HAPPEN,
SLIKKEN
EN WEG
WEZEN
Oorlog van de veteranen
in Zeeuws Wissenkerke
j)(
Een Mac Donald's in Vo&r- sp
burg.
Mek
Nederland wordt „geham-
burgeriseerd". In gesloten for
matie rukt een aantal ketens
van zogenaamde snelrestau
rants op, die daar borg voor
staan. De tot nu toe tamelijk
warrige snackbar-sector van
de horeca wordt georganiseerd
aangepakt. Een aantal onder
nemers en bedrijven heeft in
ons land een leemte ontdekt
tussen de drie traditionele
maaltijden. Een leemte, die in
Amerika al sinds geruime tijd
is gevuld. Het idee is dan ook
overgewaaid uit de Verenigde
Staten.
Het gaat om de zogenaamde
„fast and convenience stores".
Vlug en gemakkelijk; happen,
slikken en wegwezen, dat is
het parool.
We zien in ons land regel
matig restaurants, cafés en
hotels dicht gaan. Meestal ou
derwetse pleisterplaatsen, die
niet langer tegen de kosten
kunnen opboksen. Daarvoor in
de plaats verschijnen vaak
bankfilialen (de moderne geld-
winkeltj es)autoshowrooms,
eethuisjes, die zijn opgezet vol
gens een moderne formule.
Een formule, die is aangepast
„aan behoeften van deze tijd".
Maar wie bepaalt, wat de be
hoeften van deze tijd zijn? De
consument hoeft daar niet
lang over na te denken. In
minder dan geen tijd presen
teert zich alweer een nieuwe
vorm van consumptie. Nog
even, en dan staat in Neder
land op veel straathoeken een
Wimpy, een Oranje Julius, een
McDonald, een Bertje, een Pol
lepel, een Mr. Hap, een Noord
zee Quick, een Golden Egg of
hoe ze verder mogen heten.
Want als we de prognoses mo
gen geloven, dan zijn er hon
derden van deze snelrestau
rants in voorbereiding.
De' namen mogen dan mis
schien wel erg gevarieerd zijn,
de inhoud is overal gelijk. Het
is eenheidsvoedsel wat de klok
kar
IIgem
slaat. In de interieurs i ^eJ
plastic en imitatiedéc
boventoon. Zachte paste
in fel' neonlicht. En
hetzelfde soort muzieki!1"0
op de achtergrond van J 1
band, waar nooit een i
aan schijnt te komen.
Itje
veilig
De menukaart mag in de ene snackbar wat ruimer bemeten
zijn dan in de andere, veel variatie zit er niet in. De ham
burgers smaken overal precies eender. De broodjes, waar
tussen deze platte vleesschijven zitten, zijn altijd van de
zelfde substantie. De stoeltjes of krukjes lenen zich zelden
lang voor een comfortabel zitgebruik. Dat is ook niet de be
doeling. Een stoel hoeft niet lang bezet te blijven. Het gaat
tenslotte om omzetsnelheid.
Zoals zo vele verworvenheden van
onze moderne consumptiemaat
schappij is ook het idee van de
„fast food"-winkels uit Amerika
naar hier gebracht. Vaak wordt er
met dit soort ketens gewerkt vol
gens het zogenaamde franchise-sy-
6teem. Franchising is in de Ver
enigde Staten al diep geworteld in
de economie. Door het hele land
vindt men een spoor van gelijk in
gerichte winkels, eethuisjes, dienst
verlenende bedrijven en dergelijke.
In de McDonald's krijgt men overal
dezelfde super-hamburgers voorge
schoteld. In de Kentucky's Fried
Chicken overal dezelfde kip-van-
het-spit. In de Lone Ranger Res
taurants kan men zich een cowboy
wanen en in Mr Swiss of America
in een Zwitsers Chalet. Maar niet
Door
Jan Kees Kokke
alleen in de snelrestaurants hoeft
de klant zelden voor een verrassing
te staan. Er zijn bijvoorbeeld
kunstzaken, wasserijen, zwembaden
en hotels volgens het franchise-
prinoipe opgezet.
Het Bijenkorf-concern was in ons
land één van de eerste ondernemin
gen, die zich op het franehislng-pad
begaf. Een aantal van de Hema-
warenhuizen wordt op deze manier
geëxploiteerd. Maar de Bijenkorf
ziet meer mogelijkheden. Vorig Jaar
startte het concern een keten van
Multi-Copy-bedrijven, een soort
drukkerijwinkeltjes, en in de hore-
ca-seotor met Orange Julius.
