?t. Nicolaas is voor veel
inderen geen feest...
Gamma-stra
len tv gevaar
lijk voor
kleuters
f
ILET-PALET- PALE
compacta3
I NOVEMBER 1972
Wie zo rond, de
is en een kind naar
•school brengt, treft
iog maar weinig herin-
bankers uit de tijd dat
zijzelf nog op heup-
tegen de wereld aan-
e ontwikkeling bij het
ronderwijs heeft zich
de laatste 15 jaar in
opzichten zo grondig
)zet dat het lager on
er niet zelden wat
bij aandoet. Om niet
]gen: er bij is achter
en. Als je die vergelij-
tenminste zo mag ma
al heeft de kleuter-
dan het imago van
thooltje" krachtig van
afgeschud, al hebben
ndigen in een stel in
dekkende rapporten
\toond hoe belangrijk
euterschool wel is voor
6 jarigen, haar stem
in het geheel van het
wijs zacht en schuch-
De kleuterschool is
het schichtig voorbij-
i onechte kind van
èii hóger öfidëTWljè.
Iat niet gelooft moet al
maar eens naar de sa-
an de kleuterleid
sters kijken. O, zeker, er is
iets aan het veranderen. Het
aantal onderwijzers en on
derwijzeressen dat peinzend
en met interesse naar de
kleuterschool kijkt, groeit ge
staag. Het contact wordt ook
beter. Trouwens, de in voor
bereiding zijnde wet op het
basisonderwijs zal in elk ge
val een verdere samensmel
ting van kleuter en lager on
derwijs tot gevolg hebben.
Maar intussen zul je de co
horten niet van eten en drin
ken moeten voorzien die nog
altijd de onwankelbare ze
kerheid uitdragen dat het
echte onderwijs pas op 6-
jarige leeftijd begint.
Enthousiasme
Wat opvalt in een gesprek
met kleuterleidsters is het
enthousiasme waarmee zij
over hun werk spreken. Er is
nog weinig te bekennen van
die ernstige afgepastheid die
andere sectoren van het on
derwijs vaak zo kenmerkt.
Het contact met de ouders is
rneestai goed van de kleu
terscholen die wij kennen
stellen de leidsters alles in
het werk om de ouders zo
veel mogelijk te betrekken bij
het werk op school. Er zijn
ouderavonden bij de Wig
wam in Leiden-noord stelde
men zelfs speciale vader-
avonden in, wel wetend dat
daar de grootste tekortko
mingen zitten; die kérels
ook), openbare lessen,
schoolkrantjes, huisbezoek
enz. Lagere scholen kennen
dat soort dingen natuurlijk
ook, maar stellig niet zo on-
gedwongen en frequent. Ach
ja, kleuterscholen hebben
immers geen rapporten,
strafwerk en andere zorge
lijke zaken
Omdat je moeilijk in een
gesprek over de kleuterschool
met alle leidsters die er in
Leiden zijn tegelijk kunt pra
ten, hebben we er maar twee
tussenuit gekozen: Anneke
Walter-v. d. Boogaart, hoofd
leidster van de Zandtaart
aan de Damlaan en Hanneke
Trouw-Wijnstra, hoofdleid
ster van de Boterbloem aan
de Rijnsburg er sing el. Aange
zien zij hetop kleinigheden
na, over tal van zaken eens
zijn, Zijn hun antwoorden óp
dê fiieröndèf Wigëüdê Vfd-
gen gemakshalve samenge
vat.
"Televisie kijken is beslist schadelijk voor kinderen onder de
vier of vijf jaar". Dat is de mening van de voorzitter van de
vereniging van Spaanse kinderartsen en het hoofd van de
medische faculteit van de universiteit in Sevilla, dr. Manuel
Suarez-Perdeguero. De gamma-stralen die door een gewoon
televisietoestel worden uitgezonden, en die in sommige opzich
ten overeenkomen met röntgenstralen, acht deze kinderarts
schadelijk voor de zich snel ontwikkelende hersenen van het
jonge kind.
rdt in het kleuteronder-
ioel gezien?
begeleiden bij de op-
kind iets leren door
In het eerste jaar op de
fl wordt voornamelijk
iteerd. Het is een gefheel
eving voor het kind, zijn
irerden sterk uitgebreid,
waar we voor moeten
at de kleuter' zich daar
In het beginjaar laat Je
als het ware van alles
tersohool wordt een kind
dat aan het socialë con-
de dingen vastzitten: hij
ijn beurt wachten, hij
is wat te doen wat niet
ir wat nu eenmaal ge
worden omdat Je deel
.jn een groep: De hele
lij is immers op de groep
Van groot belang is ook
bereiding op het lager on-
de begripsvorming, het
lijgen in hoeveelheden en
sn dat soort dingen".
