ucharistie en avondmaal
GSSJSEBSI
Vloeilijk verschilpunt tussen kerken
lankmoedigheid
WOORD
VAN
BEZINNING
NOS zit Ikor niet
meer in de weir
Kerkdiensten Leiden en omgeving
ne
L
3RDAG 30 SEPTEMBER 1972
De commissie „Intercommunie en ambt van de Raad van Kerken in Nederland is
)or de dag gekomen met een „discussienota" over „de bijbelse achtergronden van eu-
Jjiaristie-avondmaal". Het is al een hele tijd dat we wachten op een levensteken van deze
immissie. Wanneer we het wel hebben, zou het een van de eerste zaken zijn waar-
rer onder elkaar moest worden gesproken toen de Raad van Kerken in ons land defi-
tief was gevormd. De sacramenten kon men doodeenvoudig niet ontgaan. Met de
Dop heeft men zich bezig gehouden. We hebben kunnen lezen van dooperkenningen
issen verschillende kerken. Over eucharistie-avondmaal was nog niets verschenen,
at is wel te begrijpen ook, want hier ligt een van de moeilijkste verschilpunten tussen
kerken.
de Paasmorgen de dag ls voor dit sa- joodse Paasmaal, terecht gekomen
i het ambt er dan
)tterdik nog bij neemt, zoals de naam
Ari o de commissie inhoudt, zitten we
lemaal in een warnet van wat er
al is afgevochten In de kerk. Niet
[een de kerk van Rome heeft hier
IfJl,, epingrijpende verschillen met de
"111 rken van de reformatie, maar ook
ze laatste zijn het allesbehalve
it elkaar eens geweest wanneer
t ging over het avondmaal en in
:band daarmee wer de ambtsop-
>ting. Wat een sacrament, een te-
i en bezegeling van vereniging
moeten zijn, is in de historie tel
os weer een breekpunt, een teken
n scheiding geworden.
Mies met elkaar houdt „intercom-
tiie en ambt" een rag van vragen
strijdpunten in en we hebben
wel eens afgevraagd of deze, als
draden van een spinneweb niet
bewegingen van deze commissie
Uden belemmeren.
ijbel begin van kerk
Van deze gevaren ls de interker-
lijke commissie zich wel bewust
weest. „Bij net opstellen van de
iscussienota ls de commissie niet
Itgegaan van een historische con
verse (tegenstelling), noch heeft
belangrijke Kerkelijke uitspraken
t het verleden inzake de eucharis-
e en het avondmaal onderocht. Zi.1
if de voorkeur aan een onderzoek
de bijbelse gegevens in het licht
de nieuwe exegese tegen de ach-
rgrond van de huidige kerkelijke
tuatie waarin velen op grond van
en onderlinge geloofsherkenning al
)t intercommunie zijn overgegaan",
ij het begin moet men altijd be-
|fpF innen en wanneer kerkelijk iets on-
erzocht moet worden, is men wel
enoodzaakt bij de bijbel te begin-
ien, omdat we daar vinden het be-
in van de kerk. Terug naar de Bij-
ell Dat is in ieder geval een goed
eformatorische klank ook.
In de indeling van de discussieno-
i die geheel is uitgegeven, niet voor
ïkening van de Raad van Kerken,
laar van haar commissie in dezen,
:zen we: „Het heeft de deelnemers
erheugd, dat zij op grond van de
lijbelse gegevens een zo gelijkge-
ichte visie ten aanzien van het
vondmaal en de eucharistie konden
lereiken als uit het rapport kan
ilijken. „Dat is in ieder geval al
heel ding. Men stelt vast dat er
lijbelse elementen zijn in de avond
maalsviering die vroeger een veel
jeringere rol hebben gespeeld. Een
verband wordt er gelegd tussen de
naaltijden des Heren en de dag des
Heren, de dag van 's Heren opstandi
Zonder de opstanding kunnen we
;een avondmaal vieren. Vandaar
jok dat niet de Goede Vrijdag, maar
crament. In die bijbelse elementen,
zo wordt vastgesteld, vinden we tel
kens weer de maaltijden terug. De
maaltijd heeft in het Oude Testa
ment een bepaalde betekenis, waar
het komende Rijk omschreven wordt
met het beeld van een feestmaaltijd.