Verder zijn er in Nederland fran-
chise-ketens in oprichting van
Doe-het-zelf winkels (Fynhout)
brillenzaken (Brillmij) en boekhan
dels.
We beperken ons hier tot de snel
restaurants. De oudste en grootste
in ons land is de Wimpy-organisa-
tie. Eind november ging de vijfen
twintigste Wimpy in ons land open
in Dordrecht en in Amsterdam pre
senteerde zich dezelfde dag de
nieuwste keten. Ter gelegenheid
daarvan knipte Piet Bambergen een
kroket door bij de opening van de
Bertje's snackbar.
Achter Bertje staat de Schagense
snackproduktenfabrikant Albert van
Zoonen. In tien jaar tijd bouwde
hij zijn slagerijtje uit tot een fa
briek, waar nu per dag zo'n 15.000
loempia's en 350.000 kroketten wor
den gedraaid. Van Zoonen mikt in
de toekomst op 200 Bertje's. Als dat
lukt kan hij zijn produktie in
Schagen nog aanmerkelijk uitbrei
den.
„De Bertje in Amsterdam is een
combinatie van een automatenhal
en een snackroom, met als essentie
een echte houtskoolbarbecue", zegt
de heer Heyman van Van Zoonen.
We hebben een eigen housestyle,
waarmee we willen afwijken van de
Amerikaanse lijn. We gaan dan ook
op de Hollandse toer. We gebruiken
geen wegwerpartikelen, maar gezel
lig Hollands aardewerk. Het perso
neel heeft titels, de baas heet Bert
je's Bovenste Beste en de hulpen
Bertje's Bakmeester en Bertje's
Rechterhand. We voeren in het as
sortiment drie specialiteiten, die
Bertje's Besten heten."
Het blad Horeca tekende het vol
gende op uit de mond van Albert
van Zoonen: „Het assortiment is
gebaseerd op een hoge omzetsnel
heid. Ook het interieur is daarop
afgestemd. We hebben de stoelen
zodanig geconstrueerd, dat de men
sen er zo'n 20 tot 40 minuten op
blijven zitten. Daarna wordt men
zich bewust dat men ongemakkelijk
zit en zal men vertrekken. Op die
manier krijg je een snelle doorstro
ming en dus een hoge omzetsnel-
VriJ nieuw in de „fast food" wereld
is ook Mr. Hap Internationale
Franchise Maatschappij. Op het
ogenblik is er nog pas één Mr. Hap,
in Amsterdam. Maar dat het de or
ganisatie ernst is, blijkt uit de sa
menwerking, die Mr. Hap deze week
is aangegaan met het Tuschinski-
bioscoop concern Matubel. Overigens
stond al een groot aantal Neder
landse bedrijven achter Mr. Hap,
onder meer Akzo, Campina, Douwe
Egberts, Luycks en Seven-up.
Initiatiefnemer van Mr. Hap is de
Amsterdammer Peter Stryder. Van
hem is ook het idee van de Hapmo-
biel, een rijdende snackbar, die
vooral op industrieterreinen en
langs grote verkeerswegen moet
worden ingezet. De eerste Mr. Hap
mikt vooral op kamerbewoners en
scholieren. De voornaamste doelstel
ling is complete warme maaltijden
over de toonbank te verkopen. In
het priegelen met een fragiel plastio
bestekje op een miniscuur plastic
bordje ter plaatse zit dan ook wei
nig aantrekkelijks.
Het experimentele stadium van de
Orange Julius snelrestaurants van
de Bijenkorf is nu achter de rug.
Er zijn twaalf vestigingen in Neder
land, plus enige in de buurlanden.
„We richten ons vooral op het win
kelende publiek, jonge en modern
denkende mensen", aldus de heer
De Ruyter van Eurobee, de Bijen
korf-dochter, die in een Jointventu
re samenwerkt met de Amerikaanse
Oranje Julius. De ketting zal vol
gend jaar uit 24 Orange Julius-za-
ken bestaan. Het kernartikel in het
assortiment is de Orange Julius-
drank op basis van sinasappelsap.
Van de oorspronkelijke vruchtsmaak
blijft maar weinig over.
