Nobelprijswinnaar op
bres voor
een beter
Duitsland
Heinrich Böll
'Godspell' vol bonte pret
PONTIAC horloges,
fijne horloges.
KLASSIEKE
MUZIEK OP
DE RADIO
JOE COCKER
UITGEWEZEN
C^^vandaag^j
...e/7 gisteren i
)AG 20 OKTOBER 1972
PAGINA 5
Door
Wim Timmers
Het Nobelprijscomité oordeelt nu
dat Bölls werk vernieuwend heeft
gewerkt in de Duitse literatuur.
Hetzelfde zou over Günther Grass,
of Siegfried Lenz kunen worden
geschreven. Ontegenzeggelijk,
neemt de auteur van "Biljart om
half tien" en "Meningen van een
elown" echter in de moderne Duit-
ge literatuur
Bölls werk is daarvoor niet de
enige reden. Hij is een christelijke
ichrijver. In de "meningen van een
elown" las ledereen een bijtende kri
tiek op de rooms-katholieke kerk
(Böll zelf wil dat er niet ingelegd
hebben), waarvan hij, alle kritiek
ten spijt, lid is gebleven. Heinrich
Böll uit Keulen is zo'n ongemakkeliJ-
BONN Ruim een jaar geleden verscheen in de Bondsrepu
bliek het boek dat voor het Nobelprijscomité doorslaggevend
moet zijn geweest bij het toekennen van de literatuurprijs aan
Heinrich Böll: „Groepsfoto met dame". Het comité prijst Bölls
vermogen om zich in allerlei situaties te kunnen inleven, zijn
gevoeligheid, zijn heldere blik op de recente geschiedenis.
De argumentatie voor het verle
nen van de Nobelprijs aan de Duit-
ge schrijver is vrijwel een beoor
deling van de "Groepsfoto met da-
het fictieve researchwerk van
de schrijver in een tijdperk van
de Duitse geschiedenis. De ver-
ichijning van het boek in Juli 1971
ging gepaard met een publiciteit,
die duidelijk maakte dat Böll (54)
naar het oordeel van de Duitse cri
tici. alle tijdgenoten literair al ro
yaal ontgroeid was.
ke christen, waarvan de kerk er
niet genoeg kan hebben in de ogen
van het selecte gezelschap dat zijn
omvangrijke en ook wat betreft in
houd loodzware "Groepsfoto" heeft
verwerkt.
De onderscheiding met de Nobel
prijs zou, voor het Duitse publiek,
een versterking kunnen zijn van het
voetstuk waarop Böll reeds lang
stond. Een schrijver, wiens werken
een miljoenenoplage hebben in de
Sowjet-Unie (wat voor een westelij
ke auteur een uitzonderingspositie
betekent), wiens positie in de we
reld bovendien wordt onderstreept
door zijn verkiezing als voorzitter
van de internationale PEN-club.
De werkelijkheid is echter dat de
prijs in de Bondsrepubliek een zeer
bijzondere betekenis krijgt, omdat
Böll Juist van zijn voetstuk ls ge
stapt en het op afstand fijnzinnig
kritiseren heeft afgewisseld met 'n
felle inzet in de Westduitse politie
ke strijd. Bölls vanuit Stockholm
geprezen gevoeligheid heeft hem
dit jaar tot een omstreden figuur in
de Duitse publiciteit gemaakt.
Heinrich Böll explodeerde ln een
artikel, dat in Januari door het
weekblad "Der Spiegel" werd ge
publiceerd. De Bondsrepubliek be
leefde de Jacht op de Baader-Mein-
hofbende. Böll probeerde, bij alle
kritiek op Ulrike Meinhof, begrip
te vinden voor haar gedrag. Daar-
ADVERTENTIE
Zo'n mooie Pontiac maakt u gelukkig,
vele jaren lang.
De romantische Pontiac.
Voor de moderne vrouw;
Bracelethorloge met'antieke,
wijzerplaat Zilver 295,-.
De alle-leef-
tijden Pontiac.
Voor oma
en haar tiener
kleindochter.
Chroom 83,-.
De gedistingeerde
Pontiac. Zeer fraai
gouden horloge.
&P? Een sieraad voor
een slanke
S&&S vrouwenpols 640,-.
Een aparte Pontiac.
Zeer modern model.
Duidelijke wijzerplaat.