Jsters spreken vervolgens
ukking over projektonder-
ii met kinderen wer-
onderwerpen die hun be-
g hebben (de dieren, de
de herfst enz.). „Je
stelling en aanpak wordt
so'n project. Taal komt
as, creativiteit, begrips-
het heeft dit geweldige
dat het allemaaJl logisch in
»it, het hangt niet als los
elkaar. De kinderen wer-
fcet groot plezier aan Je
sk te kijken vaai wat Be
2| - en ze d oen een groot
1ste jaren is herhaaldelijk
in de taalbeheersing
•rde gesteld. Veel kinderen
hun kleuterjaren al een
ad op door gebrekkig taai-
later nooit meer in-
Het vertel-uurtje bij Hanneke Trouw.
(Foto Jan Holvast)
„Daar moet Je zelf wat aan trek
ken, maar is er eenmaal een wissel
werking tussen school en ouders
dan gaat het meèstal érg goed. Als
je iets voor de school gedaan wilt
krijgen er is nu eenmaal weinig
geld beschikbaar dan kun je
vrijwel altijd rekenen op de mede
werking van een groot aantal ou
ders. Je zou het zo kunnen zeggen:
ouders moeten het idee hebben dat
de kleuterschool van de kinderen,
van de leidsters en van hen is'*.
De laatste tijd wordt nogal eens
gesproken over anti-autoritaire op
voeding en onderwijs.
„We zijn niet voor autoritaire op
voeding, maar ook niet voor anti-
autoritaire opvoeding. Ieder kind
heeft leiding en begeleiding nodig.
Anders wordt het een rommeltje".
St-Nieoloas
„Ja, op die taalbeheersing valt het
nodige aan te merken en die is in
derdaad zo verschrikkelijk belang
rijk. Bij vrijwel alles wat je doet
komt immers taail te pas. Je haalt
de kinderen er zo uit waar thuis
goed wordt gesproken én waar aan
dacht voor het kind is. Want dat
zijn de belangrijkste factoren: aan
leg, milieu en aandacht. Het hangt
er niet van af hoeveel je als ouders
weet, maar het gaat er om of Je
tijd voor Je kinderen hebt. Als je ze
hup de straat op stuurt en zo vlug
mogelijk na het eten in bed stopt
dan is dat naturlijk niet bevorder
lijk voor de taalontwikkeling van
een kind. Aandacht voor het kind
Juist omdat we tooh al zo snel
en gehaast leven. Als een kind naar
de tv kijkt, ga er dan eens naast
zitten en leg het een beetje uit, be
geleidt het wat. Doé die oxide ge
zinsspelletjes eens mét ze, zoals
ganzeborden. want die zijn erg be
langrijk voor een kind". De kleuter
leidsters voegen er aan toe dat naar
hun gevoel het aantal drukke en
nerveuze kinderen de laatste jaren
aanzienlijk is toegenomen. Iets wat
op de „moderne tijd" wordt gesoho-
Extra
Maakt het grote aantal kleuters
per klas (Anneke Walter heeft er
bijv. 37) het niet onmogelijk om de
wat „achtergebleven" kinderen extra
aandacht te geven?
„O, Ja. De hele situatie zoals die nu
is met het aantal kinderen per klas,
is gewoon schandalig. Je kunt niet
ieder kind geven wat het nodig
heeft. Zo'n groep kinderen ls niet
homogeen, de verschillen zijn vaak
groot. Zijn er probleemkinderen bij
dan zit je daar echt mee. Die extra
aandacht, het wat meer met ze wer
ken is nauwelijks mogelijk als Je er
zoveel hebt. Je merkt dat bij de
wat grotere kinderen dat de agres
sie in volle klassen toeneemt: ze
kunnen zich niet zo bewegen als ze
willen. Je ziet het ook direct aan de
resultaten van testen als de klas uit
te veel kinderen bestaat.
De hele situatie is vreemd en onge
lukkig: aan de ene kant zijn er te
veel overvolle klassen, aan de ande
re kant lopen er heel wat kleuter
leidsters rond die niet in hun vak
aan de slag kunnen komen omdat
er geen vacatures zijn...."
