DE RUSLUIE UIT VRIEZENVEEN
Nu nog
komen
ze uit
Rusland
delven
naar het
verleden
PAGINA 14
EXTRA
ZATERDAG 3 FEBRUAlj
Afscheid voor de barre tocht naar Rusland. De autochtone Vriezenvener Fayer schilderde dit
tafereel. In vijftien dagen reden de Vriezeveners naar St. Petersburg.
Aan de boulevard Newski Prospekt van Leningrad (het vroegere St. Petersburgnu nog een
fameuze winkelstraat stonden talrijke winkels met stenige Vriezenveense namen.
VRIEZENVEEN De Russen, die elk jaar weer de bom
vrije oudheidkamer in het langgerekte Vriezenveen betra
den vinden daar de vergeelde bewijzen van pakkende fami-
liehistorieën.
Onder de zolen van traagsloffende ambtenaren, de bevol
king van een nog fonkelend nieuw gemeentehuis, vinden
de reizigers van verre hun verleden terug. Meestentijds ko
men zij uit Leningrad, voor de grote omwenteling van
1918 St. Petersburg.
En hoewel hun namen niet ongeschonden door de tijd zijn
gekomen, is de verwantschap met de elite van het stille
veendorp helder als een Russische vriesnacht.
Het is voor de delvers in een diep verleden toch telkenmale
boeiend te leren, dat juist de geschiedenis van het geringe
dorp benoorden Almelo zo innig is verstrengeld met de
groei van wat nu het immense Leningrad is.
Dat Juist de ondernemende kooplie
den uit Vriezenveen winst roken
achter vele. vaak bevroren rivieren
en meren. Vele duizenden kilome
ters, de ene werst na de andere.
Namen, die in het land van het
laagveen klonken als een klok
Harmsen, Engbertsen, Kunst, Berk-
hoff, Kruys, Gerrits werden ook
in de straten van St. Petersburg
met respect uitgesproken. Zij waren
de „Rusluie".
Door
Thom Olink
gen uit die hele lange straat, die
het dorp eigenlijk is, avonturen
aan, die ook bij naslag bewondering
afdwingen.
In die oudheidkamer staat een „ka-
les", een huifkar, zoals die in de
vorige eeuwen werd gebruikt voor
de barre tochten. Een kar met een
huif van wit linnen, meer niet.
Talrijk zijn de theorieën en gissin
gen van de historici. Waarom Juist
die stoere mannen oet 't VJenne"
en niet uit het zo nabijgelegen Al
melo. Of Vroomshoop. Het is waar
dat de Vriezenveners immer een
aparte plaats hebben verworven in
de geschiedenis op de vlakke uitlo
per van het Twentse land.
Ondernemend, onbevreesd voor risi
co's. eigengereid en onderling ver
bonden durfden de handelszuchti-
Petersburg waren de lieden uit 't
Vjenne aanvankelijk niet meer dan
reizigers, maar allengs veranderde
de situatie.
Opslagplaatsen en later winkels
verschaften de Rusluie vaste voet in
de Tsarenstad. Families uit Vriezen
veen vestigden zich permanent aan
de oevers van de Newa en klommen
naarmate het kapitaal groeide, ho
ger op de ladder, die de maatschap
pelijke verhoudingen in de metro
pool nauwkeurig indeelde.
Incidentele „successen" hebben hun
beslag gevonden in drukbezegelde
papieren, waarvan een aantal is te
rug te vinden in de oudheidkamer
van het zeshonderd Jaar oude dorp
Over de maritieme bemoeienissen
van Vriezenveners werd al gespro
ken. Waarbij nog als anekdote kan
worden vermeld, dat admiraal Wi-
cher Berkhoff, die de Russen ken
den als Barkow, Jaarlijks een aardig
douceurtje mocht ontvangen van de
Tsaar.
Heerser
Hij meldde namelijk in het voor-
Jaar aan de goddelijke heerser van
het grote imperium dat het water
van de Newa ontdooid was en
bracht dan als bewijs een grote be-
Een reproduktie van de
enige foto van prinses
Anastasia rechtsdie
van haar in Nederland
bewaard is gebleven. Het
origineel van deze foto
van de laatste Tsaristi
sche familie hangt in het
gemeentehuis van Vrie-
zeveen.
ker met smeltwater mee. En telken
male wandelde Vriezenveense Bar
kow dan met die zelfde beker de
Hermitage uit. Gevuld met klinken
de gouden ducaten.
Tussen de papieren in de kelder
onder het gemeentehuis staat ook
vermeld dat Anette Concordia Wil-
helmina Sophie Engels-Grankow in
de vorige eeuw goevernante was
aan het hof en de opperste familie
van wijsheid voorzag
Van goede relaties met de Tsaren
verhaalt ook een gerechtelijk schrij
ven over een twist tussen ene Jan
Gerrits, koopman en hofleverancier
van linnen aan het hof en Gerrit
ten Cate. Deze laatste pikte „Een
blaauw kleet beneffens een kamisool
met silveren passementen beset" in,
dat Gerrits van de keizerin had ge
kregen, toen hij „Haar keijserlijke
Majestijt" had vergezeld tijdens de
Jacht.
