oego-Slavië bepaald geen oorbeeld voor Nederland Van hoog tot laag wordt democratie gesaboteerd LEZERS SCHRIJVEN flauwe reiger aan een singel in Leiden de vertrouwde zeep voor erstandige hygiëne rümitd hoe heet uw baby? IDERDAG 25 JANUARI 1973 altijd wordt in zekere krin- loog opgegeven van het "arbei- .lfbestuur", zoals dat met name een stralend voor- "een nieuwe maatschap rijn intrede zou hebben ge- Vergéét het maar. Wie nu nog aandragen met "maatschap- mieuwdng naar Joegoslavisch teld" is kennelijk niet op de van de harde feiten. Op 15 LI. citeerde ik te dezer plaatse ihure van de Stichting Maat- pU en Onderneming, die een land onderzoek naar de prak- van het "arbeiderszelfbestuur" jgo-Slavië heeft laten instellen, lit bleek, dat de „arbeiders uiterst belangrijke facetten als verkenning en investering aan ■ectie overlaat en dat voorstel- p die gebieden zonder meer ii aanvaard omdat men ter za- ;t voldoende op de hoogte is. op het terrein van het per sbeleid wordt tegenspel gege- Dok in het Joegoslavische "voor blijft de eigenlijke bedrijfs- g dus in handen van de direc- heeft NRC-Handelsblad kort en enkele artikelen gepubliceerd rijn correspondent in Belgrado, Suasso, die daarin onthullen- eiten ter tafel brengt over de te ontwikkeling van het Joego- "experiment". Ik gebruik aanhalingstekens, want na 22 'wet op de arbeidersraden", men nauwelijks meer van een ;ming spreken. Na tientallen praktijk zou men toch mogen ten, dat de kinderziekten al- iverwonnen zijn, hetgeen ech- het geval is. leen recent congres in de prach- |oude stad Dubrovnik hebben inderd sociologen en vakbonds- ■ders daar bijeen op uit- van de Federatie van Joe- vakbonden en van de jrsitelt van Zagreb moeten •llen, dat het zelfbestuur in 'n crisis verkeert. Een van iken: vele directeuren hebben een grondwetswijziging van en- Jaren geleden gebruik gemaakt lerlei bevoegdheden naar het bestuurscomité over te brengen. De zittingsduur van dit comité en van de arbeidersraad is in sommige ge vallen verlengd. Voordeel: er behoe ven niet telkens nieuwe leden in de problemen van het bedrijf te wor den ingewerkt. Nadeel: de huidige le den worden door de leiding en haar deskundigen "ingekapseld". Een andere crisisoorzaak is de toe nemende afhankelijkheid der onder nemingen van de banken, wier aan tal in de afgelopen Jaren door fu sie en overneming van 232 tot 15 is verminderd. Dat sterk gereduceer de aantal banken beschikt thans bo vendien over de investeringsfondsen van de overheid, waardoor zij zich gaan gedragen als eigenaars van pri- vékapitaal, die het geld dkar inves teren waar het meeste profijt kan worden verwacht, wat voor Joego slavië als een kapitalistische verbas tering kan worden gezien. Nog een crisisverschijnsel is, dat er zich in de afgelopen jaren in Joego slavië een onvoorstelbare overbeste- ding heeft voorgedaan, waardoor er zo weinig contant geld is, dat de ar beiders soms maanden lang op hun loon moeten wachten. Men stelle zich eens voor, dat er ook maar één Nederlandse onderneming op een dergelijke wijze zou worden geleid. Alle t.v.-commentators zouden net zo lang verbolgen uitzendingen pro duceren totdat aan een dergelijke wantoestand een einde zou zijn ge maakt. Terecht. Maar in het arbei dersparadijs Joego-Slavië geldt dat niet voor één bedrijf, maar in tal Het treurige van de gehele gang van zaken is, dat de bedrijven intus sen maar doorgaan met het plaatsen van orders, ook al hebben zij de ar beiders al geruime tijd niet kunnen betalen. En geen van de bedrijven, die met orders worden overstroomd, heeft zich afgevraagd of de op drachtgever wel in staat is de bestel de goederen te