'Koning van Katoren'
Paul Biegel kreeg wat bekroonden
dit
jaar
weer
een
prijs
de kinderjury's
IEUGDBOEK STAAT OF
fALT MET VERTALER
dat
door iedereen
getipt was
Jeugdboekenplank
;roep
itiek
mien
ffiSSPAG 18 OKTOBER 1972
Actiegroep Kinder- en Jeugdlï-
ituur kon op de duur natuurlijk
uitblijven! Woord voerdster
Cox (namen Dolle Mina,
Vrouw en Maatschappij, en de
iische Leraren) confronteerde
de nersconferentie Kinder-
lenweek uitgevers en auteurs
i van de groep. „Moe
de kinderen van nu
an straks maken met
n toen?" was haar
seer zinnige
toegevoegd,
thema's
die Bureau Boek en
2d op verzoek aan de actiegroep
strekt had om na te gaan welke
ma's onvoldoende aan bod ko-
door de leden niette-
staande maanden hard werken
nog niet helemaal afgewerkt,
iccepteerde titels van die lijst,
gevuld met zelf-gekozen titels,
de actiegroep mettertijd graag
bekendheid willen geven als
matieve boekkeus voor ouders,
voor him kinderen op
ild zijn.
'aadden de auteurs duidelijk ge
it dat je nu eenmaal niet al-
thema's tegelijk in één boek
i stoppen; dat er ook nog zoiets
vrije keus voor de schrijver is,
I voorkwam niet dat 's middags
n besloten bijeenkomst, de
lak leek te kantelen. „Neder
lander boekenschrij vers gaan
individualistisch te werk. Ze
a een collectief werken, dat
werd er gesteld. Toen ik
de voorbeelden aanhaalde uit de
hlistische staten, waar het ma-
vipt ook van een jeugdboeken-
iijver op een dergelijke manier
gewerkt" wordt en dan nog
dan tien schijven moet passe-
waar op schrijverscongressen
30% aanwezige kinderboektheo-
de dienst uitmaken, ging er
zwak „boe"-geroep op en „het
wel loslopen".
dan op deze manier kin-
toeken gemaakt worden, krijgen
1 n van u het Kema-Keur",?
er honend gevraagd. "Iedere
schrijver, met een eigen-
goed manuscript kan bij ons
sht,". zeiden de uitgevers. „Maar
van hen binnen krijgen is
ergerlijk conservatisme".
De draak van het land Smook.
„Zo'n verrassing was de bekroning
van „De koning van Katoren' niet.
Vrijwel iedereen zei: „Jij hebt de
prijs dit jaar". De bekroning van
hetzelfde boek voor de kinderjuries
in Rotterdam en Amsterdam is een
veel grotere verrassing. Want ik
way niet zeker of kinderen de dub
bele bodem van het verhaal zouden
ontdekken", was na veel interviews
de bedachtzame reactie van Jan
Terlouw.
Ik ben verwend, vanaf mijn eerste
publicaties (vijf jeugdboeken tussen
1970 en 1972) met goede en uitvoe
rige kroitieken. Omdat lk een poli-
cus ben (kamerlid voor D'66)? Ze
halen het er wel allemaal bij. En
dan te bedenken dat ik juist daar
om in het begin overwoog onder
psuedoniem te gaan schrijven. Veel
mensen weten amper wat een
jeugdboek inhoudt en ik dacht: ik
gooi mijn naam als wetenschaps
man (kernfysicus) te grabbel. Goed
dat ik het niet gedaan heb. Want
misschien bereik ik via mijn boeken
meer dan als politcus in de kamer.
Stach, mijn hoofdpersoon, moet ze
ven opdrachten uitvoeren voor hij
koning kan worden. Hij gaat naar
de problemen toe daar gaat het
mij om; hij kan ze oplossen door
dat hij er niet aan vastgebakken
zit. en omdat hij op positieve ma
nier van de gemeenschap gebruik
maakt. Zijn problemen zijn niet al
lemaal extern, we hebben ook pro
blemen in onszelf. Daarom is
Stachs zesde opdracht ook de be
langrijkste: Hij moet met zichzelf
in het reine komen. Je kunt het
dus moeilijk een opgelegd politiek
boek noemen.
