Begint met Enka een nieuw tijdperk?
ACTIE TEGEN MILITAIR
VER VOLGINGSBELEID
AKZO-bedrijven
in Nederland
Olland N.V. sluit
twee vestigingen
e eerste massale en goed voorbereide bedrijfsbezetting
s
99
99
Emma/Hendrik zet in
'73 produktie stop
BINNENLAND
Woensdagmorgen in het -perscentrum Nieuwspoort: de leiding van AKZO/
t» verklaart dat er nieuw overleg moet komen. Voorwaarde is wel dat de be
zetting wordt opgeheven. "Wij kunnen foutjes gemaakt hebben", zegt
nr Kraijenhoff, voorzitter van de Raad van bestuur van AKZO (op de foto
■•i imidden). Links van hem ir. H. F. Wesenhage, lid van de Raad van bestuur
üi tnka-Glanzstoff, rechts de heer L. H. Meerburg, vice-voorzitter van de
Ivan het AKZO-cr
De bezetting van de Enka-fabriek
in Breda was het voorlopige hoogte
punt van een half jaar moeilijkhe
den rondom de voorgenomen sane
ring van Enka Glanzstoff, één der
werkmaatschappijen van het AKZO-
Een overzicht van de gebeurtenis
sen, zoals die zich sinds april van
dit jaar ontwikkelden:
6 april: aankondiging van een om
vangrijke sanering, waardoor alleen
al in ons land 2200 werknemers nog
dit Jaar op straat komen te staan.
De grootste ,klap valt in Breda
(1700 werknemers)
7 april: eis van de vakbonden: géén
bedrijfssluiting zonder vervangende
werkgelegenheid
10 april NKV-Breda: werknemers
moeten zo nodig bedrijf overnemen;
12 april: de vakbonden willen een
onderzoek naar de mogelijkheden
om de Enka-bedrijven te behouden;
12 april: prof. dr. H. J. van Zuthem
verklaart dat de Enkawerknemers
zelf schuldig zijn aan de situatie,
zil hebben de investeringen niet in
het oog gehouden
15 april: het aantal ontslagen bij
Enka kan welliucht worden beperkt
tot 1500 a 1700.
18 april: vakbonden uit Nederland,
België, Zwitserland en West-Duits-
iand, betrokken bij de Enka-affaire,
trekken één lijn;
19 april: de raden van bestuur van
Enka en AKZO stemmen in met
het door de bonden gevraagde on
derzoek van een commissie van ex
terne experts, Kamerdebat over En-
ka-zaak.
22 juli: Publikatie van het bisdom
Breda over de sociale gevolgen van
de in Breda ontstane situatie:
18 augustus: internationale commis- t
sie van deskundigen vindt dat Enka
moet zoeken naar een alternatieve
oplossing voor de sanering van de
synthetische garenssector. De En-
ka-leiding stemt daarmee in, ook al
is dit punt eerder bekeken;
11 september: breuk in overleg tus
sen de internationale vakbonden en
de concernleiding;
14 september: bij alle Nederlandse
AKZO- en Enkabedrijven zijn ko
mend Jaar 3000 vacatures te ver
wachten, sust AKZO.
18 september: werknemers bezetten
de Enka-fabriek in Breda.
2021 september: regeringsbemidde
ling;
21 september: AKZO trekt sane
ringsplan in voor nader overleg;
23 september: bezetting wordt opge
heven.
Overleg van de vakbondsonderhandelaren in het actie-centrum over de
Enka-kivestie op icoensdag 20 september. V.l.n.r. Groenevelt (NVV), Vos (NVV),
Drabbe (NVV), Rokkert (BLHP), De Bruin (BLHP), Brussel (NKV), Janssen
(NKV) en Ester (CBU).
lederlands eerste massale en goed georganiseerde be
sbezetting die van de Enka-fabriek in Breda
deze week tot zeer uiteenlopende reacties geleid. De
- tanden dichter bij hun actievoerende leden op de werk
er dan lange tijd tevoren, waren verheugd over de mas-
■werknemersactie.
ion
zagen bezorgd toe
b AKZO-reus klem raakte na
kondiging van bedrijfssluitin-
massaal ontslag in april van
tenslotte bakzeil moest
de regering-Biesheuvel werd
r nadagen tot haar ontstelte-
tonfronteerd met een conflict,
bij vervaarlijk dicht aan de
de bestaande maat-
ijverhoudingen legt.
