}rof. dr. Verkuyl
aai doorzetter
("iïüiD
bedrijfsleven in het eerste oorlogsjaar
SHÖÊ POST
Willekeur
EILAND
VAN
EENHEID
ERTIG JAAR GELEDEN IN LEIDEN
„Politiek evangelie
slaat niet
ederland in de Tweede Wereldoorlog (1)
deze conclusie komt de voor
van de Raad van Kerken in
sië, ds. Simatupang, in het
lad der Ned. Hervormde
een artikel, dat er aan
iert, dat het thans veertig
leden is, dat ds. Verkuyl in
zijn pastorale arbeid begon
de studerende Oosterlingen.
doet denken aan een dy-
die voortdurend in beweging
anderen in beweging brengt,
een man, die ten volle be-
in de problemen van zijn
lijn levensloop heeft hem in
^8 gebracht met de ver-
verhoudingen tussen Indo-
Neder'anc*> tussen de In-
she kerken enerzijds en de
i en zendingsinstanties in
:-nd anderzijds gedurende de
decenniën. Zijn belangstel-
rordt op zeer intense wijze
lifesteerd op vele terreinen,
lerreinen die niet altijd op 't
gezicht verband houden met
En tooh is het zo dat bij
adere beschouwing alles wat
gt, schrijft of doet en dat
wat blijkt voort te sprui-
zijn ambt als dienaar des
ieb begrepen, aldus ds. Sima-
dat Jo Verkuyl afstamt
boerengeslacht in de Haar-
ersi rmeer-polder. Het moet wel
lerenfamilie zijn met de eigen-
irof. dr. J. Verkuyl nu staat op de kansel van een Indonesische kerk of preekt
een Nederlandse gemeente, het is steeds een genot om naar zijn gloedvolle preken
listeren. Hij is de eerste en laatste predikant en één die de „boodschap der bevrij-
ook probeert uit te dragen in de acute en actuele problemen van onze tijd. Ook in
persoonlijke contacten met mensen van verscheidene godsdienstige en politieke
tuiging, nationaliteit en ras is het pastorale element steeds aanwezig.
schappen die wij associëren met de
ideale Hollandse boer: een taaie door
zetter met een groot fysiek uithou
dingsvermogen en bovenal een diepe
geloofsovertuiging. Zeker is dat Ver
kuyl deze eigenschappen heeft mee
gekregen.
Hij Is van de boerderij de wijde
wereld ingetrokken. Hij is als zende
ling naar Indonesië uitgezonden en
na zijn terugkeer in Nederland be
hoort hij tot die mensen die gere
geld zij het vaak zeer kritisch
nagestaard bij het afscheid van de
gezinsleden in een jetvliegtuig
stappen om ergens in Amerika, Afri
ka of Azië een voordracht te hou
den of een conferentie bij te wonen.
Het is een gelukkige omstandigheid
dat Verkuyl enige jaren onder de
in Nederland verblijvende Indone
sische studenten als predikant werk
zaam is geweest, voordat hij naar
Indonesië vertrok. Hij heeft daar
door de "barometer" van de toe
komstdromen van de intellectuele
Indonesiër leren lezen. Ik heb de
indruk dat gesprekken met wijlen
prof. Kraemer hem hebben beïn
vloed in zijn besluitvorming om in
Indonesië te gaan werken. Deze
twee feiten hebben Verkuyl wellicht
veel geholpen om ook tijdens de ja
ren van conflict, wederzijds wan
trouwen en teleurstellingen tussen
Indonesië en Nederland, toch al
tijd het oog te richten op nieuwe
verhoudingen tussen twee ge
lijkwaardige volkeren in de toe
komst. Tijdens het dieptepunt in de
Indonesisch - Nederlandse verhou
ding, toen de diplomatieke betrek
kingen verbroken waren, bleef Ver
kuyl met zijn gezin in Indonesië als
levende tekenen van een verzoe
ning in de toekomst.
Moeilijke jaren
De aanwezigheid van deze Neder
landse dominee in die moeilijke da
gen was ook een uiting van zijn
overtuiging dat aan de kerken in
Indonesië en in Nederland een bij
zondere taak is toebedeeld in deze
reconciliatie.