Chroom of doublé 105,-.
wie de Nobelprijs voor letterkunde is toe-
biJ legde hij de nadruk op de het
ze die door Springers Bildzeitung
("waarvan de oplage wel bij de
vier miljoen zal liggen, het aantal
lezers waarschijnlijk bij de tien
miljoen") werd bedreven.
LYNCHJUSTITIE
Böll schreef: 'Zo iets kun Je zat
worden. En ik ben het zat. Vermoe
delijk zal Bild spoedig zo ver zijn,
een zo arme duivel als Hermann
Göring, die zichzelf helaas om het
leven moest brengen, tot de offers
het fascisme te rekenen". Wat
Bild deed, was in Bölls ogen "een
oproep tot lynchjustitie". Voor Ul
rike Meinhof verlangde hij op z'n
minst een aanbod tot vrijgeleide.
Ineens was het eeuwig geprezen
christelijke schrijver het mikpunt
van allen in West-Duitsland die het
genuanceerde geredeneer van link
se intellectuelen niet lusten. De
schrijver Hans Habe beschuldigde
hem van "naakt fascisme". De be
kende journalist Frank Planitz
noemde hem "een salonanardhist".
"Uit alle hoeken kruipen de verde
digers van Springer te voorschijn",
stelde Böll diepgeschokt in een te
levisiegesprek vast.
De consequentie van deze bele
venissen is voor Heinrich Böell ge
weest dat hij zich geengageerd ging
inzetten voor de politieke vernieu
wing die Willy Brandt in zijn rege
ringsprogramma heeft geschreven.
In 1969 had zijn bijdrage, als par
tijloze, zich nog beperkt tot een
openbare oproep aan alle r-katho-
lieke vrouwen om deze keer Willy
Brandt te stemmen. Nu ls hij, naast
Günther Grass, het paradepaardje
van de organisatie die als "sociaal
democratisch kiezersinitiatief" door
het land trekt met de leus: "bur
gers voor Brandt".
Heinrich Böll, nog altijd partij
loos, was vorige week in Dortmund
de enige gastpreker op het partij
congres van de SPD. Hij sprak
het geweld dat naar zijn overtui
ging in zoveel soorten de Duitse
mocratie bedreigt: het geweld niet
in de eerste plaats van bommen
pistolen maar vooral i
grote persconcentraties en van
industrie, en dat allemaal als macht
achter de CDU. Böll beschouwt een
regering van CDU en CSU op
ogenblik als "levensgevaarlijk"
Duitsland.
Als hij door het land trekt om uit
te leggen waarom Duitsers, die nog
op een fatsoenlijke toekomst hopen,
wel SPD moeten stemmen, prijst
men hem aan als "Duitslands
grootste en in de hele wereld erken
de katholieke schrijver en dichter'
Voortaan zal de ene Nobelprijswin
naar de andpre aanprijzen. Brandt
kreeg de vredesprijs als een vroege
onderscheiding voor zijn oost-poli
tiek. Bölls literaire verdien
sten worden onderscheiden nu
de strijd heeft aangebonden met
een Duitsland waarin hij "niet kan
en wil werken".
HILVERSUM (ANP) De
helft van de ongeveer 70 klassieke
muziekprogramma's, die wekelijks
door de Hilversumse omroepen via
Hilversum 1 en 2 worden uitgezon
den, wordt gemiddeld beluisterd door
minder dan 100.000 Nederlanders
van 12 Jaar en ouder. Ruim 40 pro
cent van het aantal muziekprogram
ma's op deze zenders trekt tussen
de 100.000 en 300.000 luisteraars en
10 procent van de klassieke mu
ziekprogramma's haalt een luister
aantal tussen de 300.000 en 600.000.
Dit blijkt uit een door Intomart
ln opdracht van de NOS uitgevoerd
onderzoek naar de beoefening en
beluistering van ernstige muziek.
De 70 klassieke muziekprogram
ma's, die per week worden uitge
zonden, betreffen een zendtijd van
ongeveer 50 uur, hetgeen neerkomt
op ongeveer 20 procent van het to
tale programma-aanbod op hilver-
sum 1 en 2. Van de Nederlandse
bevolking van 12 Jaar en ouder zegt
4 procent veel van de muziek uit
de middeleeuwen en renaissance
te houden. 6 procent geeft de voor
keur aan Gregoriaanse muziek, 12
procent aan barokmuziek en 21 pro
cent prefereert de klassieken 19 pro
cent houdt het meest van muziek uit
de romantiek, 6 procent van moder-
muziek en 1 procent van heden
daagse composities.
