Finland als pleitbezorger
mn toenadering Oost-West
C'üiD
lofland rijgt Beste! aan zijn scherpe mes
SHOE POST
MfPERDAG 19 OKTOBER 1972
Binnenkort zal de Finse presi-
j=nt Kekkonen ondanks zijn 72
sar nog altijd dezelfde sportieve
juur als in zijn jeugd toen hy
jiomfen vierde in de atletiek
bezoek aan Nederland brengen,
i twee redenen staat zijn land
herhaling in de belangstelling
de eerste plaats omdat het een
ns van 1300 kilometer met de
ovjet-Unie heeft en dientenge-
gedwongen is een politiek van
e neutraliteit te volgen. In de
Jeede plaats, omdat het uit hoofde
ai zijn bijzondere geografische
usitie zich sterk pleegt bezig te
iaden met verbetering van de
irhoudingen in Europa.
Wat het eerste punt betreft: zon-
tr achter het ijzeren gordijn te
jdwijnen hebben de Finnen zich
naoorlogse jaren genoodzaakt
ïrien Moskou voortdurend naar de
5-en te zien. Zij die vrezen, dat dit
»ns met geheel Europa het geval
jlzijn, spreken dan ook over "fin-
sndisering". Het begon al met de
staling van oorlogsschulden aan
Kremlin, in feite een potsier-
ijke kronkel in de internationale
erhoudingen. Want weliswaar ver
en de Finnen (aan de zijde van
Duitsers) in de Tweede Wereld-
rlog het pleit tegen de Russen,
iar dat zij de kant van Duits-
id hadden gekozen was niet hun
huid, maar die van de Sowjet-
issische agressor. Zo gaat het in
wereld: een grote "vredelie-
snde" staat valt een door en door
reedzaam landje binnen, dwingt
it daardoor om te zien naar een
ondgenoot die in staat is militaire
alp te verlenen, verliest de strijd
moet dan nog geld toebetalen.
Nu zijn de Finnen bijna vijf
liljoen op een gebied, dat negen
groot is als Nederland
Itljd heren-in-het-financieel-ver-
geweest. In Amerika maakte
et destijds diepe indruk, dat zij
de Eerste Wereldoorlog, toen
eindelijk hun vrijheid hadden
ïworven hun internationale
[hulden tot de laatste dollar af-
itaalden. Daarmee was hun repu-
itie als solide natie voorgbed ge-
estigd. Maar Stalins invasie en de
weede Wereldoorlog brachten hen
in moeilijkheden. De be
lling van oorlogsschulden ge-
ïhiedde namelijk ten dele in de
an machinerieën e.d. Het
was, dat Finland, toen die
hulden afbetaald waren, met een
swollen produktie-apparaat bleef
tten. Dat was op een ogenblik,
at andere Europese staten er me-
dank zij het Amerikaanse plan-
larshall, reeds in geslaagd waren
im oude afzetmarkten te herove
ren en er nieuwe bij te winnen.
Finland (officieel: Suomi) kwam
dus te laat om dat te grote pro
duktie-apparaat dienstbaar te ma
ken aan zijn uitvoer. Óndanks die
enorme moeilijkheden is het erin
geslaagd een redelijke mate van
welstand op te bouwen, al blijft het
land politiek min of meer onder
danig aan de "boze buurman", zo
als de Finnen onder elkaar de Sow-
jet-Unie plegen te omschrijven.
Nu heeft die Finse afhanke
lijkheid van Sow jet-Rusland een
sterke invloed gehad op een andere
buurman: Zweden, eveneens poli
tiek neutraal en daarom ook niet
aangesloten bij de NAVO en even
min als volledig lid bij de EEG.