Verkuyl heeft de laatste Jaren van
de Nederlands-Indische periode, de
Jaren van de Japanse bezetting die
van gewapend conflict rondom de
vrijheid van Indonesië, de korte tijd
van de Nederlands-Indonesische
Unie, de Jaren van conflict rondom
West-Irian en daarna de periode
van herstelde vriendschap meege
maakt. Veelal moeilijke Jaren voor
een in Indonesië verblijvend Neder
lands gezin. Maar Verkuyl was niet
alleen Nederlander. Hij was een Ne
derlands predikant die volko
men was opgenomen in het leven
van de kerk in Indonesië. Hij is ge
komen als "zendeling". Hij is ver
trokken als een "fraternal worker"
wiens bijdragen aan het denken en
Prof. dr. J. Verkuyl: in de
eerste en laatste plaats
predikant.
leven van de kerk in Indonesië, on
der andere via zijn boeken waarvan
vele tot in de meest afgelegen ge
meenten nog gretig worden gele
zen, in dankbare herinnering zullen
voortleven. Verkuyl heeft na zijn te
rugkeer in Nederland nieuwe taken
en verantwoordelijkheden gekregen,
die meer omvatten van de verhou
ding tussen de kerken in Indone
sië en Nederland. Nochtans geldt
wat zijn verhouding tot de kerk in
Indonesië betreft, en omgekeerd, 't
Indonesische spreekwoord: "Djauh
dimata, dekat dihati" (ver voor het
oog, dichtbij voor het hart)
ADVERTENTIE
altijd voordeliger
ROME (DPA) Hoogleraren en
studenten van de bekende door je
zuïeten geleide universiteit 'Gregori-
ana" in Rome hebben het hoofd van
de jezuieten, pater Pedro Arrupe, van
willekeur en bedrieging van de aca
demische vrijheid beschuldigd.
In een brief in het progressieve
r.k. tijdschrift "Com" protesteren drie
jezuietenhoogleraren tegen de "ver
banning" van him collega in de theo
logie Pietro Brugnoli naar Triëst.
Dit zou zijn gebeurd omdat prof.
Brugnoli deel uitmaakt van de voor
uitstrevende groep "7 november".
Enige dagen tevoren hadden al stu
denten en hoogleraren voor prof.
Brugnoli gedemonstreerd. Tijdens
een mis bij de opening van het aca
demisch jaar hadden zij de volkomen
verblufte celebrant een petitie over
handigd.
JERUZALEM Halverwege Je
ruzalem en Bethlehem staat een in
stituut dat bedoeld is om te helpen
de hereniging van de christenen en
dat het de eerste van zijn soort in de
wereld zou zijn.
In zijn een-Jarig bestaan meent het
oecumenisch instituut voor voortge
zette theologische studies reeds zijn
waarde bewezen te hebben. Het
idee voor het instituut werd acht
Jaar geleden geboren toen Paus
Paulus VI zijn historische bede
vaartstocht naar het Heilige Land
maakte. Na overleg met de oecu
menische raad in Rome gaf de
paus opdracht een theologisch
centrum tot stand te brengen dat
zich zou bezinnen op middelen de
christenen te herenigen.
Als plaats werd de heuvel Tantoer
gekozen, waar de stenen van de ruï
nes van het gastverblijf van de
Malthezer ridders werden gebruikt
voor de nieuwbouw.
Het u-vormige complex van witte
gebouwen heeft 1.75 miljoen dollar
gekost welke verkregen werden uit
UTRECHT 'ANP) "De Wereld
raad van Kerken is meer met poli
tiek bezig, met de steun aan terro
ristische bewegingen met de veran
dering van de structuren van onze
maatschappij dan met het woord
Gods. Daarbij is het veelbetekend,
dat men tegen allerlei structuren
van onze westerse maatschappij
aanschopt, maar de communisten
ontziet, in welke samenleving de
mens helemaal een slaaf van het
systeem en de ideologie is geworden.
Het is de zonde van de kerk van on
ze tijd, zoals ze spreekt door haar
hoogste organen, dat ze niet oproept
tot bekering". Aldus ds A. Vroegin-
dewey, voorzitter van de Bond van
Ned. Hervormde Mannenverenigin-
gen, in zijn toespraak die hij in
Utrecht hield op de toogdag van de
ze bond. Ds Vroegindewey meende,
dat de kerk wel moet afsterven als
men politieke prediking brengt en de
boodschap van het evangelie kwijt
raakt. Naar zijn mening is dat de
oorzaak dat duizenden en duizenden
de kerk de rug toekeren:„Het poli
tiek evangelie dat men brengt slaat
niet aan".