Pas drie zaken in Nederland heeft
McDonald's. In Amerika wordt elke
dag een McDonald's geopend. Het
aantal schommelt daar thans rond
de 2300. De artikelen worden altijd
zodanig verpakt, dat zij ter plaatse
kunnen worden genuttigd, maar ook
kunnen worden meegenomen. In
Nederland werkt McDonald samen
met Albert Heijn.
Albert Heijn heeft bovendien de
rechten van een aantal Wimpy's ln
licentie. Maar volgend Jaar zal dat
m. h
5. h
afgelopen zijn. Wimpy B erd,
nal, onderdeel van de Bri; deur
groep, neemt de licentie i
terug van AH. Wimpy I
ook gestart met een twee:
chiselijn in ons land, i
Egg. In totaal zijn er
duizend Wimpy's in de he;
Uit Duitsland stamt de
Grill, die nu in acht pis
ons land is gevestigd, voor
in het oosten en het zuide J
pel Nederland is licentieho^
het Westduitse concern I
Gaststatten GmbH,
oud-Hagenaar C. L. van i
wordt geleid. Specialiteiten
Pollepel Grill zijn braadt
geunerworst en kerryworst
ve of kwart meter.
Ook Unilever ziet duideüjl
lijkheden in snelrestaura "6 v£
idee van de Noordzee Quk
taurants werd geboren ir
waar er nu een groot i
In ons land zijn er drie 'ikenc
soort visrestaurants terwijl
nenkort twee bijkomen.
Geen van de „fast
schijnt veel last van concm
hebben. Er is voldoende i
de markt. De kunst is,
ondernemer, daarop in
voordat de Amerikanen dat 4
■ee
tos oi
ficier
GEERSDIJK In de gemeenteraad van Wissekerke
want daar valt klein Geersdijk met z'n driehonderd inwoners
onder had De Regt van de AR-CHU maandagavond nog aan
burgemeester Wisse gevraagd waarom ze niet in dat nieuwe
wachthokje gingen, die acht of negen oude rebellen. Een huisje
waarvoor de gemeente nota bene drieduizend gulden had be
taald. "De Regt?" zeggen de vechtlustige veteranen, "De Regt,
Izaak de Regt, de melkboer? Weet-ie eigenlijk wel waar dat
huisje staat? Waar we niks kunnen zien? En waar het stinkt
van die put? We zullen het 'm wel eens vertellen als hij langs
komt!"
Ze zaten niet in het nieuwe wacht
huisje, principieel niet. Ook niet in
het oude, boven aan de dijk, waar
ze hun bloedeigen stoelen hebben
neergezet, maar waar de Automaat
schappij Zeeland ze weg wil hebben
omdat ze de buspassagiers in de
weg zouden ritten.
Niet dat ze bang waren. Voor de
bazen van de bus niet. voor de bur
gemeester niet. voor niemand niet.
Zelfs niet voor bovenmeester Kou-
wer van de „School met Den Bij
bel", die het zo goed met hen
meent. Ze hadden gewoon him om
streden vaste hoofdkwartier boven
Door
Anton Pfeiffer
aan de dijk verlaten omdat het gie
rend koud was.
In de warme smidse van smid
Leenpoel, die altijd als een gastvrij
s amenzweerdershol openstaat, be
raamden zo'n vijf van de acht nooit
versagende Zeeuwen een afspraak
met gunstiger weer om dan op
nieuw het bastion met de acht
stoelen stonnerderhand te verove
ren.
Izaak de Regt had het in de raad
gezegd van die drieduizend gulden,
die eigenlijk zonde waren. En een
ander in dat machtige, veilige Wis-
sekerkse college had gegrapt van
„Zet 'r maar een fles jenever neer,
dan moet Je zien of ze niet komen."
De hoog bejaarde vechtjassen zijn
niet eens gaan kijken of die kruik
er stond. Ze knokken gewoon door.
Burgemeester P. Wisse vertelt, dat
de veteranen ineens trek hadden in
dat wachthokje van de bus, een
mooi praathuis om de tijd nog eens
door te nemen van toen alles beter
was. Ze namen hun eigen stoel
mee.
De busonderneming klaagde: de
passagiers zouden door die debat
club geen schuilplaats meer hebben
als ze stonden te wachten om naar
Kamperland of naar Goes te reizen.
Om de lieve vrede te bewaren had
den ze een tweelingbroertje van het
huisje neergezet onder aan de dijk.