voldoen. Dat komt dus neer op niet-gedekte investerin gen. De regering besloot daarop ne gentien grote bedrijven vier maan den de tijd te geven orde op zaken te stellen. Na een onderzoek ver klaarde vice-premier Sirotkovic, dat het allemaal erg meeviel, maar hij onthield zich van het verstrekken ringen" poogt Belgrado de aandacht af te leiden. Wie dit panorama overziet vraagt zich af hoe er hier te lande nog stemmen kunnen opgaan, die het Joegoslavische „experiment" als een lichtend voorbeeld voor ogen durven te stellen. Het is trouwens toch al uitermate kortzichtig klakkeloze ver gelijkingen te maken tussen Joego slavië en een of ander Westeuro pees land. Zelfs wetenschappelijk ge schoolde beoordelaars overtreden de grondregel, dat men geen ongelijke grootheden met elkaar moet vergelij ken. In Joego-Slavië bestaat ten de le nog een onontwikkelde economie, die het stadium van de ruilhandel nauwelijks te boven is. Ieder die wel Door C. J. Rotteveel Daarop heeft de overheid gemeend te moeten ingrijpen: er werd een wet aangenomen op grond waarvan 1.3 miljoen werknemers een loons verlaging van tien procent zouden krijgen. En dat ondanks het feit, dat de prijzen van consumptiegoederen de afgelopen twaalf maanden met dertien procent zijn gestegen. Tenge volge van algemene protesten is die loonsverlaging echter opgesdhort, omdat zij immers, rekening hou dend met de prijsstijgingen, zou neerkomen op een inkomstender ving van zeker eenvijfde van cijfers, die zijn opvatting konden staven. Tegelijkertijd gonst de Joegoslavi sche pers van schandalen over bank directeuren, die met grote sommen naar het buitenland zijn verdwenen en van directeuren, die door hun ar beiders woningen voor zichzelf heb ben laten bouwen. Ook parlements leden blijken financieel niet brand schoon te zijn geweest en hebben van hun onschendbaarheid gebruik ge maakt om naar het buitenland te vertrekken nadat hun f raude aan het licht was gekomen. Geen wonder, dat deze schandalen vooral onder de laagstbetaalde ar beiders onrust hebben veroorzaakt. Ongeveer 700.000 arbeiders verdie nen niet meer dan 200 gulden per maand. De schandalen, het uitblij ven van loonbetaling en het stijgen van de prijzen hebben vanzelfspre kend een toestand van ernstige on tevredenheid in het leven geroepen. Zo ziet men dus op het ogenblik in Joego-Slavië een vastgelopen econo mie, omvangrijke corruptie, groot scheepse belastingontduiking en onte vreden arbeiders. Door een felle agi tatie tegen "fascistische samenzwe eens op de markten van Joegosla vische steden en dorpen heeft rond geneusd, heeft dat kunen constate ren. En voorzover de economie wél meer ontwikkeld is, moet er gespro ken worden van staatsbureaucratie, met alle kwalijke kenmerken van dien. Als leiders van staatsbedrijven worden maar al te vaak politieke vrienden van ministers of andere po litieke leiders benoemd, zodat be kwaamheid lang niet altijd het voor naamste criterium is, zoals prof. dr. F. Hartog onlangs in een artikel over staatskapitalisme opmerkte. Boven dien is bij staatsbedrijven vrijwel al tijd meer bureaucratische rompslomp dan bij particuliere bedrijven. En worden er verliezen geleden, dan worden deze vrijwel automatisch door de belastingbetalers gedekt, zodat 't in het algemeen niet zo nauw komt bij de kostenbewaking. Prof. Hartog noemde nog andere gevaren, zoals de neiging te hard van stapel te lopen omdat de staat zelf geld kan maken. Er wordt dan meer geïnvesteerd dan er produktieve hulpmiddelen aanwe zig zijn. Of men begeeft zich in al lerlei prestigeprojecten, die weinig aansluiten bij de behoeften van het betrokken land. Dit manifesteert zich o.m. in