(Jesaja 25 en 55 bijv.) In het Nieu
we Testament gaat dit over in het
beeld van het bruiloftsmaal. En zo
krijgen de maaltijden na Jezus' ver
rijzenis een bijzondere betekenis in
verband met het avondmaal. „De
ze maaltijden hebben ook het karkter
van verzoening gedragen". De disci
pelen hadden hun Meester immers
alleen verlaten en verloochend.
Een ander aspect waarop, vanuit
de bijbelse gegevens, de discussie
nota het licht laat vallen, is de op
dracht om deze maaltijd te vieren
tot 's Heren gedachtenis. Het gaat
hier niet meer om een Paasmaaltij d
die eens per jaar werd gevierd,
maar „om de maatlijd waar men in
Jezus' naam samen is". De discus
sienota gaat in op het „tot zijn ge
dachtenis". Dit woord zo wordt
ons uitgelegd is in het Hebreeuws
meer dan een zich kan herinneren
van het geloof". „De Geest verinner
lijkt ons Jezus' denken en geeft zo
aan ons gedenken de kracht van
Zijn aanwezigheid".
Knelpunten
Natuurlijk zijn bij de behandeling
van de bijbelse gegevens de bekende
Deze liggen gedeeltelijk reeds in de
keuze van die gedeelten waarin men
ziet verwantschap met avondmaal-
eucharistie. Bij die bijbelgedeelten
rekent de commissie ook het begin
van Johannes 6, de wonderbare ver
menigvuldiging van de vijf broden
en twee vissen. Deze wil zij verstaan
„als *n voorteken van de grote maa] -
tijd in Gods Rijk". Wie ook maar
enigszins iets weet van de zinne
beeldige taal waarin de oudste chris
telijke gemeenten zich hebben uit
gedrukt, zal daar telkens wee
rugkomen de tekening van de i
de korf met broden en zonder twij
fel mag worden gesteld dat men daar
bij heeft gedacht aan avondmaal-
eucharistie. Bij de wonderbare spij
ziging in Joh. 6 waren ook vrouwen
en kinderen aanwezig en zij hebben
meegegeten. Hier komt men dus te
recht bij de kindercommunie, een
van de vraagstukken in de tegen
woordige tijd rondom het avond
maal. Trouwens, wanneer men er na
druk op legt dat het avondmaal het
gezin rondom de tafel van de Heer
wil uitbeelden, staat men eigenlijk
ook reeds voor die vraag. En zo is
men via de bijbelse gegevens, via de
verbinding die er nu eenmaal is tus
sen eucharistie-avondmaal en het
bij de verzoeningsgedachte en bij de
offergedachte, en wie weer enigszins
thuis is in de historie van de kerk,
weet hoeveel daarover te doen is
geweest en hoezeer juist daarin ge
raakt wordt de zenuw van het re
formatorisch protest in de 16e eeuw
tegen de r.k. mis en waaraan ons
herinnert het bekende antwoord uit
de Heidelbergse catechismus over de
paapse mis. Doch het is in ieder ge
val goed dat de commissieleden uit
zoveel verschillende kerken geza
menlijk bezig zijn geweest met de
bijbelse gegevens en dat zij zoals
reeds vermeld een zo gelijkgerich
te visie ten aanzien van avondmaal-
eucharistie konden bereiken. Het
kan ook alleen maar goed zijn wan
neer gemeenteleden en parochianen
het spoor van deze commissie gaan
volgen en zich ook eens op deze
wijze gaan bezig houden met die bij
belse gegevens. De commissie hoopt
op reacties die haar zullen worden
toegezonden en het lijkt ons dat zij
terecht daarop mag hopen, zeker uit
die kringen waar men bezig is met
oecumenische samenwerking en doet
alsof het reeds een beklonken zaak
is. We hebben er ons altijd tegen
verzet, niet dat men samen op pad
wil gaan, maar wèl als men meent
daarbij geen bespreking nodig te
hebben over de betekenis van het
geen men gezamenlijk gaat doen. Er
komen vragen waarin men zich wel
eens mag gaan verdiepen. Waarom
vieren we gezamenlijk eucharistie-
avondmaal? Wat houdt dit voor ons
in? Het kan toch niet vrijblijvend
zijn? Wat willen we er gezamenlijk
mee tot uitdrukking orengen? We
bedoelen niet dat heel de historische
strijd rondom dit sacrament door
ons nog eens weer wordt overgedaan.
Dat heeft o.i. weinig zin. Maar wèl
heeft het alle zin om te vragen,
wanneer men gezamenlijk verder wil
gaan (en wat is anders de betekenis
van een raad van kerken en van
te- allerlei kringen) welke betekenis de
viering van het sacrament avondmaal
-eucharistie voor ons moet hebben.