Toch zouden de Zweden volledige
aansluiting bij de EEG wel graag
willen, nu de "EVA" bezig is uit-
Intussen heeft Finlands moeilijke
situatie ertoe geleid, dat het land
tal van initiatieven op buitenlands
politiek gebied heeft genomen. Men
denke aan het plan voor een
Noord-Europa zonder atoomwa
pens, het denkbeeld van neutralise
ring van het Fins-Noors-Russisch
grensgebied in Lapland e.d. Als de
voortekenen niet bedriegen zal er
eind november in Helsinki een
voorbereidende bijeenkomst voor
een Europese veiligheidsconferentie
worden gehouden, waarvoor de
Sowjet-Unie al geruime tijd propa
ganda voert. De conferentie zelf
wordt in de herfst van 1973 tege
moet gezien, maar die zal dan
waarschijnlijk in Genève worden
Door C. J. Rotteveel
een te vallen. Tot de Europese Vrij
handels Associatie behoorden na
melijk Engeland. Noorwegen, Dene
marken. Zweden, Zwitserland, Oos
tenrijk en Portugal, met Finland
als geassocieerd lid. Maar zoals
men weet hebben Engeland en De
nemarken besloten zich aan te slui
ten bij de EEG, zodat er van de
EVA niet veel meer dan een hand
vol kleine staten is overgebleven.
Zouden de Zweden in een volko
men vrije positie verkeren, dan zou
er nauwelijks twijfel over bestaan,
dat ook zij zich bij de EEG zouden
aansluiten. Maar de regering in
Stockholm moet rekening houden
met Finland. Samen vormen Zwe
den en Finland in het noorden van
Europa een bufferstaat tussen Oost
en West. Zou die bufferstaat uit
eenvallen doordat Zweden zich bij
de EEG zou aansluiten en daarmee
min of meer in het kielzog van de
NAVO zou komen, dan zouden de
Kremlin-leiders dat zeker niet ac
cepteren. Het gevolg zou dan zijn,
dat Finland, zich nu nog in een be
trekkelijke mate van vrijheid ver
heugend, onder zware druk van de
Sowjet-Unie zou komen te staan
en naar alle waarschijnlijkheid
achter het ijzeren gordijn zou ver
dwijnen.
Om dus de Finnen te sparen en
om te voorkomen, dat de Sowjet-
russische grens westwaarts zou op
schuiven, is Zweden verplicht zich
neutraal op te stellen en ook bui
ten de EEG te blijven. Weliswaar
heeft Stockholm onlangs een over
eenkomst met "Brussel" gesloten,
maar van een volwaardig lidmaat-
gehouden. De ouverture wordt dus
op Fins grondgebied ten gehore
gebracht, waar 34 staten uit Oost
en West-Europa, met inbegrip van
de neutralen en samen met Ame
rika en Canada aan de ronde tafel
zullen gaan zitten.
Die mammoetconferentie in Hel
sinki staat niet op zichzelf in de
internationale besprekingen. Er
staan voor de komende tijd nog
andere besprekingen te wachten,
waarbij de verstandhouding tussen
Amerika en de Sowjet-Unie even
eens een rol van belang speelt: de
tweede ronde (in Genève) van de
onderhandelingen over beperking
van de strategische bewapening
(SALT) en, vermoedelijk eveneens
in die Zwitserse stad, de discussie
over MBFR, een afkorting van
multilateral balanced forces reduc
tion: wederzijdse evenwichtige
vermindering der strijdkrachten.
Aanvankelijk had het Kremlin er
geen oren naar die MBFR aan te
snijden, maar volgens recente in
lichtingen zou het zich nu toch be
reid hebben verklaard in januari
met het overleg over dit vraagstuk
te beginnen.
Wat nu "Helsinki" betreft, dus de
inleiding tot de Europese veilig
heidsconferentie, daarover loopt
het enthousiasme in Westelijke
kringen nogal uiteen, vooral om
dat de Sowjet-Unie, ondanks haar
sterke aandrang, de agenda in het
duister heeft gelaten. Vele Wester
se politici hebben lange tijd de vrees
gekoesterd de dupe te zullen wor
den van een Sowjetrussische ma-
Eenmaal aan de tafel ge
zeten zou de door Moskou geïnspi
reerde agitatie de kop opsteken om
de Westerse gesprekspartners tot
een overeenkomst te dwingen, die
een gevaar zou betekenen voor de
gemeenschappelijke veiligheid.
Ook het streven van het Kremlin
de Amerikanen van West-Europa
los te koppelen heeft de belang
stelling voor de EVC in Helsinki
sterk getemperd. Een economisch
sterk maar militair zwak West-
Europa zou dan het slachtoffer
worden van een economisch zwak
maar militair oppermachtig Sow-
j et-Rusland.