Ds Vroegindewey hield zijn gehoor
voor dat men niet meer geïsoleerd
kan leiven. De geest van onze tijd
gaat niet zonder meer aan ons voor
bij. De massamedia beinvloeden ook
onze mensen en onze jeugd. En de
revolutiegeest vindt gehoor in veier
harten. Het is geen wonder dat ve
len zich afvragen wat er toch van
schenkingen van particulieren en
stichtingen.
'Wij hopen hier een eiland van
eenheid tot stand te brengen" ver
telde pater Hesburgh. "Een burcht
voor de vrede, de rechtvaardigheid
en de liefde. Dit is de eerste maal
dat zo iets gebeurt. Ik geloof dat
wij als christenen behoefte hebben
deze ervaring van samenleven op te
doen".
"Een Jaar reeds leven, bidden en
studeren hier priesters van een
twaalftal verschillende christelijke
kerken. B;j hun studie staat tot au
toe centraal het thema "de verlos
sing in onze tijd".
hun kinderen terecht moet komen in
deze wereld, die zozeer in de mach
ten van het materialisme en van de
revolutie terecht is gekomen".
Hij betoogde verder dat het er op
aan komt dat de plaatselijke kerkge
meenten voet bij stuk houden in hun
trouw aan het woord Gods. Minder
dan ooit zullen de richtlijnen vanuit
het centraal bureau van de synode
der Hervormde Kerk in Den Haag
hun invloed op de gemeente uitoefe
nen naarmate ze verder van het
woord en de belijdenis afkomen en
meer politiek beinvloed zijn. De gro
te geestelijke verwording van onze
tijd openbaart zich volgens ds.
Vroegindewey juist in de top van de
kerken. 'Door de geestelijke malaise
in bijna alle kerken kan men de
kracht niet opbrengen om een dam
op te werpen tegen de golf van onge
loof en revolutie, zo zei hij, Wij voe
len ons ook niet thuis in de Raad van
Kerken in Nederland.
Hij verklaarde diep bedroefd te
zijn over de verdeeldheid binnen de
kerken maar zag geen aanleiding de
"kerk der vaderen" ondanks vele
bedenkingen te verlaten. "Wij willen
als mannenverenigingen blijven
werken ln het midden van de her
vormde gemeenten".
Beroepingswerk
Ned. Herv. Kerk
Beroepen te Maarssen:E. M. Bak
ker te Rijssen. Te Lopik: A. Beens,
kandidaat te Genemuiden.
Bedankt voor Amersfoort: J. Bo
gaard te Woerden. Voor Driebergen:
B. Wiegeraad te Amersfoort.
Geref. Kerken
Beroepen te Eindhoven: R. J. A.
Haneraburg te Nieuwkoop. Te Dok-
kum: J. Schelhaas te Delft.
Aangenomen naar Den Haag: dr.
B. Wentsel te Beverwijk.
Geref Gemeenten
Beroepen te Nieuwerkerk: R. Boo
gaard te Leiden. Te Lisse: L. Blek
te Beekbergen. Te Katwijk aan Zee:
J. van Vliet te Aagtekerke.
10,- genoeg onmiddellijk na het
10,- untrekken der Duitse troepen
ve§!en Nederlandse autoriteiten
probleem geconfronteerd,
werkzaamheden ten behoeve
de Duitsers geoorloofd dan wel
aorloofd waren. De meeste
gen over de grote rivieren la-
in het water; de Duitsers eis-
dat zij onmiddellijk hersteld
en worden. Op 15 mei besloot
irectie van de Rijkswaterstaat,
■hands de verbindingen naar
niidwesten, waar de Duitsers
offensief in België van
m kunnen profiteren, niet te
iellen. Dit leidde tot een scherp
iict in Maastricht waar de
sers wensten dat hun eigen
aire hulpbrug over de Maas
dj iii België dringend nodig
!en, door een houten noodbrug
ingen werd. Met een beroep
set Landoorlogreglement wei-
Nederlandse autoriteiten
sp hun voorbeeld, ook de Ne-
aannemers alle medewer-
f een Duitse aannemer moest
1 arwei opknappen,
w fer principieel handelde men
l&j adhoven.