Jan Terlouw (40) promoveerde op
een onderwerp uit de kernfusie
(toegespitst op het vinden van een
vreedzame toepassing voor de ener
gie van de waterstofbom) Zijn spe
ciale belangstelling in het parle
ment gaat uit naar milieube-
heer.„Katoren is zo maar een naam,
veel mensen denken dat het voor
Kantoren staat, dat is ook weer te-
ver gezocht. Ik wil geen boek
schrijven dat stijf staat van het
opsommen van kwalen Het moet
een fijn verhaal blijven. Veel jonge
re kinderen hebben het ook als zo
danig gelezen. Toch valt het me
mee, dat zoveel 12-jarigen en ouderen
ren er meteen de dubbel bodem uit
halen. toestanden in ons eigen land
herkennen.
Het verhaal is ontstaan uit de na-
het-eten verhalen aan mijn vier
kinderen: zo zijn al mijn boeken
ontstaan. Toen ik het op ging
schrijven, dacht ik: Waarom een
fantasieland Katoren? Situeer het
in je eigen land. Het doortrekken
naar zelfde ituaties in het buiten
land kan je terugvinden in de na
men van mijn personen die ko
men uit allerlei landen".
Dat amper een Jaar na verschijnen
Jan Terlouw
het boek zo door het publiek „ge
bruikt" zou worden discussies er
over; een opvoering in Beester-
zwaag door een basisschool, waar de
ouders van de kinderen het gedra
matiseerd hadden is voor Ter
louw meer dan een bekroning. .Als
je met het schrijven van boeken
voor de Jeugd kunt bereiken dat ze
minder vies van politiek worden,
dan is me dat welkom. Politiek
heeft zichzelf erg onwaarachtig en
ongeloofwaardig gemaakt, waardoor
in grote groepen van de bevolking
het gevoel leeft dat politiek per de
finitie iets hypocriets is, terwijl Je
tenminste de mogelijkheid moet
openhouden dat iemand aan poli
tiek doet omdat het nodig en goed
is. Men werkte in de politiek met te
grove overdrachtsmiddelen. De kie
zer is langzamerhand slim genoeg
om politici te dwingen tot een ge
nuanceerder opstelling".
„Het gaat erom wat voor een vent
een schrijver is, zeker in boeken die
stellingnemen. Dat zal Je in zijn
boeken terugvinden. Dwing hem
niet in een keurslijf van welke col
lectiviteit ook, zoals de Actiegroep
Kinderboek wil. In sommige van
hun wensen en verlangens hoor ik
een gevaarlijke fascistisch geluid. Ik
ben geboren als individualist. Je
kunt geen schrijvers gaan modelle-
Wie die vent in de schrijver Ter
louw is, kan ieder kind ontdekken
in één van sleutelpassages uit „De
koning van Katoren" (uitgeverij
Lemniscaat)
Zo groeide Stach op bij zijn
oom (Gervaas). De oude man
had zijn baantje (als lakei)
behouden. Zijn hele leven had
hij hoeden aangereikt, met
twee woorden gesproken en
ziohzelf schaars gemaakt als
hij niet nodig was. Hij was
ontzettend misselijk van zijn
eigen onderdanigheid, maar
hij kon niet anders. Toen hij
begreep dat hij een kleine
(wees) Jongen moest gaan op
voeden tot man, nam hij zich
één ding voor: de man Stach
zou geen onderdanige man
zijn maar een vrijmoedige,
desnoods een brutale. Zo
kwam het dat Gervaas zijn
neefje alleen maar vermaande
als hij verlegen was, alleen
bestrafte als hij iets niet
durfde zeggen, en verder kon
het jongetje doen en laten
wat hij wilde.
KI-
Paul Biegel werd tien jaar nadat zijn
eerste kinderboek verscheen voor de
tweede maal bekroond. De eerste keer
was in 1962 met „Het Sleutelkruid" de Gouden Griffel; bovendien ver-
uitgeverij Holland). Dit jaar kreeg wierf zijn „Twaalf Rovers" een Zilve-
5_DAMMEN VON BUCH
DE V/ (KING
K VAN
WALACRA
In Amsterdam De koning van
Katoren, door Jan Terlouw, illustra
ties A. Bouman, uitgeverij Lemnis-
In Den Haag De Wiking van
Walacra, door Tony Vos-Dahmen
von Buchholz, illustraties Reint de
Jonge, uitgeverij West Friesland.