Uit het onderzoek ls voorts geble
ken, dat 36 procent van de bevol
king zelf een instrument heeft le
ren bespelen, maar slechts 16 pro
cent speelt ook nu nog wel eens. 47
procent heeft wel eens een klassiek
concert bezocht. Een derde van de
bevolking luistert een of meerma
len per week tot dagelijks naar
klassieke muziek op de radio.
CANBERRA (AP) De Engelse
popzanger Joe Cocker en zijn groep
zullen zaterdag uit Australië ver
trekken. De Australische regering
heeft besloten hen uit te wijzen.
De Australische minister van im
migratie, A. J. Forbes, verklaarde,
dat Cocker is meegedeeld dat hij
en zijn groep Australië moeten ver
laten omdat de popzanger en enkele
musici van de groep veroordeeld zijn
;ns het in bezit hebben van ver
dovende middelen.
Cocker heeft Forbes laten weten
dat hij vrijwillig en op eigen kosten
het land zal verlaten.
Forbes zei dat de Australische po
litie er op zal toezien dat Cocker en
de vier veroordeelde musici uit zijn
groep zaterdag om 9.30 uur inder
daad uit Australië vertrekken.
Er is hier en daar misschien nog
wel een flat waar een piano staat,
en met de klavlerklep open kun Je
er bladmuziek op zetten. Voor kin
deren er eigenlijk niet zoveel aan
geinige muziek, wanneer het eens
geen Clementi, Diabelli of Köhler
hoeft te zijn. „Tierelieren in de no
tenboom" (uitgeverij Ploegsma
f 16,90) is zo'n boek met een
overvloed aan leuke, mooie en gek
ke liedjes. Het is een bloemlezing
aan liedjes uit verschillende landen
en uit versohillende genres. Annie
M. G. Schmidt en Toon Hermans
(Notte belle Margarinetta), negro
spirituals Hawah nagielah, het klas
sieke galmwerk uit Valerius' Ge-
denckklank, kerstliedjes en zelfs
twee mini-musicals vond men vroe
ger niet zo eenvoudig bij elkaar bin
nen één linnen band. Dat neemt
weinig ruimte in en dat is prettig
in een kleine flat. Of dat voor de
buren geldt is een ander hoofdstuk.
Misschien kan men door de mu
ren heen samen met de buurman
een canon zingen, want die staan er
ook genoeg in. Vanaf 9 jaar. Sa
mengesteld door mevrouw W. J.
Stamvan der Staay.
H.M.
Leiden —Uitgaand Leiden heeft het
gisteravond weer eens laten afwe
ten. De Stadsgehoorzaal was nauwe
lijks voor een kwart gevuld, toen de
turbulente taferelen van 'Godspell',
de nieuwste rockmusical, die ons
land vanuit Amerika heeft bereikt,
zich óp en vóór het podium afspeel
den. Een bont spektakel als dit kan
met nog zo veelvaart en enthousiasme
op de planken worden gezet als er
geen of weinig publiek is dan blijft
het een sfeerloze vertoning. 'God
spell' is een musical gebaseerd op
het evangelie van Mattheus, frag
mentarisch van opbouw en in som
mige opzichten wat erg simplistisch
van uitwerking. De "boodschap'ls vrij
blijvender dan die in 'Hair", de
meest klassieke van alle rockmusi-
cals, die als een aan duidelijkheid
niets te wensen overlatende uiting
van een mentaliteit méér een ge
loofsbelijdenis is dan deze 'goede
boodschap' 'Godspell' ontleent zijn
niet al te grote kracht meer aan zijn
liedjes van dichter-componist Ste
phen Schwartz dan aan de teksten
van John Tebelak. Een groot deel
van deze teksten leed bovendien tij
dens de voorstelling van gisteravond
aan onverstaanbaarheid als gevolg
van akoestische problemen. De Ne
derlandse produktie van 'Godspell'
dankt haar succes in de eerste plaats
aan de bonte aankleding, aan leuke
choreografische stoeierijtjes en aan
het geraffineerde gebruik van de ex
pressiemiddelen, waarover de gehe
le cast blijkt te beschikken. Wat ln
'Goddspell' geboden wordt heeft met
de Jesus-kick van het ogenblik wei
nig van doen, de musical biedt niet
meer dan wat kinderlijk-onschuldig
amusement. Enkele onderdelen,
waaronder het gedeelte over de zaai
er die uitging om de zaaien, stijgen
veruit boven de andere maar het ge
heel is toch plezierig om naar te kij
ken. Jammer dat het theatrale slot
- de kruisiging van Jezus - veel doet
bederven. Wie de voorstelling van
gisteren heeft gemist kan vanavond
nog in de Stadsgehoorzaal terecht.