een overtrokken belangstel ling voor zware industire. Tegen de achtergrond van deze gevaren kan de huidige crisis in Joe go-Slavië als een duidelijke illustra tie worden aangemerkt. Het spreekt bijna vanzelf, dat in een dergelijke chaos gepleit wordt voor medezeggen schap van de arbeiders, die er genoeg van krijgen de dupe te worden van wanbeheer. Die „zeggenschap" is ginds dus een noodzakelijke correc tie op een falende staatsbureaucratie, die zich ongunstig onderscheidt van een soepel lopende ondernemingsde mocratie zoals men die over het al gemeen in West-Europa pleegt aan te treffen. Na het bovenstaande ligt de con clusie voor de hand. Men kan voor meer zeggenschap pleiten: a) om or de op zaken te stellen in een vastge lopen staatsbureaucratie; b) op grond van verdere emancipatie van de werknemers in een vlot draaiende ondernemingsdemocratie. Maar het is in hoge mate onzakelijk die beide door elkaar te halen. Een tweede punt is, dat mede zeggenschap niet in de eerste plaats bedoeld kan zijn om slechts voor eigen belangen te pleiten. Het belang van de onderneming als geheel dient voorop te staan, waarbij voldoende rekening dient te worden gehouden met het ondernemersrisico en de daarmee samenhangende problemen van consumptievrijheid en (interna tionale) concurrentie. Onwezenlijk is de gedachte, dat men de functie van werkgever maar behoeft uit te scha kelen om diens winst in eigen zak te kunnen steken. De directionele functie is onvervangbaar. Die kan men wel overnemen, maar niet uitschakelen, zoals ik destijds met een voorbeeld uit het bedrijfsleven onderstreepte. "De functie blijft, en of die nu door Jan of Piet wordt vervuld doet weinig ter zake, zeker niet in een sociaal-ontwikkelde maat schappij als de Nederlandse". Overigens spreekt het vanzelf, dat het optimaal functioneren van een onderneming gediend is door een bevredigende vorm van samenwer king binnen de onderneming. De (demissionaire) minister van Eco nomische Zaken prof. Langman zei daarover kortgeleden het volgende: "Men speelt wel eens met de ge dachte dat op den duur de macht van de ene mens over de andere in de onderneming uitgeschakeld zou kun nen worden en uitgeschakeld moet worden om de mens tot zelfontplooi ing te laten komen. Nu zal die be hoefte aan bevrediging in het werk door de toenemende welvaart en door het hogere opleidingsniveau steeds belangrijker worden. Een verstandige ondernemer zal daarom trachten het werk zo in te richten, dat er zoveel mogelijk gelegenheid Joego-Slavië is aantrekke lijk door zijn klimaat, stranden en hotels. Maar in economisch opzicht zijn er zoveel nadelen aan de staatsbureaucratie, dat Nederland daarop niet ja loers behoeft te zijn. tot ontplooiing van de persoonlijkhei in de werksituatie bestaat". Maar dat Nederland daarbij geen voor beeld behoeft te nemen aan de Joe goslavische staatsbureaucratie blijkt voldoende uit de hierboven geschet ste situatie. or een groot deel van de lezers blad lijkt me het volgende Interessant, vooropgesteld dat natuurliefhebbers zijn. Ikzelf o iets aparts dat ik niet nalaten uw aandacht hiervoor te en het in de algemene be stelling te plaatsen. Zelf ben ik natuurliefhebber en 't liefst in de rand van een onzer ren, alleen en verscholen in rietkraag zitten vissen, ver van r, uitlaatgassen en lawaai, ïordt dan één geheel met de na ziet en beleefd dingen, die Je Breestraat niet vindt. Winters ligt dat anders. Dan ga let zo ver van huis in verband het weer, maar toch blijft het "en-zijn trekken en ga ik met ?1 aan een van de mooie se singels zitten vissen. Ook dat tend voor wie er oog voor Al direct krijg Je zo'n vij en ig eenden