Drie mille telde de raad ervoor
neer. Voor nog geen niks wilden de
oudjes het hebben. Een huisje bo
ven aan de dijk, dat wilden ze.
Maar dat vond de raad te gevaar
lijk in verband met het verkeer. En
op die stelling zijn de twee oorlogs
voerende mogendheden —want dat
zijn het zo langzamerhand gewor
den in de loopgraven getrokken.
Burgemeester zei, dat bovenmeester
Kouwer er eigenlijk beter over kon
vertellen dan hij. De meester is er
één van Geersdijk.
Een soort plaatselijke Kissinger, be
middelaar, tacticus, steeds in de
weer om voor de zijnen een hap uit
de pan te krijgen. Hij is daarom in
de zomer van vorig Jaar voorzitter
geworden van het Werkcomité
Geersdijk.
Hij is nog maar kort raadslid, eer
ste vertegenwoordiger die het dorpje
van driehonderd zielen heeft in de
moedergemeente Wissenkerke.
„Dat Werkcomité hebben we opge
richt omdat het dorp steeds achter
uit ging. Geen werk, de Jongeren
trekken weg, een derde van de be
volking bestaat uit AOW-ers. Sinds
1948 was er geen nieuwe woning ge
bouwd. Nu zijn er twee particuliere
huizen in aanbouw en komen er
neg tien gemeentelijke en nog zes
eigen in de toekomst."
Eerste winst. Een bovenmeester, die
dat kon klaren zou ook wel raad
weten met dat wachthuisje, omstre
den soos van nog geen tien krasse
baasjes. Mannen, die de zaak eens
zelf wilden regelen, omdat ze genoeg
hadden van het gevoel „Ach, dat
is Geersdijk maar!"
Meester praatte en kreeg bij de ge
meente de belofte voor een nieuw
wachthuisje los. Willem Noordhoek
van 83 had toen als oudste gezegd,
dat ze het allemaal wel goed von
den op een plaatsje onder aan de
dijk. Maar toen het huisje er stond
bleek, dat Willem geen woord van
overleg had gepleegd met zijn me
destrijders.
Zeker niet met Marien Kramer. Die
is zo lijkt wel brein van het
complot. Als een geroutineerd parti
zaan houdt hij zich buiten het
schot van de camera, maar van de
achtergrond ageert hij wel: „Het
stinkt daar van die septic-put en Je
kan niks zien."
De anderen geven toe, dat het ei
genlijk alleen dat gemis aan uitkijk
is waarom het nieuwe wachthuis
niet als soos kan worden erkend.
Ze zijn overigens ook anoniem als
zendelingen bij de kannibalen. „Ik
heb geen naam, ik ben hier in 't
wild geboren," zegt er een. De twee
de noemt zich James Bond-achtig
„Meneer Niks" en de derde om
kleedt zijn identiteit met een
Zeeuwse kwinkslag, die op de noor
derling het effect heeft van een
plaatselijke verdoving.
Ze twijfelen er bepaald over of de
gemeente het nu serieus meent met
dat argument van die autoweg, die
zo gevaarlijk is voor de kwetsbare
oudjes.
„En als we met de bus mee moe
ten? Dan zouden we toch ook moe
ten oversteken om in het kotje te
komen?" zegt de wildeman.
„Dat gemeentebestuur is niet zo erg
met ons begaan. Als er een wordt
doodgereden zeggen ze heus niet
van „Zonde van dat oude mannet
je!" We zijn in dat huisje niemand
tot last." Zo denkt de heer Niks.
Bovenmeester Kouwer gokt op een
compromis. Nu hij raadslid is hoopt
hij daarvoor de troefkaart in han
den te hebben. Die oplossing? Het
Bovenmeester Kok-
plaatselijke Kissingd ^7"!
I jaar
huisje van drie mille toi
naar boven aan de dijk en1 Eet e<
den, dat de grimmige bwtf
zichtig zullen zijn. ^'oair
„Je krijgt ze echt op ge" Balde
manier uit dat bushuisje, Dj et
weghalen? Er staan bij 1 io ]ai
huisvuil elke week zat on<k R laa
De politie? Ze hebben 1 r
klein geld bij zich en als &r n,
zou komen zeggen ze „Ik9 voor
de bus mee." Dan rijden
maal één halte verder. En'
