"Er is nog zoveel
mensen geen weet
moois waar
van hebben"
KERKEN VERDWIJNEN
UIT DE BINNENSTAD
Jeugd aan de schoonmaak
Leidse hofjeskenner J. Tegelaar:
B en W: organisatie van
gemeentewerken
moet veranderen
Sportdag
Meerburg
HENGELSPORT
Monumentenzorg pleit voor
behoud 19de eeuwse kerken
WOENSDAG 9 AUGUSTUS 1973
LEIDEN
LEIDEN Hij belt er zelf over
op, de maandag nadat in de La
kenhal de TLOtfj es-tentoonstelling'
is geopend. „Wel een mooie ten
toonstelling", vond hij, „maar er
zitten toch een paar onvolkomen
heden in". Later, als uw verslag
gever tegenover hem zit, verdui
delijkt hij: „De expositie is heel
mooi opgezet, maar voor mij was
het toch niet helemaal wat ik
ervan had verwacht. Om te be
ginnen ontbraken er twee hofjes,
het Juffrouw Maashofje op de
Kalvermarkt, in 1901 gebouwd
door de Gereformeerde Kerk, on
der het in de hal aangegeven
motto: "En gij hebt mij geher
bergd", en het hofje van de Groe-
neveldstichting aan de Oude
Vest, dat speciaal bestemd was
voor de wediuwen van overleden
dominees. De foto's in de Laken
hal vermelden ook dikwijls de
fraaie opschriften die de hofjes
sieren niet.
Nog zoiets: op de tentoonstelling
maakt men slechts melding van één
hofje met een kapelletje, terwijl het
Jan de Laterehof Je ook met een kapel
gebouwd is, die tevens dienst deed als
lijkenhuisje."
Hof j esmanitak
Wanneer men het geboren Leide-
naar J. Tegelaar, 77, op de man af
vraagt, wil hy wel toegeven dat de
tekortkomingen van de Lakenhal-
tentoonstelling eigenlijk niet zo groot
zijn, en dat het hem er vooral om te
doen is om gewoon over hofjes te
kunnen praten. De heer Tegelaar is,
oneerbiedig maar wel vrij Juist uit
gedrukt. hofjesmaniak.
Wie de onvoorzichtigheid heeft om
in zijn nabijheid! het woord „hofje"
te laten vallen, moet wel van zeer
goede huize komen als hij binnen
twee uur weer op straat wil staan.
Om te bewijzen dat hij er inder
daad alles van af weet, werkt hy in
hoog tempo uit het hoofdj een hele
reeks van opschriften af „schrijft
u er wel bij dat ik ze allemaal uit
mijn hoofd ken, hoor" Een bij
komende reden voor ons gesprek, dat
wil zeggen voor zijn praten en ons
luisteren, is het „stimuleren van de
jeugd om ook belangstelling te gaan
tonen voor wat er in ons kleine stadje
voor een rijkdom aan oudheden te
vinden is".
Niet alleen de hofjes hebben zijn
belangstelling, ook op bijzondere ge
velstenen is hij verzot. „Neem nu
zo'n steen als die van het Gangetje.
Daar komen dagelijks duizenden
mensen voorbij, maar hoeveel zou
den er nu echt eens de moeite ne
men om het opschrift te lezen? Daar
hebben de mensen immers geen tijd
meer voor?"
De kermis van de heer Tegelaar is
indertijd eens op de proef gesteld in
de tv-quiz „Kent u uw stad" van
Theo Eerdmans. Hij is toen niet ver
der gekomen dan de tweede ronde,
waarin hij door een naar zijn zeggen
„onzirmnige vraag" werd gevloerd.
„Ze vroegen me wie de toren van de
universiteit had gebouwd. Nou, dat
wist ik wel: Willem van der Helm.
Daarna vroegen ze echter wie de
klokken had gegoten. Nou vraag ik
jeze hadden net zo goed kunnen
vragen wie de stenen had gebakken.