om Je heen en het «leren van deze prachtige wa- zeer boeiend. De woer- met hun prachtige kleuren zijn lust voor het oog. De natuur 1st zich niet in het combineren kleuren. De eenden zijn wel eens in verband met sim en dobber lat neem Je op de koop toe. is het mij opgevallen dat de eenden zich distantiëren van pote groep gekleurde eenden. Is misschien een andere variëteit? liet ze wel gezamenlijk wit bij maar zelden wit bij gekleurd. Khien kan een lezer daar wat over vertellen. Zo zie ik zo af joe een kleine watervogel, één van de grootte van een eend iteeds maar duikt en zo'n 15 20 meter verder weer bovenkomt, t Is een éénling want is zie er nooit meer. Zou dat een Jonge aalscholver zijn? Op de grote plassen zie ik aal scholvers net zo groot als eenden meestal met z'n tweeën, dus pa ren. Dit beestje lijkt volwassen maar is veel kleiner. Maar nu komt mijn grootste verba zing. Enkele weken geleden zocht ik een mooi visplekje aan de Witte Singel, 't Was ongeveer aan de over kant van de Sterrenwacht. Wie schetst mijn verbazing toen ik na eni ge tijd gezelschap kreeg van 'n blauwe reiger, en dat midden in de stad met veel auto- en brommerverkeer vlak bij. Op ongeveer 15 meter bij me vandaan stond hij rustig af te wach ten. Toen viel het mij op, dat hij als ik een voorn ving, ineens tot leven kwam. Tijdens het onthaken van de vis kwam hij parmantig naar mij toe stappen en bedelde om de gevan gen vis. Zelf was ik benieuwd en gooi de de vós naar hem toe. Direct was hij erbij. Met zijn lange snavel pak te hij de vis, dan volgden met kop en hals enige korte stoten om de vis de Juiste houding te geven. Daarop ging de snavel omhoog en de vis gleed in zijn geheel door de lange hals omlaag. Tenslotte nam hij, na eerst gedronken te hebben, ernstig zijn plaats weer in aan de water kant, vol belangstelling kijkend of ik weer een vis voor hem ving. Trok ik een kwartier later weer een vis boven water, dan zag hij het al en kwam naderbij terwijl ik de vis onthaakite. Op 4 5 meter afstand wachtte hij af of hij hém kreeg. Tot op 2 meter afstand durfde hij nu al een vis weg te halen, 't Is me nog niet gelukt hem uit mijn hand te laten eten, misschien komt dat nog want ik tracht zijn vertrouwen te winnen wat bij mussen, eenden en zwanen wel lukt. 't Is een prachtig gezicht als hij zijn grote vleugels uitslaat om naar mij toe te snellen om de vis te pak ken die ik twee meter van mij af neergooi. Reigers zijn ook in hun domein, de polders, erg schuw. Daar om vond ik dit zo iets bijzonders. Maar deze reiger, midden in de stoad, heeft al zijn schuwheid afge legd. Vermoedelijk gaat hij bij elke vis ser aan de Singelkant proberen wat los te krijgen. Heeft hij na een half uurtje niets gehad, dan zoekt hij een andere visser. Ik ben nadien vier keer terug geweest, ook op an dere plekjes van de Witte Singel, maar 't lijkt wel of hij Je herkent. Bij de een is hij schuwer dan bij de ander. Soms schrikt hij van een of andere zware vrachtwagen, maar is na 5 minuten toch weer terug, Strijkt dan op 10 meter afstand van mij neer en wacht rustig af of ik wat vang wetende dat hij het krijgt. Ik maak me nu bezorgd hoe het moet gaan als er straks ijs ligt. Zou het wel goed zijn zo'n beest te voe den en hem daardoor af te leren zelf zijn voedsel te zoeken? Mis schien weet een van de lezers wel meer over hem en wat het beste is: hem wel of niet te voeren. En ook zou ik graag weten hoe dat kleine duikertje heet. 