Dan zal men onherroepelijk te ma
ken krijgen met de bijbelse gege
vens. Men krijgt in dit gesprek met
meer te maken, maar om te begin
nen kan men hierbij niet ontgaan
wat daarover*in de H. Schrift staat,
de kerk openbaar wordt, is dit altijd kerken het geval is. Wie zal zeggen
gegroeid vanuit een nieuwe visie op
de H. Schrift. Zo is het ook geweest
in de tijd van de reformatie. Men
wilde geen nieuwe kerk, maar men
wilde de kerk hervormen, reforme
ren, naar de nieuwe visie die men
vanuit de Bijbel op haar gekregen
had. Dat dit moest uitlopen op een
splitsing van de kerk, daaraan was
toen bijna niet te ontkomen.
We zijn nu ruim vier eeuwen ver
der en waar vroeger geen gesprek
meer mogelijk was ,daar is het nu
wat er uit een gesprek als
gaande is, zal voortkomen? In ieder
geval zien we het gebeuren dat men
i nons land gezamenlijk wil begin
nen met het lezen en onderzoeken
van de Schrift en daarop kan nie
mand tegen zijn, zelfs niet de
zwaarste bonds- en confrontatie-
We hadden nog een paar dingen
naar aanleiding van die discussieno
ta willen opmerken, maar daarmee
moeten we wel wachten tot de vol-
Er heerst een misverstand, als
zou het christendom van de
mensen vragen om toegeeflijk
heid en meegaandheid. Een ge
weldloosheid, die eenvoudigweg
het lijden en dulden verkiest
boven macht en geweld. De éne
en de andere wang wordt
dan meestal aangehaald.
En de lijdende Christus, die zijn
mond niet open deed, (als een
schaap dat stom is voor zijn
scheerders) en zweeg.
Toch is dit een misverstand en
een eenzijdige misgroei, in de
gedachten van sommigen.
Je kimt dat zien aan het woord
„lankmoedigheid", dat in de bij
bel gebruikt wordt van God en
ook van de mensen. Van de
mensen wordt gevraagd „lank
moedig" te zijn. Dit lijkt erg op
meegaandheid in de Nederland
se taal, alsof je alles door de
vingers zou moeten zien. Maar
het oorspronkelijk van de bijbel
geeft een woord dat betekent:
„lang van adem, lang van moed"
(makrothumia) terwijl het he
breeuws daarvoor een woord
heeft: „langzaam tot toorn"
(erek aphaim). Het woord bete
kent dus: geduld, volharding,
zonder tot toorn te vervallen. Op
die wijze komt God tot ons en op
die wijze komen wij tot de me
demensen: zonder tot afwijzing
en haat te geraken, lang van
moed.
Als je ziet hoe door velen van
alle richtingen in de politiek een
sfeer van verdachtmaking en
weerzin wordt verspreid, dan
vraagt het christelijk geloof om
daar niet aan mee te doen.
Want het is haat-denken (pola
risatie wordt dat tegenwoordig
ook wel genoemd), denken-in-
tegenstellingen, waarbij men de
ander schildert als gevaarlijk en
slecht. Let u maar op hoe ge
ëmotioneerd geschreven en ge
sproken wordt over „de esta
blishment", over „langharig
tuig", over Zuid-Afrika, Israël,
Rusland of Amerika of welk an
der land ook, dat de rol van
baarlijke duivel krijgt toebe-
deeld. Van de christen wordt
gevraagd om haat-loos te wor
den, „lankmoedig". Hetgeen niet
betekent: geweldloos, meegaand.
Want alleen wie de ander als
méns blijft benaderen heeft kans
op een gesprek dat vrucht
draagt. Maar daarbij spreekt
men met kracht en vasthou
dendheid en vanuit een stand
punt, langzaam tot toorn, lang
van adem, lank-moedig, het
geen in de bijbel bepaald niet
zacht en meegaand betekent.
Ds. J. HAPPEE.
Ev. Luth. pred. Leiden
op gang gekomen, zij het dan ook dat gende week.
dit niet over heel de linie van alle I
S. M. J. HULSBERGEN
O
wordt daarna
,Z als gezegd
litspraxen
aen mot
de enige bron waaruit we iets kun- I kinderen
nen lezen van de instelling en van
die begintijd van de christelijke kerk.