Hoe is het nu gesteld met de
meelevendheid van de ouders?
Tot slot de vraag wat beide
kleuterleidsters van het Sint-Nico-
laasfeest denken.
„Voor een heleboel kinderen is het
géén feest. Ze leven te zeer in
spanning en die spanning duurt
veel te lang omdat de winkels er te
vroeg mee beginnen. Je merkt het
aan veel kinderen: ze zijn te druk,
ze durven niet alleen de gang op
om naar dé wc te gaan, het bezoek
aan de dokter loopt op. Ouders
doen er goed aan nerveuze kinderen
niet te dreigen met zwarte piet.
Dat maakt het kind eens zo ge
spannen. Ze zouden, in het alge
meen gesproken, ook het aantal ke
ren dat een kind zijn schoen zet
wat moeten beperken. Geef verder
niet te grote en te mooie cadeaus.
Laat het speelgoed ook niet te ge
mechaniseerd zijn. Een kind moet
voor alles zijn fantasie kunnen la
ten werken".
Kerstmis werkt zeker wat pretti
ger?
„Ja. Je kunt het een eigenlijk niet
vergelijken met het ander, elk feest
heeft zijn eigen entourage en in
houd, maar het kerstfeest ligt ons
wat beter. Je kunt meer met de
kinderen doen. Het is een prettiger
sfeertje. Die angst is dan weg".
Daarnaast is heit trillen van het te
levisiebeeld, dat nauwelijks door het
menselijk oog wordt waargenomen,
slaapverwekkend en in staat om la
tere stoornissen te veroorzaken bij
een kind dat al in zijn vroege kin
derjaren naar de televisie kijkt. Dr.
Suarez-Perdeguero voegde hier nog
aan toe dat er een echte „televisie
ziekte" bestaat, waardoor de norma
le activiteiten van het kind worden
onderdrukt. Kinderen die uren en
uren voor het televisietoestel zitten,
doen dit ten koste van de tijd die
voor hun normale opvoeding, ont
wikkeling en aanpassing nodig is.
Een jong kind begrijpt lang niet al
les wat het op het scherm ziet,
maar dit verwekt toch bepaalde
herinneringen en Iaat onbewuste
indrukken van geweld achter die
ziin persoonlijkheid kunnen aantas
ten. Ook kan de lichaamshouding
die kinderen voor het televisietoe
stel moeten innemen van invloed
zijn op hun lichamelijke ontwikke-
Efig, £üs zij elke dag vele uren zit
ten te kijken.
Leerproces
Dr. Suarez-Perdeguero meent verder
nog dat zowel door het beeld, het
geluid, als door datgene wat wordt
uitgebeeld, de televisie de eigen ver
beeldingskracht van jonge kinderen
afremt in plaats van te stimuleren.
En juist in die levensfase waarin
deze prikkeling der verbeeldings
kracht zulk een belangrijk deel
vormt van hun leerproces en van
hun psychologische ontwikkeling.
Daarbij is de eigen fantasie van het
kind van vitaal belang, maar door
de televisie wordt het kind ëen pas
sief element, in tegenstelling tot de
normale omstandigheden van spelen
en het zich natuurlijk ontwikkelen.
Boven de vier- of vijfjarige leeftijd
is de televisie in kleine dosering
niet schadelijk, waarbij het kind
minstens drie meter van het scherm
Door
Dr. J. Kater
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
ie Sint Nicólaas-tijd komen
nnijdelijk after-shave lo
kken zeep en meer van dat
lgerei voor mannen op de
Guerlain brengt een man-
donder de naam l'habit rou-
I de after shave-lotion en
evat de serie ook scheercré-
de cologne, deodorant-6pray
lintine-spray, (een produkt
midden houdt tussen haar-
kiliantine want het moet
in model en soepel hou-
•y Laroche doopte de zijn
Drakkar. Deze serie be-
5 produkten. Twee after-
assiek op basis van alco
hol kleiné verpakking f 11,75 en af
tershave balsem f 14,75 speciaal voor
een droge, gevoelige huid;eau de
toilette (f 17.50) soheersahutm in
bus f 8,75 en een deodorant-spray
f 12,95. Hoewel Drakkar de naam ls
van boten die de noormannen ge
bruiken, ruikt Drakkar meer naar
kruiden uit zuidelijke landen dan
naar Nooree wouden. Fresh Am
ber gaf Max Factor de éérste hereïi-
lijn van deze firma mee. De prijzen
van deze serie liggen aanmerkelijk
lager dan van de Franse series.