't Zal wel een ver dwaalde zijn, net als onze reiger want ik zie er maar één en t is steeds dezelfde. Hij (of zij) heeft de kleur van een vrouwtjes eend. Ik weet niet of u het belangrijk ge noeg vindt om het te publiceren. maar natuurliefhebbers zullen als zij over de Witte of Zoeterwoudse Singel lopen of rijden zeker hun ogen de kost geven of de blauwe rei ger er is. Hij staat roerloos en dood stil, één geheel met de omgeving en Je moet goed kijken om hem te vin den, zelfs vlakbij. Ik noteerde dit omdat het weer eens wat anders is dan gekift en aan- of opmerkingen over beleids kwesties. B. J. DIEMEL, Stieltjesstraat 57, Leiden. Geen betaling Naar aanleiding van het artikel "Linkse VVDM wil het leger uithol len" in dit blad d.d. 13-1-1973 wil de Kaskontrolecommissle van de WDM reageren op de uitspraak van de heer Pison, dat de VVDM in novem ber f2000 aan de Rode Jeugd in Eindhoven overgemaakt zou heb ben. Bij controle van de boeken over 1972 is de Kaskontrolekommissie geen overmaking of andere betaling aan de Rode Jeugd gebleken. Zij moet dit daarom ten stelligste ont kennen. Ten overvloede deelt zij U mede, dat vanaf de oprichting van de VVDM nog nooit geld aan deze organisatie is overgemaakt. de Kaskontrolecommissie van de VVDM, H. BEUGELS. DRS. A. C. STRÜYK, Reaumurlaan 12, Utrecht. ADVERTENTIE Ik las vorige week in dit blad on der Lezers schrijven", een oud ver haal in nieuwe vorm over imperialis ten enz. Jammer, dat daarmee het Westen wordt bedoeld. U weet wel, het door sommige lieden verguisde Westen wordt gevormd door een aan tal landen, waar u bijna alles mag kunt gaan waarheen u wenst, waar u kunt studeren al wilt u uw kennis een paspoort kunt krijgen en dan kunt gaan waarheen u wilt, waar u ergens anders brengen, waar u geen werk behoeft te doen dat u niet aan- ADVERTENTTE Unicura N.V. Amsterdam staat, waar u kunt trouwen met de gene met wie u dat graag doet en waar u nog vele andere vrijheden en rechten hebt, die in landen waar de „arbeidende klasse is bevrijd" niet voor het grijpen zijn. Ik vermoed, dat de schrijvers van bedoelde artikelen, die in die artike len Noord-Vietnam als een soort zie lige onschuld aanprijzen, toen ze het woord imperialisten neerschreven, psychisch even afwezig waren. Waar door ze niet dachten aan Finland, Estland, Letland en Litauen, aan Hongarije en Tsjecho-Slowakije, waar de bevolking door een zekere natie met een bezoek werd vereerd, toen men daar meer levensgeluk en geen terreur wilde. Er zal ook niet zijn gedacht aan het boeddhistische Tibet, een land dat bij wijze van spre ken nog geen vlieg kwaad deed, maar ook werd geannexeerd. De manier waarop Noord-Vietnam werd „gezui verd" van mensen die iets anders wil den denken en zeggen dan degenen die de macht aan zich trokken, schijnt bij de schrijvers van deze ar tikelen niet bekend te zijn en even min schijnen zij iets te weten over de massagraven in Zuid-Vietnam, die werden gevonden in streken die Noord-Vietnam enige tijd met „vrede lievende bedoelingen" heeft kunnen bezetten. De toestand waarin de lij ken in deze graven werden gevonden, spreekt duidelijke taal over wat som mige lieden onder „bevrijding" ver staan. Het gaat er niet om wat men in bedoelde artikelen zo belangrijk vindt dat er vroeger één groot Vietnam was, het gaat erom dat er in Zuid- Vietnam en buurlanden een mate van rust en vrede heerste, die eerst Indirect en later direct door toedoen van Noord-Vietnam werd verstoord. Alleen het communistische Noord- Vietnam was in staat en ten volle bereid de overbekende ellende over zijn buurlanden te brengen en velen van de eigen bevolking voor een uto pie op de slagvelden te laten sterven. Laten we goed begrijpen dat er, als Noord-Vietnam bijv. onder een boed dhistische leiding zou staan, geen oorlog zou zijn ontketend. Het gaat hier om een verderfelijke mentaliteit, die