Nu is het, zoals de Westduitse
bondskanselier Brandt in het voor
jaar in een NAVO-vergadering te
recht 'erklaarde "zeker niet ge
makkelijk het evenwicht te bewa
ren tussen verdediging en ontspan
ning". Want, zo vervolgde hij, "voor
velen is de ontspanning aantrek
kelijker dan de andere component
van het evenwicht, namelijk de
verdediging. Toch zijn die beide be
standdelen onlosmakelijk met el
kaar verbonden. Wij mogen ons
niet overgeven aan vrome wensen
en een vals gevoel van veiligheid.
Wij moeten beide doen: de bereid
heid tot verdediging intact houden
en tegelijkertijd hardnekkig zoe
ken naar oplossingen voor de grote
problemen van onze tijd".
Het zou dan ook dwaas zijn de
verdere groei van de Sowjetrus
sische strijdmacht uit het oog te
verliezen en, zoals de Westduitse
minister van Defensie Schmidt er
in de Bondsdag aan toevoegde, over
het hoofd te zien. "dat de verster
king van de zeestrijdkrachten de
Sowjet-Unie in toenemende mate
in staat stelt met behulp van die
militaire macht politieke invloed
uit te oefenen".
De vraag is dus. wat het Krem
lin met die vurig begeerde Euro
pese Veiligheidsconferentie eigen
lijk voor heeft. De Sowjetrussische
propaganda laat op die vraag ho
ren, dat het om "vrede en samen
werking" gaat. Maar tegenover die
propaganda staat bijv. een recente
uitlating van de Sowjetrussische
par tij-theoreticus Konstantinow,
die onthulde, dat de partijleiders
na diepgaand overleg tot de con
clusie waren gekomen, dat de kapi
talistische wereld de voornaamste
vijand blijft en dat de overwinning
op die vijand de basis vormt van
de strategie van de marxistisch-
leninistische partijen. Een van de
middelen om die strijd te winnen
is de "détente", de ontspanning.
Hij zinspelde verder op een "be
slissing", die krachtige steun be
tekent voor "een taak van histo
rische betekenis", die betrekking
heeft op de "organische combina
tie van de resultaten van de we-
tenschappelijk-technische omwen
teling met de communistische re
volutie over de gehele wereld".
Voor het eerst in de geschiedenis
der mensheid, aldus Konstantinow,
is het scheppende genie van het
Sowjetrussische volk in dienst ge
steld van de anti-imperialistische
strijd onder de leninistische ideolo
gische banier van het modene
revolutionaire tijdperk".
Deskundige waarnemers hebben
zich afgevraagd wat Konstantinow
met die duistere en tegelijk drei
gende uitspraken heeft bedoeld.
Mogelijk betekenen ze een uiting
van voldoening over het gebruik
dat de Sowjet-Unie maakt van zijn
ruimtevaartprogramma voor mili
taire doeleinden. Hoe dan ook, uit
latingen als van Konstantinow zijn
maar moeilijk te rijmen met de
propagandistische leuzen over de
EVC.
Dat de onderhandelingen in Hel
sinki erg vlot .zullen verlopen is niet
waarschijnlijk, wanneer men ook
nog denkt aan de beruchte "Brezj-
new-doctrine", op grond waarvan
Moskou zich het "recht" toeken'
zich met de binnenlandse politiek
in de Oosteuropese staten te be
moeien wanneer het meent, dat de
macht van het communisme daar
wordt bedreigd. Men denke aan de
invasie in Tsjecho-Slowakije. Het
spreekt vanzelf, dat deze doctrine
er alleen toe dient het Sowjetrus
sische imperialisme in Oost-Europa
een theoretische basis en daarmee
een schijn van redelijkheid te ge
ven. Bovendien rijst de vraag hoe
ver die Brezjnew-leer zich uitstrekt.
Zo is het denkbaar, dat Moskou
zich gerechtigd zou achten een
linkssocialistisch, anti-Amerikaans
bewind in bijv. Italië militair te
ondersteunen, zulks met een beroep
op "vrede en samenwerking".