«Nieuwe visie
Er is in de laatste vijftig Jaar iets
losgewoeld in de kerk, iets wat tot
dan onwrikbaar vastzat. We mogen
hier wel zeggen dat het vastgeroest
niets hardnekkiger dan
Vanaf zondag zit de NOS met zijn Ken keer per maand
jeugdprogramma's on zondagavond I een aflevering van
het IKOR niet meer in de weg. De j door..." uitgezonden,
kijkdichth°id werd ongunstig bein- j citaten van persoonlijKheden die
vloed door Britse tovenaars, jonge het huidige denken hebben beïn-
spionnen, Floris en de zijnen, en j vloed. Dit seizoen zijn dat Bonhoef-
een zingende familie. Ook de fer, Domela Nieuwenhuis, Simone
trouwste IKOR-kijker kon hier nietWeil, Kafka en Gerrit Achterborg,
onderuit. En wie voor zijn werk Verder komt er zondagsmiddags een
naar de kerkelijke zendgemachtig- documentair project over de wereld
den moet kijken, werd door zijn 1 van het oude en nieuwe testament,
aardige vragen in een poging „de bronnen van het
Kerken bundelen industriewerk
Het plaatselijke industriewerk van de rooms katholieke en de
protestantse kerken is op landelijk niveau thans samengebundeld
in een nieuwe organisatie, die zal optreden onder de naam: "Dienst
in de industrieële samenleving vanwege de kerken" (DISK).
dit. Maar, als er een nieuwe tijd in Jezus.
verband met de zondagsrust gesteld.
Dat is allemaal over: het IKOR
zendt voortaan eerder op de zondag
uit vanaf vijf uur ruim drie kwar
tier. Vast begin is „Woord voor
Woord", verlengd tot Lien minuten
en vooral voor kinderen van zes tot
negen jaar bedoeld. De verhalen
gaan dit jaar over het leven van
joods-christelijk geloven uit hun
historische omgeving herkenbaar te
maken voor mensen van nu."
Woensdagavond zendt het IKOR 45
minuten uit: de ene week een ver
lengd „Kenmerk", de andere week
het Leerhuis. Op 4 oktober echter is
er een korte speelfilm naar graf-
menten van het verhaal De Val van
Camus.
De organisatie is gevestigd aan de
Noordermarkt in Amsterdam in een
gebouw van de paters capucijnen. De
R.K. Kerk heeft zeventig tot tachtig
bedrijfsaalmoezeniers, de protestant
se kerken hebben een twaalftal in
dustriepredikanten in de bedrijven.
Dit nieuwe werk van de kerken is
na de tweede wereldoorlog van de
grond gekomen en heeft vooral de
laatste jaren een stevige basis ge
kregen.
In de protestantse kerken was het
vooral dr. J. C. C. Rupp, die de af
stand tussen kerk en industrie heeft
verkleind, zo zei op een persconfe
rentie in Amsterdam ds. H. Weth-
mar, voorzitter van de DISK. Door
I zijn intiatieven ontstonden plaatse
lijke protestantse stichtingen in Arn
hem en de IJ-mond.
Dit werk is later vanwege acht
protestantse kerken in veel plaatsen
I georganiseerd en samengebundeld In
I het "Centraal interkerkelijk bureau
voor het bedrijfsleven".
I Pater J. J. van der Meer, bedrijfs-
I aalmoezenier in Breda, wees erop, dat
ln de R.K. Kerk regionaal gespreide
intiatieven op het gebied van het be-
drijfspastoraat ontstonden. Van deze
zijde is in 1969 de "Stichting bedrijfs-
i apostolaat" opgericht. Deze landelijke
j stichting en het protestants Inter
kerkelijk bureau werken nu nauw sa
men in de nieuwe DISK.
De DISK heeft verbinding met
werkgevers en vakbeweging en wil
informatie over de situatie van de
mens in het bedrijf doorgeven aan
werkgevers- en werknemersorganisa
ties, aan politieke partijen, universi
teiten en vooral ook aan de kerken,
die zich volgens industriepredikan
ten en bedrijfsaalmoezeniers te wei
nig bezig houden met de indu >t"iële
verhoudingen en met de sociaal ethi
sche vragen.