Van Doorne's Automobielfa-
te Deurne die nagenoeg ge-
'oor defensie werkte (er ston-
dat moment 250 gedeelte-
ilgewerkte legerwagens) kwam
13 mei een Duits officier ei-
tot een tiental Duitse militai-
to's gerepareerd zouden wor
de directeuren, de gebroeders
Doorne, weigerden en wend-
tich tot de burgemeester van
ioven; het gevolg was dat dc
stter van de Eindhovense Ka-
'an Koophandel op 14 mei de
"es van de voornaamste fa-
i, de Daf incluis, in vergade-
bijeenriep. De voorzitter
bracht alleen de Duitse els over dat
het werk overal onmiddellijk her
vat moest worden. „Er werden ons,"
aldus de gebroeders van Doorne,
„nog voorbeelden aangehaald van
Belgische fabrieken die in 1914 ge
weigerd hadden te werken, waarna
de directie werd doodgeschoten en
waarna er een nieuwe directie
werd aangesteld en er toch gewerkt
werd". In het gehele district Eind
hoven werd de arbeid hervat, zij
het bij de Daf met enige vertra
ging-
Kort na de capitulatie begreep
generaal Winkelman dat een duide
lijke richtlijn voor het bedrijfsleven
wenselijk was. Op zaterdag 18 mei
deelde hij via de pers alle fabrikan
ten mee dat het werk aan even
tuele defensie-orders onmiddellijk
gestaakt moest worden. Diezelfde
dag wendde zich evenwel de direc
tie van Wilton-Feijenoord tot de
burgemeester van Schiedam met de
vraag of het gepermitteerd was te
gaan werken voor de Kriegsmari-
ne; de Kriegmarine had daar op
aangedrongen. De burgemeester las
de desbetreffende passage uit de
„Aanwijzingen" voor, maar de di
rectie van de grote werf, waarin
een Duitser, C. Teschmacher, een
dominerende plaats bekleedde,
nam met dat antwoord geen genoe
gen. Op zondagmorgen 19 mei ont
ving Winkelman de Schiedamse
burgemeester, een directeur van de
Rotterdamse Droogdokmaatschap
pij én Teschmacher van Wilton-
Feyenoord. Winkelman (er bestaat
van hun gesprek geen betrouwbaar
verslag) zei min of meer dat me
dewerking aan Duitse militaire or
ders verboden was maar dat men,
als de Duitsers dwang zouden gaan
gebruiken, die medewerking niet
zou kunnen weigeren. Tesch
macher haastte zich. het onderhoud
in een brief aan de Schiedamse
burgemeester te bevestigen; daarin
deelde hij mee dat (hoewel er van
Duitse dwang nog in het geheel
geen sprake was) Wilton-
Feyenoord onmiddellijk weer aan
het werk zou gaan en de werf
„Gusto" te Schiedam, waar Neder
landse motortorpedoboten in aan
bouw waren, eveneens, Bij beide
bedrijven werd t werk aan de mi
litairen projecten hervat.
Deze feiten raakten spoedig aan
anderen bekend. Door Fentener
van Vlissingen en Snouck Hur-
gronje werd Winkelman gewaar
schuwd dat er directies waren die
zijn uitspraak als een vrijbrief be
schouwden om militaire opdrach
ten voor de Duitsers uit te voeren.
Winkelman liet Teschmacher dus
opnieuw bij zich komen, maar toen
hij hem op 23 mei voor de tweede
maal ontving, waren ook anderen
present: generaal-majoor van
Voorst tot Voorst, Snouck Hurgron-
je, prof. mr. J. P. A. Francois, ad
viseur van Buitenlandse Zaken voor
volkenrechtelijke vraagstukken, ir.
G. A. Kessler, president-directeur
van de Nederlandse Hoogovens, D.
C. Endert. directeur van de Rot
terdamse Droogdokmaatschap
pij (die toen het militaire werk nog
niet hervat had) en vermoedelijk
nog enkele andere grootindustrië
len uit de metaalsector. Die indu
striëlen hadden allen grote defen
sie-orders in bewerking en voor
een deel daarvan moesten de Hoog
ovens het staal leveren. Kon, zo
werd gevraagd, Winkelman in af
wijking van zijn op 18 mei gepu
bliceerde richtlijn niet goed vinden
dat men de geplaatste orders ten
behoeve van de Duitsers afmaakte?
Winkelman weigerde: hulpverle-
Dit artikel Is een hoofdstuk
uit het vandaag verschenen
boek over de oorlogsjaren in
Nederland, geschreven door dr.