In dit verband is natuurlijk de
al of niet aanwezigheid van de
Amerikanen op Europese grond van
groot belang. Moskou wil "gelijk
oversteken": opheffing van het
Warschau-pact en idem van de
NAVO, zoals Matwejew onlangs in
de "Izwestia" bepleitte, waardoor
"een continent van gevestigde vre
de en brede samenwerking" zou
ontstaan. De militaire kracht, die
West-Europa in staat stelt in re
delijke vrijheid te leven, zou dan
plaats moeten maken voor afspra
ken. Geen wapens maar documen
ten. Het spreekt vanzelf, dat geen
zinnig politicus een dergelijk ui
terst gevaarlijke ruil zou aandlur
ven. Konstan'; inows "overwinning
op de kapitalistische vijand" zegt
genoeg.
President Kekkonen.
Nog een punt, dat de besprekin
gen in Helsinki niet vergemakke
lijken zal, is het pleidooi, dat Wes
terse deelnemers zouden willen
voeren voor aanzienlijke vergroting
van de vrijheid tussen Oost en
West, zowel ten aanzien van per
sonen als van nieuwsberichten en
meningsuitingen. Men behoeft niet
veel politieke fantasie te hebben
om te begrijpen, dat het Kremlin
daar niet in geïnteresseerd is. Dan
zou zelfs de beruchte muur, die de
Oostduitsers verhindert naar West-
Duitsland te vluchten moeten ver
dwijnen. Voor het zover is zal er
nog heel wat water door Oder en
Newa moeten stromen.
Uit bovenstaande blijkt, dat "Hel
sinki" bij voorbaat niet als een
doorslaand succes bestempeld zal
kunnen worden. Daarvoor zijn er
teveel tegenstellingen. Niettemin
blijft het zoeken nj
voor de grote problemen
tijd, zoals Brandt het uitdrukte,
naast de bereidheid tot verdediging
een noodzakelijkheid. Aan de Fin
nen zal het intussen niet liggen als
de inleidende conferentie in hun
hoofdstad toch nog meer zou op
leveren dan velen, beducht voor
"finlandisering", durven te ver
wachten.
ADVERTENTIE
altijd voordeliger
u
5e stoelendans rond de zetels van
macht is de permanente nbses-
van Henk Hofland, nu 45 jaar en
ina een grillige loopbaan in de
imalistiek aan de gevestigde orde
ikomen. Zijn "Tegels lichten" (uit-
erij Contact, f 14.90) is een wreve-
i, briljante kroniek van de fouten,
Wichtigheid en zelfingenomen-
li die de slippendragers van het
itel zich in een kwart eeuw na-
logs Nederland meenden te kun-
iof mogen veroorloven,
lofland is na een lange Journa-
leke carrière bij het Algemeen
ndelsblad. tenslotte hoofdredac-
r geweest van dat blad en bleef
kortstondig tot begin dit
r bij de uit noodruft geboren
iblnatie NRC-Handelsblad. Hij
fde in die jaren de machinerie van
Btablishment. wond zich in toe-
lende mate op over hoe men met
macht manipuleerde en koos ten-
cte voor een sociale "zelfvernieti-
door zich via het indianenver-
il rond Luns, geheime documen-
Willem Oltmans, een Telegraaf -
ograafdiens lief en zichzelf on-
selijk te maken.