[A Burgers
drie
de Enka-fabriek in Breda
vlaggen halfstok gehesen,
itting van het modern geou-
bedrijf, dat volgens de
leiding nog dit jaar moest
gesloten vanwege de overca-
in de sector van de synthe-
'ezels in Europa met als se-
iOO ontslagen, door ruim acht-
td werknemers is voltooid.
atie
rassend snel uitgevoerde ,ope-
Terliep volgens een draaiboek,
voorgaande drie weken in
epste geheim werd samenge-
Het werk aan het plan voor
elle en efficiënte bezetting
fabriek begon direct na het
m van het gesprek tussen de
ttionale vakbonden en de lei-
Enka Glanzstoff, zelfstan-
iochteronderneming van het
anen voor de bezetting van
sirijf werden opgesteld door
werknemers, onder wie vier
Mflijke vakbondsbestuurders,
later stadium - enkele dagen
,coup" waren volgens de
re informatie ook dis-
tuurders van de industrie
met name die van het
het NW, op de hoogte dat
zou gebeuren. Vorige week
ivond was er een geheime
kaderleden, die
gingen met de hun voorge-
Jiannen om het bedrijf te be-
het al tijd
;tie.
bereiding
de beschikbare infor-
kan worden geconcludeerd
bedrijfsbezetting in Breda
door vakbondsbestuurder is
In de loop van deze
uitstond daaraan enige twijfel
H. F. Wesenhagen, lid
raad van bestuur van Enka
ff, melding maakte van een
de NKV-industriebond
september een week voor
jfsbezetting) waarin mede-
werd dat (nog) geen sta
les werden aangekondigd.
Igestie in de richting van
die mede beïnvloed werd
.extreme elementen' wordt
vakbonden met klem van
gewezen. Een woordvoerder
NKV: „Die brief is hele-
ït belangrijk. De vakbonden
tegenwoordig snel. Het
element van deze werkne-
is ook dat vakbondsmen-
inaf het begin deel aan
'ring
actie van .extreme elemen
ten later stadium niet hele-
oitgesloten moet worden
blijkt uit-een vei klaring van
ondernemingsraad van
[Glanzstoff. Daarin is gezegd
.beheerste' actie van de
in verre de voorkeur wordt
boven wilde acties, die in
iigden.
tenerd lijkt de rol van de
itrale in Breda, die al be
gin april van dit Jaar met een ver
klaring kwam dat zo nodig
het Enkabedrijf in Breda, door de
werknemers moest worden overge
nomen. De vakcentrales, de over
koepelende organisaties van de vak
bonden, kwamen pas op de hoogte
toen de bezetting al gaande was.
I^it deze gang van zaken valt af te
leiden dat de invloed van de vak
centrales snel afneemt. Het zijn in
toenemende mate de vakbonden
en met name de machtige indus
triebonden van NVV en NKV
die in de praktijk de beslissingen
nemen, zeker wanneer het om ac
ties gaat.
Stroeve verhouding
Bijkomend voordeel van de actie
voor de industriebonden van NVV
en NKV is dat de stroeve verhou
ding tussen de resp. voorzitters.
Arie Groenevelt en Piet Brussel on
getwijfeld is verbeterd
,op de barricaden' stonden. NKV-
voorzitter Mertens heeft daar deze
week met nadruk op gewezen.
De bezetting van de Enka-fabriek
in Breda, bedoeld als een protest en
een .noodsignaal' van de met ont
slag bedreigde werknemers, confron
teert de werkgevers met een nieuwe
realiteit. Want de werkstaking is
niet langer het scherpste wapen.