Omstreeks het midden van de vori
ge eeuw kan men spreken van een
grote bloei in de handelsbetrekkin
gen tussen Vriezenveen en St. Pe
tersburg. Zo zeer dat één kant van
het beroemde zakencomplex Gostin-
ny Dwor de „Hollandse Linie" werd
genoemd door de Russen.
Maar de tijden van Barend
die kleermaker was voor de
tien van Rusland, liepen af.
gen de eeuwwisseling schroi
de belangen in St. Petersbufj
Vele families, die eeuwenlang
zige winters in het afgelege
land hadden gedragen, keer
rug in de schoot van het
dorp. Anderen bleven, al
opgezogen door het leven
in Rusland.
Aan de boulevard van Newski Pros
pekt, nu nog een fameuze winkel
straat in Leningrad, stonden talrij
ke winkels met stevige Vriezenveen
se namen. Handelaren in wijn, kof
fie. tabak, thee en cacao en natuur
lijk textiel hadden zich diep inge
graven en een aantal families uit
de veenstreek verruste volledig. In
die tijden stond aan de Newski
Prospekt de Hollandse kerk, daar
naast had een Vriezenvener zijn
bloemhandel.
De grote klap kwam in 19
geld en papieren, maar ook
waarden binnen de grenzen 1
oude Russische Tsarenrijk
veranderden, zo niet complee
deloos werden.
Kenmerkend voor de slagi
handelsgeest van die merkv
mensen uit Vriezenveen, di
luie, was dat zij even tijd
hielen lichten als zij dest
ruimte van het Russische li
zichten.
De ondernemendheid van het volkje
uit 't Vjenne voor ogen houdend
kan het geen verbazing wekken, dat
het niet alleen in Rusland driftig
zaken deed.
De namen, die op Russische docu
menten zijn geschreven, kregen
evenzeer faam in Lissabon, Barcelo
na en de landen rondom de Oost-
Toen met het aan de macht
van de nieuwe leer alles 1
kop werd gezet, waren de
families terug met hun geld.
weinigen zagen het omvall
een vermolmd rijk niet aai
Van de achterblijvers komei
elk Jaar dat handjevol na
dorp benoorden Almelo om
hun verleden te lezen.
De onmetelijke tocht ging sneller
dan wij tempogewone mensen van
nu zouden verwachten. Toen Jacob
Zacharias Ursinus Kruys als Jongen
van veertien Jaar zijn eerste tocht
naar Rusland maakte, dat was in
1826. gebruikten hij en het gezel
schap (Brouwer, Smelt en Eng-
berts) niet meer dan vijftien dagen.
Van 13 Juli tot en met 28 Juli reden
ze geforceerd naar St. Petersburg.
De kaart, die toen werd getekend
wordt door velen beschouwd als een
Juiste indicatie voor de route, die
de Vriezenveners in de loop der tij
den aanhielden.
Overigens was de naam Kruys of
Cruys al tot grote faam gekomen ln
de voormalige winterresidentie van
de Tsarenfamilie.
Cornelis Cruys Janz. bij voorbeeld
vertrok in 1698 naar Rusland en
werd daar Kornelii IwanowitsJ
Kruis, admiraal van de Russische
vloot en zijn wapen en kleuren
(een wit veld met een blauw kruis)
zou de vlag van zowel de Russische
handels- als oorlogsmarine worden.
Hij stichtte ook de eerste Evange
lisch Lutherse Gemeente in St. Pe
tersburg.
Eén van zijn nazaten binnen de
aan water gebonden familie, Ger-
Ook Wicher Berkhoff (17941869)
bracht het tot admiraal. Tsaar Pe
ter de Grote 'werd ook voor de
Vriezenveners de belangrijkste weg
bereider, hij animeerde immers de
betrekkingen tussen beide landen in
het eerste kwart van de achttiende
Activiteiten
Aanwijzingen voor de groeiende ac
tiviteiten van de handelaren uit het
veen geeft een verslag van een
kerkvergadering in het St. Peters-
burg van 1774. Tijdens een rumoeri
ge bijeenkomst, waarbij moest wor
den vastgelegd of er in de kerk van
de Nederlands Hervormde Gemeente
naast Nederlands ook Duits moest
worden gesproken, stemden zes le
den tegen. En uit de annalen blijkt
dat vijf van hen uit Vriezenveen
afkomstig waren.
De eerste Rusluie reisden zoals ge
zegd op en neer, verkochten hun
waar met aanzienlijk profijt en
verbonden zich (vaak via de fami
lierelaties) in handelscompagnieën.
Voor de gevestigde Russische en
buitenlandse middenstanders in St.
Daarin zaten de handelslieden, soms
met hun gezinnen en -de waar. Tex
tiel; linnen, zijden kousen, damast,
ondergoed voor mannen en vrou
wen, opgeborgen in sterke ijzerbe
slagen kisten.
Tijdens het drukke verkeer tussen
Overijssel en St. Petersburg „vlo
gen" die wagentreinen drie tot vier
keer per Jaar op en neer.
Sneller
hardus Kruys, geboren te Vriezen
veen, mocht zich in 1891 minister
van de Russische marine noemen.