zover gaat, dat het zogenaamde bevrijden betekent: dat mensen in communistische landen van him vrij - heid en velen ook van hun leven wor den bevrijd. Hierover zijn publikaties genoeg verschenen, zodat niemand behoeft te zeggen: dat wist ik niet. Helaas lezen de meeste mensen alleen hetgeen dat in hun gedachtengang past. In de aangehaalde artikelen werd ook nog vermeld dat president Nixon bij zijn bezoek aan China vriendelijke woor den heeft gewijd aan het vredelieven de Chinese volk. Iemand die daar waarde aan hecht is niet op de hoog te van de gang van zaken in de di plomatie, waarin men elkaar met uit gestoken hand, een glimlach en wat vriendelijke woorden tegemoet treedt om een sfeer te scheppen waarin een gesprek mogelijk is. Dat is omdat er primaire belangen zijn, die door de regering van elk land worden erkend, die ideologische geschillen en ver schillen overbruggen. Er zijn geheime besprekingen en afspraken tussen „doodsvijanden",, waarvan de gewone man niets mag weten, om te voorko men dat hij door onbegrip verkeerde conclusies zal trekken. Er zijn han delsovereenkomsten en sems een druk handelsverkeer tussen communistisch en fascistisch georiënteerde landen. Geld stinkt nergens! Maar laten we aannemen wat niet zo is dat president Nixon geen diplomatieke bedoelingen had bij de woorden die hfj sprak, dan is wat hij zei toch logisch. Het moet ons duide lijk zijn, dat de Chinese bevolking over het algemeen, zoals andere vol keren, op vrede is gesteld en er niets voor voelt het slagveld op te stappen om op een of andere onsmakelijke manier het tijdelijke met het eeuwige te verwisselen. Zo'n onzinnige aan drang tot zelfmoord is slechst aan heethoofden voorbehouden. Het lijkt mij juist nog op te merken dat ik het Westen niet als de alleen- zaligmaker zie. Ik ben mij goed be wust. dat het door het wangedrag van zijn bewoners een aflopende zaak is. De regeringen willen populair zijn en regeren daardoor niet, de rechterlijke macht verzaakt haar plicht door de burgers niet voldoende tegen onver laten te beschermen, de begrippen vlijt, orde en fatsoen verwateren. Als we ons niet herstellen, is het slechts een kwestie van tijd en dan kunnen we onze democratie ten grave dragen. Dat is dan niet omdat het systeem democratie niet goed is, een systeem dat bedoelt dat wij met en voor elkaar leven, maar dat is dan omdat de mens niet deugt. Van laag tot hoog wordt onze democratie gesabo teerd. Laten we hopen dat tegen de tijd, dat ons systeem door wangedrag het loodje legt, het Russische systeem waarin nu nog de leerjongens van Stalin het voor het zeggen hebben zover zal zijn gecultiveerd, dat het voor het zijn vrijheid niet waard zijn de Westen een soort redding kan be tekenen. Het lijkt mij toe, dat we minder ellende op onze zowel fysiek Spaar met Ardita voor baddoeken met ingeweven de naam van uw baby (broertje of zusje mag ook). Let op het pak met de kuikentjes. Ardita - kuiken zacht. Ardita Extra-nóg zachter. De betere tuier bij uw kruidenier. unicura nv, amsterdam postbus 1384 óg zachter. als psychisch verziekte planeet zullen hebben, als we van mensen die Peter Mus hieronder beschrijft, zullen wor den verlost. „Het is een eigenschap van mensen die niet kunnen en durven denken waardoor ze van het leven niets weten en begrijpen dat zij hun dogmatische doelstellingen hun medemensen willen aan praten en als dat niet lukt, vinden ze terreur en moord normale methoden om hun psychische onvolkomenheden en afwijkingen aan anders denkenden op te dringenn." P. K. DE LEEST Johannes Vermeerplantsoen 26 Voorschoten

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1973 | | pagina 13