Dat is vanaf nu de bedrijfsbezet
ting, in Breda overigens wel duide
lijk gepresenteerd als een 'laatste
middel' in een noodsituatie. Hoezeer
die nood onder de Enka-werkne-
Het Akzo- concern omvat in Nederland een veertigtal andernemingen, die
in 31 vestigingsplaatsen aan ruim 30.000 mensen werk bieden. Deze Neder
landse concernbedrijven staan in bijgaande staat genoemd met vermelding
van het aantal personeelsleden. Op de kaart is te zien hoeveel mensen in
diverse plaatsen bij Akzo-bedrijven werken.
Dolle vreugde bij de bezetters in de kantine van het Enka-bedrijf nadat het stuctuurplan
door de Raad van bestuur werd ingetrokken.
gestegen bleek enkele Enka-bedrijf.
maanden geleden met schrijnende
duidelijkheid uit de mede door het
bedrijfsapostolaat van het bisdom
Breda uitgegeven brochure „Nood
signalen" met reacties van werkne-
uit het met sluiting bedreigde
DE BILT Olland Industrie-
en Handelsmaatschappij NV gaat op
advies van het bureau Berenschot
haar vestigingen in Emmeloord en
Soest sluiten. De reorganisatie die
bij Olland zal worden doorgevoerd,
houdt in dat 46 mensen zullen moe
ten afvloeien: 18 in Emmeloord, 7 in
Soest en 21 in De Bilt, aldus een
mededeling van het bedrijf. Met de
ondernemingsraad en de bonden is
voortdurend overleg gepleegd. Voor
de getroffen werknemers is met de
bonden een sociaal plan opgesteld.
leiden tot een verbetering van de
concurrentiepositie van het bedrijf.
De heer A. J. van Breukelen van
de Industriebond NKV verklaarde
desgevraagd bepaald niet in een uit
bundige stemming te zijn wat deze
zaak betreft. Gezien de omstandighe
den kan het sociale plan redelijk
worden genoemd. Met name voor Em
meloord heeft de vakbeweging alter
natieven ter tafel gebracht, aan
gezien de werkgelegenheid in de me
taal daar slecht is. Deze alternatie
ven zijn door Olland klaarblijkelijk
te licht bevonden. Naast de ont
slagen zullen er nog personeelsleden
intern worden overgeplaatst.
Rechtmatig?
De vraag is natuurlijk wel of een
dergelijke bedrijfsbezetting recht
matig is in de juridische zin van
het woord. Die vraag lijkt ontken
nend beantwoord te moeten worden,
omdat met een bedrijfsbezetting de
beschikkingsmacht over een onroe
rend goed wordt overgenomen. Mo
gelijk zal over deze kwestie een
proef procedure worden ingezet.
Wat heeft de met verwijten overla
den leiding van Enka verkeerd ge
daan? De internationale commissie
van deskundigen, die op aandringen
van de vakbonden uit vier landen,
deze zomer de situatie bij Enka
Glanzstoff heeft bekeken, is tot
leerrijke conclusies gekomen. De
Enkaleiding kan geen verwijt wor
den gemaakt over de gevolgde in
vesteringspolitiek. Maar wél oordeel
de de commissie het gewenst dat
een alternatief saneringsplan zou
worden uitgewerkt inplaats van het
aanvankelijk program, dat voorzag
in de sluiting van vier Enka-bedrij
ven, waaronder dat in Breda (1700
werknemers) en in een later sta
dium de fabriek in Emmercom-
pascuum (500 werknemers).
Vereiste
Bij toekomstige reorganisatie van
enige omvang is een veel eerdere
inschakeling van deskundigen van
de vakbonden een vereiste, ook al
om een langdurige onzekerheid on
der de werknemers te voorkomen.
Bovendien lijkt het met Breda'
ogen -
- verstandig voor onder
met meer reorganisatie-
mogelijkheden te komen.