Contact met mensen
Het kerkelijk industriewerk richt
zich op de bedrijven zelf, waar cur
sussen en gesprekgroepen worden ge
organiseerd, de werknemers een adres
hebben waar met allerlei problemen
terecht kunnen en op werk buiten
de bedrijven, zoals bezoek aan zieke
werknemers. Volgens pater Van der
Meer worden door dit werk meer
mensen bereikt dan door de vakbon
den in de bedrijven.
In verband met het tienjarig be
staan van het bedrijfsapostolaat in
Waalwijk zal op 18 november in die
plaats een landelijke manifestatie
worden gehouden. Op die "Marktdag
van de arbeid" zal DISK een forum
discussie organiseren met vertegen
woordigers van werkgevers en werk
nemers, van de kerken en van poli
tieke partijen. Voor deze laatste zijn
uitgenodigd drs. J. M. den Uyl van
de PvdA en het Tweede Kamerlid P.
H. van Zeil van de KVP.
Lelden Herv. Gemeente
Hooglandse Kerk 10.
Marekerk 10.30 u. ds. A. J. Lamping.
Maranathakerk 10. u. ds. H. J. vai
ds W. Balk, Bo-
Bethlehemkerk 10 u. ds. E. M. Pan-
Kronemeier.
ds. C. H. Bijl, 7 i
Eglise Wallone 10.30 u. Pasteur D.
lbs.
Ver. van Vrijz. Hervormden (aula
Asserstraat 1) 10.30 u. ds. M. J. Wa-
jorde.
ld. Ziekenhuis 10 u. ds. P. J. D.
Jeugdkerk Vredeskerk 10 u. De heer
J. P. v. Duuren.
Jeugdkerk "De Goede Herder" 10.30
wijk) 10 u. oecumenische dienst ds.
Haag-Loosdulnen, 5 i
ds. Kronemeljer
Petrakerk (Surinamestraat) 10
Hartkamp. Hillegom.
Beloftekerk (Robijnstraat): 10 u. ds.
G. de Zeeuw, Voorschoten, 5 u. ds. A.
Prins.
Bevrijdingskerk
straat); 9 en 10.,
peliike dienst met hervormden, 5 u.
ds. Brederveld.
Gezinsdiensten "Jeugdhaven": 10 u
"De Mirt" dhr. Kromhout, 10 u. "Hei
Baptlstengem. 8 (Oude Rijn 3) 10
u. ds. Van Mameren (H.A.).
Evang. Luth. Gem. 10.16 u. ds.
*Leger des Hells 10 u. Helliglngs
dienst 7.30 u. verlossingssamenkomst.
Chr Science (Steenschuur 6) 10.3
U Hollandse Dienst.
Evang Chr. Gem. (Middelstegracht
8) 10 u de heer Dikkes.
RK K rk A Antonlus (zat. av. 7 u.)
9.30. 11 en 12.15 u.
Hartebrug (zat. av. 7 u.) 8, 9, 10, 11,
Leonarduskerk (zat.
0.45 en 12 en 7 u.
Petruskerk (zat.
Lodewijkskerk (zat.
Nieuwe Apostolische Kerk (H. Rijn-
Ijk 24) 9.30 en 4 u .(dond. 8 u.).
Chr. Geref. Kerk 10 en 5 u. ds. Car-
ler.
Zendingswerk Mlddernachtsroep
Huize Jeruel Zoeterw. Singel 21) 6 u.
dhr. Van der Keur.
Rem. Doopsgezinde Gem. 10 u. ds.
van Bllderbeek.
gaan geruisloos open)
in Nederland (Ko-
ds. Mallan te Vlaardlngen).
ds. Franken
Geref.
6.30 u. ds. FT de Jong
den Rijn, Chr. Geref.
RK Kerk (zat. 7 u.) 7.3
l Ter Aar Dorpshuis Aardam 9 en 12
i den Rijn Herv. Gem.
Opstandingskerk Prinses Marijke-
"raat 10 u. ds. P. A. Lefeber, 6.30 u.
i. M. Hanemaaijer.
Gebouw Nabij Van Lennepstraat 10
u Jeugdkapel mei. Burggraaf,
Martha Stichting "Rijnstroom",
Oudshoornseweg 10 u. ds. R. Oort
Herv. Slonskerk Hooftstraat 10.30 u.
ds. S. W. Verploeg, 6.30 u. ds. S. W.
Verploeg.
De Goede Herderkerk Ten Harm-
senstraat 10.30 u. ds. N. J. M. Hoogen-
dlRidderveld "De Bron" Troubadour-
weg 9 u. ds. S. W. Verploeg.
Geref. Kerk.