L. de Jong. Het is het vierde
deel in de serie "Het Koninkrijk
der Nederlanden in de Tweede
Wereldoorlog" dat door de di
recteur van het Rijksinstituut
voor Oorlogsdocumentatie, wordt
geschreven. Het handelt over de
houding van een deel van het
Nederlandse bedrijfsleven in de
eerste oorlogsdagen, toen de be
zetter de Nederlandse industrie
wilde inschakelen bij de oorlogs-
produktie.
Rauter en Befehlshaber der Waffen-SS in Nederland. SS-Gruppenführer De-
ning aan de vijand was, betoogde
hij, strafbaar volgens de wet. „U
spreekt heel anders dan de vorige
keer!" zei Teschmacher. „Dan hebt
u het verkeerd begrepen," ant
woordde Winkelman
Toen die industriëlen vertrokken
waren, trachtten Snouck Hurgronje
en prof. FrangoLs Winkelman te be
praten: kon hij niet wat schappe-
lijker zijn? Bleef hij zo strak, dan
zou hij, zeiden zij, spoedig terzijde
geschoven worden. Winkelman ant
woordde daarop dat hij dat hele
maal niet belangrijk vond: hij was
niet bereid, zijn standpunt te wij
zigen.
Vier dagen later, op 27 mei, ver
zond Winkelman de twee brieven.
Met verzoek zulks door te geven
aan zijn collega's kreeg Kessler te
horen dat „het vervaardigen en re
pareren van oorlogsmaterieel on
geoorloofd" was (van „strafbaar"
repte Winkelman niet) en in een
brief aan secretaris-generaal Rin
geling maakte Winkelman duidelijk
wat hij onder „oorlogsmaterieel"
verstond: wapens, munitie en oor
logsvoertuigen „benevens alle voor
werpen welke uitsluitend kunnen
dienen voor krijgsverrichtingen".
Dat woord „uitsluitend" was hem
gesuggereerd door zijn eigen ju
ridische adviiseur, kapitein Sche
pers, die minder principieel den
kend dan Winkelman, van opinie
was dat men het economische le
ven zo min mogelijk belemmeringen
in de weg moest leggen en die
trouwens spoedig een zo ruime in
tergratie gaf aan Winkelmans brief
dat hij er voor zorgde dat de KLM
en Fokker verlof kregen, de moto
ren te repareren van de neerge
schoten Duitse transportvliegtui
gen: „Kunt ge aan de motoren zien
of ze in een Rode-Kruisvliegtuig
thuis horen of in een Jager? Dat
kon men natuurlijk niet. Daarom
kon men," legde hij aan de Enquê
tecommissie uit, „niet verbieden, die
commissie uit, „niet verbieden, di'
motoren te revideren".
Overstag
De botsing met de Duitsers kt
niet uitbleven. Von Schrötter arri
veerde op 24 mei in Den Haag me:
de opdracht de Nederlandse indus
trie als "onderleverancier" in te
schakelen. Twee dagen eerder nog
Een rondvaartboot in Amsterdam in de zomer van 1940.
dan Seys-Inquart. Hij vestigde
zijn bureau in het departement
van defensie. Zijn eerste taak was.
een overzicht te krijgen van wat
aan Nederlandse militaire op
drachten in bewerking was. De ge
gevens waren bij Defensie aanwe
zig, maar secretaris-generaal Rin
geling weigerde hem inzage te ge
ven. Daarom besloot hij zich tot
hun organisatie te wenden.
De Vereniging van Metaalindus
triëlen belden in '40 negen-ennegen-
tig leden; alle grote bedrijven in
den lande waren er bij aangeslo
ten. Voorzitter was een der be
kendste groot-industriëlen: ir. M.