Meer en beter samenspel in een
veel vroeger stadium dus met perso
neel en vakbonden. Na de bedrijfs
bezetting van Enka-Breda zullen de
ondernemingsgebeuren moeten ko
men. Wat nog niet zo heel lang ge
leden als onvermijdelijk werd geac
cepteerd zal in de toekomst steeds
meer weerstand ontmoeten.
De regering (welke dan ook) zal re
kening moeten houden met deze nu
duidelijk op gang gekomen ontwik
keling, al staan de ministers Lang-
man, de liberale bewindsman van
economische zaken, en de anti-revo
lutionaire Boersma (sociale zaken)
daar huiverig tegenover. „Met deze
bezetting gaan we een gevaarlijke
weg op" aldus een reactie van mi
nister Langman deze week. Zijn
collega Boersma sprak van een ,zeer
betreurenswaardige actie".
Bedrijf
Plaats
Personeel
Enka Glanzstoff
Emmen
4900
Arnhem
2300
Ede
1400
Breda
1300
Steenbergen
350
Struyck (kunststof)
Zutphhen
50
Te Strake (kunststof)
Deurne
100
Kon. Zout
Hengelo
1600
Kon. Soda
Delfzijl
Petrochemie
1300
Methanol
Zoutchsmie Botlek
Spijkenisse
700
Chemie Verkoop
Amsterdam
400
Ketjen
Amsterdam
950
Ketjen Carbon
Rotterdam
230
Gembo (chemie)
Winschoten
180
Noury v. d. Lande
Deventer
700
Chem. Ind. Budel
Budel
60
Sikkens Lak
Sassenheim
1440
Sikkens Smits
Wapenveld
300
Flexa
Sneek
90
Talens Verf
Apeldoorn
300
Cetabever
Beverwijk
125
Synthese (kunsthars)
Bergen op Zoom
300
Syntac (wassen)
Voorburg
73
Organon
Oss
2400
Organon Teknik
Chefaro (geneesmiddelen)
Rotterdam
200
Intervet Internationaal
Boxmeer
135
Verapharm
Apeldoorn
450
Ver. Pharm. Fabr.
Groningen
270
Aerosol (spuitbussen)
Dordrecht
180
Aagrunol bestrijdingsmiddelen
Kortman en Schulte
Dobbelman (wasmiddelen)
Nijmegen
380
Loda
Dordrecht
50
Intec (cosmetica)
Den Haag
120
Boldoot
Amsterdam
100
Duyvis
Koog a/d Zaan
600
Zwerver Margarine
Vlaardingen
230
California (soep)
Harderwijk
320
Wil co Conserven
Assen
260
Silenka (glasvezel)
Hoogezand
430
AKU Goodrich
Arnhem
650
Keerpunt
Toch kan men niet aan de indruk
ontkomen dat de actie van de
werknemers in Breda een keerpunt
zal blijken te zijn in de sociaal-po
litieke verhoudingen in ons land.
Ook al hebben de bezetters van
.Breda' niet zo erg veel solidariteit
ondervonden van de andere AK
ZO-bedrijven. Die beperkte zich in
feite tot de staking in de Enka-fa
briek in Wuppertal, want voor sta
pels telegrammen met solidariteits
betuigingen koop je dan niet zoveel.
Behalve in deze bedrijven heeft Akzo in het centrale laboratorium in Arn
hem mog 1200 mensen in dienst en bij de technische staf. ook in Arnhem,
450 man. Op het hoofdkantoor in die stad zijn 350 mensen werkzaam.