Maranathakerk Raadhuisstraat 10
u. ds. A. Borman, 6.30 u. ds. G. de
RlSafvatorikerk W. de Zwijgerlaan 10
u. ds P. H. Pouwels te Hillegom, 6.30
u ds. M. van Harmeien.
De Goede Herderkerk Ten Harm-
senstraat 9 u. ds. G. de Ruiter, 6.30 u.
P. H. Pouwels te Hillegom.
Rldderveld "De Bron" Troubadour-
weg 10.30 u. ds. M. van Harmeien,
6.30 ds. A. Borman.
Geref. Kera (vrijgem.) 9.30 uur lees.
ienst, 6 30 u. ds. H. Feenstra.
Chr. Geref. Kerk. Jeruzalenikerk
Grijpensteinstraat 9.30 u. en 4.30 u.
ds. P. Sneep.
Gem. Kerkgebouw
Geref. Gem. 10.3
;e Gouda.
sten Gemeente Ke
Molenwcrfstraat 10 u. ds. Koekkoek,
30 tl. idem.
Leger des Heils Corn, de Vlaming-
pred. F. Wust.
R.K. St. Pius X Kerk (zat 7 u.), 9,
10.30 Lat. koorzang). 11.45 en 17.30 l
R.K.
"De Br
Pred. W. Happel.
Benthuizen Herv. Gem. 9.30 en 6
u. dienst. Geref. Gem. 9.30 u. lees-
d ienst, 3 u. ds. Honkoop te Moerka-
pelle.
Bodegraven Hervormde Gemeente
indewey, Ichtuskerk 10
van de Bank, van Ede, H. Doop 5 u.
ds C. Treure, Pnlëlkerk 9.30 u ds W.
Vreigindewey, van Bllthoven. H. Doop.
6 uur ds W. Pelleboer van
Arnhem, Groen van Prlnstererschool
l. ds. C. van den Bergh, Zeehos-
im 8.45 u. ds. A. van der Most,
wljkgebouw "De Hoeksteen" 10 u. Do-
Dorpskerk 10
ds. T.
J. H. Cirkel,
torkerk, 10 u. ds. G. J.
Groningen, Salva-
630 u. ds. H. Roelofsen van Zeist, Ge
ref. Kerk 10 u. ds L. Buitenhuis, 6.30
u. ds. B. J. F. Schoep (Nleuwerbrug)
10 u ds. B. J. F Schoep, 630 u. ds L
Buitenhuis, Geref. Kerk (vrijgem.)
9.30 leesdienst 4.15 u. ds. H. J. J. Feen-
buda. Evangelisatiekring. 10 u. Ere
dienst 6.45 u. Jb. Klein Haneveld, ver-
Gelovige.
dienst 6.30 Woordverkondiglng.
Boskoop Herv. Gem. 9.30 u ds.
school, 11
W. L. Heljmans. Chr. Geref. Kerk 9.3
kolk. R.K. Kerk (zat. av. 7 u.) 8.45. 10
Ontmoetingscentrum (zat.
Boer, Geref. Kerk 9.30
en 5 u. ds. Brink. R.K. Kerk St. Ber-
nardus Rijndijk (zat. 7 u.) 9.30 en 11
u.. R.K. St. Michaelkerk Rijndijk (zat.
7 u.) 9 u. en 11.30 u„ R.K. Kerk der
Engelbewaarders Dorp (zat. 7 u.) 8.
10 en 11.30 u.
floogniade Herv. Gem. 10 u. dr.
J Riemens te Zeist. R.K. Kerk (zat.
ttwljk aan den Rijn Herv.
Gem. Dorpskerk 10 u. ds. Van der
ds. Vink, Katwijk
rk 9.30 u. ds. De Vi
ds. Van Halsema. R.K. Kerk (zat.
Nieuwe Kerk: 10
ds. Jac. de Vos, Oude
"er Most, van
ds. J. Vroeg-
Triumfatorkerk
Halsema, 6 u. ds. D. H. Elderman.
avond Gastenhuis Welkom evangeli-
dance Poelpolder (zat. av. 17 u.) 9 en
- Maria Parochie (zat. av. 17
u. 10.30, 12 en 5.30 u„ H.H.
Engelbewaarders Parochie (zat. av. 7
l.) 7.30. 9.30. 11 en 5.45 u.
Nieuwkoop Herv. Gem. 9.30 u. ds
i Doorn Gezlnsdlenst. 6.30 u. ds.