„Vorig jaar", zei Jan Terlouw,
„werd mijn „Pjotr" zowel door de
Rotterdamse als de Haagse kinder
juries bekroond, maar het stond
niet eens op de lijst van de Zilve
ren Griffels!" Tony Vos zal zich,
wat haar Wiking betreft, volledig
bij de vorige spreker kunnen aan
sluiten!
Voor de kinderjuries is het Jureren
een bloedserieuze zaak, en hard
werken. „Als Je eenmaal Jurylid
bent, ga je toch heel anders lezen",
zei er eens eentje. Dat moet haast
wel, anders kom Je niet met dezelf
de bekroonde uit de bus als de vol
wassen Jury. Anders pik Je er onder
zoveel fijn ontspannende, alleen
maar avonturenboeken, niet een
boek als „De Wiking van Walacra"
uit, dat beslist hoge eisen stelt.
(Dwars door de knap gerecon
strueerde geschiedenis van ons oude
Walcheren loopt het indrukwekken
de verhaal over rassendiscrimina
tie).
Dat kinderen twee zulke maat
schappij-kritische boeken als hun
favorieten uitkiezen is weer eens
een bewijs, dat zij door het lezen
van flodders en strippies beslist hun
critische zin niet hoeven te verlie
zen. Als ze maar lezen I
Nederland is overigens één van de
weinige landen, die kinderjuriee
kent. En daar verbazen ze zich In
het buitenland al jaren over.
zijn „De kleine Kapitein"
VII,
109
mag ook wel eens in de krant
het succes van veel kinder- en
Idboeken staat of valt met de
en van de vertaler. Meer
helft van onze kinderboe-
cproductie van zo'n 1100 titels
laar bestaat uit vertaalde boe-
Het vinden van een topvertaler
en sinecure voor de uitgevers.
romanvertalers denken: „Het
toar een jeugdboek, een mak-
Ze komen niet eens op het
dat het niet gaat om het be-
^en van een vreemde taal of
^rvlug zijn met het woorden-
De vertaler van het Jeugdboek
niet alleen de te ingewikkelde
Aucties van de vreemde taal in
Me, overzichtelijke Nederlandse
Mi omzetten, hij moet ook we-
nagaan of bepaalde begrip
die in het buitenlandse boek
ingoed zijn voor de kinderen
hier bij ons bekend zijn. Zo
dan zal hij binnen de tekst
moeten gaan aanvullen of uitleggen.
Bovendien moet hij op de hoogte
zijn van de verschuivingen binnen
de spreektaal van kinderen, willen
de dialogen niet al te duf overko
men. Het opnemen van ook vertaal
de kinder- en Jeugdboeken in de
lijst van Zilveren Griffels is voor
de zo schaarse uitstekende vertalers
het enige eerbetoon, dat zij krijgen.
De avonturen van Sterke Wanja,'
door Otfried Preussler. Vertaling:
WJ.C. Royer-Bicker, illustraties H.
Holzing, uitgeverij Lemniscaat.
De Pozzebokken, door Bouke Jagt.
illustraties Peter Vos, uitgeverij
Unieboek.
Pluk van de Petteflet, door Annie
M. G. Schmidt, illustraties Fiep
Westendorp, uitgeverij Querido/A.P.
De twaalf rovers, door Paul Biegel,
omslag Peter Vos, uitgeverij Hol
land.
De prins van Mexico, door Federica
de Cesco vertaling Maurits Mok; il
lustraties Dick Stolwijk: uitgeverij
Leopold.
De fantastische meneer Vos, door
Roald Dahl, vertaling Harriet Free
zer; illustraties D. Chaff in; uitgeve
rij De Fontein.
Het huis tussen de bomen, door
Irene Hunt, vertaling L. Salden-
Campfens; omslag Jenny Dalenoord,
uitgeverij Deltos/Elsevier.
Noodlanding door Ivan Southall.
vertaling Alet Schouten, illustraties
Rien Poortvliet, uitgeverij Unieboek.