rok
Tegels lichten" is omzien in
4, maar het is gedocumenteerde
Smis. Hofland pakt een aantal in
kten uit onze jongste geschiede-
wn om de zijns inziens opgebla-
onnozelheid van het gezag te
streren: de rampzalige Indonesië-
Itlek, daarna nog eens dunnetjes
fgedaan door het potsierlijke
'W-Guinea-avontuur, de Greet
taans-affaire. die de monarchie
*r nog meer de aanzienlijke die-
fó) aan de voet van de troon op
1 fundamenten deden trillen de
rond de Haagse burgemeester
bikking, de striptease van het
^tigd gezag in de turbulente ja-
1 zestig in Amsterdam en de on-
^ge leegte, waarin de bewoners
"de welvaartstaat zich bevinden,
hofland zegt dat Nederland in 25
drie revoluties heeft moeten
'erken. De derde is trouwens nog
aan de gang. Hij schrijft: "de
1 revolutie was die waarin Ne-
'flnd door allerlei internationale
delingen binnen een paar jaar
'eg van een groot koloniaal rijk
een provinciaal denkende elite
f een kleine natie met een inter
zonaal denkende elite moest af-
1®. Dat heeft psychisch wat
dte gekost en ook veel mensenle
bedrijfsleven en leger, maar tot in
de KNVB toe. Niet dat deze bestuur-
derskaste gesloten blijft voor nieuw
lichters, maar elke nieuw ingewij
de neemt in korte tijd een paar
eigenschappen over van de „sombe
re en strenge windbuil". Dat blykfc
dan zo goed wanneer iemand van
die ingewijden „ontspoort". Hofland
herkent dan een soort gedempte pa
niek waarin "bedenkelijk" "onbe
grijpelijk" en "bijzonder ongeluk
kig" courante woorden zijn.
Gedoe
De pers wordt niet vrijgepleit. In
de Greet Hofmans-zaak verschuil
de de bloem van de Nederlands®
journalistiek zich achter een opge
legde en onmiddellijk aanvaarde ver
ontwaardiging over wat de „schan
daal journalistiek van Der Spiegel of
Paris Match werd genoemd. Men zag
kennelijk niet dat men de monar
chie in die moeilijke tijden een be
tere dienst had bewezen door open
zakelijke informatie, dan door het
geheimzinnige gedoe, waarbij elke
reiziger in de Londense underground
beter op de hoogte was dan de Ne
derlandse staatsburger. Toen twee
Haagse journalisten de misstap in
de oorlog van de toenmalige burge
meester Schokking boven water bag
gerden stonden de collega's klaar
met kreten als riooljournalistiek en
straatschenderij. Het tragisch lot dat
de joodse familie Pino ten deel viel,
leek minder te tellen dan het ge
rammel aan de peilers van de geëro
deerde rechtstaat.
Het is een geestig, kwaadaardig
boek geworden en 't is 'n keuze uit de
overvloed. Veel wat Nederland
beroerde of nog doet (de katho
lieke kerkprovincie in haar strijd
om overleving, de Jarenlange servie
le houding van de vakbeweging, de
monopolisering van de media door
de Gooise coterie) komt men niet
of ternauwernood tegen. En Hofland
zelf is natuurlijk op zich ook een
stuk van de gevestigde orde.BiJ de
presentatie van „Tegels lichten" in
Amsterdam, was de bloem van de
Nederlandse Journalistiek aanwezig.
De informatiedragers van rechts en
links leken vlees geworden. Wie niet
was uitgenodigd kon terecht mokken
en klagen dat Hofland nog een tegel
was vergeten.
HAN MULDER
blik niet kan vermoeden wat hun
plannen zijn". En later wordt Hof
land nog heftiger: „in het bedrijfs- I
leven heeft de laatste autoriteit, en I
tot nader orde ieder van hem afge
leid gezag, de macht om volkomen
binnen de wet iemand desnoods do
delijk te beledigen, zonder zijn me
deweten zijn beloning en toekomst
te bepalen, hem via de gevestigde
trucages te ontslaan, een stille of
openlijke terreur tegen hem te voe
ren. hem te straffen voor inbreu
ken op een of ander goddelijk in
zicht en zijn eventuele toewijding
of loyaliteit tot voorbeeld van velen
lan zijn laars te lappen. Daarmee
ls niet gezegd dat „de" ondernemer
ie laatste beul van de 20ste eeuw is.
naar wel dat iedere ondernemer de
legitieme mogelijkheid heeft om dat
te zijn of te worden". Hofland
ichreef dit voordat de ENKA-bezet-
Jng in Breda de AKZO-bestuurde-
ren noopte de plannen te herzien
-lij zou daaruit wellicht de conclu
sie hebben kunnen trekken dat er
in elk geval iets meer dan alleen
;en aanzet tot zijn „derde" revolu
tie is. Trouwens, alleen al de geolie
de publicitcitsmachtne. waarvan de
.elevisie het vliegwiel is. belet de
lutoriteit om volledig naar eigen
.velbehagcn haar macht uit te oefe
nen. Daarvoor zouden slimme beuls
knechten nodig zijn. de semi-auto-
riteiten voor het vuile werk en uit
Hofland's hele betoog in "Tegels
lichten" blijkt dat men daarvoor ie
onnozel is.
