Hij gelooft er
niet in en doet
er niets aan
Gul maakt feest»
en zichzelf tot
spektakelstuk
MAROKKAAN OMAR WIDAD
GENIET VAN DE VRIJHEID
PAGINA 20
KERSTMIS 1972
Hoe brengt de buitenlandse werknemer z'n vrije tijd door?
Deelt hij mee in de algehele feestvreugde en de sfeer die
zich met name in de schemerige dagen rond december en
januari van ons meester maken? Op deze pagina een aan
tal indrukken van buitenlandse werknemers, hun visie op
onze samenleving en de manier waarop ze hun tijd (moe
ten) doorkomen. En bovendien een verhaall over het recen
te feest van de Turken in Boskoop, dat ter afsluiting dien
de van de ,,Ramazan", de vastenperiode.
LEIDEN Het sobere „dorpje" aan de Zijldijk, waar zo'n
honderd Turken hun onderkomen weten, ligt er stil bij. 't Is zes
uur 's avonds. In de kantine buigt een bewoner zich bedacht
zaam over zijn roodkleurig maal. Hij kijkt op en groet. De Hol
landse keukenchef die zelf konijnen slacht begint een uit
voerig verhaal over het wel en wee van de auto's die hij in de
loop der jaren heeft versleten „Ellende meneer, al die
kneusjes".
Twee mannen doen rond het biljart
nijvere pogingen een balletje te ra
ken. Ze staken hun spel en leggen
de queue's neer. Arik Dogan,
wiens gelaat wordt gesierd door
Knor en bril, maakt vooraf de re
strictie dat hij is getrouwd met een
H^'-ndse en daarom niet represen
tatief kan worden geacht voor de
groep Turken die er moeite mee
heeft de vrije uurtjes door te ko
men.
Garip Sasmazer (38) spreekt twee
woorden Nederlands, misschien drie,
en kijkt al vreemd bij twee letter
grepen. Hij vertegenwoordigt de
niet geringe categorie buitenlandse
werknemers die zich bij voorkeur
terugtrekt in een sfeer van volsla
gen afzondering. Hij is getrouwd,
heeft zes kinderen en werkt, 's
Avonds gaat bij in z'n eentje naar
de bioscoop. Weliswaar heeft hij
enkele contacten. Maar ze zijn niet
noemenswaard, hij komt er zelden.
In Kerstmis ziet hij niets. Hij ge
looft er niet in en doet er niets
aan. Als het even kan werkt hij
door. Wernink, zijn werkgever geeft
hem daartoe alle gelegenheid, 's
Zondags gaat hij met zijn medebe
woners naar Den Haag om naar
een Turkse film te kijken. Verder
niet. Hij doet mee aan het Oude
jaarsfeest in de kantine. Andere
feestdagen laat hij aan zioh voor
bijgaan.
Arik Dogan, sinds 1964 in ons land.
fungeert in het gesprek als tolk. Als
het merendeel van de buitenlandse
werknemers is hij om economische
motieven naar Nederland gekomen.
"We hoorden dat het in Holland zo
goed was", verklaart hij. En zet dan
uiteen dat dat wel een beetje is te
gengevallen. Dat de contacten met
zijn Hollandse collega's hij werkt
op de bouwafdeling van de VU in
Amsterdam met name na de
Rotterdamse rel in de Afrikaander-
buurt aanmerkelijk zijn bekoeld.
"Eerst waren ze heel vriendelijk.
Zeiden ze van: hallo Joh, en deden
ze zo (slaat z'n vriend op de schou
der). Maar na die rellen in Rotter
dam was het van: vooruit, doorwer
ken, vooruit". Hij kijkt vragend.
Garip Sasmazer is acht Jaar in ons
land werkzaam. Aanvankelijk als
textielarbeider in Enschede. Zijn
gezin woont in Tarsus, een stad van
zo'n zeventigduizend inwoners. Arik
Dogan woonde er in de buurt: Mer-
sin. Aan zijn besluit om naar Ne
derland te vertrekken heeft wel een
beetje ten grondslag gelegen dat de
Turkse vrijheden aanzienlijk be
perkter zijn dan hier. Hij zegt: "Als
je in Turkije geld hebt, heb Je vrij
heid. Geen geld, geen vrijheid".
Vrijheid te koop
Sasmazer kijkt berustend voor zich
uit. Omstreeks april volgend Jaar
vertrekt hij naar zijn land van
herkomst. Voor zes weken. Dan
komt hij terug en zal nog maar
eventjes hier werkzaam zijn. Hij
bekommert zich niet meer om de
problemen van de buitenlandse
werknemer, waarvan de vrijetijdsbe
steding deel uitmaakt. Hij zegt:
"Nederlands hoef ik niet meer te
leren. Over een jaartje ben ik hier
weg".