Buiten Nederland had het concern eind vorig jaar 68.900 mensen in dienst:
Duitsland 31.100
Rest Europa 21.000
Ver. Staten 16.700
Overige landen 4.100
UTRECHT (ANP) Onder het
motto "Dit is te gek" start vandaag
een door ongeveer 350 Nederlanders
ondersteunde actie, die gericht is op
een ander militair vervolgingsbe
leid. Aanleiding voor de actie is de
vervolging van het hoofdbestuur
van de Vereniging Van Dienstplich
tige Militairen wegens het organi
seren van de anti-groetdag. De
VVDM-hoofdbesbuurders hoorden
daarvoor oinsdag jl. drie maan
den gevangenisstraf waarvan twee
maanden voorwaardelijk tegen zich
eisen.
De 350 Nederlanders vinden deze
/ervolging en de eisen gespeend van
werkelijkheidszin. Zij protesteren te
gen deze toepassing van het mili
tair strafrecht in een door henzelf
betaalde pagina grote advertentie in
van de ochtendbladen van za
terdag. Zij vrezen dat daardoor
tegen de wil van de VVDM de
tegenstellingen binnen de krijgs
macht worden vergroot. Zij doen
een oproep hun protest te onder
steunen door het zenden van een
protestbriefkaart naar het ministe
rie van Defensie.
Tot de ondertekenden van de op
roep behoren de voorzitter van de
PvdA. D'66, PPR en PSP. De frac
tievoorzitters van deze partijen in
de Tweede Kamer, vele andere eerste
en Tweede Kamerleden, het NVV-
Jongerencontact. de F. J. G. de Ar-
Jos, de Shalom groep, de Vereniging
Wereldwinkels, de Grondraden van
de beide Amsterdamse universitei-
en die in Groningen. Nijmegen.
Leiden en Wageningen.
De voorzitters van de Industrie
bonden van het NW en KNV vele
leden van de provinciale staten en
gemeenteraden, hoogleraren en
wetenschappelijke medewerker .an
universiteiten en hogescholen >m -
ponisten, acteurs, Journalisten ra
dio- en tv-medewerkers, de oe-
roepsmilitairen majoor Uiyen, ma
joor Mioch, majoor Bloema.
DEN HAAG (ANP) In de twee
de helft van 1973 zal de staatsmijn
Emma/Hendrik haar produktie sta
ken, terwijl de industriële maat
schappij, genaamd Oranje-Nassau
Mijnen b.v. en de nv. Laura en Ver-
eeniging de produktie ultimo 1974
zullen hebben beëindigd.
Als gevolg hiervan zullen vanaf me
dio 1972 tot en met 1975 ca. 10.200
werknemers moeten afvloeien, waar
van er naar verwachting 5.250 ex
tern moeten worden geplaatst.
Deze laatste mijnsluitingen, des
tij dr voorzien In de Tweede Mijnen-
nota, worden aangekondigd in de
vandaag aan de Tweede Kamer aan
geboden „Nota Herstruotirering zuid-
Limburg" van minister Langman
(Economische Zaken) en staatsse
cretaris Rietkerk (Sociale Zaken).
De staat zal in de komende twin
tig Jaren f 20 min. per Jaar in de
pensioenkas van het Algemeen Mijn
werkersfonds storten. Hierdoor zal
het AMF in staat zijn de tijdelijke
pensioenen aan te passen aan een
Jaarlijkse cumulatieve verhoging van
die uitkeringen tot 85 procent van
het bruto minimumloon.
Daarnaast is de regering bereid in
totaal f 20 min. te betalen ten be
hoeve van de financiering van de
toekomstige lasten van de pensioen
kas van het AMF.
Ter financiering van de dienstja-
renrente zal tm. 1979 nog eens een
bedrag van f 2 min. ter beschikking
worden gesteld.
Ook voor het mijngebied zal de
spreiding van rijksdiensten van be
tekenis kunnen zijn. Met het cen
traal georganiseerd overleg In amb
tenarenzaken wordt overleg gevoerd
over het voornemen van de rege
ring op korte termijn dwz. bin
nen maximaal 4 ét 5 Jaar - 2 000
arbeidsplaatsen en op langere ter
mijn daarnaast nog 3.000 arbeids
plaatsen bij rijksdiensten over te
brengen naar het herstructurerings
gebied.