Fresh Amber kent vier produkten:
lazy shave (scheerschuim) f 4.95 Öö-
dy talc 4.95 after-Shave lo-
DAMESMODE
f
in exclusief jonge stijl.»
BREESTRAATI08O-II2 LEIDEN
vah
LEWENSTEIN
klein, licht, handig,
en ó-zo-kompleet
L. WESTERDUIN
MAARSMANSTEÈG 8
LEIDEN
TEL. 01710-20685
tion (f8.95) eau de cologne (f 10.95)
#De schoenenmode zal komende zo
mer zo mogelijk nog bonter zijn dan
deze winter, dat bleek tijdens de
schoenenbeurs in Dusseldorf. De
veel verfoeide plateauzool is nog
niet uitgeroeid. We zien ze weer te
rug in alle mogelijke variaties. Zelfs
in de mannensector zijn plateau-zo
len terug te vinden. Geen enkele
man schijnt het leuk te vinden
kleiner te zijn dan de vrouw waar
hij naast möèt lopen.# In dertiêö
hieuwe tinten brengt Revlon een prijs per flacon f 9,95. Ook het
de lippen die helemaal
het modebeeld
van deze winter (f7.95). Een
nieuwe Revlon-reinigingsmelk Fresh
Face. Het produkt is te krijgen in
vier geinen: komkommer, perzik,
natuurlijke honing en aardbeien. De
maskertje op basis van munt-krui-
dèïï dat Jé iü drie mlüüteh èen fris
gezicht geeft is van Revlon (f 17.50).
Samenstelling
Henriëtte v. d. Hoeven
moet zitten om geen gevolgen der
stralen te ondervinden. Een kind
van tien jaar mag volgens deze
Spaanse kinderarts zonder bezwaar
langer naar de televisie kijken
(kleurentelevisie veroorzaakt boven
dien een grotere hoeveelheid stralen
dan zwart-wit).
Geschikt
Wat betreft het kijken naar de te
levisie door kinderen onder de vijf
jaar is een Amsterdamse kinderarts
het helemaal met zijn Spaanse col
lega eens. Boven deze leeftijd levert
het nauwelijks bezwaar op, echter
onder voorwaarde dat het kind op
de juiste afstand van het toestel zit
en niet te lang ten te laat) naar die
programma's kijkt dlè vöor zijn
leeftijd geschikt zijn. En dat laatste
gebeurt veel te vaak.
Televisie-kijken is voor kinderen
van deze tijd dagelijks brood gewor
den, schreef Mies Bouhuys destijds
in 'n essay over "Het kind en de be-
levisie". Bijna in geen enkel gezin
wordt het kijken door kinderen be
perkt tot de speciaal voor hen ge
schreven programma's, op bepaalde
dagen en uren. Dit is gezien de be
huizing, haast onvermijdelijk. De
televisie staat dikwijls in de huiska
mer en wat de ouders zien tussen
schooltijd en bedtijd, en vaak ook
lang daarna, zien ook him kinderen.
Televisie is, zeker in ons land met
zijn sterke familieleven, een gezins
aangelegenheid. Bü een enkele Ja
ren geleden gehouden enquete op
een aantal Amsterdamse scholen
bleek dat kinderen op bepaalde
ochtenden slaperig naar school
kwamen. Oorzaak was toen de weke
lijkse film die tot laat in de avond
duurde en waarvan men „vanwege
de gezelligheid" de kinderen niet
wilde uitsluiten. Behalve naar de
voetbalwedstrijden kijken kinderen
nu ook naar alle andere series en
films tot en met het laatste Jour
naal.
Kern
De kern van de zaak, aldus Mies
Bouhuys, ligt misschien bij de kijk-
verslaafdheid van de ouders, die
niet bereid zijn om in het belang
van hun kinderen de knop van hun
tv-toestel om te draaien. In die ge
zinnen waar ouders, in plaats van
naar ieder programma te kijken,
ook boeken lezen of naar muziek
luisteren, of rustig zitten praten,
worden de kinderen niet voortdu
rend overspoeld door de grote
stroom van amusement, documen
taires seriefilms en dergelijke.