BOSKOOP Voor de Turkse werknemers in Nederla fjic
het kerstfeest niet meer dan een aaneensluiting van vier d e
dagen. Op hun Islamitische kalender komen heel andere
dienstige feestdagen voor. Zoals het einde van de „Hama
de vastenperiode. In deze maand is het devies: niet etea
drinken en niet roken zolang de zon schijnt. Het is dan ooi el e
paald geen wonder dat het eind ervan een geweldig fees Is
tekent.
staande uit een zeer voliM
dame en een dito heer, hu
wat onbestemd over het kaj 'gan
De Turken in Nederland houden
zich voor zover mogelijk aan hun
Islamitische leefregels. Ook aan de
Ramazan. Om het besluit daarvan neeltje heen en weer.
te vieren is de stichting bijstand blonk hierin helemaal uit, d?
buitenlandse werknemers "Rijn en
Lek" (uit Alphen aan den Ryn) in
het geweer gekomen. Deze stichting
organiseerde ook feesten voor Ma
rokkanen In Leiden en Gouda, voor
de Turken wa s hotel Florida In
Boskoop uitgekozen. Uit de hele re
gio waren de mannen (sommigen
met gezin) hiernaar toegestroomd
Al ruim voor het officiële aanvangs-
uur was het in de (wat kale en
ongezellige) zaal van Florida, waar
de ene kelner en zijn minderjarige
hulpje de handen vol hadden om
man bleek zich nog vrij llcbt q ri
te kunnen bewegen. Zijn bu
ren bleken ook erg beweegli jig"
sterk. Tussen buik en broek k
hij een fles, door het wlppe
de buik kon hij een glas
pirait
ver!i
Dat de fles stevig zat, mocht< nodes
kele "sterke" mannen in
proeven. Ondanks rukken en
ken (soms met twee handen
lijk) bleef de fles zitten waar
iedereen aan bier of frisdrank te buikdanseres Gül. Zij toonde
Onbetwist hoogtepunt was ecw mT
helpen. Toen organisator Sad Tat-
li het toneel beklom, was hij nog
maar nauwelijks te zien door de
dikke rookwolken van de driftig si-
agretten rokende massa.
Het Elciler Orkestraci zorgde
rs
lijk aan, (zie foto Will Dij!
dat wij westerlingen toch w<
andere normen aanleggen
vrouwelijke schoonheid dan de
ken. Gül was wat wij zouden
men een „brok" groot massief e ?e 1
alle kanten wiebelend en de
voor een mengsel van westeuropese Qp de opzwepende - torn
en Turkse muziek, waarmee
stemming er behoorlijk in kwam.
Een stemming die nog beter werd
door de verschijning van Sevil Ar-
tek, een zangeres moderne stijl.
Haar stem eoi waarschijnlijk ook
wel haar lichaam bracht de
mannen omhoog. Velen kwamen een
briefje met verzoeknummer brengen,
en een behoorlijk aantal daarvan ^uêe"l verïSttë bnéSm'Sv*
werd gehonoreerd. Het moment dat één van de vr0uweiyke
deze charmante dame de zaal in
kwam om tussen de rijen te zingen,
was natuurlijk helemaal groots. De
troubadour Useyin Engln werd niet
direct begroet als een succes van de
eerste orde. Hij zorgde voor de tra
ditionele liederen, evenals de in
schitterende kostuums gestoken Yil-
diz Yurtsever deed. Zij wist echter seerdheid te lezen dan begrip,
wel sfeer te brengen, met opnieuw de Turken hebben in ieder
veel verzoekjes.
Het danspaar Cifte Kumrular, be-
het orkestje danste zij buik d
een lieve lust was. Alle lichajÈe
len veerden op en neer, he
weer en van voor naar achten d]n
spanning die dit teweeg bracb1
om te snijden, enkele van de
opgewondenen klommen het
op en dansten mee. Opvallen ''en
dat geen der toch ongetwijfel k
aanraakte.
Misschien dat er weer wat nAuCh
grip is opgebracht voor de af*t
levensgewoonte, maar ook dat J
de vraag. Op de gezichten
de enkele tientallen Neder!
stonden meer verbazing
Omar Widad:
gekozen voor de vrijheid.
(Foto Jan Holvast)
Arik Dogan (links) en Garip
Sasmazer: wel en niet ge
ïntegreerd.
„(Foto Jan Holvast)
Omar Widad (27) Marokkaan,
negen Jaar geleden naar ons land
gekomen, getrouwd en begiftigd met
de wetenschap dat buitenlandse
werknemers in het algemeen wor
den gediscrimineerd zegt over
Kerstmis: "Wij doen feest mee.