Geref.
Gouda. Chr Geref. Kerk 9.30 u. en
6.30 u. Dienst des Woords. 2.15 u. ds.
an der Ente te Katwijk aan
Zee, R.K. Kerk (zat. 7 u.) 7.30, 9. 10.45
Kandidaat J. Kaai Be
vestiging door prof. dr. C. Graafland,
jerer. Kerk 9.30 u. en 7 u. ds. H. Post
;e Oegstgeest, R.K. Kerk (zat. 7 u.)
I. 10.45 en 5 u.
Nieuw Vennep Herv. Gemeente
9.30 u. (H.D.) en 7 u. ds. S. G. J. Go-
te, Geref. Kerk 9.30 en 4.30 u. kand
H Mintjes, Chr Geref. Kerk 9.30
Noordwijk Binnen
(in geref. kerk) 10.30 u.
Jansen (H.D.) 7
Geref. Kerk 9 u. ds. G. Roukema,
u. ds. G. Roukema.
Geref. Gem. (Remisestraat)10 u.
leesdienst, 5 u, leesdienst, (woensdag
- - w. Verwey, van Hendrik
""Volle Ëvangellegemeente Katwijk"
allen), Sportlaan
belangstellenden,
Leiderdorp Herv. Geref. Kerk
Dorpskerk 10 u. mevr. A. Geense-Ra-
vesteln Hoofdstraatkerk 10 u ds J.
a. van 'Netten, 6.30 u. ds. J. P. Hon-
nef, Schepp'lngskerk 9 u. en 10.30 u.
ds. A. Geense, Heilige Doop 5 u. ds. J.
A. van Netten. R.K. Kerk Gaarmees-
terstraat (zat av. 7.30u 9. 10.30 en
12 u.
Leimulden Herv. Gem. 9.30 u. ds.
ds. Jos G.
Los. R.K. Kerk (zat. 7
11.15 u.
LIsse Herv. Gemeente Grote Kerk
van der Velden. H.
kerk 10 u ds H.
Geref. Kerk 10 en
len v. Utrecht. Chr. Ge-
f. Kerk 10 u. ds. D. H. Biesma, 4.30
ds. Chr. Verhage van Den Haag-C,
- -- - leesdlensten,
Geref Gem
Geref. Kerk (vrijgem.) 10
Alph<m-Bodegra-
J. J. Verleur Oud Geref. Ge
meente 9.30 en 3 u. leesdienst, Ak'h
Kruistochten Nederland: Maandag-
ds C Warner, 5 u
a (v.d. Bergh Stlch-
ds. Bosman, R.K. Kerk
Keunlng (De Rank). 5 i
1 Dordrecht, Geref.
Duitse dienst.
Noordwijkerhout Herv. Gem. 10
U. ds. J. Streef land (H.D.). R.K. St.
Viktor (zat av. 7 u), 8.00, 9.30, 11 en
16 u., St Jozef (zat av. 7 u.), 8, 10,
11.30 en 17 u. H. Hart van Jezus in De
Zilk (zat. av. 7 u.) 8.30, 10 en 11.30 u..
Oegstgeest Herv. Gem. (Groene
prof. dr. M. de Jonge
p
10.30
L. H. Ruitenberg te Den Haag
u. (Jeugdkerk) ds. M. B. Blom,
Geref Kerk (ln Gemeentecentrum)
10 en 5 u. ds. D. de Heer. Geref. Kerk
(vrijgem.) 8.30 u. ds. K. Deddens, 3 u
u. dienst. RK
dienst, Geref. Kerk (vrljgei
verband) 8.45r y'-
Bonaventurakapel (zat.
Haags" Schouw (zat.
ds. Lalleman, Geref. Kerk 9.30 u. en
6.30 u. ds. J. Czlrla, Rem Geref. Gem.
7 u ds heer F. H. Fockema Andreae,
RK. Kerk Meerkreuk (zat. 7 u.) 7.45,
9.15 en 11 u.
Rijnsaterwoude Herv. Gem. 9.30
u ds. T. H. Oostenbrug. 7 u. ds W. L
H ymans te Boskoop. Chr. Geref.
K°rk 9.30 u Dienst des Woords. 2.15
Rijnsburg Herv Gemeente (Gro-
e Kerk) 9.30 u. ds. van Niel, 5 u. ds.
Wisse (Brthelkerk) 9.30 u. ds. Wisse,
5 u. ds. Peters te Den Haag, Geref.