Pieter C. Roser
NEDERLAND I
18.45 Ti-ta-tovenaar (NOS)
18.55 Journaal (NOS)
19.05 Calimero (TROS)
19.10 Flipper, tv-serie voor de jeugd (TROS)
19.30 Zorro, tv-serie (TROS)
20.00 Journaal (NOS)
20.20 Zevensprong, spelprogramma (TROS)
In dit door Willy Dobbe en Jan Theys te presenteren
gevarieerde programma, waarin het toerisme een be
langrijke rol speelt, treden o.a. op de Duitse schlager
zanger Freddy Quinn, de Israëlische zangeres Rika
Zarai en de Les Humphries Singers.
21.45 De FBI, detectiveserie (TROS)
23.55 En public (TROS)
Liesbeth List en Rod McKuen zingen met muzikale
medewerking van het trio Louis van Dijk de nieuwste
liedjes van de dichter-miljonair McKuen.
22.55 Journaal (NOS)
NEDERLAND II
18.45 Ti-ta-tovenaar) (NOS)
18.55 Journaal (NOS)
19.05 De laatste der Mohicanen, tv-serie (TROS)
20.00 Journaal (NOS)
20.20 Mounties-show (Avro)
De Mounties ontvangen in hun eerste show van het
nieuwe seizoen os. de zangeres Martine Bijl en de
variétégroep Los Indian os.
2L10 Bijpraten met Biesheuvel (Avro)
21.20 Voor de vuist weg (Avro)
22.45 Ontdek je plekje (Avro)
Filmpje over natuurschoon in Nederland.
22.50 Uit de kunst (NOS)
23.15 Journaal (NOS)
Kleine dingen kunnen Je tijdens
een tv-avond zo aardig opval
len of hinderlijk storen. Een
van die kleine aardige dingen
was bijvoorbeeld dat nieuwsle
zer Bob Meijer een stropdas
had gekocht die kleurt bij zijn
naambordje op de Journaalta
fel. Zo'n man heeft gevoel voor
stijl of is alleen maar ijdel of
de Journaalregie was in voor
een frivoligheidje. Dat laatste
lijkt mij nauwelijks tot de se
rieuze mogelijkheden behoren.
Hinderlijk storen kan een me
dedeling aan het eind van de
avond in „Den Haag vandaag''
waarmee de overgang van Fred
van Brakel van Journaal naar
de parlementaire rubriek van
de NOS werd ingeluid. Van
Brakel is ingeluid bij die ru
briek na een periode bij het
journaal, dat een aardige leer
school is, aldus luidde Van
Brakels overplaatsingsbericht.
Ik meen dat de aardigheid van
deze opmerking de kijker ge
heel zal zijn ontgaan, al wil
ik direkt geloven dat er intern
hard om gelachen is.
De première van Menno ter
Braaks enige toneelstuk bij de
VPRO geregisseerd door zijn
neef Krijn ter Braak heeft mij
in meer dan een opzicht ple
zierig beziggehouden. Nog afge
zien van de inhoud van Ter
Braaks werk, moet gezegd wor
den, dat deze tv-registratie een
grote volwassenheid aan de
dag legde. Logisch ingelaste
buitenopnamen, die passen in
het decor van het immer op
volle toeren draaiende kranten-
bedrijf leverde een brok levens
echtheid op. gesitueerd in de
tijd. waarin Ter Braak zijn
werk bedoelde. Dat laatste qua
aankleding dan, want de pro
bleemstelling van Ter Braak is
nog altijd actueel. Ter Braaks
achterliggende gedachte was de
wapenhandel, die de publieke
opinie in de richting van oor
logsgeweld opstuurt, doof zich
een voorlichtend medium aan
te schaffen. Vele andere situa
ties zijn daarop in te vullen.