Brengen dagen door. Films draaien
en drinken. Maar niet verder. Wij
hebben ander geloof. Islam. Als ik
ga verder, ik ben fout met mijn ge
loof".
Gebrekkig Nederlands. Een voorna
me belemmering voor buitenlandse
werknemers gastarbeiders in de
volksmond om actief te integre
ren in onze samenleving en zich al
dus het leven wat te kunnen ver
aangenamen. Omar Widad, zelden
verstoken van een zekere blijheid
en in veelvoud gesticulerend, had
daar moeite mee. Zijn aanvankelij
ke werkgever Albert's Corner
maakte het hem onmogelijk in
de eenzame avonduren een cursus
Nederlands te volgen. "Ik moest 's
morgens om elf uur beginnen en
dan werken tot tien uur 's avonds
's Morgens was er geen cursus, 's
avonds kon ik niet".
Met de overkomst van zijn vrouw
in augustus dit Jaar veranderde
Omar Widad van betrekking. Hij
belandde bij CAR in Katwijk. Hij
staat er in de fabriek. In Marokko
was hij onderwijzer "Ik ben
niet naar Nederland gekomen voor
het geld, maar voor de vrijheid. Als
ik in Marokko wilde schrijven over
de Arabische politiek of zo, dan kon
dat niet. De directeur van de school
in Marokko verdiende goed. Hi
mocht wel. HIJ werd niet gecontro
leerd. Als ik iets had geschreven
was ik opgepakt. Niemand kan daar
kan ik ook thuis doen".
Onze vrijheid: "Als Je hier komt en
Je hebt 't moeilijk, doen ze daar
gelijk iets aan. Dat is fantastisch.
Maar later... ik weet niet. Als een
Hollander van de fabriek vier
maanden ziek is, dan wordt er niks
gezegd. Als een Marokkaan of een
Turk of een Italiaan drie of vier
keer per Jaar in 't ziekbed ligt, is
hij gelijk elke week ziek. Dan zeg- zat hij met vijf landgenoten om met acht of zeven kinderen in Ma
gen ze: Jullie hebben altijd wat". een tafeltje. Zij waren de enigen rokko. 's Avonds proberen ze over
In het Casa aan de DoezastraatLater zegt hij: "Er zijn mannen te werken. Of ze zeggen: wat moet
ik doen in het Casa? Morgei
lk vroeg op. Moet ik dan sou )nun
kopje koffie komen drinkenff^
kan ik ookthuls doen".
Omar Widad is in onze ft
gen gegroeid. Hij beleeft ze
waar anders, maar geniet i
"Verleden jaar hebben we
kerst-in gehad, met de studfr staj
(werkgroep buitenlandse
mers red.). Was een groot sieren.
Er waren Marokkanen, Turken, ereik
w
iinde
lianen zelfs. Er was een film,1
druk. Erg gezellig. Nagedacht irrtaJ
kerstmis, tja... Met de stude jg 0
groep, als 't kan moeten we
maken, weer een kerst-ln.
wordt het weer druk".
"We moeten eerst
langs, zeggen: d'r komt een
Anders komen ze niet. Dan bl
ze thuis of gaan naar het
Omar Widad is afkomstig uit
sablanca. Hij maakt deel uit mo
dat deel van de Marokkaanse b vat
king dat wat mondialer deü ir scl
handelt dan de landgenoten iqöder
berggebied. "De mensen uit l'
gen zijn een beetje gesloten,
ven in een gemeenschap.
hier zo'n zeven maanden werk» Bns
gaan dan twee maanden met) n(
Dan nemen ze dingen uit Ho Z(
mee, voor de familie. Maw,
zeggen anderen: dat wil ik ooi
dan gaan ze weer werken likf
spreken nog geen twee Ned
woorden. Ze gaan samen
gaan samen weg, met drie
zo naar het café. Ze hebbenJ^P
minder moeilijk dan wij".
Later schuift een Jonge
ca an aan ons tafeltje. Omar
duidt hem aan als studei
steekt nadrukkelijk de hand
slaat de andere op de borst
hij illustreert de moeilijkheid i|n
een optimaal contact met de
landse bevolking in de weg
het taalprobleem. Met nog die
te aarzeling in zijn blik, die
stond toen hij nadacht over de
gestie een kerst-in voor zowel^
tenlanders als Hollanders te
seren, bekrachtigt Omar Wi<
hem en zijn landgenoten het
dwars zit: "Als wy zijn in gespt
en ik. En uw lippen niet meet
gen, dan is het stil".
kof
uor
sp.
rï ar
*]e,
on t
Wrlo
Mi ':---
dat
IN
Uf