H. Damme Sr.
Damme had te maken met een
raad van commissarissen waar
weer andere kopstukken van het
bedrijfsleven in zaten: Fentener
van Vlissingen (directeur van de
Sbeenkolenhandelsvereniging en
president-commissaris van de
Aku), mr. D. Crena de Iongh (pre
sident van de Nederlandse Han-
deslmaatschappijir. A. H. Ingen
Housz (directeur van de Hoog
ovens), ir .H. I. Keus (directeur
van de Heemaf) en M. C. Koning
(voorzitter van de raad van be
stuur van de Koninklijke Paket-
vaartmaatschappij); ook de direc
teuren van drie grote Indische on
dernemingen en de president-di
recteur van de Nederlandse Spoor
wegen, prof. dr. Ir. J. Goudriaan.
en een van de directeuren van de
NS, ir, W. Hupkes, zaten in Dam-
me's raad van commissarissen,
samen met de commissaris der
coningin, in Noord-Brabant, van
ctijckevorsel. Wij vermelden dit
slechts als voorbeeld: in de direct-
ties en raden van commissarissen
van de grootste Nederlandse on
dernemingen kwam men, in tel
kens andere combinaties, veelal
dezelfde namen tegen.
Damrae was het, van wie op 28
of 27 mei door Von Schrötter of
door een van diens ondergeschik
ten geëist werd, onmiddellijk *op te
geven, welke defensie-orders bij
zijn bedrijf en bij de andere grote
Nederlandse metaalindustrieën in
bewerking waren. Damme gaf op
28 mei alle gewenste inlichtingen
over Werkspoor door en verzocht
diezelfde dag de leden van de Me-
taalbond in Noord-Holland en
Utrecht, zijn voorbeeld te volgen.
Door Hirschfeld en Snouck Hur
gronje gesteund, begon het bestuur
van de Metaalbond met zich
schrap te zetten. Dat was het
laatste wat von Schrötter wenste,
Hij riep de heren op 1 Juni bijeen:
Hirschfeld, Damme. Endert, Kess
ler, Teschmacher en J. B. Giljam,
een van de directeuren van de ma
chinefabriek en scheepswerf van
P. Smit Jr. te Rotterdam. In dit
gezelschap was Teschmacher de
enige die zijn arbeiders het werk
had laten hervatten. De overigen
weigerden en vooral Kessler beet
van zich afhij had rich tevoren in
de rechtspositie van een bezet ge
bied verdiept. Von Schrötter ging
dreigen: werden de Duitse bevelen
niet opgevolgd, 'dan zouden de di
recteuren vervangen worden door
Duitse Kommissare, nog afgezien
van de persoonlijke gevolgen voor
de industriëlen zelf'.
Damme en Kessler legden een
Duits ultimatum op 4 Juni aan de
twintig belangrijkste leden van de
Metaalbond voor die. in Den Haag,
in spoedvergadering bijeen geroe
pen waren. Er werd daar een
brief aan von Schrötter opgesteld
die door de leden zelf als een 'pro
test' beschouwd werd - eigenlijk
was het dat niet. Geen enkele vol
kenrechtelijke opmerking kwam
er in voor. evenmin werd er in ge
zegd dat het ontoelaatbaar was,
Nederlanders te dwingen, wapens
te produceren waarmee andere
Nederlanders gedood konden wor
den. Aan von Schrötter werd in de
laatste paragraaf meegedeeld,
'dat de Nederlandse bedrijfslei-
'dat de Nederlandse bedrijfslei
ders die ter vergadering aanwezig
zijn, om de aangegeven redenen de
in het protocol vastgelegde richtlij
nen als grondslag aanvaarden voor
samenwerking met de bezettings
autoriteiten' - en d&Ar ging het om.
Damme en Kessler onderteken
den het stuk namens de aanwezi
gen; hun aller namen en functies
werden in een presentielijst opge
nomen die samen met het 'protest*
aan von Schrötter overhandigd
werd. Seyss-Inquart kreeg een af
schrift. Von Schrötters overwin
ning was kompleet en dat het be
stuur van de Metaalbond de strijd
die maar kort geduurd had, als ge
ëindigd beschouwde, bleek uit het
feit dat de leden die niet ter verga
dering aanwezig geweest waren,
geen afschrift van het 'protest' ont
vingen en dat hun het stuk, als zij
er om vroegen, bewust onthouden
werd.
Drie Jaar na de oorlog deed het
Bijzonder Gerechtshof in Den
Haag de uitspraak dat 'de intimi
datie voortvloeiend uit de medede
ling van von Schrötter' (inzake het
uizetten van Duitse Kommissare)
'zelfs niet als poging tot bedrieging
(kon) worden aangemerkt', door
dat 'elk begin van uitvoering om
aan de Intimidatie kracht bil te
zetten ten enenmale' had ontbro
ken; er was dus volgens het Hof
geen sprake geweest van 'over
macht' in de zin van de wet.