Ik was daar erg boos over, want nor
maal gesproken had ik nooit mogen
LEIDEN De Leidse raad zal zich
in haar vergadering van maandag
,o.m. moeten uitspreken over een
voorstel van B. en W. over de invoe
ring van een speciale dienst of
hoofdafdeling voor het opknappen
van huizen en sanering van oude
wijken. Over dit voorstel, dat al op
de agenda van maandag j.l. stond,
waren moeilijkheden, omdat B. en
W. hun standpunt hadden verkon
digd in een geheime zitting van de
commissie voor algemene en bestuur
lijke aangelegenheden. De raad
moest zich maandag verenigen met
het standpunt, dat B. en W. in deze
vergadering hadden onthuld en dat
de raad dus niet kende.
B. en W. hebben him plannen in
middels openbaar gemaakt. In 1971
werd uit vier ambtenaren van de ge
meentelijke secretarie en vier van de
dienst gemeentewerken een stuur
groep gevormd. Deze groep moest
zich in de eerste plaats bezighouden
met het wijzigen van de organisatie
van de dienst gemeentewerken. Het
advies dat de groep op 10 maart 1972
uitbracht luidde: de directie één
directeur en een economisch ad
junct-directeur omvormen in een
directie bestaande uit een algemeen
directeur en drie adjunct-directeu
ren; de technische hoofdafdelingen
van de dienst samen te bundelen
onder twee adjunct-directeuren, n.l.
volkshuisvesting en ruimtelijke orde
ning en civiele werken. De hoofdaf
deling Bouw- en Woningtoezicht zou
onder leiding van de algemeen direc
teur moeten worden gebracht, de
niet-technische afdelingen onder de
economisch adjunct-directeur. De al
gemeen directeur zou voorzitter moe
ten worden van de directie-gemeen
tewerken, en zou o.m. de samenwer
king met de secretarie en de ge
meentelijke diensten en bedrijven
moeten behartigen. De adjunct-di
recteuren zouden een grote zelfstan
digheid moeten krijgen.
Voor de aanstelling van
adjunct-directeur voor Bouwkunde,
stedebouw, volkshuisvesting en ver
keerszaken is de voornaamste over
weging, dat er zo langzamerhand
weinig ruimte meer is voor stadsuit
breiding, zodat men zijn toevlucht
steeds meer zal moeten nemen tot
wijkverbetering.
Bij de stadsvernieuwing zal ook de
monumentenzorg aan bod komen.
Het financiële gedeelte van de
grondzaken zou by de dienst ge
meentewerken worden onderge
bracht, waardoor de secretarie een
betere controle-mogelijkheid zou
krijgen.
HofjesmaniakJ. Tegelaar
Dit Jeugdafdeling van de voetbal
vereniging „Meerburg" organiseert za
terdag voor Jongens van 8 tot 16
Jaar een sportdag, waaraan ook niet-
leden 'kunnen deelnemen. Men be
gint om half elf. Hardlopen, hoog
springen, baldrijven, inwerpen doel-
schieten, vaardigheidsrace en een
zeskampsptl staan op het program
ma. Gratis inschrijven dm.v. een
briefje met naam, adres en geboor
tedatum bij de volgende adressen: P.
Kroon Zaanstraat 67, H. Boom Lin-
gesbraat 20 Leiden, G. Koek Tit.
Brandsmastraat 3„ A. Romijn An-
toniusstraat 6 Zoeterwoude, G. v. d.
Klauw Akkerstraat 11 en J. Lovink
Splinterlaan 83 Leiderdorp.
Voor iedere leeftijdsgroep zijn er
mooie prijzen beschikbaar. De deel
nemer, die het hoogste aantal pun
ten in de wacht sleept, komt in het
bezit van een wisselbeker. De sport
dag wordt besloten met 'n voetbalwed
strijd van ouders van de deelnemers
en een jeugdleiderselftal.