Als Ter Braak het stuk op
deze tijd had kunnen richten
zou hij misschien een krant
hebben vervangen door tv, om
dat de invloeden van het ge
sproken woord en het bewegen
de beeld ons veel indringender
worden voorgesteld dan het ge
schreven wordt. Al worden bei
de invloeden net zoveel over
als onderschat.
Rob Touber had zich weer te
ruggetrokken op zijn knutsel-
zolder. Dit keer gelegen in het
Duitse kurort Baden-Baden,
om de show die de VARA gis
teravond uitzond te maken.
Het is de eerste in een serie
shows, die Touber gemakshalve
aan zichzelf heeft opgehangen.
De satire op Uncle Sam we
melde weer van de uitstekende
grafische ideeën van Touber.
Je zit eigenlijk een beetje naar
tv-kunst te kijken als Je Tou-
bers werk ziet. Het programma
inhoudelijk lijkt van on
dergeschikt belang, slechts de
technische foefjes van de regis
seur schijnen belangrijk.
Nu is dat bij Touber in goede
handen. Hij ziet zelfs kans zijn
capriolen nog enigszins aan te
passen bij de inhoud van tek
sten en liedjes, zonder zichzelf
helemaal te laten meesleuren
in de drang naar mooimakerij.
Het is tv-kunst, eigenlijk meer
voor een museum dan voor een
uitzending geschikt, maar in
het kader van openbaar kunst
bezit, mag Touber van mij best
bij tijd en wijle laten zien,
waartoe men met veel vakken
nis in staat is. Overigens kimt
u Touber-shows niet alleen aan
de vormgeving meteen herken
nen, ook aan de artiesten. Hij
heeft zo zijn voorkeuren en
een daarvan is Madeleine Bell.
De eerste vijftig-minutenafle-
vering van Achter het Nieuws
leverde meteen al honderd
nieuwe gezinsverzorgsters op.
Zo'n magazine-formule werpt
meteen zijn vruchten af.
INVALLER
ZATERDAG 21 OKT. HILVERSUM 1.
402 m. en FM-kanalen.
7.00 VARA. 7.54 VI'RO. 8.00 VARA.
14.45 NOS. 17.55 VARA.
7.00 Nws. 7.11 Ochtendgymn. 120 (S)
ge var. pi
voorpag.;
8.11 Dingen
standen. 10.
muz. en Inform .show. (ll.C
13.00 Nws. 13.11 Dingen van de dag
13.23 (S) jongerenprogr. 14.43 VARA-
Varia 14.45 een luisterprogr. 15.30
moderne muz. 16.00 Nws. 16.03 (S)
NOS-Jazz. 16.45 een progr.
teuristlsche
discussie. 17.4
1925-1950 (gr.) 20.00 (S) pop.-klass.
rugbllk. 23.55 Nws.
lichte muz. en om 7.30 Nws. 7.41
Aktua. 8.30 Nws 8.36-8.45 Gymn. v. d.
hulsvrouw. 10.00 (S) een mlnl-mag^
progr. 20.00 Nws 20.05 8) Goed
bekeken. 20.30 Planorecital (gr.) 20.55
Om de kunst 21.15 (S) Klass. or
kest muz (gr.) 22.30 actual. Inform
nt&ar 22.40 meditatie en
23.00 (S) klass. en muz.
HTLV. UI
FM-ka
nalen. 7.00 NCRV. 18.00 NOS. 19.00
NCRV.
7.00 Nws. 7.0C lichte vokale muz.
(8.00 Nws.) 9.00 Nws. 9.0G Pers vers.
10.00 Nws. 10.03 Muziek bij de koffie.
U1.00 Nvra.)_ 12.00 Nws. 12.03 Elpee
15*03
16.00 Nws. 16.03 Sport
(14.00 Nws.) 15.00 Nws 15.03 Popta-
(17.00 Nws.) 18.00 Nws 18.02 Joost
de Draayer Show. 19.00 Nws. 19.02
herinneringen aan Nedierl. arkeeten
verz. pl. en muz.kwis. (21.00 Nws.)
22.00 Nws. 22.02 gospel songs
ADVERTENTIE
(gr.) 23.55 Nws.
panty
extm
de panty die
tegen een stootje kan
(in de groene verpakking)