Volgens een ander onderzoek raken
vele kinderen wanneer het toestel
langer dan een Jaar in huis is. niet
verslaafd aan het kijken. Ze spelen
en maken hun huiswerk bij voor
keur in een andere kamer dan die
waar de tv staat, indien dit al mo
gelijk is. Zoals wij vroeger (zo no
dig met de vingers in de oren,
om de radio niet te horen) onze les
sen leerden of spannende lectuur
lazen, zoekt het kind nu vaak een
tv-loze ruimte, waar het zich kan
ontspannen. Dat de transistor-radio
daarbij niet schijnt te storen, wijst
op een zekere muziekdoofheid, die
dit eeuwig-en-overal klinkende ge
luid al heeft veroorzaakt.
Maar er zijn ook kinderen die geen
tv-uitzending missen. Wat hun
voorkeur betreft, is deze te vergelij
ken met het lezen van boeken. Jon
gens verkiezen in het algemeen
avonturenfilms en strips en meisje
kijken liever naar meer huiselijke
en romantische onderwerpen. De
meer intelligente kinderen kijken
graag naar het Journaal, actualitei
tenrubrieken en documentaires, hun
minder intelligente leeftijdsgenoten
naar amusementsprogramma's. Of
de televisie mede verantwoordelijk
is voor de toenemende Jeugdmis-
ffaad en een bedreiging zou tfbrrhëh
voor een gezonde geestelijke ont
wikkeling, valt moeilijk te beoorde
len.
Strips
Strips en sexlectuur doen zeker ook
een duit in het zakje. Maar alle te
levisieprogramma's, net zoals al die
lectuur, worden door volwassenen
geproduceerd en verspreid. En, zo
meende Mies Bouhuys, ook de wo
ningnood, de achterstand bij het
onderwijs, de drang naar meer wel
vaart en het daarmee samenhan
gende verhoogde levenstempo en de
materialistische instelling die een
auto, een daf, wasmachine en bui
tenlandse reizen boven een harmo
nisch gezinsleven stelt, zorgen er te
zamen voor dat kinderen huh töê-
vluoht tot tv-kijken moeten nemen.
Daarbij komt nog de gemakzucht
van de ouderen, want de televisie
houdt de kinderen zo gemakkelijk
zoet, zodat Je ze niet hoeft voor te
lezen of mee naar een museum,
concert of toneelvoorstelling hoeft
te nemen. Welke Invloed de tv
(evenals lectuur, radio) op kinderen
kan hebben, is moeilijk na te gaan.
Dat geldt voor alle onderwerpen, de
sensationele, de amsusementsprö-
gramma's en de liefdesverhalen.
Maar of de rol die kinderboeken
voor de vroegere Jeugdgeneratles
speelde, ooit kan worden overgeno
men door televisie-Jeugdprogram
ma's, valt te betwijfelen. Robinson
Crusoë's eiland en Andersena
Sneeuwkoningin, Winnetou en Old
Shatterhand bleven nog Jaren later
voortleven. Brigadier Doe ook?
Versneld
Als kinderen naar „volwassen" tele
visieprogramma's kijken, worden
hun eigen meningsvorming, hun
persoonlijkheid en hun geestelijke
wereld dag-in-dag-uit sterk beïn
vloed. Daarnaast staat de positieve
invloed van de televisie, zoals het
opdoen van een veel grotere alge
mene kennis dan zij zelfs op school
kunnen vergaren. Hun rijpingspro
ces wordt door vele tv-programma's
versneld. Jammer genoeg veel te
vaak in een (verkeerde) richting
die zij zelf niet kunnen corrigeren.
Wanneer er al bezwaar bestaat om
kinderen boven de vijf Jaar naar de
televisie te laten kijken, blijft het
kiezen van de Juiste programma's
gedurende hun verdere kinderjaren
een uiterst verantwoordelijke taak,
waarvan velen zich veel te weinig
bewust zijn. In het Zuid-Afrikaanse
blad „Nuza" wordt in een groot ar
tikel „Over vrijheid en censuur"
stelling genomen tegen de televisie
als „Jeugdvergif" Dat de vrije, cen-
suurlóze televisie in de Verenigde
Staten tot „verschrikkelijke toestan
den" heeft geleid op het gebied der
geweldpleging, bleek uit een rapport
der nationale commissie, dat op 6
oktober 1969 verscheen.
De commissie heeft ook laborato
riumproeven genomen waaruit bleek
„dat het zien van geweld een agres
sief gedrag stimuleert, eerder dan
het tegenovergestelde". Dit geldt
ook voor andere landen, en de Brit
se secretaris voor binnenlandse za
ken, James Callaghan. sprak over
het toenemende aantal jeugdmlsda-
den onder verwijzing naar „de eer
ste televisiegeneratie".