Drogredenen
De drogredenen en provinciale
motieven, waarmee dit koninkrijk na
1945 in „de Oost" de klok dacht te
kunnen stilzetten zijn al meer ver
woord. maar waarschijnlijk nimmer
zo snijdend en zonder mededogen
als door Hofland. Het was de macht
van de provinciaal denkende ma
gistraat en zijn partijbelangen in
iit kleine hoekje van de wereld die
prevaleerden op een moment dat er
(en mondiale visie nodig was. En
lat gold niet alleen voor de geze-
en burger-partijen die voor de oor-
jg reeds op het velours zaten, maar
ok voor de nieuwe klasse bestuur-
lers, uit de SDAP voortgekomen, en
lie snel het manuaal onder de knie
hadden. Hofland gruwt daarom zo
I van de Nederlandse bestuurders om
dat er altijd "het besef van uitver-
I kiezing" domineert. Niet alleen in
vens vooral omdat de elite vrij lang
gedacht heeft dat ze hier of daar
nog een beslissende invloed op de
ontwikkeling kon hebben. Toch pleit
het voor de soepelheid van de re
geerders (en het was bovendien
symptomatisch voor de volgzaam
heid van het volk) dat de leiders
van de Nederlandse politiek in deze
omwenteling niet zijn ondergegaan,
maar voorzover mogelijk keurig de
schoolslag zwemmend het hoofd bo
ven water hebben gehouden". De
tweede revolutie was volgens Hof
land de culturele, die in de jaren vijf
tig begon en waaraan Nederland zich
niet meer kon onttrekken. Daarmee
had vooral de snel groeiende jeugd
cultuur te maken. In 1955 kon eer
burgemeester van Apeldoorn nog d(
film Rock around the Clock verbie
den omdat hij vreesde dat de rolprent
een corrumperende invloed op het
"jonge, onbedorven publiek" zou heb
ben. De cultureel-conservatieven
daarin krachtig gesteund door de be
kende ochtendbladen, vochten wel
iswaar terug en het arsenaal
schimpscheuten op langharigen, er
werkschuw tuig is nog steeds niet uit
geput, maar al tegenstribbelend ver
loren de oude gevestigde en onbe
sproken waarden terrein en zo kor
zelf de Telegraaf (bij traditie ver
tolker van het gesunde Volksempfin-
den) dit jaar een stuk over de Von
delparkslap crs beginnen met: "Von
delpark: wat een sfeertje. Nergens in
Amsterdam kun je zoveel aardig
mensen zien". Misschien dat Hof
land hier de tolerantie van de jarer
zeventig wat teveel afmeet naar wat
in de hoofdstad mogelijk is, omdat ir
vele provinciesteden de condoom
automaten bepaald nog niet aan d
openbare weg hangen en stukken
over homofielen in de regionale
pers nog immer kunnen rekenen of
enig verontwaardigd vuurwerk var
in het merendeel anonieme, maa-
ranzig gemotiveerde briefschrijvers.
Met de derde revolutie die Hol
land opvoert ligt het veel gecompli
ceerder, omdat het hier gaat on
de herverdeling van de macht ei
dat is een gebied waar de doorsnee
burger „werknemer" zoals hij te
genwoordig eufemistisch heet, nau
welijks vat heeft. Er wordt geen ter
i prijsgegeven. Moeten de begrip
r„werkgever" en „werknemer"
niet precies worden omgedraaid, zich werknemer mag noemen, voorzijn werk, zijn toekomst en zijn i aankomt, ten eerste geen enkele in-
vraagt Hofland zich ergens in zijn I dat genomen werk plus zijn loon. zelfrespect direct afhankelijk is van vloed kan uitoefenen en van wie hij.
boek af. Het blijkt dat „iedereen die I salaris of honorarium, het plezier in autoriteiten op wie hij, als het erop ten tweede, tot op het laatste ogen-
