kerk
(vrijgemaakt) 9.30 en 5 u. ds. Hoff.
Voorhout Herv. Gemeente 10 u.
Ds. Hoogenkamp 7 u. Comunity Sin-
ging. R.K. Kerk (zat. 8 en 19.00 u.) 9
10.30, 11.45 en 5.30 uur.
Voorschoten Herv. Gem. Dorps
kerk 10 u. Ds. Post (Leiden 7 u Ds.
Meijerlng. Aula Noord-Hofland 9.45
u. Mevr. H. M. Terborgh-Dupuis rijn
dijk 10 u. Ds. Meijring (H.A.) Hulp
en Heil 10 u. ds. v. d. Geest. Geref.
Kerk 9, 10.30 en 5 u. ds. Reedijk. Ge
ref. Kerk (vrijgemaakt) 9.30 u. Ds.
J. v. d. Haar (Lelden) 3.15 u. Ds. K.
Deddens (Rijnsburg). R.K. Kerk Lau-
rentlus zat. av. 7 u. 8.30, 10.30 en 12
u. Moeder Gods (zat 7 u.) 8,10 11.30
Waddinxveen Herv. Gem. Brug-
kerk 9.30 u. Ds. D. van Vliet (HA)
6.30 u. Ds. D. van Vliet (HA) De
Hoeksteen Esdoornlaan 2 9.30 en 6.30
u. Ds. J. v. d. Heuvel (HA); Bethel
kerk 9.30 n 5 u. ds. T. v. 't. Veld (H-
A) Immanuelkerk 10 u. ds. N. J.
Flink, 7 u. Ds. J. Haltsma. Gereform.
Kerk Kruiskerk 10 u. ds. D. J. Mod
deraar 5 u. Ds. A. de Bruin te Den
Haag. Ontmoetingskerk 10 u. Ds. A.
de Bruin 5 u. ds. D. J. Modderaar.
Chr. Afgesch. Gem. 9.30 en 5 u. Ds
A. P. Verloop. Oud Ger. Gem. in
Ned. Zuidkade 158 10 u. en 6.30 u.
leesdienst. R.K. Ontmoetingskerk (za
terdagavond 7 u.) 8.30, 11.45 en 6.30
u. St. Vlctorkerk (zat.av. 7 u.) 10 u.
Warmond Herv. Gem. 10 u. Ds
A. J. den Tonkelaar (H. Doop). 7 u
Ds. A. J. den Tonkelaar (Het eer
ste Gebod). R.K. Kerk (zat. av. 7 u.)
8, 10 en 11.30 uur.
Wassenaar Herv. Gemeente,
Dorpskerk 10 u. Dr. Th. C. Frede-
rikse, 4.30 u. Ds. J. M. de Raad Stol
wijk 7.00 u. Ds. J. T. Wiersma. Kie-
vietkerk 9.00 u. Jeugdkapel (11 t.e.m.
13 Jaar) 9.00 u. Jeugdkerk 10.00 u
Ds. J. T. Wiersma. Messlaskerk 10
u. Ds. A. van Buuren. Dorpscentrum
Interieur van de
kerk te Katwijk aan
(Foto Jan
9.30 u. Ds. J. Catsburg Katl
Zee. Gebouw Shalom 10 u. J
pel (12 t.e.m. 14 Jaar). Deyhj
u. Jeugdkerk. Geref. Kerk 10)
Ds. Van der Meulen (Zuid) I
u Ds. Bech. Ned. Prot. BonJ
Wall/
Woubrugge Herv. Gem.
Franken 6.30 u Ds. Oostenbrug'
saterwoude. Geref. Kerk 9.3ll
Los Lelmulden 6.30 u. Ds. Hulz(
Ned. Protestantenbond
Raedthuys) 7 u. ds. R. Oort.
Zevenhoven Herv. Gem
ds. Oostenbrug (H.A.)
gendljk (H.A.) Geref. Kerk
u. ds. A. P. Heiner te Wadd
R.K. Kerk (zat. 7 u.) 7.45
uur.
Zocterwoude Herv. Gem.j
dienst. R.K. St. Janskerk Zuid
weg (zat. 7.30 U.) 7.30, 10 efl
R.K. Christus Dlenaarkerk (ffl
8.30, 10, 11.30 en 6 uur. R
Meerburg (zat 7 uur) 8.45.
en 6 uur.
Zwammerdam Herv. Gen
ds. W. Kool te Katwijk aan
u. ds. I. J. Walpot te Alphen
Rijn. Geref. Kerk 10 en 6.3J
C. Houtman te Lelmuiden. H
(Zat. 7 u.) 8. 10, 11.30 en 5.30 ij