LEIDEN De visclub DVV had
voor haar leden in de Rijn een
vriendschappelijke viswedstrijd uit
geschreven, waarbij de volgen
de resultaten werden genoteerd. 1. H.
Neuteboom 2600 gr. 38 stuks, 2. J.
Leuerïng 1330 gr. 13 stuks, 3. P. J.
Leuering 955 gr. 15 stuks, 4. J. v. d.
Weijden 875 gr. 14 st., 5. N. v. d.
Kaay 845 gr. 9 st. 6. W. Smit 825
gr. 13 st., 7. J. Flippo 550 gr., 12 st.
8. W. Teske 550 gr. 10 st. 9. L. v. Gie-
zen 530 gr. 8 st. en 10 J. Bonarius
500 gr. 7 st.
Postzegels
De meest onzinnige vraag die je
de heer Tegelaar kunt stellen is:
„Waarom bent u zo gek op hofjes?"
Als je dat vraagt, kijkt hij je hoofd
schuddend aan, zo van: „Man, waar
praat je over?" „Tja, waarom verza
melt iemand postzegels", anwoordt
hy dan. „Gewoon omdat hy daar zelf
plezier in heeft. Deze kennis van my
is geen macht, maar het geeft mij
zelf voldoening om alles van de hof
jes en de andere Leidse oudheden te
weten, en daardoor ook van de ge
schiedenis".
Die kennis heeft de heer Tegelaar
verworven door dagelyks Leiden te
gaan „afstruinen", gewapend met
schoolschrift en pen. Van alle hofjes
en stenen maakte hy aantekeningen,
die hy later bestudeerde. Het heeft
hem dan ook pynlyk getroffen dat
er de eerste dag dat de Lakenhal
expositie draaide niemand was ge
weest. Hy stond daar om aan be
zoekers uitleg te geven over alles wat
met hofjes te maken had. „Wie, zo
als ik, de tyd en de moeite kan ne
men om rustig te gaan zoeken, zal
in Leiden een schat aan oudheden
vinden. Het is toch erg, dat zo wei
nig mensen dat blyken te kunnen,
dat er zoveel moois in onze stad
staat waar de mensen geen weet van
hebben?"
LEIDEN Een groot aantal kerken uit de tweede helft
van de vorige eeuw is op het ogenblik aan het verdwijnen.
Dit geldt vooral voor de kerken in de binnensteden, die
meer en meer ontvolkt raken. Daarbij komt nog dat het
merendeel zo langzamerhand al een eeuw oud is en eigen
lijk grondig gerestaureerd moet worden. Herstel kost even
wel enorm veel geld; geld dat volgens sommigen beter be
steed kan worden aan het pastorale werk.
ADVERTENTIE
Voor
GOUDEN
Kwaliteits-Sieraden
en de voordeligste prijzen.
Blyft Uw adres Juwelier
v. d. Water
Haarlemmerstraat 181
Grote keuze en vak-servjce.
In de afgelopen tien Jaar zyn al
vele grote stadskerken afgebroken.
3e lijst van Ikrkn, die met sluiting
worden bedreigd, is echter nog ve
le malen groter. Als gevolg van deze
ontwikkeling kan men zich met
reden afvragen of niet binnen een
halve eeuw de neo-gotlek en de
neo-renaissance zeldzamer zullen
worden dan de echte gotiek en de
echte renaissance.
De Rijksdienst voor de Monumen
tenzorg heeft met deze dreiging op
de achtergrond de beschrijving van
dieze kerken met voortvarendheid ter
hand genomen. Door de in 1961 van
kracht geworden Monumentenwet,
kunnen de beste voortbrengselen
van de 19 de eeuwse architectuur tot
beschermd monument worden ver
klaard. Hierbij zullen veel kerken,
zijn omdat juist op het gebied van
de monumenttale bouwkunst deze
eeuw uiterst produktief is geweest.