De op de officiële lijst van de
CPNB ontbrekende namen van illu
stratoren hebben wij er maar bijge
zet, want veel kinderen kiezen hun
boek niet in de eerste plaats op de
inhoud, maarr op omslag en illu
straties. De kreet van veel illustra
toren: „In het buitenland word Je
met meer onderscheiding behandeld
dan bij ons", blijkt dus geen lozel
ren Griffel. Zilveren griffels zijn
voor de boeken, die als de 8 besten
de finale haalden.
„Geef de ruimte van mijn stukkie
liever aan Terlouw," zei hij „die ver
dient het. Met zijn veertien boeken,
vertalingen in zes landen, en zijn in
middels grote internationale naam
hoeft de publiciteit voor Biegel niet
"Maar over die Actiegroep Kinder
boek wil ik toch wel iets kwijt". Ook
Biegel had zich tijdens die perscon
ferentie niet onbetuigd gelaten te
genover de eisen van de actiegroep
en enkele goedwillende theoretici in
de zaal voor 't blok gezet met: "Is
er 'n boek voor nodig om kinderen
te leren waarnemen?"
„Natuurlijk heb ik de discussies met
belangstelling gevolgd, want we zit
ten hier nog altijd met Victoriaan
se overblijfselen. En tochDie
zelfde avond was ik in Londen om
daar 'n lezing te geven.
De tendentie i s daar om
in het kinderboek tot uitdruk
king te brengen wat in onze huidige,
technische maatschappij wordt ver
waarloosd, namelijk de intuïtie.
Ik voel me persoonlijk niet aange
trokken tot het opzettelijk voorlich
ting geven via een boek Het gaat
mij meer .om het blootleggen van Je
eigen ziel, opdat het kind in zichzelf
kan herkennen wat rudimentair al
aanwezig is".
Wanneer sómmige leden van de Ac
tiegroep Kinderboek ooit hun zin
krijgen, dan zal het er te zijner tijd
niet meer toe doen waar een topau-
teur als Paul Biegel „zich persoonlijk
toe voelt aangetrokken".
Tot het onvervreemdbaar Jeugd
sentiment van ouders van nu beho
ren de avonturen van Paulus de
Boskabouter. Zij dateren uit een
tijd dat de radio nog de toverdoos
op het dressoir was en de fantasie
van kinderen nog niet was ingeklemd
tussen de houten of kunstvezel
lijst van het televisiescherm.
De avonturen van Paulus zijn
verhalen zonder glamour zoals bij
ons de Fabeltjeskrant. Dat wil zeg
gen, er wordt niet met een steels
oog terzijde gelonkt naar wat gro
te mensen leuk of "in" vinden.
Jean Duiieu is al enkele decennia
met zijn kleine held en diens vro
lijke bende doende. De allereerste
verhalen zijn nu als een stripboek
weer uitgegeven door Van Holkema
en Wandorf in Bussum. De nieuw
ste titels zijn "De baard van Pie-
ter" en "Wat een gemier". Het zijn
voortreffelijke voorleesboeken en de
simpele, soms wat onbeholpen teke
ningen lenen zich er voortreffelijk
voor om ze door de kinderen te la
ten inkleuren. Dat spaart tevens
weer een kostbaar tekenboek.
H.M.
Voor de kleinere mensenkinderen
is er al langer zo'n dikke tombola
van liedjes door diezelfde mevrouw
Stam. (het kost alleen nogal wat
meer, f 19,90, wellicht omdat het
werkje dat nu zijn 5de druk beleeft
lucratief is gebleken). "Een mand
je vol amandelen" heet het boek.
en dan zeg ik maar "en als ik nu
ga wandelen neem ik mijn mandje
mee". Ook hier weer van alles wat
en met leuke tekeningen. Gelukkig
is er ook vrij veel nieuw werk,
naast die ouwe kouwe graaf die in
Den Haag in dat torentje torentje
bussekruit woont.
H.M.