Kerk Petrakerk 9.30 u. ds. Baayen, 5
ds. v.d. Linde, Immanuëlkerk 9.30
ds. v.d. Linde, 5 u ds Hulsman.
!aranathakerk 9.30 u ds. Hulsman,
u. ds. Baayen, Geref. Kerk vrij -
c ds. K. Deddens.
10 u. ds. A. H. Agtereek (klnderop-
drachtdienst m.m.v. koor), R.K. Kerk
tuinbouwschool (zaït. av. 7 u) 10.30 u.
Rijpwetering R.K. Kerk 7.30, 9
(in Ontmoeting) ds. H. J. Kalff te
Bennebroek, Geref. Kerk, 9 u. ds. J.
D. te Winkel, 5 u. ds. H. v.d Berg, Chr
Geref. Kerk 10 en 5 u. ds. L. S. den
Boer, Ned. Prot. Bond 10.30 u S. M.
Daalder të Haarlem, R.K. Kerk (zat.
av. 7 u.) 8. 9.30, 11 en 5.30 u.
Valkenburg Herv. Gem. 10 i
ds. G. Zonne'
i6t ln de Ge
Geref. Kerk 9.30
_.J0 u. ds. Zonneveld,
Geref. Kerk (vrijgem.) 9.30 en 5 u.
ds. Th. Hoff.
Voorhout Herv. Gem. 10 ti. ds.
Hoogenkamp, 7^u. ds. H. v.d. Berg, Ge-
Voorsehoten Herv. Gem. (Dorps
kerk) 10 u. ds. Reedijk 7 u. ds. v.d.
Schoot (Hulp en Heil) 10 u. ds. v.d.
Geest (Rijndijk) dhr W. Hofs (aula
Noord Hofland) 9.45 u. ds. Cazemler,
Geref. Kerk 9 en 10.30 u. ds. Mete
ring, 5 u. ds. Reedijk, Geref. Kerk
(vrijgemaakt) 10 en 5 u ds. Blok
land. R.K. Kerk Laurentius (zat. av.
7, 8. 10, 11.30 en 6 uur Moeder GodB
L 8, 10, 11.3
Waddlnxveen Herv. Gem. Brug-
Kerk, Kruiskerk 10 u. ds. H. Kuljk
Pernis (Evangelisatie zondag) 5 u
B. Koekoek 5 u ds H. Kuijk, Chr.
dienst te Gouda, Oud Ger Gem.
Ned. Zuidkade 158, 10 u. en 6.30 u
R K. Ontmoetingskerk 8.30
7 u.) 8, 10 en 11.30 u
iaar Herv. Gem. Dorpskerk
3j| a u Be_
Buuren,
dr. Th. C Frederikse, 5 u. Be-
Kerk (zat. 7 u.) 7.30, 9.30 e
Th C. Frederikse
ds A. v. Buuren. Klevletkerk 9 uur
Jeugdkapel (11 t/m 13 Jaar) 9 u Jeugd
Het doopvont in de Lei-
derdorpse Scheppingskerk.
(Foto Jan Holvast)
hage. 4.30 u. ds. J. C. Stelwagen. Delft
Dorpscentrum 9.30 u ds. G. de Boer
Zoetermeer. 10 u. Kinderdiensten. Ge
bouw Shalom 10 u. Jeugdkapel (12
14 Jaar). Deylerhuls 10 u. Jeugdkapel,
Geref. Kerk 10 en 5 u. ds. v.d. Meu-
len (zuid) 10 en 5 u. ds. Bech, Ned.
Prot. Bond (Lange Kerkdam) 10.30
uur prof. dr. P. A. H. de Boer RJEC.
Kerk H. Joseph (zat. av. 7 u) 0. 10.30.
12 en 6,30 u Wlllibrordus (zat av 7
u) 9.30, 11. 12.15 en 5 u Goe<le Her
der (zat. 5) 8 30, 10 en 11.30 u.
Woubrugge Herv. Gem. 9.30 en
u. ds. Franken. Ger.f. Kerk 9.30
kand. Verschoor, Amster-
6.30
Zevenhoven Herv. Gem. 9.30 u.
Aarlandcrveea
10. 11.30
(zat 7 u.) 8.45, 10.30, 12 e
Z wam m er dam Herv Gem. 10 u.
de heer Vlasboom, 3 u ds D. Goud-
(zat. 7 u.) 8, 10, 11.3