Neo-classicisme of neo-gotiefc (tot
voor kort verguisde stijlen) zijn niet
langer synoniemen voor stijlnaboot
sing en architectonische onmacht. De
kerken van Cuypers in Bovenkerk,
Eindhoven, Leeuwarden en Den
Haag of de Grote Kerk van Purme-
rend zyn geen stylloze imitaties om
dat de bouwmeesters gebruik hebben
gemaakt van motieven uit histori
sche bouwstijlen. Met die oude mo
tieven hebben zij nJ. iets volkomen
persoonlijks geschapen. Men heeft
in het recente verleden deze bouw
meesters tekort gedaan door steeds
maar weer van zielloze navolging te
spreken. Uit hun bouwwerken
spreekt wel degelijk een belangrijk
stuk cultuurgeschiedenis.
In het zo juist verschenen boek
„De 19de-eeuwse kerkelijke bouw
kunst in Nederland" van de hand,
van drs. H. P. R. Rosenberg uit
gave Staatsuitgeverij, Den Haag
f 25.000,wordt afgerekend met de
ze vooroordelen en wordt een plei
dooi gehouden voor het behoud van
dit onderdeel van de Nederlandse ar
chitectuur.
Kwaliteit, aldus de heer Rosenberg,
wordt niet bepaald door de ouder
dom noch door de stijlvormen. In
de neo-stijlen is ook voortreffelijk ge
bouwd. Er werden wel oude motie
ven gebruikt, maar het is geen ar
chitectuur van stijlimitatie, ze heeft
een eigen karakter. Zeker in het werk
van Cuypers en andere grote archi
tecten.
De heer Rosenberg heeft getracht
met zijn keuze van 380 de meeste
karakteristieke kerken te belichten.
Ruim 200 foto's brengen de belang
rijkste kerken in beeld.
Naast een cultuurhistorische en
kunsthistorische inleiding, waarin
de stilistische ontwikkeling tegen de
achtergrond van het tijdsbeeld
wordt geschetst, bevat het boek een
alfabetisch register van kerken,
waarin de architect, het bouwjaar,
een korte beschrijving en literatuur
wordt gegeven.
Kerken in regio
Uit de Leidse regio wijdt dit fraai
verzorgde boek aandacht aan de vol
gende kerken: St. Bavo Harmeien,
St. Bernardus Hazerswoude, Her
vormde Kerk Katwijk aan Zee, Doops
gezinde kerk, Lodewijkskerk en Har-
tebru^kerk Leiden OL. Vrouw On
bevlekt Ontvangen Zoeterwoude,
St. Johannes de Doper Leimul-
den St. Agatha Lisse, St. Bavo
Oud-Ade, O.L. Vrouw Geboorte
Rijpwetering, St. Petrus" Banden
Roelofarendsveen, Hervormde Kerk
Ter Aar, St. Laurentius Voorscho
ten en Hervormde kerk Wad-
dinxveen.
De Leidse Lodewijkskerk met neo-classicistisch gepleisterd
interieur en altaar opbouw met Corinthische zuilen. In de
tweede helft van deze eeuw werd de kerk uitgebreid met zij
beuk en doopkapel. (Foto Jan Holvast)
LEIDEN Een groep enthousiaste kinderen is gisteren druk bezig geweest met het schoonma
ken van de omgeving van 't Honk De schoonmaakactie was een onderdeel van de vakantie
week die 't Honk op het ogenblik voor de kinderen heeft georganiseerd. Vanmo/rgen om tien
uur hebben de kinderen het parcours uitgezet voor de behendigheidswedstrijden die vanmiddag
werden gehouden. Morgen wordt nog een sport-honk- Olympiade gehouden, die om half tivee be
gint 's Morgens om tien uur helpen de deelnemers zelf weer bij het uitzetten van de banen.
Vrijdag is dé dag, want dan wordt een stuivertjeskermis gehouden, 't Honk. in de Antillen-
straat is daarbij het centrum. Kinderen zetten de kermis zélf op, om half twee wordt hij ge
opend Niemand hoeft meer te betalen dan een stuivertje. (Foto Jan Holvast)