Eenvoudig van taal, met een goed
geconstrueerd verhaal vormt Lut
je Giel van Ole Lund Kirkegaard
een opvallende verschijning op de
kinderboekenmarkt van dit na-
Jaar. Lutje Giel is een soort van
aardige, Jeugdige, anti-held, die met
een haan in het kippenhok van de
bakker woont. Hij is duidelijk de
leider van een driemanschap vrien
den, waarvan behalve hijzelf ook
nog Oskar en Willem-Pieter deel
uitmaken. De avonturen zijn zo dat
ieder kind er wat in kan herken
nen. Die wereld bezit duidelijk re
laties met die van het Nederlandse
kind, niet alleen wat inhoud betreft
maar ook van taal. Dat maakt Lut--.
Je Giel ook een bijzonder aardig
voorleesboek voor de wat kleinere
kleintjes. Lutje Giel is verschenen
bij Uitgeversmij. Kosmos in Am
sterdam.
H.E.
In de bekende Regenboogreeks
van uitgeverij Van Holkema en Wa-
rendorf zijn dezer dagen weer acht
nieuwe deeltjes verschenen. Daar
bij is onder meer een Noorse trilo
gie van de hand van Cor Bruljn.
Centrale figuur in de boeken is Nils
Eira, wonend in het hoge noorden
waar Laplandse families rustig en
vredig wonen totdat in 1944 het oor
logsgeweld de rust wreed ver
stoort. In het eerste deel moet Nils
met zijn twee grote zonen en doch
ter zijn geboortestreek verlaten. De
twee zoons, Klemet en Ole. worden
in het tweede deel (titel: De vlucht
naar Kautokeino) door de Duitsers
gevangen genomen maar weten met
een andere lotgenoot Madenisko te
ontvluchten. Het boek beschrijft de
moeilijke tocht door een landschap
dat bepaald wordt door sneeuw, Ijs
en koude. Het laatste boekje dat
„Toen de boshaan riep" heet, be
schrijft de terugkeer van de zoons
bij hun vader die alle hoop dat hij
zijn kinderen ooit nog terug zou zien
al heeft opgegeven. De vreugdevol
le terugkeer die samenvalt met het
einde van de oorlog betekent een
"vrolijk slot" aan een reeks span
nende gebeurtenissen. De boekjes,
waarvoor Veronica van Vliet de
fraaie illustraties maakte worden
aanbevolen voor kinderen van negen
tot twaalf Jaar.
Van dezelfde illustratrice zijn ook
de tekeningen in "In de greep van
de citroenzucht" van Alet Schouten.
In het laatste boek doet de hoog*
actuele milieuverontreiniging haar
intrede. Het blijkt dat mensen in
Amerika plotseling knalgeel worden
een verschijnsel dat veroorzaak!
wordt door de vervuiling. Thijs en
Gartje gaan op pad om het ge
heimzinnige verschijnsel te ontraad
selen. Het boek is speciaal voor kin
deren van 10 tot 14 Jaar. Spannend
en humoristisch tegelijk is het boek
"De treurige sheriff". Sheriff Clark
zit in zijn rats wanneer de oontro-
leur van de sherriff zijn ronde
maakt. Het boek werd in Oosten
rijk bekroond met de Prijs van de
stad Wenen. Voor kinderen van 9
tot 12 Jaar.
Arthur Catherall verhaalt in zijn
boek "De koning van het Noorder-
bos" over de achtervolging van "n
eland met een enorm gewei door Ja
ger Sam Lewis in de Canadese wil
dernis.
Voor Jongens en meisjes van 9
tot 12 Jaar.
Actueel is ook het boek van Henk
Barnard dat als titel heeft "De Ma
rokkaan en de kat van Tante Da".
Hierin worden de problemen van de
illegaal ons land binnenkomende
buitenlanders behandeld. Barnard,
laat in het boek een rasechte Am
sterdamse tante opdraven die haar
kat kwijt is en die terugvindt in 'n
spoorwegwagon, waarin een Marok
kaanse verstekeling blijkt te hul
zen. Ook voor Jongens en meisjes
van 9 tot 12 Jaar.
Voor de Iets ouderen (11-14 Jaar)
een ander actueel gegeven in het
boek: de geheime nacht »an
Jochem: een man die leeft temid
den van een wereld waarin alles
even snel moet gaan en wiens
ouderlijk huis ten prooi dreigt te
vallen aan de stadsuitbreiding. De
man duikt onder in zijn dromen
waarin hij begeleid wordt door al
lerlei dieren. De boekjes in deze
serie kosten f6,90 of f7,90 per deeL
